Научная статья на тему 'KONTAKT ELEMENTI UYURMALI OQIM HOSIL QILUVCHI REJIMDA ISHLOVCHI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARAT GIDRAVLIK QARSHILIKNI TAJRIBAVIY ANIQLASH'

KONTAKT ELEMENTI UYURMALI OQIM HOSIL QILUVCHI REJIMDA ISHLOVCHI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARAT GIDRAVLIK QARSHILIKNI TAJRIBAVIY ANIQLASH Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
50
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ho‘l usul / uyurmali oqim / kontakt elementi / fazalararo yuza / xujum burchagi / havo oqimi / gaz oqimi / gaz tezligi

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Nasimbek Axmadjonovich Ergashev, Avazbek Obidjon O‘G‘Li Xoshimov, Abdusamad Abduqayum Ogli Muydinov

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi rejimda ishlovchi ho‘l usulda chang ushlovchi va gaz tozalovchi aparatning gidrodinamik qarshiliklari aniqlash rejimlari tavsiya etilgan

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «KONTAKT ELEMENTI UYURMALI OQIM HOSIL QILUVCHI REJIMDA ISHLOVCHI HO‘L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARAT GIDRAVLIK QARSHILIKNI TAJRIBAVIY ANIQLASH»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

KONTAKT ELEMENTI UYURMALI OQIM HOSIL QILUVCHI REJIMDA ISHLOVCHI HO'L USULDA CHANG USHLOVCHI APPARAT GIDRAVLIK

QARSHILIKNI TAJRIBAVIY ANIQLASH

Nasimbek Axmadjonovich Avazbek Obidjon o'g'li Abdusamad Abduqayum

Ergashev Xoshimov o'g'li Muydinov

t.f.b (PhD) assistent assistent

Farg'ona politexnika Farg'ona politexnika Farg'ona politexnika

instituti instituti instituti

ANNOTATSIYA

Maqolada kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi rejimda ishlovchi ho'l usulda chang ushlovchi va gaz tozalovchi aparatning gidrodinamik qarshiliklari aniqlash rejimlari tavsiya etilgan

Kalit so'zlar: ho'l usul, uyurmali oqim, kontakt elementi, fazalararo yuza, xujum burchagi, havo oqimi, gaz oqimi, gaz tezligi

Kirish

Texnologik jarayonlardan chiqayotgan changli va zaharli gazlar atrof muhitni ifloslantirishi ortib bormoqda. Shuning uchun atrof muxitni muhofaza qilish va sanoat muammolarning yechimini topish yagona yo'lidir. Ishlab chiqarish korxonalaridan chiqayotgan changli va zaharli gazlarning bir necha turlari mavjud bo'lib, achinarlisi ularning orasida toksik xususiyatga ega bo'lgan zaharli moddalarning borligidir. Hozirgi kunda ishlab chiqarish korxonalardan changli va zaharli gazlarni tozalash maqsadida turli tuzilishga ega bo'lgan apparatlardan foydalaniladi. Chiqayotgan changli va zaharli gazlarni tozalashning samarali usullaridan biri bu ho'l usulda tozalash bo'lib, bunday tipda ishlovchi apparatlarning bir qancha konstruksiyalaridan foydalanish yo'lga qo'yilgan. Qo'llanilayotgan apparatlarda changli gazlarni namlash uchun turli xil kontakt elementlaridan foydalaniladi. Biroq apparatning sarfi, gidrodinamik qarshiligi, hosil bo'lgan shlamdan changni ajratib olish samarasining pastligi apparatdan optimal ravishda foydalanish imkonini bermaydi. Bunday tipdagi apparatlarning foydali ish koeffitsenti 76^90 % ni tashkil qiladi holos. Ho'l usulda changlarni tozalashda 100% natijaga erishish uchun suyuqlik va changni bir-biri bilan o'zaro aloqasini ta'minlash va apparat gidrodinamikasining optimal variantlarini tanlash maqsadga muvofiqdir [1,2]. Bu muammolarni hal qilish maqsadida biz tomonimizdan loyihalangan va ishlab chiqilgan kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi apparatda suyuqlik va gaz sarfi orqali apparatdagi qarshilik koeffitsentini aniqlash uchun tajriba tadqiqotlari olib borildi[3,4]. Kontakt elementi uyurmali oqim hosil qiluvchi apparatda gaz tezligi, sarfi,

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

oqim rejimi va mahalliy qarshilik koeffitsentlarini aniqlashda quyidagi kerakli jihozlar va apparatlar tajriba modeli sifatida tanlandi.

Markazdan qochma tipda ishlovchi ventelyator; ish unumdorligi Qmax=400

-5

m/soat; Elektromotor quvvati Ndv=1.5 kVt; aylanishlar soni n=1200 ayl/min; Pito prandl naychasi 100 mm o'lchamli; Trubada statik va dinamik kuchlarni aniqlovchi 2 ta ichki diametri 7 mm li prandl naychalari mavjud; tajriba modeliga berilayotgan changli havo tezligini aniqlash uchun Anemometr VA06-TR0TEC (O'lchash oralig'i 1,1^30 m/s da xatolik koeffitsenti 0,2 %, gaz tezligi 30 m/s dan oshganda xatolik koeffitsenti 5 % gachani tashkil etadi) markali raqamli ekranli elektron o'lchagich; gaz tezligini aniqlovchi D=100 mm, L=1000 mm bo'lgan metal quvur.

Changli gazni tozalashning barqaror ishlashini aniqlab beruvchi asosiy parametrlardan biri bu uning gidravlik qarshiligidir. Shuning uchun gaz tezligini aniqlashda ventelyatorning so'ruvchi potrubkasiga 00, 30o, 45o, 60o, 90o li burchak hosil qiluvchi shiber o'rnatildi. Buning asosiy sababi gazning xar-hil tezligida apparatning gidravlik qarshilik koeffitsentlarini aniqlash va shu orqali eksperemental tadqiqotlarni o'tkazish.

Har bir o'tkazilgan tajribalar 5 marotabadan olib borildi va aniqlangan kattaliklarning o'rta arifmetik qiymati tanlandi. (Havoning kinematik qovushqoqligi

C S)

1,5110- m/s ga teng deb qabul qilindi).

1-rasm. Tajriba apparatining umumiy ko'rinishi.

Natijalar

Gaz tezligini tajribaviy yo'l bilan aniqlashda har bir o'tkaziladigan tajribalar besh martadan takrorlangan holda olib borildi va har bir nuqtaning kvadrat o'lchamlari hamda hosil bo'lgan xatoliklari aniqlandi. Apparatga changli gazni uyurmali oqim hosil

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

qiluvchi 30o, 45o, 60o kontakt elementlar (3aBHxpHTenb) o'rnatilib, har biri orqali gaz tezliklari orqali tajriba tadqiqotlari olib borildi. Apparatga 30o kontakt element (3aBHxpHTent) o'rnatilib gazni kirish tezligi u=7,07^28,37 m/s gacha chiqish tezligi u=3,2^11,03 m/s; apparatga 45o kontakt element (3aBHxpHTent) o'rnatilib gazni kirish tezligi u=7,07^28,37 m/s gacha chiqish tezligi u=3,68^12,3 m/s gacha va apparatga 60o kontakt element (3aBHxpHTent) o'rnatilib gazni kirish tezligi u=7,07^28,37 m/s gacha chiqish tezligi esa u=3,85^13,1 m/s bo'lganligi tajriba tadqiqotlar orqali aniqlandi. O'tkazilgan tajriba tadqiqotlardan foydalanib apparatning umumiy qarshilik koeffitsentlari aniqlandi.

Appartga berilayotgan kirishdagi va chiqishdagi gaz tezliklari orqali qarshilik

koeffitsentlari.

1-jadval

№ Apparatga kirishdagi u, m/s Umumiy qarshilik koeffitsenti Apparatdan chiqishdagi u, m/s

Apparat sug'orilmaganda 30o kontakt element (3aBHxpHTeib) qo'yilgan holatda

U1 ShEBER 90o 28,37 2.2 11.03

u2 ShEBER 60o 24,32 10.27

^ o u3 ShEBER 45 22,48 9.90

u4 ShEBER 30o 15,45 8.34

u5 ShEBER 0o 7,07 3.2

Apparat sug'orilmaganda 45o kontakt element (3aBHxpHTeib) qo'yilgan holatda

U1 ShEBER 90o 28,37 2 12.3

u2 ShEBER 60o 24,32 11.19

^ o u3 ShEBER 45 22,48 10.6

u4 ShEBER 30o 15,45 8.06

u5 ShEBER 0o 7,07 3.68

Apparat sug'orilmaganda 60o kontakt element (3aBHxpHTeib) qo'yilgan holatda

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

o U1 ShEBER 90 28,37 13.1

^ o u2 ShEBER 60 24,32 12.2

u3 ShEBER 45o 22,48 1,8 11.3

11 o u4 ShEBER 30 15,45 9.1

11 o u5 ShEBER 0 7,07 3.85

Quyidagi 2-rasmda apparatni sug'orilmagan xolatda 30o, 45o va 60o kontakt elementlar bo'lganda gaz tezligiga bog'liq holda bosimni o'zgarish grafigi keltirilgan.

5

10

15

20

25

30

u

г'

2-rasm. Apparatni sug'orilmagan xolatda 30o, 45o va 60o kontakt elementlar (3aBHxpHTe^b) bo'lganda gaz tezligiga bog'liq holda bosimni o'zgarishi grafigi

berilgan.

Har bir ko'rsatkichga gaz tezligi o'rtacha o'zgarishi 4,2 m/s qadam bilan ortib bordi. Apparatga o'rnatilgan 30o, 45o va 60o kontakt elementlar (3aBHxpHTent) orqali berilayotgan gaz tezliklari orqali apparatdagi quyidagi gidravlik qarshiliklar aniqlandi. Apparatga 300 kontakt element bo'lganda gidravlik qarshiligi ^=2,2; 450 kontakt element bo'lganda gidravlik qarshilik ^=2; 60o kontakt element bo'lganda esa gidravlik qarshilik ^=1,8 bo'lganligi aniqlandi. Quyidagi 3-rasmda tajriba natijalariga asosan gidravlik qarshilik grafigi keltirilgan.

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

3-rasm.Olingan natijalar asosida apparatni sug'orilmagan xolatda 30 45 600 kontakt elementlar bo'lganda gidravlik qarshilik grafigi berilgan.

Olingan tajribaviy natijalar shuni ko'rsatadiki apparatga o'rnatilgan 30o, 45o va 60o kontakt elementlar (завихритель) orqali apparatning gidravlik qarshiliklari aniqlandi. Bu holatda burchak hosil qiluvchi shiber, kontakt elementlar orqali va qarshilik koeffitsentining o'zaro bog'liqligidan foydalangan holda, apparatning gabarit o'lchami va gaz tezligidan kelib chiqib optimal gaz tezligi tanlash maqsadiga muvofiqligi tajribalar asosida aniqlandi.

Adabiyotlar

[1] Эргашев, Н. А., Маткаримов, Ш. А., Зияев, А. Т., Тожибоев, Б. Т., & Кучкаров, Б. У. (2019). Опытное определение расхода газа, подаваемое на пылеочищающую установку с контактным элементом, работающим в режиме спутникового вихря. Universum: технические науки, (12-1 (69)).

[2] Ergashev, N. A. (2020). DETERMINATION HYDRAULIC RESISTANCE OF DEVICE THAT HAS THE VORTEX FLOW CREATING CONTACT ELEMENT. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (3-4).

[3] Эргашев, Н. А. (2020). Исследование гидравлического сопротивления пылеулавливающего устройства мокрым способом. Universum: технические науки, (4-2 (73)), 59-62.

[4] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., Герасимов, М. Д., & Дикевич, А. В. (2018). Повышение эффективности пылеулавливания в производстве дорожно-строительных материалов. In Энерго-, ресурсосберегающие машины, оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 228-232).

[5] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

[6] Эргашев, Н. А., Алиматов, Б. А., & Дикевич, А. В. (2018). ЗАТРАТЫ ЭНЕРГИИ В МОКРОМ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЕ ПРИ ПРОИЗВОДСТВЕ ДОРОЖНО-СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Энерго-, ресурсосберегающие машины, оборудование и экологически чистые технологии в дорожной и строительной отраслях (pp. 232-238).

[7] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Тишабаева, У. А. (2016). АВТОКЛАВНАЯ ОБРАБОТКА МАЛОКВАРЦЕВЫХ СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ. In Актуальные проблемы менеджмента качества и сертификации (pp. 6-8).

[8] Алиматов, Б. А., & Эргашев, Н. А. ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. " Энерго-ресурсосберегающие технологии и оборудование в дорожной и строительной отраслях": материалы междуна.

[9] Sadullaev, X., Alimatov, B., & Mamarizaev, I. (2021). DEVELOPMENT AND RESEARCH OF A HIGH-EFFICIENT EXTRACTION PLANT AND PROSPECTS FOR INDUSTRIAL APPLICATION OF EXTRACTORS WITH PNEUMATIC MIXING OF LIQUIDS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 107-115.

[10] Ergashev, N., & Tilavaldiev, B. (2021). Hydrodynamics of Wet Type Dusty Gas Collector. International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology, 1(5), 75-86.

[11] Алиматов, Б. А., Тожибоев, Ш. С., & Харламов, Е. В. (2010). ГИДРАВЛИЧЕСКОЕ СОПРОТИВЛЕНИЕ МОКРОГО ПЫЛЕУЛОВИТЕЛЯ С ПРЯМОТОЧНО-ВИХРЕВЫМИ КОНТАКТНЫМИ ЭЛЕМЕНТАМИ. In Интерстроймех-2010 (pp. 14-19).

[12] Алиматов, Б. А., Эргашев, Н. А., & Каримов, И. Т. (2019). Мокрый пылеулавливающий аппарат с прямоточно-вихревыми контактными элементами. Научно-техн. журнал Ферганск. политехн. ин-та, 23(2), 152.

[13] Алиматов, Б. А., & Садуллаев, Х. М. (2021). СРАВНЕНИЕ ЗАТРАТ ЭНЕРГИИ ПРИ ПНЕВМАТИЧЕСКОМ И МЕХАНИЧЕСКОМ ПЕРЕМЕШИВАНИИ НЕСМЕШИВАЮЩИХСЯ ЖИДКОСТЕЙ. ЭНЕРГЕТИКА, 86(5).

[14] Sadullaev, X., Tojiyev, R., & Mamarizaev, I. (2021). EXPERIENCE OF TRAINING BACHELOR-SPECIALIST MECHANICS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 116-121.

[15] Xoshimov, A. O., & Isomidinov, A. S. (2020). Study of hydraulic resistance and cleaning efficiency of dust gas scrubber. In International online scientific-practical

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

conference on" Innovative ideas, developments in practice: problems and solutions": Andijan.-2020.-51 p.

[16] Sadullaev, X., Muydinov, A., Xoshimov, A., & Mamarizaev, I. (2021). ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANA VALLEY. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 100106.

[17] Rasuljon, T., Akmaljon, A., & Ilkhomjon, M. (2021). SELECTION OF FILTER MATERIAL AND ANALYSIS OF CALCULATION EQUATIONS OF MASS EXCHANGE PROCESS IN ROTARY FILTER APPARATUS. Universum: технические науки, (5-6 (86)), 22-25.

[18] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Abdullayev, N. Q. O. (2021). APPLICATION OF INTERACTIVE METHODS IN IMPROVING THE QUALITY OF EDUCATION. Scientific progress, 2(8), 175-180.

[19] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). OPERATION OF MIXING ZONES OF BARBOTAGE EXTRACTOR IN STABLE HYDRODYNAMIC REGIME. Scientific progress, 2(8), 170-174.

[20] Xursanov, B. J., Mamarizayev, I. M. O., & Akbarov, O. D. O. (2021). APPLICATION OF CONSTRUCTIVE AND TECHNOLOGICAL RELATIONSHIPS IN MACHINES. Scientific progress, 2(8), 164-169.

[21] Мухамадсадиков, К. Д., & Давронбеков, А. А. (2021). Исследование влияния гидродинамических режимов сферической нижней трубы на процесс теплообмена. Universum: технические науки, (7-1 (88)), 38-41.

[22] Хакимов, А. А., Вохидова, Н. Х., & Нажимов, К КУМИР БРИКЕТИ ИШЛАБ ЧЩАРИШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЯРАТИШ. УЗБЕКИСТОНРЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ Зауириддин Мууаммад Бобур номидаги Андижон давлат университети, 264.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

[23] Хакимов, А. (2020). ТЕХНОЛОГИЯ БРИКЕТИРОВАННОГО УГЛЯ. Матергали конференцгй МЦНД, 76-78.

[24] Хакимов, А. А. (2021). ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КАЧЕСТВА УГОЛЬНОГО БРИКЕТА. Universum: химия и биология, (5-2 (83)), 40-44.

[25] Хакимов, А. А. (2020). Связующее для угольного брикета и влияние его на дисперсный состав. Universum: химия и биология, (6 (72)), 81-84.

[26] Хакимов, А. А., Салиханова, Д. С., & Каримов, И. Т. (2019). Кумир кукунидан брикетлар тайёрлашнинг долзарблиги. Фаргона политехника институти илмий техника журнали.-2019.-№, 23(2), 226-229.

[27] Алиматов, Б. А. (2011). Конструкции жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

[28] Алиматов, Б. А., Садуллаев, Х. М., Каримов, И. Т., & Хурсанов, Б. Ж. (2008). Методы расчета и конструирования жидкостных экстракторов с пневмоперемешиванием.

[29] Тожиев, Р. Ж., Садуллаев, Х. М., & Исомиддинов, А. С. (2016). Детонацияга асосланган зарбли тулкин берадиган генератор курилмасини халк хужалигининг айрим сохдларига куллаш ва синаб куриш. Фар ИТЖ,, (4), 21-26.

[30] Ализафаров, Б. М. (2020). ECOLOGICAL DRYING OF FINE DISPERSED MATERIALS IN A CONTACT DRYER. Экономика и социум, (11), 433-437.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.