CC BY
57Kryteria oceny indywidualnych predyspozycji motorycznych dziewcz^t uprawiajaj^cych gimnastyk^ sportowy
Boraczynski T., Zaporozhanov VA.
Olsztynska Szkota Wyzsza im. Jozefa Rusieckiego, Polska
Анотації:
Boraczynski T., Zaporozhanov V.A. Evaluation criteria of the individual motor predisposition of female sport gymnastics. In the paper were presented the results of research, aimed to improve criteria for assessing the motor predisposition of girls in sports gymnastics at the initial stage of training. The studies included 24 gymnasts divided into two age groups: A (6,0-7,5 years of age) and B (8,3-13,0). The level of physical fitness was assessed with the use of the EUROFIT battery tests. Measurements of the maximum moment of muscle strength in the bending forearm in the elbow joint in terms of isometric contraction were also performed. Assessment of the level of individual strength-speed and coordination abilities and physical fitness structure including the pace of biological development were the basis for the development of objective criteria for assessing the sports predispositions of young gymnasts at the initial stage of training. Our results provide the basis for improving the control system and optimization of assessment criteria in women gymnastics, including age, training experience and sports level. The results presented in this paper demonstrated the usefulness of the research methodology used to assess the physical fitness and predispositions of gymnasts at the initial stage of training, what enables individualization of training process.
Ключові слова:
sport gymnastics, physical fitness, evaluation criteria.
Борачински I., Запорожанов B.А. Критерии оценки перспективных возможностей гимнасток на начальном этапе подготовки. Обоснованы критерии оценки перспективных возможностей девочек в спортивной гимнастике. В исследовании принимали участие 24 гимнастки двух групп в возрасте 6-7,5 лет и 8,3-13 лет. Физическое состояние спортсменок было оценено с использованием тестов EUROFIT Были выполнены измерения наибольшего момента силы мышцы предплечья, коленного сустава в терминах изометрической контрактуры. Оценены величины индивидуальной скорости, силы, координационных способностей. Структура физического состояния, включая темпы биологического развития, была основой для разработки объективных критериев спортивной предрасположенности молодых гимнастов на начальном этапе обучения. Установлено, что в основу улучшения системы управления и оптимизации критериев оценки в гимнастике необходимо включать возраст спортсменок, опыт занятий, величины спортивных нормативов. Результаты демонстрируют, что полноценность методологии исследования учитывать уровень физического состояния и предрасположенности гимнасток на начальном этапе обучения позволяет индивидуализировать тренировочный процесс.
спортивная гимнастика, физическое состояние, критерии оценки.
Борачинськи Т., Запорожанов В.О. Критерії оцінки перспективних можливостей гімнасток на початковому етапі підготовки. Обґрунтовано критерії оцінки перспективних можливостей дівчаток у спортивній гімнастиці. У дослідженні брали участь 24 гімнастки двох груп У віці 6-7,5 років і 8,3-13 років. Фізичний стан спортсменок був оцінений з використанням тестів EUROFIT Були виконані виміри найбільшого моменту сили м'язів передпліччя, колінного суглоба в термінах ізометричної контрактури. Оцінено величини індивідуальної швидкості, сили, координаційних здібностей. Структура фізичного стану, включаючи темпи біологічного розвитку, була основою для розробки об'єктивних критеріїв спортивної схильності молодих гімнасток на початковому етапі навчання. Установлено, що в основу поліпшення системи керування й оптимізації критеріїв оцінки в гімнастиці необхідно включати вік спортсменок, досвід занять, величини спортивних нормативів. Результати демонструють, що повноцінність методології дослідження враховувати рівень фізичного стану й схильності гімнасток на початковому етапі навчання дозволяє індивідуалізувати тренувальний процес.
спортивна гімнастика, фізичний стан, критерії оцінки.
Wst^p.
We wspolczesnym sporcie wyczynowym, efektywnosc szkolenia zawodnikow, pocz^wszy od etapu szkolenia wszechstronnego, opiera si? na doborze odpowiednich me-tod i srodkow treningowych, odpowiadaj^cych indywidu-alnym wlasciwosciom fizycznym i psychicznym cwicz^-cych [1, 2, 3]. Wiadomo, ze wyniki sportowe w roznych dyscyplinach i konkurencjach, cyklicznych i acyklicznych,
o charakterze zlozonej koordynacji ruchowej i innych, wy-magaj^. specyficznych zdolnosci w odniesieniu do budowy somatycznej, zdolnosci kondycyjnych, koordynacyjnych i psychicznych. Poziom genetycznych uwarunkowan, zdol-nosci fizycznych i psychicznych w szerokim poj?ciu tych terminow, rozpatruje si? jako wazny czynnik w ogolnej ocenie specyficznych zdolnosci do wybranej dyscypliny sportu [4, 6, 7, 8, 9, 11]. Aktualna wiedza teoretyczna i praktyczne doswiadczenia trenerskie wskazuj^. na dalsz^. potrzeb? doskonalenia technologii oceny specyficznych predyspozycji zawodnikow juz na wst?pnym etapie szko-lenia. Takie podejscie realizowane jest w laboratoriach badawczych roznych panstw z ukierunkowaniem na opra-cowanie kryteriow ilosciowej i jakosciowej oceny psycho-fizycznych zdolnosci zawodnikow, co stwarza mozliwosc indywidualizacji procesu szkolenia [5, 12, 13]. Jeden z kierunkow badan, celem ktorego jest doskonalenie metod diagnostyki potencjalnych mozliwosci zawodnikow polega na opracowaniu modelowych charakterystyk specjalnych, © Boraczynski T., Zaporozhanov V.A., 2010
psychoficznych predyspozycji, dzieci i mlodziezy roznej plci i wieku, wl^cznie z zawodnikami reprezentuj^cymi wysoki poziom sportowy. Wskazniki kontrolne zawodnikow klasy mistrzowskiej traktuje si? jako modelowe w sy-stemie wieloletniego szkolenia [15]. W celu oceny poziomu rozwoju sportowego zawodnikow i ich perspektywicznych mozliwosci, opracowuje si? normy wiekowe, orientacja na ktore, stwarza mozliwosc oceny indywidualnych zdolno-sci i perspektywicznych mozliwosci badanych poszcze-golnych w dyscyplinach sportu. Dlatego wykorzystuje si? ilosciowe (metryczne) i jakosciowe kryteria oceny, np. do-stateczny, dobry, bardzo dobry. W chwili obecnej preferuje si? kompleksowy system oceny predyspozycji sportowych zawodnikow realizowany na podstawie z uwzgl?dnieniem wskaznikow pedagogicznych, somato-morfologicznych, psychofizycznych, koordynacyjnych zdolnosci. W takim systemie, okreslenie zdolnosci badanych polega na ocenie typu budowy somatycznej, wieku biologicznego, tempa uczenia si? w okreslonym czasie, w warunkach longitudi-nalnych badan [10, 12, 14]. Mozna zgodzic si? z tym, ze tempo uczenia si? i poprawy wynikow sportowych uwaza si? za integralne kryterium, ktore najpelniej odzwiercied-la potencjalne mozliwosci zawodnika. Jednak takie kry-terium nie pozwala charakteryzowac struktury rozwoju specjalnych zdolnosci psychofizycznych zawodnika, aby odpowiedziec na pytanie, jakie indywidualne czynniki badanych warunkuj^. wynik sportowy.
Cel badan.
Celem podj?tych badan bylo opracowanie kryteriow oceny predyspozycji motorycznych mlodych gimnasty-czek sportowych w warunkach systematycznej kontroli specjalnych zdolnosci psychofizycznych.
Material i metody badan.
Badania przeprowadzono dwukrotnie, we wrzesniu 2008 i 2009 roku. Badaniom poddano dwie grupy gim-nastyczek sportowych, zroznicowanych pod wzgl?dem wieku i stazu treningowego. Sposrod badanych
gimnastyczek, pi?c mialo II klas?, a dwie - III klas? spor-towe. Badane zawodniczki trenowaly w Zespole Szkol Ogolnoksztalcecych nr II Mistrzostwa Sportowego w Olsztynie. Badania prowadzono w Centralnym Laborato-rium Badawczym Olsztynskiej Szkoly Wyzszej im. Joze-fa Rusieckiego w Olsztynie.
Ocen? budowy somatycznej dokonano na podstawie pomiarow wysokosci i masy ciala, zawartosci tkanki tlusz-czowej i beztluszczowej zgodnie z mi?dzynarodowymi standardowymi procedurami (ISAK). Masa ciala (BM) mierzona byla za pomoce elektronicznego analizatora skladu ciala Tanita BC 418 MA (Tanita Corporation Co., Japonia). Do oceny zawartosci tkanki tluszczowej wyko-rzystano pomiary faldow skorno-tluszczowych w dwoch miejscach (triceps, calf) zgodnie ze standardowe procedure [Slaughter i wsp. 1988]. Pomiary wykonano faldomie-rzem GPM (SiberHegner & Co. Ltd., Szwajcaria).
Poziom sprawnosci fizycznej okreslono na podstawie dziewi?ciu kontrolnych wskaznikow, z ktorych siedem opracowano na podstawie wynikow wybranych testow sprawnosci fizycznej Eurofit. Dwa kolejne wskazniki opracowano na podstawie pomiarow sily izometrycznej mi?sni zginajecych w stawie lokciowym. Zastosowane wskazniki rekomendowane se w ocenie sprawnosci fizycznej mlodych gimnastyczek na poczetkowym etapie szkolenia sportowego [10].
W badaniach zastosowano nast?pujece testy i wskazniki:
1. Szybkosc cyklicznych ruchow konczyny gornej: test „stukanie w krezki” (PLT - plate tapping). Test polegal na dotykaniu z maksymalne szybkoscie na przemian dwoch krezkow, ktorych srodki oddalone byly od sie-bie o 80 cm. Wynikiem testu byl czas wykonania 25 dotkni?c kazdego krezka.
2. Zdolnosci silowo-szybkosciowe konczyn dolnych (skocznosc): test „skok w dal z miejsca” (SBJ - standing broad jump).
3. Wytrzymalosc silowa tulowia: test „siady z lezenia” (SUP - sit ups). Pozycja wyjsciowa: badany lezal na plecach, na macie o grubosci 1,5 cm firmy Theraband, z r?kami splecionymi na karku i nogami ugi?tymi w stawach kolanowych pod katem 90 stopni. Wynikiem testu byla liczba siadow w czasie 30 s.
4. Wytrzymalosc silowa obr?czy barkowej: test „zwis na ugi?tych ramionach” (BAH - bend arm hang). Test polegal na maksymalnie dlugim wytrzymaniu zwisu na drez-ku o ramionach ugi?tych w stawach lokciowych. Wyni-kiem testu byl czas zwisu mierzony w sekundach.
5. Zwinnosc: test „bieg wahadlowy 10 x 5 m” (SHR -shuttle run). Wynikiem testu byl czas biegu mierzony w sekundach.
6. Sila izometryczna dloni: test „scisk dynamometru dlonio-wego” (Fmax). Pomiary wykonywane za pomoce zesta-wu, skladajecego si§ z dynamometru dloniowego DR4 -P, zintegrowanego ze wzmacniaczem tensometrycznym WTP3 oraz programem komputerowym MAX_v_5.5 (JBA - Zbigniew Staniak, Polska). Wartosc sily wyrazo-na byla w jednostkach bezwzgl^dnych (N).
7. Fmax (N/kg) - wzgl^dna sila izometryczna dloni.
8. Maksymalny moment sily (Mmmax) mi^sni zginajecych w stawie lokciowym. Do pomiarow sily wykorzystano ram§ stabilizacyjne RSC 2 oraz zestaw pomiarowy sily ZPS-3 zawierajecy tensometryczny przetwornik sily model TPS-2, zintegrowany ze wzmacniaczem tenso-metrycznym WTP-3 (JBA - Zbigniew Staniak, Polska). Pomiary wykonywano w warunkach statycznych (w skurczu izometrycznym), przy ustawieniu ketowym ramienia i przedramienia wynoszecym 90o, zgodnie z klasyczne metodyke. Mierzona byla maksymalna sila (Fmax) wyrazona w Newtonach (N) oraz dlugosc ramienia dzialania sily (r). Obliczano wartosci maksymalne-go momentu sily, zgodnie ze wzorem: Mm = F • r.
° ^7 <-> max max
9. Mmmax (Nm/kg) - wzgl^dna wartosc maksymalnego momentu sily mi^sni zginajecych w stawie lokcio-wym. Wyniki pomiarow opracowano statystyczne przy wykorzystaniu programu Excel oraz pakietu oprogra-mowania STATISTICA™ v. 7.1 (StatSoft Inc., USA). Obliczono srednie arytmetyczne (M), RM% - srednie roznice wartosci poszczegolnych wskaznikow, odchy-lenia standardowe (SD), wariancje (V%), wspolczyn-niki korelacji linowej Pearsona (r), rownania regresji liniowej (y).
Wyniki badan. Wyniki podstawowych pomiarow antropometrycznych badanych grup gimnastyczek, ilu-struje znaczne zroznicowanie pod wzgl^dem wysokosci i masy ciala dziewczet zarowno w obr^bie danej grupy, jak rowniez mi^dzy grupami. Ponadto roznice wartosci ana-lizowanych cech budowy somatycznej mi^dzy badania-mi wst^pnymi i uzyskanymi po 12 miesiecach, wskazuje na dynamiczny rozwoj biologiczny badanych dziewczet w obu grupach. W obu grupach przyrost masy ciala byl zblizony (11,0 i 12,6%) zdecydowanie przewyzszal przy-rosty wysokosci ciala (5,2 i 3,9%). W grupie mlodszej procentowa zawartosc tkanki tluszczowej zmniejszyla si§
o 1,2%, a w grupie starszej wzrosla o 6,3%. Wedlug mi§-dzynarodowych norm BMI wszystkie badane dziewcz^ta miescily si§ w zakresie norm.
Pierwszy krok analizy uzyskanych danych ukie-runkowany zostal na okreslenie minimalnej liczby tych wskaznikow zdolnosci motorycznych, ktore w najwyz-szym stopniu podlegaje uwarunkowaniom genetycznym. W tym celu obliczono srednie arytmetyczne, standardo-we odchylenia, wspolczynniki zmiennosci oraz roznice mi^dzy srednimi wartosciami wynikow poszczegolnych testow sprawnosci fizycznej w badanych grupach gimna-styczek (tab. 1).
Przedstawiono rowniez w formie matematycznej (rownania regresji oraz korelacje) i graficznej, zaleznosci mi^dzy wiekiem i wynikami poszczegolnych testow sprawnosci fizycznej (tab. 2). Obliczono rowniez korelacyjne wspolzaleznosci mi^dzy wynikami
Tabela 1.
Wartosci srednie, oraz mznice srednich wartosci (A%) poszczegдlnych wskaznikaw sprawnosci fizycznej w dwдch grupach gimnastyczek sportowych - gr. A, wiek 6,9 (n=12) i gr. B, 10,0 lat (n=12).
Zmienne Grupa A Grupa B А (%)
M ± SD V % M ± SD V %
FLB 15,8 ± 6,2 З9,2 5,З ± 4,0 75,1 -66,З
PLT (s) 17,7 ± 2,0 11,2 1З,5 ± 1,2 9,2 -2З,4
SAR (cm) 11,З ± 5,6 49,1 17,0 ± З,0 17,4 50,0
SBJ (cm) 1ЗЗ,7 ± 14,5 10,8 165,0 ± 14,8 9,0 2З,4
(N) F 127,З ± 22,6 17,8 191,9 ± 45,9 2З,9 50,7
F_._ (N/kg) 5,04 ± 0,67 1З,2 5,82 ± 0,68 11,6 15,6
SUP 2З,7 ± З,2 1З,4 28,8 ± 2,1 7,2 21,8
BAH (s) 17,0 ± 9,9 58,З З7,7 ± 15,7 41,7 121,7
SHR (s) 24,З ± 2,1 8,5 22,5 ± 1,1 5,1 -7,З
M__ |x (Nm) 1З,8 ± 2,9 20,7 2З,7 ± 8,5 З5,7 72,З
Mm (Nm/kg) 0,54 ± 0,08 14,2 0,70 ± 0,12 16,5 29,6
Legenda: V % - wspolczynnik zmiennosci, А (%) - roznica mi?dzy srednimi wartosciami poszczegolnych wskaznikow
Tabela 2.
Rдwnania regresji i wartosci wspдiczymikдw korelacji liniowej r Pearsona miqdzy wiekiem (x) i wartosciami poszczegдlnych wskaznikдw sprawnosci fizycznej (y) u badanych (n=24).
Wskazniki Rownanie regresji wspolczynnik r
FLB (n) y = -2,7636x + З6,682 -0,797
PLT (s) y = -1,0832x + 25,8З7 -0,695
SAR (cm) y = 1,7145x - 2,024З 0,629
SBJ (cm) y = 8,7057x + 67,119 0,777
f_„ (N) y = 22^5x - 55,078 0,886
F_„ (N/kg) y = 0,1602x + З,917 0,607
SUP (n) y = 1,143x + 15,456 0,794
BAH (s) y = 5,5996x - 25,51З 0,79З
SHR (s) y = -0,5953x + 28,519 -0,608
Mm (Nm) y = 3,7838x - 16,997 0,92З
Mm (Nm/kg) y = 0,0491x + 0,1587 0,757
Tabela З.
Wartosci wspдiczynnikдw korelacji miqdzy wynikami poszczegдlnych testдw sprawnosci fizycznej gimnastyczek
sportowych w wieku 6-13 lat (n=24).
Wskazniki 1 2 З 4 5 6 7 В 9 10 11
1 FLB x 0,795 -0,472 -0,706 -0,678 -0,З62 -0,556 -0,61З 0,577 -0,677 -0,6З0
2 PLT x -0,597 -0,769 -0,7З4 -0,419 -0,746 -0,65З 0,З77 -0,708 -0,675
З SAR x 0,507 0,581 0,046 0,646 0,4З2 -0,182 0,640 0,464
4 SBJ x 0,8З8 0,551 0,755 0,679 -0,597 0,769 0,698
5 Fmax x 0,571 0,6З8 0,691 -0,648 0,9З0 0,774
6 Fmax/kg x 0,5ЗЗ 0,6З9 -0,5З8 0,З59 0,597
7 SUP x 0,61З -0,424 0,575 0,616
В BAH x -0,442 0,546 0,578
9 SHR x -0,6З1 -0,665
10 Mm max x 0,85З
11 Mm /kg max x
poszczegolnych testow sprawnosci fizycznej (tab. 3).
Analiza wartosci wspolczynnikow korelacji wykazala wysokie zaleznosci pomi^dzy czterema wskaznikami zdolnosci silowych, ktore miescily si§ w przedziale od 0,533 (p<0,01) do 0,691 (p<0,001). Swiadczylo to o wysokiej rzetelnosci kazdego z powyzszych wskaznikow w ocenie zdolnosci silowych badanych gimnastyczek
i upowaznilo do zastosowania w ocenie zdolnosci silowych tylko jednego z tych wskaznikow. Bior^c pod uwag§ najmniejsze procentowe roznice wynikow mi^dzy badanymi grupami (tab. 1), swiadcz^ce o wysokich uwarunkowaniach genetycznych, ostatecznie ograniczono liczb§ rekomendowanych wskaznikow kontrolnych do czterech: zdolnosci szybkosciowe (PLT), skocznosciowe (SBJ), zwinnosciowe (SHR), silowe (Fmax/ kg). Wybrany blok wskaznikow kontrolnych jest zgodny z wczesniejszymi wynikami autorow [14].
Drugi krok analizy uzyskanych danych ukierunkowa-ny zostal na ocen§ predyspozycji motorycznych poszcze-golnych gimnastyczek w oparciu o wyniki poszczegol-nych testow sprawnosci fizycznej. W tym celu obliczono wielkosc poprawy wynikow (A%) w kazdym tescie po uplywie 12 miesi^cy (tab. 4, 5, ryc. 1, 2), zgodnie z reko-mendacjami V. Balsevicha [1], M. Godika [4], W. Zapo-rozanowa i H. Sozanskiego [13].
W oparciu o przedstawione procedury analizy uzy-skanych danych, mozliwe bylo okreslenie obiektywnych kryteriow oceny wplywu czynnikow genetycznych i sro-dowiskowych (glownie treningu gimnastycznego) na po-ziom poszczegolnych zdolnosci motorycznych. Wyniki przedstawione w tabeli 2, wykazaly najmniejsze roznice wynikow mi^dzy badanymi grupami gimnastyczek w bie-gu zwinnosciowym - SHR (7,3%), a nast^pnie wzgl^dnej sile mi^sni dloni - Fmax/kg (15,6%), sile mi^sni zginaj^-cych w stawie biodrowym - SUP (21,8%), mocy konczyn dolnych - SBJ (23,4%) i szybkosci ruchow koniczyny gornej - PLT (23,4%).
Jednoczesnie wartosci poprawy wynikow w reko-mendowanych testach sprawnosci fizycznej u niektorych
dziewcz^t byly zdecydowanie wi^ksze niz sredni wzrost wynikow danej grupy (tab. 4, 5). Na przyklad, gimnastycz-ka FA w tescie szybkosci konczyny gornej (PLT) poprawila swoj wynik o 23,5% zajmuj^c pierwsz^ pozyj w rankin-gu w tym tescie. Jednak poprawa jej wynikow w pozosta-lych trzech testach byla wyrazne mniejsza - 12,4; 17,8 i 2,4% (odpowiednio 6, 6 i 5 miejsce w rankingach).
Kolejny krok analizy uzyskanych danych zmierzal do oceny predyspozycji motorycznych badanych gimna-styczek i polegal na okresleniu indywidualnej struktury oraz dynamiki zmian poziomu sprawnosci fizycznej po-szczegolnych zawodniczek w okresie 12 miesi^cy. W tym celu, na podstawie metrycznych wynikow uzyskanych w badaniach pocz^tkowych i koncowych, dla obu grup opracowano rankingi zawodniczek w kazdym z czterech, wybranych testow. Nast^pnie, na podstawie sumy czterech cz^stkowych rankingow, opracowano rankingi kon-cowe (Rx-2008 i Rx-2009). Dodatkowo, na podstawie procentowej wielkosci zmian wartosci wybranych wskaz-nikow po 12 miesi^cach, opracowano kolejne rankingi w poszczegolnych testach - R oraz ranking koncowy - RK (%). Dla pelnego i czytelnego zaprezentowania wynikow, uzyskane wyniki przedstawiono w tabelach 5 i 6 oraz w formie graficznej (ryc. 1 i 2), zgodnie z przyj^tymi w me-trologii sportowej zasadami [4].
Zaprezentowana wyzej graficzna forma przedstawienia wynikow badan ulatwia obiektywn^ ocen§ predyspozycji motorycznych badanych gimnastyczek. Caly obszar uzyskanych wynikow podzielono na cztery strefy. Gimnastyczki, ktorych wyniki mieszcz^ si§ w strefie B uzyskaly najlepsze wyniki i najwyzsz^ dynamik^ poprawy. Zawodniczki mieszcz^ce si§ w strefie C ocenic nalezy jako osoby o najmniejszych predyspozycjach do gimnastyki sportowej.
W strefie A znalazly si§ dziewcz^ta, ktore najlepsze wyniki w pierwszym badaniu i najslabsze wyniki w drugim badaniu. W strefie D znalazly si§ zawodniczki, ktore uzyskaly najslabsze wyniki w pierwszym badaniu i najlepsze wyniki w drugim badaniu.
Tabela 4.
Zmiany rankingu gimnastyczek grupy A (6,9 lat) w okresie rocznego treningu w % i punktach
na podstawie kontrolnych wskaznikow
Wskazniki PLT SBJ F SHR
Ranking badanych Wiek (lata) A (%) R A (%) R A (%) R A (%) R E pkt RK
1 RA 6,0 -18,7 4 40,4 1 7,3 10 1,0 10 25 8
2 DA 6,3 -2,7 10 1,4 11 5,4 11 1,9 11 43 12
3 BoJ 6,4 -16,3 7 17,0 5 43,6 1 -1,4 9 22 6
4 MA 6,5 -11,5 8 22,7 3 28,7 2 -1,7 6 19 2
5 OG 6,9 1,1 12 0,7 12 13,4 8 -4,9 3 35 10
6 BiJ 6,9 0,8 11 3,4 9 21,7 5 -13,2 2 27 9
7 MK 7,0 -17,6 6 26,2 2 26,9 3 3,2 12 23 7
8 FA 7,3 -23,5 1 12,4 6 17,8 6 -2,4 5 18 1
9 JD 7,3 -18,2 5 20,3 4 16,2 7 -2,9 4 20 3
10 RZ 7,4 -19,5 3 4,4 8 9,7 9 -14,8 1 21 4
11 BA 7,5 -20,9 2 5,3 7 22,7 4 -1,5 8 21 4
12 BN 7,5 -8,2 9 2,3 10 4,8 12 -1,7 7 38 11
Tabela 5.
Zmiany rankingu gimnastyczek grupy A (10,0 lat) w okresie rocznego treningu w % i punktach
na podstawie kontrolnych wskaznikow
PLT SBJ HGR SHR
Badana Wiek А R А R А R А R Е RK
(lata) (%) (%) (%) (%) pkt
1 PK 8,З -27,2 1 2,2 12 9,7 6 З,8 9 28 8
2 KS 8,4 -8,5 8 20,5 З 11,8 5 -4,7 З 19 2
З JG 8,6 -26,9 2 9,7 6 27,6 1 5,2 11 20 З
4 RS 9,2 -21,З З 26,6 1 15,7 4 -1,5 6 14 1
5 SN 9,2 -5,8 9 9,З 7 18,9 З -7,7 1 20 З
6 SaM 9,2 -11,8 5 7,4 10 26,2 2 -4,4 4 21 5
7 StoM 9,5 -2,8 10 22,0 2 -0,4 10 -4,1 5 27 7
8 JE 9,8 -10,5 7 19,З 4 -8,9 12 -6,4 2 25 6
9 EM 9,9 -19,4 4 8,З 8 -0,2 9 6,2 12 ЗЗ 11
10 StaM 11,7 1,4 12 7,6 9 ,8 оо" - 11 2,0 8 40 12
11 OA 12,8 -1,0 11 1З,1 5 З,4 7 З,8 9 З2 9
12 RJ 1З,0 -11,7 6 З,7 11 1,З 8 0,5 7 З2 9
Rx - 2008
1 DA % x
2 BA % x
З OG < % x B
4 JD % x
5 BN % x
6 MA x %
7 BiJ % x
8 MK x%
9 RZ x %
10 FA x C D %
11 RA x %
12 BoJ x %
R% - 2009 12 11 10 9 8 7 6 5 4 З 2 1
Ryc. 1. Rankingi w badaniach poczqtkowych (Rx-2008) i koncowych (R%-2009) opracowane na podstawie procentowej wielkosci zmian wartosci wskaznikow gimnastyczek grupy - A (6,9 lat, n=12).
Rx - 2008
1 StaM % x
2 RJ % x
З EM % x
4 OA A % x B
5 JE % x
6 StoM % x
7 SN x %
8 SaM x %
9 KS x C D %
10 JG x %
11 PK x %
12 RS x %
R% - 2009 12 11 10 9 8 7 6 5 4 З 2 1
Ryc. 2. Rankingi w badaniach poczqtkowych (Rx-2008) i koncowych (R%-2009) opracowane na podstawie procentowej wielkosci zmian wartosci wskaznikow gimnastyczek grupy - B (10,0 lat, n=12).
Nalezy podkreslic celowosc rownoleglego analizowania wynikow opracowanych zarowno na podstawie metrycznych pomiarow (x) oraz na podstawie dynamiki wzrostu wartosci badanych wskaznikow (%). Niejednokrotnie jednak mozna spotkac si? z sytuacje, w ktorej zawodniczka uzyskala wysoke pozycj? rankingowe w oparciu o metryczne wyniki, a zdecydowanie gorsze pod wzgl?dem dynamiki wzrostu wynikow. W takiej sytuacji, biorec pod uwag? rozne tempo rozwoju biologicznego kazdego osobnika, trafniejsze w perspektywicznej ocenie badanych predyspozycji b?de wskazniki opracowane na podstawie dynamiki wzrostu ich wartosci. Przykladem takiej sytuacji byla gimnastyczka StaM, ktora na podstawie wielkosci metrycznych (os x) uzyskala 1 i 3 pozycj? rankingowe, a na podstawie dynamiki wzrostu wynikow (%) uzyskala ostatnie, 12 pozycj? rankingowe. Przykladem przeciwnej sytuacji byla zawodniczka KS, ktora zaj?la 9 i 11 pozycj? rankingowe na podstawie wielkosci metrycznych (x) oraz 2 pozycj? na podstawie dynamiki wzrostu wynikow (%) po roku treningu.
Dyskusja i wnioski.
W niniejszej pracy podkreslono celowosc diagnozowania struktury sprawnosci fizycznej, b?decej podstawe do okreslenia indywidualnych predyspozycji motorycznych gimnastyczek sportowych. Koncowa ocena uzyskanych wynikow w odniesieniu do diagnozowania predyspozycji sportowych badanych gimnastyczek mozliwa byla na podstawie kompleksowego opracowania struktury sprawnosci fizycznej, w oparciu o rzetelne testy
i wskazniki. W zwiezku z tym, w praktyce wieloletniego szkolenia sportowego gimnastyczek nalezy zwrocic uwag? na dwa kierunki. Po pierwsze, trening powinien byc przede wszystkim ukierunkowany na doskonalenie tych zdolnosci, ktore w najwyzszym stopniu zdeterminowane se przez czynniki genetyczne. Takie podejscie bezposrednio wplywa na poziom mistrzostwa sportowego zawodniczek. Po drugie, nalezy zwrocic szczegolne uwag? na zroznicowane plastycznosc poszczegolnych psychofizycznych czynnikow warunkujecych potencjal motoryczny zawodniczek. Czynniki te, w specyficznych warunkach szkolenia sportowego, moge wchodzic w zlozone, wzajemne relacje, warunkujec specyficzne dla kazdego zawodnika struktur? zdolnosci motorycznych. Nizszy poziom jednej zdolnosci moze byc w roznym stopniu kompensowany przez wyzszy poziom innej zdolnosci.
Reasumujec, ocena specyficznych predyspozycji sportowych gimnastyczek sportowych na etapie szkolenia wszechstronnego mozliwa jest przede wszystkim na podstawie oceny zdolnosci w wysokim stopniu uwarunkowanych genetycznie, malo zmiennych w ontogenezie. W takich przypadkach maje miejsce wysokie roznice wynikow pomi?dzy poszczegolnymi gimnastyczkami. Do takich specyficznych zdolnosci w gimnastyce sportowej, mozna zaliczyc wskazniki zdolnosci
silowo-szybkosciowych, zwlaszcza sily wzgl?dnej. Na podstawie dynamiki zmian poziomu takich zdolnosci na etapie przygotowania wszechstronnego mozliwa jest obiektywna ocena potencjalnych mozliwosci sportowych gimnastyczek.
Ocena poziomu poszczegolnych zdolnosci silowo-szybkosciowych i koordynacyjnych oraz struktury sprawnosci fizycznej z uwzgl?dnieniem tempa rozwoju biologicznego byly podstawe opracowania obiektywnych kryteriow oceny predyspozycji sportowych mlodych gimnastyczek sportowych na wst?pnym etapie szkolenia. Uzyskane wyniki stanowie podstaw? do udoskonalenia systemu kontroli, optymalizacji kryteriow oceny i tresci wskaznikow kontrolnych w gimnastyce sportowej kobiet, z uwzgl?dnieniem wieku, stazu treningowego i poziomu sportowego zawodniczek.
Wyniki przedstawione w niniejszej pracy wykazaly przydatnosc zastosowanej metodologii badawczej do oceny sprawnosci fizycznej i predyspozycji motorycznych gimnastyczek na etapie szkolenia wszechstronnego, co umozliwia indywidualizacj? procesu treningu.
Pismiennictwo:
1. Balsevich V.K. Mietodologiczeskije princypy issliedowanij po prob-lemie otbora i sportiwnoj orientacji. Teorija i Praktika Fiziczeskoj Kultury, 1980. N1. - S. 10-14.
2. Bube H., Fek G., Sztibler H., Trorsz F. Testy w sportiwnoj praktikie. Fizkultura i Sport. Moskwa, 1968. - 200 s.
3. Burns A.R., Gaines C. Sport selection. New York, 1984. - З0З s.
4. Godik M.A. Sportiwnaja mietrologia. Fizkultura i Sport, Moskwa, 1988. - 192 s.
5. Kochanowicz K. Podstawy kierowania procesem szkolenia sporto-wego w gimnastyce. AWFiS Gdansk, 2006. - 199 s.
6. Ljach W. Ksztaltowanie zdolnosci motorycznych dzieci i mlodziezy. Biblioteka Trenera, COS Warszawa, 2003. - 176 s.
7. Platonow W.N., Zaporozanow W.A. Tieoreticzeskije aspiekty otbo-ra w sowriemiennom sportie. Otbor, kontrol i prognozirowanije w sportiwnoj trenirowkie. KGIFK, Kijew, 1990. - S. 5-16.
8. Prusik Ka. Rownowaga ciala dzieci trenujecych i nietrenujecych. AWFiS Gdansk, 2007. - 143 s.
9. Sozanski H. (red.). Podstawy teorii treningu sportowego, Biblioteka trenera, COS, Warszawa 1999. - З00 s.
10. Starosta W. Motoryczne zdolnosci koordynacyjne. MSMS, Instytut Sportu w Warszawie, Warszawa 200З. - 252 s.
11. Wolkow L.W. Fiziczeskije sposobnostii dietiej i podrostkow. Zdoro-wije, Kijew, 1981. - 168 s.
12. Zaciorski W.M., Bulhakowa N.Z., Ragimow PM., Sergijenko L.P. Problemy sportiwnoj odoriannosti i otbor w sportie. Naprawlenija i mietodologija issledowanij. Teorija i Praktika Fiziczeskoj Kultury, 197З. N 7. - S. З0-З7.
13. Zaporozanow W.A., Sozanski H. Dobor i kwalifikacja do sportu. COS, RCMSzKFiS, Warszawa. 1997. - 114 s..
14. Zaporozhanow V, Boraczynski T., Boraczynska L. B., Giovanis V. Evaluation of predispositions to sports gymnastics among girls of 7-10 based on regression equation selected parameters of physical fitness. . [W:] Jerzy Urniaz [Red.] Wspolczesne tendencje w wycho-waniu fizycznym i sporcie (Contemporary trends in physical education and sport. Olsztynska Szkola Wyzsza im. Jozefa Rucieckiego, Olsztyn 2009. - S. 175-187.
15. Zasada M. Przygotowanie fizyczne i funkcjonalne gimnastykow w wieloletnim procesie treningowym. Monografia, Uniwersytet Kazi-mierza Wielkiego, Bydgoszcz 2007. - 280 s.
Artykul postupil do redakcji 08.10.2010 r.
Борачински ^маш Запорожанов Baдим Александрович, д.п.н., проф.
boraczynski@osw.olsztyn.pl
