CC BY
16
НАЧАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ: ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
УДК 82 (571.54) ББК 83.3 (2 Рос. Бур) С 57
КРИТЕРИИ ЛИТЕРАТУРНОГО РАЗВИТИЯ И УРОВНИ ВОСПРИЯТИЯ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ПРОИЗВЕДЕНИЯ МЛАДШИМИ ШКОЛЬНИКАМИ
Сономбал Цыденович Содномов доктор педагогических наук, профессор Бурятский республиканский институт образовательной политики
Улан-Удэ, Россия [email protected]
В статье рассматриваются критерии литературного развития и уровни восприятия художественного произведения детьми младшего школьного возраста на уроках литературного чтения на бурятском языке.
Ключевые слова: начальная школа, младший школьник, критерии литературного развития на бурятском языке, уровни восприятия художественного произведения.
CRITERIA OF LITERARY DEVELOPMENT AND LEVELS OF PERCEPTION OF ART WORK BY JUNIOR SCHOOLCHILDREN
Sonombal Tsydenovich Sodnomov Doctor of Pedagogical Sciences, Professor Buryat Republican Institute for Education Policy
Ulan-Ude, Russia [email protected]
The article discusses the criteria for literary development and the levels of perception of art work by children of primary school age at literary reading lessons in the Buryat language.
Key words: primary school, junior schoolchild, criteria for literary development in the Buryat language, levels of perception of a work of art.
ЬУРАГШАДАЙ ЛИТЕРАТУРНА ХУГЖЭЛТЫН
ХЭМЖУУРНУУД БОЛОН УРАН ЗОХЁОЛ ХАДУУН АБАХА
ХЭМЖЭЭНУУД
Бага наИанай hурагшадай литературна хYгжэлтэдэ hYYлэй жэлнуудтэ онсо анхарал хандуулагдана. 3pxYY хотодо хэблэгдэжэ байдаг уласхо-орондын хэмжээтэй «Crede Experto: транспорт, общество, образование, язык» гэhэн сэтгуулдэ литературна хYгжэлтын гол болон тодорхой зорилгонууд тухай хэлэгдээ [Содномов, 2019]. Энэ сэтгуртдэ хэблэгдэhэн ниитэлэлгэнYYД гансашье эхин hургуулида буряад хэлэ заажа байан багшанарта зорюулаг-дана бэшэ, мYн юрэнхы hургуулиин буряад хэлэн болон уран зохёолой баг-шанартай хэрэгтэй гээд hанагдана.
Ьурагшадай литературна хYгжэлтын хэмжYYPHYYД тухай нэгэдхэмэл Yзэл бодолнууд хYCЭд дYYPЭн байгуулагдаадуй гээд хэлэхэдэ алдуу болохогYЙ. Методикодо энэ асуудал шиидхэлгэдэ хоёр янзын хандаса бии. Нэгэдэхеэр, литературна хYгжэлтын гол хэмжYYP уншагшын сэхэ хадуун абалга (непосредственное читательское восприятие) болоно (Л.Г.Жабицкая, Н.Д. Молдавская). Хоёрдохёор, уншагшын сэхэ хадуун абалгатай нэмэри хэдэн хэмжYYPHYYД харалаагдана (В. Г. Маранцман, Г. И. Кудина, А. А. Ме-лик—Пашаев, З. Н. Новлянская), тоолобол:
- литературоведческэ мэдэсын гYнзэгынь;
- hонирхол, олон ном унша^Ьан байhаниинь;
- уран зохёол анализ хэхэ шадабаринь;
- ^Ьурагшадай зохёон байгуулха (литературное творчество) шадаба-
ринь;
- уншалгын шалтагаан.
Литературна хYгжэлтые элирYYлхэ хоёрдохи хэмжуур бага наhанай hурагшадта таарамжагYЙ гээд hанагдана, юундэб гэхэдэ тэдэнэй уншалгын шалтагаан, ^Ьонирхол, хараалhан зорилго (установка) хYCЭд дYYPЭн бYрилдeeдYЙ, ситуативна байжа Yнэн бодото баримта болохогYЙ байна. Ьурагшадай олоhон мэдэсэнь, шадабаринь тэдэнэй ажаябуулгадань, уран зохёол хадуун абалгадань харагдаха болоно. Тиимэhээ, бага наhанай hураг-шадай литературна XYгжэлтын хэмжYYP уран зохёол бэеэ даагаад уна-шаhан хэмжээн болоно. Бага на^Ьанай hурагшадай hуралсалай дун бэшэ, ха-рин литературна хэмжYYP элирYYлхэ гэбэл, тэдэнэй уридшалан уншаагYЙ уран зохёолнуудта хандаха шухала.
Бага наhанай hурагшадай арадай аман зохёол, уран зохёол хадуун абалгые, тэдэнэй литературна хYгжэлтэ элируулгэ тиимэ бэлэн хэрэг бэшэ. Арадай аман зохёолой, уран зохёолой ЗYЙлнYYДые хYн бухэн еерынхеэрээ, еер еерын эмоциональна хYгжэлтэhee, ДYЙ ДYршэлhee, тухайлха, бодом-жолхо шадабариhаа дулдыдан хадуун абадаг байна. Бага на^Ьанай hурагша-дай зохёол хадуун абалгые элируртхэ гол хэмжYYP, эрдэмтэ методист Н. Д. Молдовскаягай хэлэhээр: «степень образной конкретизации и образного обощения» [Молдавская, 1977] болоно. Арадай аман зохёолой жэжэ ЗYЙлнYYДые нэгэдуртэн уншагшын еерынгее тухайлалагада образ бии бол-гохо шадабариие образ тодорхойлон бии бололголго гэнэ. Арад зон зохёол соогоо хYнэй ажабайдалда ушардаг ямар нэгэн ЗYЙлые, тодорхой асуудалые юрэнхылэн тайлбарилжа, ажабайдалтай холбожо шадаха шадабариие обозноор онсодхолго гэнэ.
Бага на^Ьанай hурагшадай литературна хYгжэлтэ саг YPгэлжэлYYлжэ элирYYлжэ байха шухала. Ьурагшадай литературна хYгжэлтын хэмжээ элирYYлгэ шалгалтын гол зорилгоhоо ддулдыдадаг. Арай аман зохёол али уран зохёол хадуун абалгада уншалгын техникэ ямар нYлee YЗYYлнэб
гэжэ элируртхэ зорилго табибал, hурагша бухэн текст бэеэ даанги уншаха болоно. Хэрбэеэ, hyparaa бухэнэй нэгэ адли байдалда зохёол хадуун абал-гада тэдэнэй еер бэеын ухаан бодолой, тухайлалгын эмоциин онсону-удые элирYYлхэ гэбэл багша текстэеэ еерее уншаха.
Зохёол хадуун абалгые заншалта аргаар шалгаха гэбэл, текстдэ асуу-дал табюулха, мYн багшын тaбиhaн асуудалда харюу хэлYYлхэ. Нэрлэгдэhэн хоёр аргануудай али нэгыень шэлэн абалга, шалгаха зорил-гоhоо дулдыдаха.
Зохёолой текст аха хYнэй туhaгYЙгеер, бэеэ даагаад хадуун абалгые элируртэн уншагшын хYгжэлтын шухала хэмжээ (уровень актуального развития читателя) элируртхэдээ текстдэ асуудал табюулха. «Багша» гэhэн дидактическа наада хэрэглэжэ, унша^Ьан текстдээ асуудал табихыень баадха-ха. Энэ ушарта hурaгшaдaa яaруулхaгYЙ, асуудал табихын тула hурaгшa текстдээ нэгэтэ бэшэ хандаха, бодомжолхо, асуудалаа ЗYб байгуулгатай бо-логохо ё^той болоно. Багша hурaгшын тaбиhaн aсуудaлнуудhaa уламжа-лан, hурaгшa текст бэеэ даагаад уншахадаа юундэ анхаралаа хандуулбаб, ямар юумэндэ бодолгото болобоб, юун тэрэнэй анхарал тaтaбaгYЙб г.м. юумэнYYДые элирYYлжэ абаха болоно.
Хоёрдохёор, уншагшын хYгжэлтын дYтэрхы зоно элируртхэ гэбэл, багша еерее асуудалнуудые табижа, ^Ьурагша^аа харюу эрихэ болоно. Энэ ушарта багша hурaгшaдaйнгaa ухаан бодол, анализ хэхэ замуудыень, бодомжолхо аргануудыень заажа, haнaл бодолыень ЗYб шэглэлтэй болгоно.
Багша еерынгее асуудалнуудые тон нарибшалан табина, тиихэдээ зохёол хадуун абалгын алишье тала (эмоци, тухайлалга, ухаан бодол), зохёолой эмоциональна байгуулга, харуулагда^Ьан образуудые, зохёол соохи Yлхее холбоо ойлгоhыень, онсодхохо шадабарииень анхарха.
Жэшээнь, «Тэнэг шоно» гэhэн онтохондо uuM3HYYd асуудалнуудые табижа болохо:
- Энэ онтохон шамда hайшаагдаа гY? Сэдьхэлдэшни ямар бодол-нууд тYрэнэб?
- Юундэ энэ онтохон соо тон дэлгэрэнгыгээр хээрын шонын, тэрэнэй элдэб байдлда орокон тухай бэшэнэб?
- Хээрын шонын борсогорхон боро даагантай, харгын хаяада бэлшэжэ ябакан хашарагтай, hYрэг гахайнуудтай ушаркан ябадалые ши ямараар hанаандаа оруулнабши?
- Юундэ энэ онтохон «Тэнэг шоно» гэжэ нэрэтэйб? Ямар аянга-тайгаар «тэнэг» гэhэн Yгэ YгYYлхэбши, юундэ?
- Энэ онтохо уншаад байхадаа ши ямар бодолнуудта абтанабши, сэдьхэлыешни ямар бодолнууд эзэлнэб?
Ьурагшад онтохон соо зураглЛан ажамидаралай байдал илгаруулжа, эмоциин динамика харана гээшэ ty гэжэ тYPYYшын асуудал элируртнэ.
Хоёрдохи асуудал текст соохи зураглалда hурагшадай анхарал ханду-улжа, эпизодуудай дундын холбоо элирYYлхэдэнь, персонажнуудай абари зан ойлгоходонь анхаралыень хандуулна, харин багша hурагшадни зохёолой уран hайханда хэр зэргэ анхаралаа табинаб гэжэ элируртхэ болоно.
Гурбадахи асуудал, эдир уншагшын тухайламжые элируртхэ арга ол-
гоно.
ДYрбэдэхи болон табадахи асуудалнууд онсодхоhон шанартай. Тии-гэбэшье, дурбэдэхи асуудал тодорхой байдалда онсодхолгые багсаана, харин табадахи асуудал тодорхой образно гаража онсодхохые тухайлна.
Дээрэ хэлэгдэhэн шалгалта Yнгэргэхэ арганууд дэлгэрэнгы Yргэнeeр хэрэглэгдэдэг арганууд болоно, тиигэбэшье эдэнээр хизаарлажа болохо^й. Эдэ аргануудhаа гадна зохёолой удхада, Yйлэдэгшэ нюурнуудай абари занда тааруулан хYгжэм хэрэглэжэ болохо, аман Yгeeрee зураг зуража болохо, мYн текстын тYCэб табижа болохо г.м. арганууд хэрэглэгдэхэ болоно. Диагностика Yнгэргэхэдee анализ Yнгэргэлгын ямаршье арга хэрэглэжэ болохо, харин тиихэдээ hурагшадай зохёол хадуун абалгын хэмжээнYYДые элирYYлхэдээ, тэдэнэй харюунуудые дэлгэрYYлжэ тайлбарилхагYЙ, байhан соонь шагнаха, сэгнэхэ.
Арадай аман зохёол rY, али уран зохёол хадуун абалгын хэмжээнYYД тухай хэлэбэл, бага на^Ьанай hурагшадай зохёол хадуун абалгын хэмжээнYYД уншагшын ажаябуулгын Yндэhэн hуури дэээрэ тодоруулагдадаг. Тиихэдээ, зохёолой жэжэ ЗYЙлнYYДые нэгэдYYлэн, уншагшын еерынгее тухайлалага-да тодорхой образ бии болгохо шадабариие, мYн тодорхой ЗYЙлнYYДые юрэнхылэн согсолхо шадабариие анхарха. Арадай аман зохёолой али уран зохёолой текст элдэб янзаар тайлбарилан дэлбэлжэ (трактовать) боло-хо, тиимэhээ методикодо текст ЗYбеер ойлгоо гэдэг^й, харин XYCЭД ДYYPЭнээр хадуун абаба гээд хэлэгдэхэ ё^той болоно. М. П. Воюшинагай тодорхойлолгоhоо: «под полноценным восприятием понимается способность читателя сопереживать героям и автору произведения, видеть динамику эмоций, воспроизводить в воображении картины жизни, созданные писателем, размышлять над мотивами, обстоятельствами, последствиями поступков персонажей, оценивать героев произведения, определять авторскую позицию, осваивать идею произведения» [Воюшина, 1989]. Аман зохёол али уран зохёол XYCЭД ДYYрэнээр хадуун абалга литературна хYгжэлтын эрхим, дээрэ хэмжээндэ ба^ые гэршэлнэ. Доогуур хэмжээн тодорхой образ бии болгохо болон тодорхой ЗYЙлнYYДые юрэнхылэн согсолхо шадабаринуудтай тон нягта холбоотой.
Бага на^Ьанай hурагшадай аман зохёол гY, али уран зохёол хадуун абалгые ДYрбэн хэмжээндэ хубаажа болоно. Эдэ хэмжээнYYДын дороhоонь эхил-эн харая:
Хэhэглэhэн хэмжээн. Энэ хэмжээндэ ба^ан hурагшад, аман зохёол али уран зохёол ДYYрэн hайнаар ойлгожо абадаггYЙ, тэдэнэй анхаралынь зарим болоhон ушарнуудта хандуулагдаЪан байдаг. Тиимэhээ:
- эпизодуудай дунда холбоо байгуулдаг^й;
- текст эмоциональнаар, ЗYбеер хадуужа абабашье, hанал бодолоо Yгеерее дамжуулхадаа ядалсадаг;
- зохёол соо зураглагда^Ьан тодорхой YЙлэнYYДые еерынгее сэдьхэлэй байдалтай холбожо шададаггYЙ;
- дурсэлэн бодолго (воображение) hулаар хYгжэhэн байжа, зохёолой образ ажабайдалтай холбохоёо оролдодог;
- персонажай аяг аашын шалтагаа элирYYлхэдээ ядалсажа, тэдэнэй дYYPгэhэн Yйлэ хэрэгYYДые буруу ойлгодог;
- багшын асуудалнуудта харюу Yгэхэдee текстэдэ хандадаг^й;
- даабари дурата дура^йгеер дYYPгэдэг, зарим ушарта харюуса-хаяа арсадаг;
- аман зохёол али уран зохёолые ажабайдалда болоhон Yнэн ушартай hамардаг;
- аман зохёол али уран зохёол соо хэрэглэhэн уран аргануудые ил-гаруулдаггYЙ, авторай Yзэл (позиция) элирYYлхэ гэжэ оролдодог^й.
Ьурагшадай харюунуудые шэнжэлэн Yзeeд байхада, тэдэнэр нэгэл юумэндэ анхаралаа хандуулна гэжэ элирYYлэгдэбэ. Зохёолой уран аргануудые ойлгоо^й дэрэhээ, зохёолой удха ^нзэгыгеер ойлгобогYЙ, авторай сэдьхэлэй байдал харуулжа шаданагYЙ, эндэhээ уламжалан еерынгее сэ-дьхэлэй байдал харуулжа шадана^й.
Ьурагшадаар зохёолдо асуудал табюулхада энэ хэмжээндэ ба^ан hурагшад, асуудал табижа шададаг^й гY, али зохёолой эхиндэ нэгэн -хоёр асуудал табидаг.
ЭлирYYлэн баталха хэмжээн. Энэ хэмжээндэ ба^ан hурагшад зохёол эмоциональнаар ойлгоод, зохёол соо болоhон YЙлэ хэрэгYYДые бэлэхэнээр ээлжээлYYлэн нэрлэнэ, тиихэдээ тэдэнэй дундын холбоо байгуулжа шада-нагYЙ. Зохёол соо зурагла^Ьан ситуацинуудые нэрлэжэ шадабашье, текст даб-тан уншахаяа оролдоногYЙ. Тиимэhээ энэ хэмжээнэй hурагшад:
- еерынгее hанал бодол ДYYPЭн дамжуулжа шаданагYЙ, юундэб гэхэдэ сэдьхэлэй байдал харуулhан YгэнYYДЭэр Yгын неесэ элбэгжээгYЙ байна;
- образ байгуулхадаа зарим ЗYЙлнYYДые дэлгэрэнгыгээр тоолоно, юундэб гэхэдэ ДYрсэлэн бодолгонь дYYPЭн хYгжeeгYЙ байна;
- багшын асуудал табихада персонажнуудай аяг аашын шалтагаа ЗYбeeр элируртжэ шадана, тиихэдээ тэдэнэй хэhэн Yйлэ хэрэгуудые ажа-байдалда болодог Yйлэ хэрэгтэй холбоно;
- авторай Yзэл, зохёолой художественнэ удхань ойлгогдон^й Yлэнэ;
- унша^Ьанаа онсодхоногYЙ, харин зохёолойнгоо удха хеереед
Yгэнэ.
hурагшадай харюунуудые шэнжэлэн Yзeeд байхада, тэдэнэр авторай Yзэл бодол ойлгоногYЙ, зохёолой идейнэ удха элируртнэ^й. Аман зохёолой ГY, али уран зохёолой уран аргануудые ойлгохоёо оролдоно, тиихэдээ текстэдэ хандана^й, тиимэhээ авторай сэдьхэлэй байдал харуулжа шада-нагYЙ, эндэhээ уламжалан еерынгее сэдьхэлэй байдал харуулжа шада-нагYЙ.
Тиигэбэшье, энэ хэмжээндэ байhан hурагша, бодомжолжо Yзэхэеэ оролдоно, асуудалнуудта харюусахаяа тэгуулнэ, зохёолой байгуулгын hэлгээ ойлгоно.
Ьурагшадаар зохёолдо асуудал табюулхада энэ хэмжээндэ байан hурагшад, болоhон ушаралнуудые дэлгэрэнгыгээр hэргээн байгуулхаяа (воспроизвести) оролдоно.
Аман зохёолой али уран зохёолой удхаар жэжэхэн асуудалнуудые табижа, болоhон ушаралнуудые элирYYлэн баталха hанаатайгаар олон асуудал табидаг. Ьурагшадай таб^ан асуудалнууд ухаагаа гYЙлгэхэ, проблемэ элируртхэ зорилгогYЙ байдаг. Энэ бYлэгтэ ородог hурагшад «Энэ онтохон юундэ hурганаб?», «Энэ онтохо уншаад ши юун гэжэ ойлгобобши?» г.м. багшаhаа ходо дуулажа байдаг асуудалнуудые табина. Тиихэдээ иимэнYYД асуудалнуудта eehэдee харюу Yгэжэ шададаггYЙ.
«Геройн» ГY, али аналитическэ хэмжээн. Энэ хэмжээндэ байhан уншагшад ЗYб эмоциональна реакцитай байжа, эмоци харуулhан YГЭHYYДЭЙ динамика ойлгодог, зохёол соо зураглагда^Ьан тодорхой ушаралнуудта еерынгее мэдэрэл харуулжа шададаг. Ьурагшадай дYрсэлэн бодолго (вооб-
ражение) hайн хYгжэhэн байдаг, тиимэhээ тэдэнэр художественнэ образ зо-хидоор байгуулжа шададаг. Уран зохёол сооhоо hурагшадай hонирхол ге-ройнууд татадаг, тиимэhээ:
- YЙлэдэгшэ нюурнуудай дYYPгэhэн YЙлэ хэрэгYYДые, тэрэнэй шал-тагаа ЗYбeeр элирYYлжэ, геройнуудые сэгнэжэ шададаг;
- багшын зорюута табиhан асуудалнуудай хYсeeр авторай позици элирYYлжэ шададаг, харин бэеэ даанги уншахадаа энээндэ анхаралаа таби-даггYЙ;
- онсодхолгонь тодорхой образно гадуур гарадаггYЙ.
Харюунуудынь яhала гYнзэгынYYД, дэлгэрэнгы. верынгее уншаhан
юумэнYYД тухай бодомжолхоёо оролдоно, асуудалда харюу бэдэрхэдээ ядалсааhаа текстдээ хандана. Аман зохёолой али уран зохёолой аянга элирYYлхэеэ оролдоно, тиигэбэшье ядалсана. Авторай позици багшын хYсeeр элирYYлхэеэ оролдоно. Онсодхоходоо ганса образ дээрэ Yндэhэлэн, тодорхой байдалhаа гаража шадана^й.
0ehэдee асуудалнуудые табихадаа YЙлэдэгшэ нюурнуудай аяг аашын шалтагаа элирYYлхэеэ оролдожо, тэдэниие сэгнэhэн асуудалнуудые табина. Онсодхо^н асуудалнуудые табихадаа мYн лэ ба^Ьа геройдо сэгнэлтэ Yгэхэ хэмжээнhээ гарна^й.
Ьурагшадай табиhан асуудалнуудые хаража Yзэхэдэ, энэ хэмжээндэ байhан hурагшадай асуудалнууд текст удхалан ойлголгодо хандаhан байна. Асуудалнуудынь зарим эпизодуудые элирYYлгэдэ табигда^Ьан бэшэ, харин онтохондо бултандань ханда^Ьан байна. Тэдэнэй асуудалнууд онтохоной ге-ройнуудай абари зан (характер) ойлголгодо табигда^Ьан байна, тиихэдээ автор тухань hанаандаа оруулнагYЙ.
«Идейн» rY, али синтетическэ хэмжээн. Энэ хэмжээндэ байhан hурагшад гансал аман зохёолой али уран зохёолой ушаралнуудта хандана бэшэ, мYн баhа зохёолой художественнэ формода хандана. Тэдэнэй ДYрсэлэн бодолго арга^й hайнаар хYгжэhэн байжа, образ байгуулхадаа художественнэ детальнуудта Yндэhэлнэ. Тиимэhээ:
- унша^Ьанаа бодожо Yзэхэ, текстдээ дахин хандан уншаха дуратай-
нууд;
- авторай позици ойлгохоёо оролдодог;
- тэдэнэй онсодхолгонь тодорхой образуудhаа гадуур гарана;
- зохёол соо найруулагда^Ьан таб^ан проблемэ элирYYлхэеэ оролдо-
дог.
Ьурагшад онтохо яhала hайнаар ойлгожо, эмоциин динамика элируртнэ, онтохоной удха ойлгоно, найруулагшын позици мэдэрнэ.
Бэеэ даагаад унша^Ьанай hYYлдэ, асуудалнуудые табихадаа YЙлэдэгшэ нюурнуудта найруулагшын хандасые элирYYлхэеэ оролдоно, зохёолой нэрэдэ, зарим художественнэ детальнуудтань анхаралаа хандуулхаяа орол-доно.
Асуудалнуудые анхаржа харахада, ^Ьурагшад текст ^нирхон уншаhан байжа, найруулагшын YЙлэдэгшэ нюурнуудтаа хандасыень элируртхэеэ оролдоно, геройнуудай хэhэн YЙлэ хэрэгYYДЭЙ шалтаг элирYYлхэеэ оролдоно.
Эхин hургуулиин hурагшадай аман зохёол гY, али уран зохёол хадуун абалга дурбэн янзын хэмжээтэй байна. Хэhэглэhэн хэмжээн дээрэ сэсэр-лигэй наhанай hурагшад байдаг, эхин hургуулида иимэ хэмжээн дээрэ байгаа hаань литературна хYгжэлтэ абаагYЙ гээд тоолохо. Эхин hургуули дYYPгэжэ байhан hурагшад «геройн» хэмжээн дээрэ байгаа hаань дунда зэргэ гээд тоолохо, харин «идейн» хэмжээн дээрэ байгаа hаань литературна хYгжэлтын дээдэ хэмжээндэ гараа гээд тоолохо.
Библиографический список
1. Воюшина М. П. Формирование умения анализировать художественное произведение как средство литературного развития младших школьников. Л., 1989. 20 с.
2. Молдавская Н. Д. Формирование читательских умений или развитие читателя? // Литература в школе.1977. №6. С. 42-48.
3. Содномов С. Ц. К вопросу литературного развития младших школьников на уроках литературного чтения на бурятском языке // Международный информационно-аналитический журнал «Crede Experto: транспорт, общество, образование, язык».
2019. №№1. С. 237-244. URL: https://elibrary.ru/contents.asp?titleid=53257 (дата обращения 29.04.2019).
References
1. Voyushina M. P. (1989). Forming Skills Of Analysing Art Work As A Means Of Literary Development Of Junior Schoolchildren. Leningrad, 1989. 20 p. (in Russian)
2. MoldavskayaN. D. (1977). Forming Reading Skills Or Reader's Personality? // Literature At School. 1977. № 6. P. 42-48. (in Russian)
3. Sodnomov S. TS. On The Literary Development Of Young School-Age Children At Literary Reading Lessons In The Buryat Languages // International Informational And Analytical Journal «Crede Experto: transport, society, education, language» 2019. J№1. P. 237-244. URL: https://elibrary.ru/contents.asp?titleid=53257 (Accessed 29.04.2019). (in Buryat)
