Научная статья на тему 'KONTAKT ELEMENTLI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATNI SANOATDA QO‘LLASH VA UNING SAMARADORLIGINI TAJRIBAVIY ANIQLASH'

KONTAKT ELEMENTLI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATNI SANOATDA QO‘LLASH VA UNING SAMARADORLIGINI TAJRIBAVIY ANIQLASH Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
62
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
sarf / uyurmali oqim / ho‘l usul / kontakt elementi / uyurmali xarakat / suyuqlik plyonkasi / dolomit changi / havo oqimi / gaz oqimi

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Nasimbek Axmadjonovich Ergashev, Ilhomjon Mahmudjon Ogli Mamarizayev, Abdusamad Abduqayum Ogli Muydinov

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi ho‘l usulda chang ushlovchi apparatni sanoatda qo‘llash va uning tozalash samaradorligini aniqlash rejimlari tavsiya etilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «KONTAKT ELEMENTLI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATNI SANOATDA QO‘LLASH VA UNING SAMARADORLIGINI TAJRIBAVIY ANIQLASH»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

KONTAKT ELEMENTLI HO'L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATNI SANOATDA QO'LLASH VA UNING SAMARADORLIGINI TAJRIBAVIY

ANIQLASH

Nasimbek Axmadjonovich Ergashev

t.f.b (PhD) Farg'ona politexnika instituti

Ilhomjon Mahmudjon o'g'li Mamarizayev

assistent Farg'ona politexnika instituti

Abdusamad Abduqayum o'g'li Muydinov

assistent Farg'ona politexnika instituti

ANNOTATSIYA

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi ho'l usulda chang ushlovchi apparatni sanoatda qo'llash va uning tozalash samaradorligini aniqlash rejimlari tavsiya etilgan.

Tayanch so'zlar: sarf, uyurmali oqim, ho'l usul, kontakt elementi, uyurmali xarakat, suyuqlik plyonkasi, dolomit changi, havo oqimi, gaz oqimi

Ishlab chiqilgan kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi ho'l usulda chang ushlovchi apparatning tajriba modelida tozalash jarayoniga ta'sir qiluvchi asosiy ishchi faktorlar belgilandi (1-rasm) [1,2,3].

Apparatdagi gaz tezligi, gaz sarfi, suyuqlik sarfi, gidravlik yo'qotish, apparatning mahalliy qarshiligi hamda tozalash samaradorligi tajribalar asosida aniqlandi. Apparatga uyurmali oqim hosil qiluvchi kontakt element tanlandi. O'tkazilgan nazariy hamda eksperemental tadqiqotlar asosida apparatga dastlabki talablar va texnik topshiriqlar ishlab chiqildi.

Changli gazni tozalash samaradorligini beligilash bo'yicha o'tkazilgan tajriba sinovlari Farg'ona politexnika instituti "Texnologik mashinalar va jihozlar" kafedrasining o'quv poligoni hamda "Kvars" AJ ning xom ashyo tayyorlash sexida o'tkazildi.

Apparat "Kvars" AJ ning dolomitni quritish texnologik chizig'ida quritish barabanida hosil bo'ladigan dolomit changini tozalash tarmog'iga o'rnatildi (2-rasm). Gaz tarkibidagi dolomit changini tozalash bo'yicha tajriba sinovlari o'tkazildi.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

1-rasm. Ho'l usulda chang ushlovchi va gaz tozalovchi apparat umumiy ko'rinishi.

Xom ashyo sexidagi barabanli quritgichdan chiqayotgan dolomit changini kontakt elementli ho'l usulda chang ushlovchi apparatda tozalash bo'yicha eksperimental tadqiqotlar o'tkazildi. Sanoat sinovlarini o'tkazishda quyidagi parametrlar gaz oqimiga uyurmali oqim hosil qiluvchi kontakt elementlarning ishchi organi qiyaligi a=30o; 45o va 60o, suyuqlikni sochuvchi shtuser teshigining diametri dsh=2; 2,5 va 3 mm, apparatdagi gaz tezligi ug=7,07^28,37 m/s oralig'ida, apparatga berilayotgan suyuqlik sarfi 70^189,2 l/soat tanlandi. Tashqi muhit harorati 20±2 oS, barabanli quritgichdan chiqayotgan changli gazning harorati dolomit changi uchun 65^80 oS.

Tajribalarning ko'p omilliligi hisobga olinib apparat tozalash samaradorligi va energiya iste'molini aniqlashda matematik rejalashtirish usulidan foydalanish belgilandi [4,5,6]. Unga ko'ra o'zgaruvchi omillar sifatida tanlangan shtuser teshigining diametri (X1), suyuqlik sarfi (X2), kontakt element parraklarining qiyalik burchagi (X3) va gaz tezligi (X4) apparatning tozalash samaradorligi va energiya iste'moliga eng ko'p ta'sir etuvchi omillar ekanligi aniqlandi hamda omillarning o'zgarish oraliqlari belgilandi. 1.1-jadvalda omillarning sathlari va o'zgarish oraliqlari keltirilgan.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

1 -rasm. Xom ashyo bo'limi dolomitni quritish texnologik liniyasi.

1 - Kovushli greyfer; 2 - Jag'li maydalagich; 3 - Quritish barabani; 4 - Sharli

tegirmon;

5 - Saralash mashinasi; 6 - Siklon NIOGAZ; 7 - Kontakt elementli ho'l usulda chang ushlovchi apparat; 8 - Kovushli elevator; 9 - Lentali konveyer; 10 - Vintli

konveyer; 11 - Magnitli seperator;

Omillarning sathlari va o'zgarish oraliqlari

1-jadval

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

№ Omillar O'lcho v birligi Omil-larni belgi-lanishi O'zga-rish ora-lig'i Omillarning sathlari

quyi (-1) a sosiy (0) yuqori (+1)

1. Shtuser teshigining diametri mm X1 0,5 2 mm 2,5 mm 3 mm

2. Suyuqlik sarfi m3/soat X2 0,054 0,07 0,124 0,178

3. Kontakt element parraklarining qiyalik burchagi gradus X3 15o 30o 45o 60o

4. Gaz tezligi m/s X4 10,61 7,07 17,68 28,3

Aniqlanadigan mezonlar sifatida tozalash samaradorligi (Y1) va sarflanadigan energiya (Y2) deb qabul qilindi.

Aniqlanadigan mezonlarga o'zgaruvchi omillarning ta'sirini ikkinchi darajali polinom to'liq yoritib beradi deb hisoblab, tajribalar HARTLI-4 rejasi asosida amalga oshirildi [7,8,9].

Aniqlanadigan mezonlarga nazorat qilinmaydigan omillarning ta'sirini kamaytirish uchun tajribalarni o'tkazish ketma-ketligi tasodifiy sonlar jadvalining 1/17 ko'rinishidan foydalanib belgilab olindi. Dolomit changini tozalash samaradorligi hamda energiya iste'molining maqbul parametrlarni aniqlash uchun tajribalar 5 marotabadan alohida-alohida takrorlangan holda o'tkazildi. Olingan tajriba natijalarining o'rta arifmetik qiymatlari tanlandi. Tozalash darajasini belgilashda ko'p tarkibli ANKT-410 markali gazoanalizator apparatidan foydalanildi. Olingan tajriba natijalari 1.2 -jadvalda keltirilgan.

Dolomit changini tozalash samaradorligi va unga sarflanadigan energiya iste'molining ko'p ta'sir etuvchi omillarga bog'liqligi

2-jadval

X1 X2 Qcuyu, m3/soat X3 X4 Y1 Y2 Kkea, kJ/1000m3

dsh, mm a, gradus ug, m/s n, %

2 0,070 30o 28,3 95,63 191,4

3 0,070 30o 28,3 95,95 196,4

2 0,178 30o 7,07 99,89 260,6

3 0,178 30o 7,07 99,89 282,3

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

2 0,070 60o 7,07 94,87 121,5

3 0,070 60o 7,07 95,86 131,6

2 0,178 60o 28,3 99,22 453

3 0,178 60o 28,3 99,65 457

2 0,124 45o 17,68 99,87 296,4

3 0,124 45o 17,68 99,91 303,5

2,5 0,070 45o 17,68 95,78 166

2,5 0,178 45o 17,68 99,92 361,2

2,5 0,124 30o 17,68 99,48 291

2,5 0,124 60o 17,68 99,78 271

2,5 0,124 45o 7,07 99,89 180

2,5 0,124 45o 28,3 99,45 222,6

2,5 0,124 45o 17,68 99,89 301

NATIJALAR

Tajriba natijalariga tegishli tartibda ishlov berilib, baholash mezonlarini adekvat ifodalovchi quyidagi regressiya tenglamalari "PLANEX" programmasining HARTLI-4 dasturi bo'yicha olindi. Unga ko'ra:

Apparatda dolomit changini tozalash samaradorligi quyidagi regressiya tenglamasi bo'yicha aniqlanadi, %

Y1=+99,827+0,187X1+2,031X2+0,145X3-0,217X4+0,067X1X1-

0,085X1X2+0,166X1X3+0,000X1X4-1,963X2X2+0,200X3X3-0,386X2X4-0,186X3X3+

+0,000X3X4-0,145X4X4 (1.1)

Apparatda dolomit changini tozalash jarayoni uchun sarflanadigan energiya

-5

quyidagi regressiya tenglamasi bo'yicha aniqlanadi, kJ/1000 m

Y2=+269,154+4,793X1+97,683X2-10,017X3+21,267X4+36,397X1X1+ +1,329X1X2- 1,579X1X3-2,863X1X4+0,000X2X2+41,471X2X3+39,104X2X4+ +17,397X3X3+3,913X3X4-62,3 86X4X4 (1.2)

Olingan regressiya tenglamalari (1.1-1.2-tenglamalar) tahlilidan ko'rinib turibdiki, barcha omillar baholash mezonlariga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bundan tashqari, suyuqlik sarfi, changli gaz tezligi, shtuser teshigining diametri va kontakt elementning qiyalik burchagi o'rganilayotgan omillarga nisbatan murakkab bog'liqlikda bo'lar ekan.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Tadqiq etilayotgan jarayonlarga ta'sir etuvchi omillar, ya'ni apparatning tozalash samaradorligi va energiya iste'molining maqbul qiymatlarini aniqlash maqsadida regressiya tenglamalari dolomit changini tozalash jarayoni uchun yechib ko'rildi. Bunda dolomit changini tozalash samaradorligi esa 98,9 % dan yuqori bo'lish sharti GOST-62-198-142 hamda GOST-67-198-142 talabi bo'yicha qabul qilindi. Ushbu vazifa PK «Pentium IV» kompyuterida Excel dasturini «yechimni qidirish» (poisk resheniya) amali yordamida yechilib, o'zgaruvchi omillarning kodlangan ko'rinishidagi maqbul qiymatlari olindi hamda kodlangan qiymatlardan natural qiymatlarga o'tildi.

Shunday qilib, namuna uchun tanlangan changni tozalash jarayoni uchun apparatning maqbul parametrlari standart holatga keltirildi va uni quyidagicha yozish mumkin.

Dolomit changini tozalash jarayonida: shtuser teshigining diametri, dsh=2,6 mm;

"5

suyuqlik sarfi, gcuyu=0,138 m /soat.

Kontakt element parraklarining qiyalik burchagi, a=44o

changli gaz tezligi, u=20,4 m/s;

XULOSA

O'tkazilgan tajriba tadqiqotlardan shunday xulosaga kelish mumkinki o'zgaruvchi omillarning bu qiymatlarida apparatning energiya sarfi 2,8 kVt/soat, tozalash samadorligi 99,46 % va gidravlik qarshiligi 1250,7 Pa ni tashkil etdi [10,11]. Tajriba natijalariga ko'ra, tozalash samaradorligi mavjud ho'l usulda tozalovchi

"5

apparatlarga nisbatan dolomit changi uchun 5,43 % ga yuqori, 1 m havoni tozalash uchun sarflanadigan suyuqlik 2,5 barobarga va energiya iste'moli 0,8 barobarga kam sarflanishi aniqlandi. Tajribalarda olingan natijalar shu turdagi apparatlarga qo'yiladigan texnik talablarni to'liq qanoatlantirdi.

Adabiyotlar

[1] Эргашев, Н. А., Маткаримов, Ш. А., Зияев, А. Т., Тожибоев, Б. Т., & Кучкаров, Б. У. (2019). Опытное определение расхода газа, подаваемое на пылеочищающую установку с контактным элементом, работающим в режиме спутникового вихря. Universum: технические науки, (12-1 (69)).

[2] Ergashev, N. A. (2020). DETERMINATION HYDRAULIC RESISTANCE OF DEVICE THAT HAS THE VORTEX FLOW CREATING CONTACT ELEMENT. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (3-4).

[3] Эргашев, Н. А. (2020). Исследование гидравлического сопротивления пылеулавливающего устройства мокрым способом. Universum: технические науки, (4-2 (73)), 59-62.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

[4] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., Герасимов, М. Д., & Дикевич, А. В. (2018). Повышение эффективности пылеулавливания в производстве дорожно-строительных материалов. In Энерго-, ресурсосберегающие машины, оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 228-232).

[5] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

[6] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., & Дикевич, А. В. (2018). ЗАТРАТЫ ЭНЕРГИИ В МОКРОМ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЕ ПРИ ПРОИЗВОДСТВЕ ДОРОЖНО-СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Энерго-, ресурсосберегающие машины, оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 232-238).

[7] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Тишабаева, У. А. (2016). АВТОКЛАВНАЯ ОБРАБОТКА МАЛОКВАРЦЕВЫХ СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Актуальные проблемы менеджмента качества и сертификации (pp. 6-8).

[8] Алиматов, Б. А., & Эргашев, Н. А. ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. " Энерго-ресурсосберегающие технологии и оборудование в дорожной и строительной отраслях": материалы междуна.

[9] Sadullaev, X., Alimatov, B., & Mamarizaev, I. (2021). DEVELOPMENT AND RESEARCH OF A HIGH-EFFICIENT EXTRACTION PLANT AND PROSPECTS FOR INDUSTRIAL APPLICATION OF EXTRACTORS WITH PNEUMATIC MIXING OF LIQUIDS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 107-115.

[10] Ergashev, N., & Tilavaldiev, B. (2021). Hydrodynamics of Wet Type Dusty Gas Collector. International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology, 1(5), 75-86.

[11] Алиматов, Б. А., Тожибоев, Ш. С., & Харламов, Е. В. (2010). ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ МОКРОГО ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. In Интерстроймех-2010 (pp. 14-19).

[12] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Каримов, И. Т. (2019). Мокрый пылеулавливающий аппарат с прямоточно-вихревыми контактными элементами. Научно-техн. журнал Ферганск. политехн. ин-та, 23(2), 152.

[13] Алиматов, Б. А., & Садуллаев, Х. М. (2021). СРАВНЕНИЕ ЗАТРАТ ЭНЕРГИИ ПРИ ПНЕВМАТИЧЕСКОМ И МЕХАНИЧЕСКОМ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

ПЕРЕМЕШИВАНИИ НЕСМЕШИВАЮЩИХСЯ

ЖИДКОСТЕЙ. ЭНЕРГЕТИКА, 86(5).

[14] Sadullaev, X., Tojiyev, R., & Mamarizaev, I. (2021). EXPERIENCE OF TRAINING BACHELOR-SPECIALIST MECHANICS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 116-121.

[15] Xoshimov, A. O., & Isomidinov, A. S. (2020). Study of hydraulic resistance and cleaning efficiency of dust gas scrubber. In International online scientific-practical conference on" Innovative ideas, developments in practice: problems and solutions": Andijan.-2020.-51 p.

[16] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

[17] Rasuljon, T., Akmaljon, A., & Ilkhomjon, M. (2021). SELECTION OF FILTER MATERIAL AND ANALYSIS OF CALCULATION EQUATIONS OF MASS EXCHANGE PROCESS IN ROTARY FILTER APPARATUS. Universum: технические науки, (5-6 (86)), 22-25.

[18] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Abdullayev, N. Q. O. (2021). APPLICATION OF INTERACTIVE METHODS IN IMPROVING THE QUALITY OF EDUCATION. Scientific progress, 2(8), 175-180.

[19] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). OPERATION OF MIXING ZONES OF BARBOTAGE EXTRACTOR IN STABLE HYDRODYNAMIC REGIME. Scientific progress, 2(8), 170-174.

[20] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). APPLICATION OF CONSTRUCTIVE AND TECHNOLOGICAL RELATIONSHIPS IN MACHINES. Scientific progress, 2(8), 164-169.

[21] Мухамадсадиков, К. Д., & Давронбеков, А. А. (2021). Исследование влияния гидродинамических режимов сферической нижней трубы на процесс теплообмена. Universum: технические науки, (7-1 (88)), 38-41.

[22] Хакимов, А. А., Вохидова, Н. Х., & Нажимов, К КУМИР БРИКЕТИ ИШЛАБ ЧЩАРИШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЯРАТИШ. УЗБЕКИСТОНРЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ Зауириддин Мууаммад Бобур номидаги Андижон давлат университети, 264.

[23] Хакимов, А. (2020). ТЕХНОЛОГИЯ БРИКЕТИРОВАННОГО УГЛЯ. Матерiали конференцт МЦНД, 76-78.

[24] Хакимов, А. А. (2021). ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КАЧЕСТВА УГОЛЬНОГО БРИКЕТА. Universum: химия и биология, (5-2 (83)), 40-44.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

[25] Хакимов, А. А. (2020). Связующее для угольного брикета и влияние его на дисперсный состав. Universum: химия и биология, (6 (72)), 81-84.

[26] Хакимов, А. А., Салиханова, Д. С., & Каримов, И. Т. (2019). Кумир кукунидан брикетлар тайёрлашнинг долзарблиги. Фаргона политехника институти илмий техника журнали.-2019.-№, 23(2), 226-229.

[27] Алиматов, Б. А. (2011). Конструкции жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

[28] Алиматов, Б. А., Садуллаев, Х. М., Каримов, И. Т., & Хурсанов, Б. Ж. (2008). Методы расчета и конструирования жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

[29] Тожиев, Р. Ж., Садуллаев, Х. М., & Исомиддинов, А. С. (2016). Детонацияга асосланган зарбли тулк;ин берадиган генератор курилмасини халк; хужалигининг айрим сохдларига куллаш ва синаб куриш. Фар ИТЖ,, (4), 21-26.

[30] Ализафаров, Б. М. (2020). ECOLOGICAL DRYING OF FINE DISPERSED MATERIALS IN A CONTACT DRYER. Экономика и социум, (11), 433-437.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.