Научная статья на тему 'КОГНИТИВНЫЕ ИННОВАЦИИ КАК ОСНОВА РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА'

КОГНИТИВНЫЕ ИННОВАЦИИ КАК ОСНОВА РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
13
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УЗБЕКИСТАН / ОБЩЕСТВО / КОГНИТИВНЫЕ ИННОВАЦИИ / ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ / МЫШЛЕНИЕ / ЭКОНОМИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ / РЕФОРМА / ИННОВАЦИИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Кубаева Ш.Т.

Аннотации: В этой статье обсуждается уникальная природа человеческого мышления. Пример реформ в обществе Узбекистана подчеркивает особенности, специфику и роль когнитивных инноваций в развитии. Показаны качества процесса инновационного развития, раскрыта важность познавательной инновационной деятельности. Изменение мышления объясняется тем, что рост производственных отношений и ускорение экономического развития становятся целостным процессом.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COGNITIVE INNOVATION AS THE BASIS OF COMMUNITY DEVELOPMENT

This article discusses the unique nature of human thinking. The example of reforms in the society of Uzbekistan emphasizes the features, specifics and role of cognitive innovations in development. The qualities of the process of innovative development are shown, the importance of cognitive innovation is revealed. The change in thinking is explained by the fact that the growth of industrial relations and the acceleration of economic development are becoming an integral process.

Текст научной работы на тему «КОГНИТИВНЫЕ ИННОВАЦИИ КАК ОСНОВА РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА»

УДК 004.02:004.5:004.9

Кубаева Ш. Т.

Самарканд Давлат университети Узбекистон,Самарцанд шахри

КОГНИТИВ ИННОВАЦИЯ ЖАМИЯТ ТАРАВДИЁТНИНГ АСОСИ

СИФАТИДА

Аннотация: Ушбу мацолада инсон тафаккурининг узига хос хислати уацида суз юритилади. Узбекистон жамиятидаги ислоуотлар мисолида когнитив инновациянинг хусусиятлари, узига хослиги уамда тарацциётдаги урни ёритилади. Инновацион ривожланиш жараёнининг сифатлари курсатилиб, когнитив инновация фаолиятининг ауамияти очиб берилган. Тафаккур узгариши ишлаб чицариш муносабатларининг усиши уамда ицтисоди й тарацциётнинг илгарилаши узаро узвий жараёнга айланиб бориши изоуланган.

Калит сузлар: Узбекистон, жамият, когнитив инновация, инновацион ривожланиш, тафаккур, ицтисодий тарацциёт, ислоуот, янгилик.

Кубаева Ш.Т.

Самаркандский государственный университет

Узбекистан, г. Самарканд

КОГНИТИВНЫЕ ИННОВАЦИИ КАК ОСНОВА РАЗВИТИЯ

ОБЩЕСТВА

Аннотации: В этой статье обсуждается уникальная природа человеческого мышления. Пример реформ в обществе Узбекистана подчеркивает особенности, специфику и роль когнитивных инноваций в развитии. Показаны качества процесса инновационного развития, раскрыта важность познавательной инновационной деятельности. Изменение мышления объясняется тем, что рост производственных отношений и ускорение экономического развития становятся целостным процессом.

Ключевые слова: Узбекистан, общество, когнитивные инновации, инновационное развитие, мышление, экономическое развитие, реформа, инновации.

Kubaeva Sh. T. Samarkand State University Uzbekistan, Samarkand City

COGNITIVE INNOVATION AS THE BASIS OF COMMUNITY

DEVELOPMENT

Annotation: This article discusses the unique nature of human thinking. The example of reforms in the society of Uzbekistan emphasizes the features, specifics and role of cognitive innovations in development. The qualities of the process of innovative development are shown, the importance of cognitive innovation is revealed. The change in thinking is explained by the fact that the growth of industrial relations and the acceleration of economic development are becoming an integral process.

Key words: Uzbekistan, society, cognitive innovation, innovative development, thinking, economic development, reform, innovation.

Жахон тамаддуни фан тараккиёти билан боFлик, мамлакат ривожи ва жахонда тутган урни эса уша мамлакатнинг илм-фани, интеллектуал салохиятининг нечоFли тараккий этгани билан алокадордир. Дунё илмий марказларида ишлаб чикилаётган тадкикотлар, дастурлар ва лойихалар, уларнинг инновацион хамда бозорталаб хусусиятлари, уларга оид талаб ва таклиф майдонида ракобат кучайиб кетди. Эндиликда баркарорликнинг бош белгиси бу узгариш, янгилик, ахборот ва билимнинг устуворлиги хисобланади. Жамиятда кенг куламдаги ислохотларни амалга ошириш ноанъанавий, инновацион тафаккур тарзини шакллантириш ва юксалтиришни талаб килади. Шу нуктаи назардан, хозирги замон ишлаб чикариш ва ижтимоий фаолият тизимларида янги FOялар ва технологияларни яратиш зарурияти замирида когнитив инновация асосий фаолият турига айланиб бормокда.

Х,озирда Узбекистон узининг улкан потенциалини ишга солиб, энг янги инновацион ва информацион технологияларга асосланган илFор ижтимоий тузилмаларни бунёд этиш оркали хукукий демократик, фукаролик жамиятини куриш йулидан бормокда. Бугун юртимиз инновацион ривожланиш турини хозирги замон моделига утиш учун хамма зарур шароитларга эгадир. Демак инновацион тафаккур тарзини шаклланиши учун хам етарлича асослар бор, деб айтиш мумкин.

Инновацион ривожланиш модели илмий-техникавий салохиятдан кенг ва самарали фойдаланишга, фундаментал ва амалий фаннинг ютукларини, чукур илм талаб киладиган технологияларни ижтимоий ишлаб чикаришнинг барча сохаларида амалиётга кенг жорий этишга, юкори малакали иктидорли илмий кадрлар сонини купайтиришга асосланади.

Инновацион ривожланиш бир катор сифат узгаришларида намоён булади. Бунда биринчи навбатда жамиятнинг барча жабхаларида структуравий функционал янгиланишлар устувор жараёнга айланади. Бундай узгаришлар палласига кирган жамиятда янги технологияларни

жорий этиш, инновацион фикрлаш ва фаолият курсатиш илFор ишлаб чикариш усуллари, воситаларидан кенг фойдаланиш ижтимоий эхтиёж даражасига кутарилади ва баркарор амалиёт тусини олади. [1.1] Шу асосда кишиларда когнитив инновация хислатлари намоён булади ва шакллана боради.

Бугунги кунда информацион жамиятга утиш даврида махсулотларни ишлаб чикариш, истеъмол килиш, уларни янгилаб туришга кетадиган вактни кискариши ва жадаллашиб бориши инновацион фаолиятга, хусусан, ижодкор интеллектуал фаолиятга булган талабни кучайтириб бормокда. Инсон истеъмол киладиган махсулотларни янгидан-янги турларини ишлаб чикариш доимий, мунтазам амалга ошириладиган интеллектуал -инновацион фаолият турига айланган мехнат даражасига кутарилади.

Инновацион тафаккур, инновацион фикрлашнинг асосий мохияти жамиятда, айникса, иктисодиётда мавжуд булган нарсани яхшилаш эмас, олдинги нарсадан тамомила фарк киладиган нарсани олиш булиб, мавжуд нарсани янгиланиши унга кирмайди.[2.1] Шундай килиб тадкикотчилар олдида тизимли асосда инновацион ечимларни амалга оширишни урганиш масаласи туради. Инновация дейилганда биз турмушнинг турли сохаларидаги билимлар синергетикасидан иборат булган объектлаштирувчи янгини тушунамиз, у нафакат ушбу янгини яратган субъектив реалликка, тафаккургагина тааллукли булмасдан, балки реаликка олиб кирилган, конкрет маъноларни руёбга чикариш максадида илгари мавжуд булмаган ва атрофдагилар томонидан янгилик сифтида тан олинадиган холатдир.

Индустриал жамиятнинг шаклланиши янгиликка нисбатан ижобийлик мухити ва муносабатни юзага келтирди. Бундай мухитнинг пайдо булишида фан-техника тараккиёти, иктисодий ракобат, мехнатни илмий ташкил килиш, ижтимоий-маънавий рационаллик катта роль уйнади. Янгиликка булган интилиш, янгиликни тадбик килиш оркали эхтиёжларни кондириш, турли ноанъанавий хизмат курсатиш сохаларини яратиш доимий жараён тусини олди. Бундай жараёнлар когнитив инновация негизида юзага келади. Шу боис янгиланиш жараёни, унинг назарий ва амалий масалалари бугун тадкикот предметига айланиб бормокда. Когнитив инновация кенг ижтимоий онг йуналишига айланишининг сабаб ва окибатини жамиятда содир буладиган инновацион тараккиёт ташкил килади.

XX асрда инновацион тафаккур FOясининг ижтимоий, рухий-маънавий ва илмий-назарий заминлари, манбалари вужудга келди. Мохиятан унумли тафаккур ва ижодий тафаккур турлари инновацион тафаккур FOясининг илмий-назарий манбаларини ташкил килади.

Инновацион тафаккур инсоннинг усиб ва такомиллашиб бораётган эхтиёжларини кондиришга, янгидан-янги FOялар, лойихалар ва кадриятларни ихтисослашган жамоалар ва корхоналарда мунтазам равишда

ишлаб чикаришга каратилган ижодий тафаккурдир. [3.2] Демак жамиятда изчил ривожланиш хамда фаолият самарадорлигини оширишда инновацион тафаккур асосий уринга кутарилади. Инновацияларни кучлантиришга хар ким хам кодир эмас. Шунинг учун инновацион тафаккур баFрида инновациянинг келиб чикиш механизмининг тахлил килиш ва кейинчалик инновацион таълим ёрдамида ушбу механизмнинг купчиликка таалукли булишини таъминлаш мухим масала хисобланади. Бу уринда биринчи навбатда килиниши керак булган вазифа, ёшларнинг, умуман одамларнинг тафаккурини узгартириш, уларнинг онгида демократик кадриятлар, конунга буйсунишни мустахкамлаш ва конун устуворлигига эришишдан иборат. Россиялик олим В.П.Делия инновацион тафаккурни когнитив ва инстументал фаолият боскичларига ажратади. [4.1]

"Когнитив боскич ички рефлексия куринишидаги янги билимнинг билиш субъектининг узи учун фикрнинг харакати билан характерланади.

Инсрументал боскич янги билимни амалий фаолиятда руёбга чикариш ва объективлаштириш жараёнидан иборат булади.

Тадкикотчилик нуктаи-назаридан караганда когнитив боскич субъект томонидан объект туFрисида эгалланган барча билимларни ва шунингдек билишнинг инновацион жараёнининг рефлексив (ички) томонларини хам узига камраб олади. Шу тарика, инновацион тафаккурнинг когнитив боскичи - бу субъектив реалликда инновацияларнинг пайдо булиш жараёни булиб, янги билимнинг мазмунини билиш ва инновацияларни кучлантириш оркали тафаккурда содир булади.

Субъектив реалликда инновацияларнинг пайдо булиш жараёни -бу билиш жараёни булиб, унда субъект муаммо ва зиддиятларни хал этишда куйилган максадлар ечимидаги янгиликни излашни амалга оширади. Билиш жараёнини биз нафакат диалектик материалистик анъаналарга таяниб колган холда, балки фанлараро, биринчи навбатда турли фалсафий курилмалар, билиш назарияси, психология, педагогика фанларига асосланган холда караб чикамиз.

Инновацион тафаккурнинг иккинчи - инсрументал боскичи купрок инноватика фани (педагогикада педагогик технологиялар) билан боFлик булиб, кучлантирувчи инновациияларни уз вактида амалиётга татбик этиш, уларни кенг омма учун нусхалаш, одатий, барча учун мумкин булган холатга утказишга каратилади. Демак, инструментал боскич-бу инновацион тафаккурнинг натижаларини самарали руёбга чикаришга имкон берувчи маълум бир технологик характердаги куринишларда инновацияларни намоён этиш имконидир".

Ушбу икки курилма натижасида биз инновацион тафаккурнинг жараён сифатида мавжуд булишининг фалсафий механизмини тасаввур этишимиз мумкин, бу фикрнинг инновацион тафаккур махсули сифатидаги инновацияларни яратиш буйича харакатидир. Ушбу механизмнинг

аникланиши шахснинг шундай инновацион типини шакллантирувчи шарт -шароитларни излаш вазифасини куяди.

Бу масаланинг ахамиятли жихати шундаки, кишиларнинг тафаккурини, одат тусига кирган коидаларини узгартириш жуда мухим. Ривожланишнинг эволюцион йулини танлаган юртимизда, хар бир боскичда кишиларнинг тафаккурини узгаришларни кабул килишга тайёрлаб, уларни амалий ишлар билан янги тузумнинг афзаллигига ишонтириб, бошка мамлакатларда юз йиллар давомида барпо этилган кадриятларга эришиш мумкин.

Узбекистон фукаролик жамиятини барпо этиш йулида инсон онги ва калби билан боFлик булган, уни ислох килиш, янгилаш, маънавий-рухий «таъмирлаш» каби сермашаккат йулдан борди. Бу жуда катта сабр-бардош, сиёсий кудрат, сиёсий маданият ва сиёсий ирода талаб этадиган ижтимоий заруратдир. Бу уринда шаклланаётган янгича тафаккур тарзини ишлаб чикариш жараёнларига куллаш, иктисодий фаолиятга тадбик килиш самарали натижаларни беради.

Когнитив инновация натижасида юзага келган янги билимлар асосида курилган инновациялар жамият диккат марказида туради ва катта даромад келтиради. Инновацияларни амалга тадбик килиш таваккалчилик, кафолатланмаганликнинг юкори даражаси билан изохланади.

Янгиликнинг бундай хилма-хиллиги истикболли FOя асосига курилган янги билим билан ифодаланади. Микдорий муносабатларда улар биргаликда олинган барча янгиликлардан узиб кетади. Истикболли FOя таваккалчиликка асосланган ва инновацион имкониятларнинг умидли манбаи хисобланади. Аммо уларнинг кайси бири муваффакият келтиради -ю, кайсиси йук - буни олдиндан айтиш кийин. Бирок улар самарадорлиги анча юкори булиши билан бир мунча афзалликларга эгадир. Албатта когнитив инновацияни кенг имкониятларини яна бошка куплаб мисоллар билан асослаш мумкин. Умуман олганда инновацион тараккиёт дастлаб инновацион тафаккурни шакллантиришни такозо этади. Жамиятда ривожланиш ва тараккиёт йулидаги ислохотларни амалга оширишда когнитив инновация фаолияти натижа самарадорлигининг мухим шартига айланиб бораверади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1.Кушоков Ш. Инновацион тафаккур концепцияси. Фан ва фалсафада инновацион тафаккур муаммолари. Илмий маколалар туплами.Самарканд.2010 й.18 бет.

2. Кубаева Ш.Узбекистонда демократик ислохотларни амалга оширишда инновацион тафаккурнинг роли ва ахамияти Ижтимоий фикр - инсон хукуклари.Т.№ 3/2015 й. 55-58 бетлар

3. Уша туплам. 17 бет

4.Делия В.П Инновационное мышление в XXI веке. Балашиха 2011 г.75 бет УДК 336.011

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.