CC BY
43SAMOKONTROLA SPRAWNOSCI PILKARSKIEJ JAKO STYMULATOR AKTYWNOSCIFIZYCZNEJ
MLODZIEZY SZKOLNEJ
Szwarc Andrzej
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdaisku (Polska)
Streszczenie. Celem badan bylo wskazanie zestawu zadan testowych oraz norm sprawnosciowych shiz^cych do samokontroli poziomu umiej?tnosci gry w pilk? nozn^. dla 14...15-letnich ch lopcow. Najpierw, w reprezentatywnej grupie 14-letnich pi lkarzy oceniono rzetelnosc i trafnosc wybranych 17 zadan testowych (metoda „test-re-test” i zewn?trzne kryterium trafno sci testow). Nast?pnie, przebadano nimi 49 ch lopcow z klas gimnazjalnych. Ostatecznie wybrano trzy najprostsze i specyficzne dla pilki noznej zadania testowe (kryterium wykonalnosci oraz dost?pnosci) oraz opracowano dla nich normy ocen sprawnosciowych.
Slowa kluczowe: pilka nozna, sprawnosc pilkarska, samokontrola.
Анотація. Шварц А. Самоконтроль футбольної підготовленості як стимулятор фізичної активності шкільної молоді. Мета праці полягала у розробці комплексу тестових завдань, а також нормативів підготовленості для самоконтролю рівня вправності 14...15-річних хлопців у грі в футбол В першу, чергу у 14-річних футболістів було визначено оцінку ретельності і правильності виконання 17 окремих тестових завдань (методика „test-re-test” та зовнішній критерій правильності виконання тестів). Після цього було обстежено 49 хлопців з гімнастичних класів. У підсумку обрано три найпростіших і специфічних для футболу тестових завдань (критерій виконування і доступності), а також опрацьовано для них оцінювальні нормативи підготовленості.
Ключові слова: футбод підготовленість самоконтроль
Аннотация. Шварц А. Самоконтроль футбольной подготовленности как стимулятор физической активности школьной молодежи. Цель работы заключалась в разработке комплекса тестовых заданий, а также нормативов подготовленностидля самоконтроля качества выполнения двигательных действий 14...15-летними школьниками Вначале у 14-летних футболистов была произведена оценка тщательности и точности выполнения 17 отдельных тестовых заданий (метод „test-re-test” и внешний критерий правильности выполнения тестов). После этого были обследованы 49 ребят из гимнастических классов. В итоге отобрано три самых простых и специфических для футбола тестовых задания (критерий выполняемости и доступности), а также разработаны для них оценочные нормативы подготовленности Ключевые слова: футбод подготовленность самоконтроль.
Annotation. Szwarc A. Self-control of football skills as a stimulant to physical activity of the school youth. The
aim of this work is to show as set of tests and physical norms serving to self-control of the level of football skills for 14...15-year-old boys. First, a representative group of 14-year-old football players were marked paying special attention to their efficiency and accuracy in 17 football tests (test-re-test method and the external criteria for tests accuracy). Next, these tests were applied to 49 boys from a secondary school. Finally, three easiest and the most specific for football tests were chosen (criteria for feasibility and availability). They were also given norms of assessing physical fitness.
Key words: soccer, football skills, self-control
Wprowadzenie
Gry sportowe ze wzgl?du na swoj^. dost?pnosc, klarownosc regul, roznorodnosc form wyzycia si? oraz interakcje mi?dzy jej uczestnikami nalez^. do najpopularniejszych dyscyplin sportowych. Rozumiane zarowno jako cel dzialalnosci czlowieka (sport wyczynowy), jak i srodek oddzialywania na niego (wychowanie fizyczne, rekreacja ruchowa) ksztaltuj^. wszechstronnie jego osobowosc. S^. stymulatorem rozwoju sprawnosci umyslowej i fizycznej, podnosz^. ogoln^. wydolnosc organizmu. Pozwalaj^. na wyrazanie wlasnych postaw i uczuc, a wzajemne relacje zachodz^ce pomi?dzy graczami rozwijaj^. cechy poz^dane spolecznie - wytrwalosc, odpowiedzialnosc, pewnosc siebie, umiej?tnosc podejmowania decyzji, poczucie wlasnej wartosci, empati?, asertywnosc [3, 4].
Pilka nozna, na tle innych dyscyplin sportowych jawi si? jako najatrakcyjniejsza zespolowa gra sportowa. Jej wyj^tkowosc wynika z prostoty regul oraz z tego, ze podczas wspolzawodniczenia wolno uzywac tylko konczyn dolnych. Mozna j^. uprawiac niemal w kazdych warunkach, dost?pna jest dla ludzi w roznym wieku i o roznym poziomie sprawnosci psychofizycznej, a jej uczestnicy mog^ angazowac si? w піц. w zaleznosci od wlasnych potrzeb i mozliwosci.
Specyfika gry w pilk? nozn^. sprawia, ze powinna byc ona szeroko wykorzystywana jako srodek pozytywnego, motywacyjnego oddzialywania na aktywnosc fizyczn^. czlowieka. Pilka nozna moze przyczynic si? do promocji zdrowia glownie tam, gdzie podejmowana jest spontaniczna, dobrowolna dzialalnosc ruchowa, zwlaszcza wsrod dzieci i mlodziezy.
Poziom specyficznych umiej?tnosci ruchowych uczestnikow gry wplywa bezposrednio na efektywnosc zamierzen realizowanych przez nich w trakcie rywalizacji. Poprawa jako sci wspolzawodniczenia wi^ze si? zatem z usprawnianiem dzia lan graczy, a proces ten jest skuteczny wowczas, gdy towarzyszy mu kontrola i ocena nabywanych sprawnosci. Szczegolnym impulsem do dalszego doskonalenia si? jest samodzielne kontrolowanie i szacowanie wlasnych mozliwosci.
W praktyce kultury fizycznej do najprostszych, podstawowych metod oceny (samooceny) sprawnsci fizycznej zalicza si ? testy motoryczne. Nie wymagaj^. nadzwyczajnego przygotowania, wiedzy i sprz?tu pomocniczego, ale
podczas ich przeprowadzania nale zy dokladnie przestrzega c zalecen zawartych w instrukcjach. Dzi ?ki temu uzyskuje si? miarodajn^ ocen? wybranych komponentow sprawnosci. Wlasciwa ewaluacja pozwala z kolei na wskazanie tych z nich, kt ore wymagaj^ podtrzymania lub dalszego ksztaltowania, co w konsekwencji przyczynia si? do poprawy ogolnego stanu zdrowia.
Celem niniejszej pracy bylo wskazanie rzetelnych i trafnych zadan testowych oraz norm sprawnosciowych sluz^cych do samokontroli i samooceny poziomu umiej?tnosci gry w pilk? nozn^ dla 14...15-letnich ch lopcow.
Material i metoda
Badania przeprowadzono w kilku etapach. W pierwszym etapie dokonano wyboru zestawu zadan testowych, ktory rzetelnie i trafnie odwzorowywal sprawnosc niezb?dn^. w grze w pilk? nozn^ [5].
Na podstawie analizy literatury tematu i wlasnych doswiadczen wytypowano, zmodyfikowano i skonstruowano 17 zadan testowych. Byly to:
- bieg ci^gly dwunastominutowy (test Coopera)
- biegi na dystansach 3GGm, 1GGm, бGm, 3Gm oraz wyskok dosi?zny i bieg „po kopercie” z zestawu testow INKF [7]
- skok w dal z miejsca z Indeksu Sprawnosci Fizycznej [1G]
- zonglerki: glow^, stop^ z zestawu testow dla dzieci [б]
- uderzenie pilki na odleglosc, wyrzut z autu na odleglosc; modyfikacje testow INKF [б]
- prowadzenie pilki „po kopercie”, zonglerka pi lki na przemian stop ц. і glow^ z testow koordynacji [В]
- dziesi?ciokrotnie: podanie i przyj?cie pilki wewn?trzn^ cz?sci^ stopy na scian? z odleglosci 3m na przemian praw ц і lew^ nog3. (propozycja wlasna)
- stanie jednonoz z utrzymaniem pilki na stopie, zonglerka glow^ w staniu na jednej nodze z baterii testow koordynacji [2].
Nast?pnie, w grupie 3G m lodych, 14-letnich pilkarzy SKS „Polonia” Gdansk sprawdzono rzetelnosc wybranych testow metod^ „test-re-test”. Badani gracze wykonywali proby sprawnosciowe w dwoch dwudniowych sesjach testowych, w odst?pie tygodniowym, w tym samym miejscu i o tej samej porze dnia. Wyniki uzyskane przez nich w pierwszej sesji testowej skorelowano z rezultatami osi^gni?tymi w drugim badaniu (korelacja Pearsona).
Takze w tej samej grupie mlodych pilkarzy oceniono trafnosc badanych zadan testowych na podstawie zewn?trznego kryterium trafno sci [9]. Trzech trener ow dokonalo, niezaleznie od siebie, eksperckiej oceny kompetencji gry badanych pilkarzy (male gry 5x5; kazdy z kazdym; boisko o wymiarach 2Gx2Gm; czas gry 1G minut). Ustalone oceny rangowe skorelowano z wynikami testow motorycznych uzyskanych w drugim badaniu (korelacja rang Spearmana) i oszacowano trafnosc poszczegolnych zadan testowych.
W ostatnim etapie, w celu wyboru ostatecznych zadan testowych oraz opracowania norm ocen sprawnosciowych, przeprowadzono wybranym zestawem sprawdzianow badania wsrod 49 uczniow I i II klasy Gimnazjum nr 21 w Gda nsku. Przyjmuj^c za kryterium wykonalnosc (mozliwosc wykonania przez chlopcow o bardzo zroznicowanej sprawnosci fizycznej oraz dost?pnosc w przeprowadzaniu (mozliwosc testowania w roznych warunkach) wybrano definitywnie trzy najprostsze, specyficzne dla pilki noznej zadania testowe.
Wyniki badan i ich analiza
Przedstawione w tabeli 1 wartosci wspolczynnikow korelacji dowodz^ ze prawie wszystkie badane proby sprawnosciowe spelnily wymagania stawiane testom motorycznym pod wzgl?dem rzetelnosci. We wszystkich zadaniach sprawno sciowych stwierdzono statystycznie istotny zwi^zek korelacyjny pomi?dzy wynikami uzyskiwanymi w pierwszym i drugim badaniu (p<G,GG1 i p<G,G1). Tylko w przypadku zonglowania pilki na przemian nog ц. і glow^ nie osiцgпi?to wymaganego progu statystycznej istotnosci.
Tabela 1.
Wskazniki rzetelnosci i tmfnosci badanych zadan testowych
Wspolczynniki korelacji Zadanie testowe Wskazniki rzetelnosci Wskazniki trafno sci
Bieg 12-minutowy [m] G,935*** G,653***
Bieg na dystansie 3GGm [s] G,B79*** G,7B9***
Bieg na dystansie 1GGm [s] G,751*** G,725***
Bieg na dystansie 60m [s] G,B95*** G73G***
Bieg na dystansie 3Gm [s] GB13*** G,657***
Bieg „po kopercie” [s] G 911*** G,627***
Skok w dal z miejsca [cm] G,934*** G,642***
Wyskok dos?zny [cm] G,957*** G611***
Stanie jednonoz z utrzymaniem pi lki na stopie [s] G,936*** G61B***
Podanie-przyj?cie [s] G 917*** G,7B9***
Zonglerka stop^ [liczba powtorzen] G,79G*** G,441**
Zonglerka g low^ [liczba powtorzen] G,7G2*** G,4G3*
Zonglerka stopa-glowa [liczba powtorzen] G,237 G,477**
Zonglerka g lowц w staniu na jednej nodze [liczba powtorzen] G,56G** G,297
Uderzenie pilki na odleglosc [m] G,96B*** G,655***
Wyrzut z autu na odleglosc [m] G,968*** G,454**
Prowadzenie pilki „po kopercie” [s] G 944*** G 719***
* p<G,G5 **p<G,G1 ***p<G,GG1
Do oceny trafnosci badanego zestawu zadan testowych zastosowano kryterium list rankingowych. W tym celu wyniki testow motorycznych (II sesja testowa) przeliczono na rangi i skorelowano z ocenami ekspertow. Wartosci wskaznikow trafnosci wahaly si? w granicach od G,297 do G,789 (tabela 1). Jedynie w pr obie zonglerki glowq w staniu na jednej nodze nie osiqgni?to progu statystycznej istotnosci. Zatem, to zadanie nie spe lnila wymagan stawianym testom motorycznym pod wzgl?dem trafnosci.
Prawie wszystkie badane zadania testowe odpowiadaly kryteriom rzetelnosci i trafnosci. Wyjtek stanowily zadania zonglowania pilki stopq i glowq oraz zonglowania glowq w staniu na jednej nodze. Do dalszej analizy zakwalifikowano wi?c 15 testow.
Dla chlopcow uprawiajqcych gr? w pilk? noznq zaproponowano ostatecznie pi?c zadan testowych. Ustalono [5], ze w optymalnym zestawie powinny znajdowa: si? nast?pujqce zadania testowe: bieg ciqgly dwunastominutowy, bieg na dystansie 3Gm, podanie-przyj?cie, uderzenie pilki nogq na odleglosc oraz prowadzenie pi lki nogq „po kopercie”.
Z kolei dla chlopcow nie uprawiajqcych gry w pilk? noznq wybrano trzy zadania testowe bior^c pod uwag? kryterium wykonalnosci i dost?pnosci. Byly to nast?pujqce testy: zonglowanie pilki stopq zonglowanie pilki glowq oraz prowadzenie pilki „po kopercie”.
1. Zonglerka stopq
Cwiczqcy upuszcza pilk? z r^k i po odbiciu si? jej od podloza podbija jq stopq (dowolnq. stopq lub na przemian obiema stopami) tak, aby nie spadla na podloze. Nie wolno podbijac pilki udem, klatkq piersiowq lub glowq. Prob? wykonuje si? trzykrotnie. Ocen? (z najlepszej proby) stanowi liczba podbic pilki do pierwszego dotkni?cia ni ц. podloza.
2. Zonglerka g lowq
Cwiczqcy podrzuca pilk? r?kami nad glow?, a nast ?pnie podbija jq czolem tak, aby nie spadla na podloze. Nie wolno uderzac lub podtrzymywac pilki r?kq. Ocen? (z najlepszej proby) stanowi liczba podbic pilki do pierwszego dotkni?cia піц. podloza.
3. Prowadzenie pilki „po kopercie”
Cwiczqcy na sygnal „gotow-start” rozpoczyna prowadzenie pilki nogq „po kopercie” zgodnie z kierunkiem pokazanym na ryc. 1.
Ryc. 1. Drogaporuszania siq cwiczqcego wprobie „Prowadzeniepiikipo kopercie”
Czas mierzony jest za pomocq dwoch stoperow elektronicznych od momentu pierwszego dotkni?cia pilki nogq do czasu przekroczenia linii mety przez cwiczqcego. Prob? wykonuje si? dwukrotnie. Ocen? (z lepszej proby) stanowi srednia arytmetyczna dwoch pomiar ow czasu prowadzenia pilki.
W tabeli 2 przedstawiono normy sprawnosciowe, opracowane na podstawie wynikow uzyskanych w wybranych testach wsrod 49 uczniow w wieku 14...15 lat.
Tabela 2.
Normy ocen sprawnosciowych dla chiopcow w wieku 14...15 lat nie uprawiajqcych gry w piikq noznq
Test Ocena Zonglerka stopq [liczba powtorzen] Zonglerka g lowq [liczba powtorzen] Prowadzenie pilki „po kopercie” [s]
Celujqca Powyzej 3G Powyzej 28 Ponizej 29,GG
Bardzo dobra 3G...23 28...21 29,G1...35,GG
Dobra 22...15 2G...13 35,G1...41,GG
Dostateczna 14...7 12...5 41,G1...47,GG
Niedostateczna Ponizej 7 Ponizej 5 Powyzej 47,G1
Wnioski
Proponowany zestaw zadan testowych jest prostym i przyst?pnym sposobem oceniania sprawnosci pilkarskiej dla chlopcow nie uprawiajqcych gry w pilk? noznq.
Kontrolowanie i ocenianie wlasnych zdolnosci i umiej?tnosci pilkarskich stanowi zach?tq do dalszego „sportowania si?”, pobudza aktywnosc ruchowq ktora sprzyja rozwojowi sprawnosci fizycznej.
Pismiennictwo
1. Bergier J. Pilka nozna dzieci i mlodziezy. AWF, Warszawa 199G.
2. Ljach W., Waikiewicz Z. Uwarunkowania metodologiczne diagnostyki sportowej. W: I. Rygda (red.) Diagnostyka przygotowania zawodnikow do gry w pilce noznej. AWF, Katowice, 1998, 15-25.
3. Panfil R. Prakseologia gier sportowych. AWF, Wroclaw 2GG6.
4. Szwarc A. Sprawnosc dzialania w wybranych fragmentach zespolowej gry sportowej. AWFiS, Gdaask 2GG7.
5. Szwarc A., Dolanski B. Metoda oceny sprawnosci fizycznej 13-letnich pilkarzy noznych. W : A. Kuder, K.
Perkowski, D. Sledziewski (red.) Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej. AWF, Warszawa, 2GG5, t.2, 15-18.
6. Talaga J. Trening pilki noznej. RCMSzKFiS, Warszawa 1997.
7. Ulatowski T. Wybrane metody obserwacji i oceny walki i wsplzawodnictwa sportowego. W: T. Ulatowski (red.) Zastosowanie metod naukowych na potrzeby sportu. Estrella, Warszawa, 2GG2, 228-244.
8. Witkowski Z., Ljach W. Normy przygotowania technicznego utalentowanych plkarzy i pilkarek noznych. W: A. Stula (red.) Nowoczesna gra w pilk? noznq. ZWKF AWF, Goraw Wlkp., 2GG3, 99-11G.
9. Wyznikiewicz Z. Analiza dwoch technik ustalania trafno sci testu w sportowych grach zespolowych. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1963, 4, 63-67.
1G. Zuchora K. Indeks sprawnosci fizycznej. ZG SZS, Warszawa 1984.
Artykul postupil do redakcji G3.G6.2GG8 r.
