Научная статья на тему 'HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATDA KVARTS QUMI VA DOLOMIT CHANGLARINI TOZALASH SAMARADORLIGINI TADQIQ QILISH'

HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATDA KVARTS QUMI VA DOLOMIT CHANGLARINI TOZALASH SAMARADORLIGINI TADQIQ QILISH Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
94
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
sarf / uyurmali oqim / ho‘l usul / kontakt elementi / fazalararo yuza / sirt taranligi / suyuqlik plyonkasi / kvars qumi va dolomit changi / havo oqimi / gaz oqimi

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Nasimbek Axmadjonovich Ergashev, Abdulloh Abduqaxxor Ogli Abdulazizov, Gulnoraxon Shavkatjon Qizi Ganiyeva

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi ho‘l usulda chang ushlovchi apparatda sanoat changlarini tajribaviy tadqiqotlari o‘tkazilgan va ularning tozalash samaradorligini aniqlash rejimlari tavsiya etilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATDA KVARTS QUMI VA DOLOMIT CHANGLARINI TOZALASH SAMARADORLIGINI TADQIQ QILISH»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

HO'L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARATDA KVARTS QUMI VA DOLOMIT CHANGLARINI TOZALASH SAMARADORLIGINI TADQIQ

QILISH

Nasimbek Abdulloh Abduqaxxor Gulnoraxon Shavkatjon

Axmadjonovich Ergashev o'g'li Abdulazizov qizi G'aniyeva

Farg'ona politexnika instituti

ANNOTATSIYA

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi ho'l usulda chang ushlovchi apparatda sanoat changlarini tajribaviy tadqiqotlari o'tkazilgan va ularning tozalash samaradorligini aniqlash rejimlari tavsiya etilgan.

Tayanch so'zlar: sarf, uyurmali oqim, ho'l usul, kontakt elementi, fazalararo yuza, sirt taranligi, suyuqlik plyonkasi, kvars qumi va dolomit changi, havo oqimi, gaz oqimi

Kirish

Apparatni tozalash samaradorligini tadqiq etishda gidravlik qarshilikni aniqlash bo'yicha o'tkazilgan tajriba natijalaridan hamda K.T.Semrauning [1,2] tadqiqot ishidan foydalanildi. K.T.Semrauning tadqiqot ishidan ma'lumki, tozalash samaradorligi apparatning gidravlik qarshiligiga bog'liq bo'lib, apparat o'lchami va konstruksiyasiga bog'liq emas. Bunda umumiy energiya sarfi suyuqlik yordamida changli gazlarni tozalashga sarflanishi zarur [3,4]. Yuqoridagilardan kelib chiqib apparat gidravlik qarshiligining tozalash samaradorligiga ta'siri tadqiq etildi. O'tkazilgan tajribalarda o'zgaruvchi omillarning quyidagi chegaralari, suyuqlik shtuserining diametri dsh= 2, 2,5

"5

va 3 mm [5,6], suyuqlik sarfi Qsuyu=0,070^O,327 m /soat gacha oraliq qadam 0,060

"5

m /soat ortib bordi, ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagi a= 30o; 45o va 60o kontakt elementlarning parraklar soni o'rnatilish burchagiga mos ravishda 12 dona, gaz tezligi ug=5^25 m/s gacha oraliq qadam 5 m/s oshirib

"5

borildi. Gaz zichligi havo va kvars qumi changi aralashmasi uchun pg=1,89 kg/m

-5

(bunda 1m havo tarkibida kvars qumi changi PDK talabi va GOST-22551-77 bo'yicha

"5

345,4 mg/m ) belgilandi. Tajribalarni o'tkazishda tashqi muhit ta'siri hisobga olinib suv va gaz tizimi uchun harorat 200S±2 belgilandi. Olingan tajriba natijalari asosida gidravlik qarshilikning tozalash samaradoriligiga ta'siri bo'yicha taqqoslash grafiklari qurildi.

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

1 - kvars qumi changi; 2 - dolomit changi 1-rasm. Tozalash samaradorligi qkeA ning suyuqlik sarfi Qsuyu ga bog'liqligi a = 60o

const.

0,07 0.09 0,11 0,13 0,15 0,17

Qc™-. M3/coar

2-rasm. Tozalash samaradorligi qkeA ning suyuqlik sarfi Qsuyu ga bog'liqligi a = 45o

const.

100

I

0,07 0,09 0.11 0,13 0,15 0,17

Qcyv. M3/coaT

3-rasm. Tozalash samaradorligi qkeA ning suyuqlik sarfi Qsuyu ga bog'liqligi a = 30o -

const.

Ikkinchi bosqichda dolomit changi va havo aralashmasini apparat gidravlik qarshiligining tozalash samaradorligiga ta'siri tadqiq qilindi. O'tkazilgan tajribalarda Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 88

I

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

o'zgaruvchi omillarning quyidagi chegaralari, suyuqlik shtuserining diametri dsh= 2, 2,5

-5

va 3 mm [7], suyuqlik sarfi Qsuyu=0,070^0,327 m /soat gacha oraliq qadam 0,060

-5

m /soat ortib bordi, ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagi a=30o; 45o va 60o kontakt elementlarning parraklar soni o'rnatilish burchagiga mos ravishda 12 dona, gaz tezligi ug=5^25 m/s gacha oraliq qadam 5 m/s oshirib

"5

borildi. Gaz zichligi havo va dolomit changi aralashmasi uchun pg=2,13 kg/m (bunda

-5

1m havo tarkibida dolomit changi PDK talabi va GOST-23672-79 bo'yicha 360,3

"5

mg/m) belgilandi. Tajribalarni o'tkazishda tashqi muhit ta'siri hisobga olinib suv va gaz tizimi uchun harorat 200S±2 belgilandi. Olingan tajriba natijalari asosida gidravlik qarshilikning tozalash samaradoriligiga ta'siri bo'yicha taqqoslash grafiklari qurildi. (1,3-rasmlar). Tajribalarning ko'p omilliligi inobatga olinib grafiklar gaz tezligining quyi va yuqori yuklamalari uchun qurildi.

1-rasmlarda berilgan ma'lumotlardan ko'rinadiki ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagi a=60o va elementlar parraklari soni 12 dona bo'lganda gaz tezligining quyi chegarasida tozalash samaradorligi apparatga

"5

berilayotgan suyuqlik sarfining Qsuyu=0,070^0,327 m/soat oraliqlarida 86,17^96,81% gacha, gaz tezligining yuqori yuklamasida 92,71^98,14% ni, ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagi a= 45o va elementlar soni 12 dona bo'lganda gaz tezligining quyi chegarasida tozalash samaradorligi apparatga

"5

berilayotgan suyuqlik sarfining Qsuyu=0,070^0,327 m/soat oraliqlarida 93,28^97,19% gacha, gaz tezligining yuqori yuklamasida 96,4^99,75% ni va ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt elementi parraklarining qiyalik burchagi a= 30o va elementlar soni 12 dona bo'lganda gaz tezligining quyi chegarasida tozalash samaradorligi apparatga

"5

berilayotgan suyuqlik sarfining Qsuyu=0,070^0,327 m/soat oraliqlarida 86,17^96,81% gacha, gaz tezligining yuqori yuklamasida 92,71^98,14% ni tashkil etdi. Oraliq o'sish 15% dan oshmadi.

O'tkazilgan tajriba natijalaridan ko'rinadiki ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagining kengayishi apparatda yo'qotiladigan bosimni kamaytiradi, lekin tozalash samaradorligiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Aksincha ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklarining qiyalik burchagi torayishi yo'qotiladigan bosimni ko'paytiradi, bu esa o'z navbatida kontakt element parraklari ishchi yuzasi ko'payishini va tozalash samaradorligining yaxshilanishini belgilaydi. Bu turdagi apparatlarga qo'yiladigan texnik talablardan biri kam energiya sarfida kontakt element parraklari qiyalik burchagi yuzalarni ko'paytirish va shu orqali tozalash samaradorligini yaxshilashdir.

1-rasmlarda keltirilgan grafik bog'liqliklarga eng kichik kvadratlar usulini qo'llab quyidagi empirik formulalar olindi [8,9]:

Ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklari qiyalik burchagi a=

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

60o bo'lganda;

Ug=5 m/s, y = 78,632e1,2404x R2 = 0,9957 (1)

Vg=25 m/s, y = 89,036e0,5931x R2 = 0,9635 (2)

Ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt element parraklari qiyalik burchagi a= 45o bo'lganda;

ug=5 m/s, y = 90,823e0,4114x R2 = 0,9535 (3)

ug=25 m/s, y = 94,137e0,3531x R2 = 0,9906 (4)

Ishchi quvurga o'rnatilgan kontakt elementn parraklari qiyalik burchagi a= 30o bo'lganda;

Ug=5 m/s, y = 90,842e0,4359x R2 = 0,9663 (5)

Ug=25 m/s, y = 94,667e0,3319x R2 = 0,9708 (6)

Xulosa

Kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi apparat kontakt elementining turli konstuksiyalarini qo'llash va uning apparat gidravlik qarshiligi hamda tozalash samaradorligiga ta'sirini baholash maqsadida o'tkazilgan eksperemental tadqiqotlarda optimal parametr sifatida kontakt elementi parraklari qiyalik burchagi 45o, shtuser

"5

teshigining diametri dsh=2,5 mm, 1m havoni chang zarralaridan tozalashga

-5

sarflanadigan suyuqlik miqdori Qsuyu=0,04 m /l, apparatga berilayotgan gaz tezligi ug=25 m/s, apparatning gidravlik qarshiligi APs=2,7kPa va apparatning tozalash samaradorligi kvars qumi uchun nkeA=99,72% va dolomit changi uchun esa nkeA=99,46% teng bo'lishi tajribalarda aniqlandi.

Adabiyotlar

[1] Эргашев, Н. А., Маткаримов, Ш. А., Зияев, А. Т., Тожибоев, Б. Т., & Кучкаров, Б. У. (2019). Опытное определение расхода газа, подаваемое на пылеочищающую установку с контактным элементом, работающим в режиме спутникового вихря. Universum: технические науки, (12-1 (69)).

[2] Ergashev, N. A. (2020). DETERMINATION HYDRAULIC RESISTANCE OF DEVICE THAT HAS THE VORTEX FLOW CREATING CONTACT ELEMENT. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (3-4).

[3] Эргашев, Н. А. (2020). Исследование гидравлического сопротивления пылеулавливающего устройства мокрым способом. Universum: технические науки, (4-2 (73)), 59-62.

[4] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., Герасимов, М. Д., & Дикевич, А. В. (2018). Повышение эффективности пылеулавливания в производстве дорожно-строительных материалов. In Энерго-, ресурсосберегающие машины,

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 228-232).

[5] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

[6] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., & Дикевич, А. В. (2018). ЗАТРАТЫ ЭНЕРГИИ В МОКРОМ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЕ ПРИ ПРОИЗВОДСТВЕ ДОРОЖНО-СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Энерго-, ресурсосберегающие машины, оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 232-238).

[7] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Тишабаева, У. А. (2016). АВТОКЛАВНАЯ ОБРАБОТКА МАЛОКВАРЦЕВЫХ СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Актуальные проблемы менеджмента качества и сертификации (pp. 6-8).

[8] Алиматов, Б. А., & Эргашев, Н. А. ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. " Энерго-ресурсосберегающие технологии и оборудование в дорожной и строительной отраслях": материалы междуна.

[9] Sadullaev, X., Alimatov, B., & Mamarizaev, I. (2021). DEVELOPMENT AND RESEARCH OF A HIGH-EFFICIENT EXTRACTION PLANT AND PROSPECTS FOR INDUSTRIAL APPLICATION OF EXTRACTORS WITH PNEUMATIC MIXING OF LIQUIDS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 107-115.

[10] Ergashev, N., & Tilavaldiev, B. (2021). Hydrodynamics of Wet Type Dusty Gas Collector. International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology, 1(5), 75-86.

[11] Алиматов, Б. А., Тожибоев, Ш. С., & Харламов, Е. В. (2010). ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ МОКРОГО ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. In Интерстроймех-2010 (pp. 14-19).

[12] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Каримов, И. Т. (2019). Мокрый пылеулавливающий аппарат с прямоточно-вихревыми контактными элементами. Научно-техн. журнал Ферганск. политехн. ин-та, 23(2), 152.

[13] Алиматов, Б. А., & Садуллаев, Х. М. (2021). СРАВНЕНИЕ ЗАТРАТ ЭНЕРГИИ ПРИ ПНЕВМАТИЧЕСКОМ И МЕХАНИЧЕСКОМ ПЕРЕМЕШИВАНИИ НЕСМЕШИВАЮЩИХСЯ ЖИДКОСТЕЙ. ЭНЕРГЕТИКА, 86(5).

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

[14] Sadullaev, X., Tojiyev, R., & Mamarizaev, I. (2021). EXPERIENCE OF TRAINING BACHELOR-SPECIALIST MECHANICS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 116-121.

[15] Xoshimov, A. O., & Isomidinov, A. S. (2020). Study of hydraulic resistance and cleaning efficiency of dust gas scrubber. In International online scientific-practical conference on" Innovative ideas, developments in practice: problems and solutions": Andijan.-2020.-51 p.

[16] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

[17] Rasuljon, T., Akmaljon, A., & Ilkhomjon, M. (2021). SELECTION OF FILTER MATERIAL AND ANALYSIS OF CALCULATION EQUATIONS OF MASS EXCHANGE PROCESS IN ROTARY FILTER APPARATUS. Universum: технические науки, (5-6 (86)), 22-25.

[18] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Abdullayev, N. Q. O. (2021). APPLICATION OF INTERACTIVE METHODS IN IMPROVING THE QUALITY OF EDUCATION. Scientific progress, 2(8), 175-180.

[19] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). OPERATION OF MIXING ZONES OF BARBOTAGE EXTRACTOR IN STABLE HYDRODYNAMIC REGIME. Scientific progress, 2(8), 170-174.

[20] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). APPLICATION OF CONSTRUCTIVE AND TECHNOLOGICAL RELATIONSHIPS IN MACHINES. Scientific progress, 2(8), 164-169.

[21] Мухамадсадиков, К. Д., & Давронбеков, А. А. (2021). Исследование влияния гидродинамических режимов сферической нижней трубы на процесс теплообмена. Universum: технические науки, (7-1 (88)), 38-41.

[22] Хакимов, А. А., Вохидова, Н. Х., & Нажимов, К КУМИР БРИКЕТИ ИШЛАБ ЧЩАРИШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЯРАТИШ. УЗБЕКИСТОНРЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ Зауириддин Мууаммад Бобур номидаги Андижон давлат университети, 264.

[23] Хакимов, А. (2020). ТЕХНОЛОГИЯ БРИКЕТИРОВАННОГО УГЛЯ. Матергали конференцгй МЦНД, 76-78.

[24] Хакимов, А. А. (2021). ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КАЧЕСТВА УГОЛЬНОГО БРИКЕТА. Universum: химия и биология, (5-2 (83)), 40-44.

[25] Хакимов, А. А. (2020). Связующее для угольного брикета и влияние его на дисперсный состав. Universum: химия и биология, (6 (72)), 81-84.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

[26] Хакимов, А. А., Салиханова, Д. С., & Каримов, И. Т. (2019). Кумир кукунидан брикетлар тайёрлашнинг долзарблиги. Фаргона политехника институти илмий техника журнали.-2019.-№, 23(2), 226-229.

[27] Алиматов, Б. А. (2011). Конструкции жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

[28] Алиматов, Б. А., Садуллаев, Х. М., Каримов, И. Т., & Хурсанов, Б. Ж. (2008). Методы расчета и конструирования жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

[29] Тожиев, Р. Ж., Садуллаев, Х. М., & Исомиддинов, А. С. (2016). Детонацияга асосланган зарбли тулк;ин берадиган генератор курилмасини халк; хужалигининг айрим сохдларига куллаш ва синаб куриш. Фар ИТЖ,, (4), 21-26.

[30] Ализафаров, Б. М. (2020). ECOLOGICAL DRYING OF FINE DISPERSED MATERIALS IN A CONTACT DRYER. Экономика и социум, (11), 433-437.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.