CC BY
38
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
dr n. med. Slawomir Pilip1 mgr Anita Wojcik1 dr n. med. Grzegorz Michalak1 dr n. med. Robert Gal^zkowski1
Przyjfty/Accepted/Принята: 02.10.2014; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 19.05.2015; Opublikowany/Published/Опубликована: 30.06.2015;
Wiedza w zakresie resuscytacji kr^zeniowo-oddechowej u osob zatrudnionych w wybranych jednostkach wspolpracuj^cych z systemem panstwowego ratownictwa medycznego2
Knowledge of Cardiopulmonary Resuscitation Among People Employed in Selected Units Cooperating with the National Emergency Medical Services
Знания в области сердечно-лёгочной реанимации персонала, работающего в выбранных подразделениях, сотрудничающих с системой государственной
неотложной медицинской помощи
ABSTRAKT
Cel: Oceniano poziom wiedzy strazakow Panstwowej (PSP) i Ochotniczej Strazy Pozarnej (OSP), policjantow oraz ratownikow Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (WOPR) w zakresie prowadzenia resuscytacji kr^zeniowo-oddechowej.
Projekt i metody: Rozdano l^cznie 165 kwestionariuszy ankiety zawieraj^cej pytania ogolne dotycz^ce miejsca i stazu pracy, plci, wieku, wyksztalcenia ankietowanych i odbytych szkolen oraz 17 pytan na temat resuscytacji kr^zeniowo-oddechowej. Pytania do-tyczyly przede wszystkim rozpoznania naglego zatrzymania kr^zenia oraz znajomosci procedur BLS, m.in. sposobu udroznienia drog oddechowych, techniki uciskania klatki piersiowej, zastosowania automatycznego defibrylatora zewn^trznego oraz sposobu post^powania z pacjentem nieprzytomnym.
Wyniki: Dla ratownikow WOPR, strazakow PSP i OSP oraz policjantow odsetek prawidlowych odpowiedzi wynosil odpowiednio 79%, 59%, 46% i 52%. Najwi^kszy odsetek prawidlowych odpowiedzi obserwowano w grupie wiekowej 18-30 lat - 72% oraz posrod respon-dentow ze stazem pracy ponizej 5 lat - 76%. Nagle zatrzymanie kr^zenia prawidlowo potrafilo rozpoznac (odpowiedz w ankiecie - pa-cjent nieprzytomny, bez oznak kr^zenia) ponad 80% ratownikow WOPR i strazakow PSP oraz 57% strazakow OSP i 53% policjantow. Odsetek prawidlowych odpowiedzi na pytania dotycz^ce sposobu udroznienia drog oddechowych (odpowiedz - odchylenie glowy do tylu i uniesienie zuchwy), miejsca ulozenia r^k na klatce piersiowej podczas BLS osoby doroslej (odpowiedz - srodek klatki piersiowej), wymaganej cz^stosci ucisni^c (odpowiedz 100-120/minutf) oraz stosunku ucisni^c do wentylacji (odpowiedz - 30:2) wynosil odpowiednio dla WOPR - 80%, 74%, 80% i 86%, PSP - 92%, 50%, 55% i 70%, OSP - 57%, 27%, 33% i 65%, policji - 71%, 20%, 17% i 60%. Wi^kszosc badanych (WOPR - 89%, OSP - 73%, PSP - 68%, policja - 57%) twierdzi prawidlowo, ze automatyczna zewn^trzna defibrylacja polega na zastosowaniu impulsu elektrycznego w celu przywrocenia prawidlowej pracy serca. W przypadku pacjenta nieprzytomnego z zacho-wanym oddechem prawidlowe post^powanie (odpowiedz - ulozenie w pozycji bezpiecznej) zastosowaliby wszyscy ratownicy WOPR, 65% strazakow OSP, 60% policjantow oraz 35% strazakow PSP.
Wnioski: Poziom wiedzy badanych nalezy ocenic jako niewystarczaj^cy, a system szkolen, w ktorych uczestniczyli, jako malo efektywny w zakresie wiedzy teoretycznej dotycz^cej problematyki resuscytacji kr^zeniowo-oddechowej.
Stowa kluczowe: resuscytacja, ratownictwo Typ artykutu: oryginalny artykul naukowy
Warszawski Uniwersytet Medyczny / Medical University of Warsaw, Poland; slawomir.pilip@wum.edu.pl; Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w powstanie artykulu / The authors contributed equally to this article;
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
ABSTRACT
Aim: This paper evaluates the level ofknowledge for national and voluntary firefighters, police officers as well as members of the Voluntary Water Rescue Service (VWRS), in the application of cardiopulmonary resuscitation.
Project and methods: Research was conducted with the use of questionnaires. Some 165 questionnaires were distributed, containing general questions about the place of work, work experience, gender, age, education and training as well as 17 content-related questions about knowledge of cardiopulmonary resuscitation. Questions were concerned, above all, with the proper diagnosis of a sudden cardiac arrest, knowledge of the chest compression technique, usage of a defibrillator and the method of treating unconscious people. Results: Correct responses were provided by: 79% of members from the VWRS, 59% national firefighters, 46% voluntary firefighters and 52% police officers. The largest percentage of correct responses was observed in the 18-30 age group at 72% and from respondents with short period work experience (less than 5 years) at 76% . A proper diagnosis of a sudden cardiac arrest (Answer: unconscious and without life functions) was provided correctly by over 80% of members from the VWRS and national firefighters, 57% voluntary firefighters and 53% police officers. The percentage of correct responses to questions concerned with unblocking an airway passage (Answer: tilt the head backwards and lift the jaw), the location of hands on an adult's chest when applying the chest compression technique (Answer: the middle of a chest), required frequency of chest compression (Answer: 100-120 per minute) and proportion of compressions to defibrillations (Answer: 30:2) was provided at a level of; 80%, 74%, 80% and 86% for VWRS, 92%, 50% and 55% for national fire fighters, 57%, 27%, 33% and 65% for volunteer firefighters, 71%, 20%, 17% and 60% for the police. The majority of those questioned (VWRS 89%, volunteer firefighters 73%, national firefighters 68% and police 57%) correctly stated that the purpose of a defibrillator is to apply an electric impulse with the aim of restoring the correct function of the heart. In circumstances where the patient is unconscious, but breathing, the correct approach (Answer: place the patient in the recovery position) was identified by all members of VWRS, 65% of volunteer firefighters, 60% of police officers and 35% of national firefighters.
Conclusions: From the research sample it is assessed that the level of knowledge is inadequate and the training system, which the respondents took part in as ineffective, from the view point of theoretical knowledge concerning cardiopulmonary resuscitation.
Keywords: resuscitation, emergency rescue Type of article: original scientific article
АННОТАЦИЯ
Цель: Был оценен уровень знаний принципов сердечно-лёгочной реанимации у пожарных Государственной (PSP) и Добровольной Пожарных Служб (OSP), полицейских и спасателей Добровольной Службы Спасения На Воде (WOPR). Проект и методы: Было роздано в общем 165 анкет, содержащих общие вопросы про место и стаж работы, пол, возраст, образование и курсы, которые прошли участники опроса, а также 17 вопросов, связанных с сердечно-лёгочной реанимацией. Вопросы касались, прежде всего, распознания внезапной остановки кровообращения и знания процедур BLS (Basic Life Support - алгоритмов базовой поддержки жизни), в том числе, способа очистки дыхательных путей, компрессии грудной клетки, использования внешнего автоматического дефибриллятора и способа оказания помощи больному без сознания. Результаты: Для спасателей Добровольной Службы Спасения На Воде (WOPR), пожарных Государственной и Добровольной Пожарных Служб (PSP, OSP), а также полицейских процент правильных ответов на все вопросы составил соответственно 79%, 59%, 46%, 52%. Наибольший процент правильных ответов был замечен среди возрастной группы 18-30 лет - 72% и среди респондентов со стажем ниже 5 лет - 76%. Как правильно распознать внезапную остановку сердца (ответ в анкете - пациент без сознания, без симптомов кровообращения) знали свыше 80% спасателей WOPR и пожарных PSP, а также 57% пожарных из OSP и 53% полицейских. Процент правильных ответов на вопросы, касающиеся способа очистки дыхательных путей (ответ - отклонение головы назад и поднятие нижней челюсти), места положения рук на грудной клетке во время BLS взрослого человека (ответ - центр грудной клетки), необходимой частоты компрессии (ответ 100-120 в минуту) и соотношения компрессии к вентиляции (ответ 30:2) составил соответственно для WOPR 80%, 74%, 80% i 86%, PSP 92%, 50%, 55% и 70%, OSP 57%, 27%, 33% i 65%, полиции 71%, 20%, 17% i 60%. Большинство анкетированных (WOPR - 89%, OSP - 73%, PSP - 68%, Полиция - 57%) правильно ответила, что внешняя автоматическая дефибрилляция заключается в использовании электрического импульса с целью восстановления правильной работы сердца. В случае пациента, находящегося без сознания, с сохранённым дыханием, правильно бы себя повели (ответ - расположение пациента в безопасной позиции) все спасатели из WOPR, 65% пожарных из OSP, 60% полицейских и 35% пожарных из PSP.
Выводы: Уровень знаний респондентов следует оценить как недостаточный, а систему обучения, в которой участвовали мало эффективной в сфере теоретических знаний относительно проблематики сердечно-лёгочной реанимации.
Ключевые слова: сердечно-лёгочная реанимация, спасение Вид статьи: оригинальная научная работа
1. Wprowadzenie
Kardíolodzy w sformulowaniach „czas to mi^sien' albo „czas to serce" - podkresj koniecznosc jak najszybszego roz-poznanía i leczenia pacjentów z ostrym zespolem wiencowym. Neurolodzy stwierdzeniem, ze „czas to mózg", przypominaj^ o tym, ze wczesne rozpoznanie ostrego incydentu mózgo-wego daje szersze spektrum mozliwosci terapeutycznych,
a zwlaszcza mozliwosc wdrozenia leczenia trombolitycznego u chorych ze swiezym udarem niedokrwiennym mózgu [1]. Lekarze medycyny ratunkowej, ratownicy medyczni, piel^g-niarki systemu maj^ tylko 4 minuty od momentu zatrzymania kr^zenia na to, aby resuscytacja kr^zeniowo-oddechowa miala szans^ stac si§ skuteczn^ reanimaj Zatem w stanie naglego zagrozenia zdrowotnego czas rozpoznania i udzielenia sku-tecznej pomocy odgrywa podstawow^ rol^.
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ И МЕДИЦИНА КАТАСТРОФ
Dotarcie w ci^gu 3-4 minut do pacjenta z objawami zatrzymania kr^zenia przez wykwalifikowany personel posiadaj^cy kompetencje do udzielania zaawansowanych zabiegów ratuj^cych zycie (ALS) to zadanie trudne albo wrfcz niemozliwe, zwlaszcza w warunkach pozaszpitalnych. Dlatego system Pañstwowego Ratownictwa Medycznego wspólpracuje z innymi jednostkami, których zadaniem jest mifdzy innymi udzielanie skutecznego wsparcia w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) lub podstawowych zabiegów ratuj^cych zycie (BLS). Z systemem PRM wspól-pracuj ^ mifdzy innymi j ednostki ochrony przeciwpozarowej wl^czone do krajowego systemu ratowniczo-gasniczego: Pañstwowa Straz Pozarna (PSP) i Ochotnicza Straz Pozar-na (OSP), poza tym takze policja oraz Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR). Uruchomienie lañcucha przezycia przez swiadków zdarzenia, w tym w razie koniecz-nosci zaangazowanie jednostek udzielaj^cych KPP i w koñcu prawidlowo wdrozony ALS stanowi^ nierozerwaln^ calosc warunkuj^c^ powodzenie reanimacji. Wdrozenie BLS zapew-nia niewielki, ale wystarczaj^cy dla mózgu i serca przeplyw krwi, tym samym zwifksza prawdopodobieñstwo skutecz-nej defibrylacji i powrotu rytmu serca [2]. Osoby, u których podjfto natychmiastowe czynnosci resuscytacyjne, maj^ szansf powrotu do zdrowia i samodzielnego funkcjonowania w codziennym zyciu.
W swietle powyzszych faktów oczywiste wydaje sif, ze umiejftnosci osób wykonuj^cych RKO nie powinny budzic zadnych w^tpliwosci, zwlaszcza jezeli swiadczone s^ w ramach profesjonalnych jednostek wspólpracuj^cych z systemem PRM. W pracy podjfto próbf oceny znajomosci zasad prowadzenia resuscytacji kr^zeniowo-oddechowej przez strazaków PSP i OSP, policjantów oraz ratowników WOPR.
2. Metody
Badanie przeprowadzono w oparciu o technikf ankieto-wania w okresie od kwietnia do maja 2012 roku. Kwestiona-riusz ankiety wypelnila anonimowo losowo wybrana grupa respondentów pracuj^cych w poszczególnych jednostkach wspólpracuj^cych z systemem PRM. Ankietowani zostali poinformowani o celu badania. Respondenci wypelniali kwestionariusze ankiety samodzielnie, w obecnosci osoby sprawuj^cej nadzór nad badaniem, na terenie zakladu pracy.
Rozdano l^cznie 165 kwestionariuszy ankiety, w tym: 35 w WOPR, 40 w jednostce policji, 50 w OSP i 40 w PSP. Po dokonaniu przegl^du ankiet i wstfpnej analizie odrzucono 15, a do ostatecznych badañ zakwalifikowano 150 kwestionariuszy. Odrzucone 15 kwestionariuszy nie spelnialo wy-mogów materialu badawczego (na polowf pytañ nie udzie-lono odpowiedzi). Kazdy kwestionariusz ankiety zawieral pytania ogólne dotycz^ce miejsca i stazu pracy, plci, wieku, wyksztalcenia ankietowanych i odbytych szkoleñ oraz 17 pytañ merytorycznych na temat znajomosci problema-tyki RKO. Pytania dotyczyly przede wszystkim rozpo-znania naglego zatrzymania kr^zenia i decyzji o podjfciu resuscytacji oraz znajomosci procedur BLS m.in. sposobu udroznienia dróg oddechowych, ulozenia r^k na klatce piersiowej, czfstosci ucisnifc klatki piersiowej, stosun-ku ucisnifc do wentylacji, zastosowania automatycznego defibrylatora zewnftrznego oraz sposobu postfpowania
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
z pacjentem nieprzytomnym z zachowanym oddechem. We wspomnianych pytaniach sposród czterech odpowiedzi nalezalo wybrac jedn^ poprawn^. Dane przedstawiono jako odsetek lub liczbf udzielonych odpowiedzi.
3. Wyniki
3.1. Znajomosc zasad prowadzenia RKO w zaleznosci od miejsca pracy
Sposród badanych grup najwifcej prawidlowych odpowiedzi na ogól pytañ udzielili ratownicy pracuj^cy w WOPR (79%), nastfpnie strazacy z PSP (59%) oraz funkcjonariusze policji (52%). Strazacy OSP udzielili 46% prawidlowych odpowiedzi (ryc. 1). Wszystkie ankietowane osoby dekla-rowaly przynaleznosc tylko do jednej z jednostek: WOPR, PSP, OSP lub policji.
Zrt*J BniüU |H<FWHt[«Ail MK17 Vd £Я Ir J IH» itH Eld JTjrniJuteidp* гппг#гпГлд prrlmmanrrnf С t'H tifp^ntltmi лп njilac»af *wv?r Ir
V^m'li I. hM" I'M' P'ElJRj.h
(Voluntary
Water Rescue i - -■.-.. | i ■
Service) Ik-»
Ryc. 1. Znajomosc prowadzenia RKO w zaleznosci od miejsca pracy Fig. 1. Knowledge concerning performance of CPR depending on a place of work Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
3.2. Znajomosc zasad wykonywania RKO w zaleznosci od wieku badanych
Ankietowan^ populaj najliczniej reprezentowaly osoby do 40. roku zycia, ktore stanowily 82% badanych (ryc. 2).
Will A¿*>
1 Ё Jb -
¡I ™ В
** O'i - ■ ■— —
lfMUUl 1М1Л Jl.=itlj1 rs«VI>J
[1»» 1ШС1 Hl-M ПМ13 Bükl!
Itunh víín) yoir^í (»>irba
r^i
Ryc. 2. Osoby ankietowane wedlug wieku Fig. 2. Respondents according; to their age Zródlo: Opracowanie wlasn e. Source: Own elaboration.
Najwifkszy odsetek prawidlowych odpowiedzi n a ogól pytañ obser wowano w gr upach wiekowych 18-30 lat oraz 331-40 lilt - odpowiednio 72% i 60%. Odsetek prawidlowych odpowiedzi udzielonych przez osoby powyzej 50. roku zycia wyniósl jedynie 32% (ryc. 3).
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
Ryc. 3. Znajomosc prowadzenia IRIKIC^ w zakznosd
od wieku badanych Fig. 3. Knowledge concerning performance of CPR depending on respondents' age Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
3.3. Znajomosc zasad prowadzenia RKO w zaleznosci od wyksztalcenia respondentow
We wszystkich badanych jednostkach dominowaly oso-by z wyksztalceniem srednim (58-72%). Ponadto w przy-padku policji , WOPR i PSP odnotowano odsetek ankieto-wanych z wyksztalceniem wyzszym - odpowiednio 42%, 34% i 28% badanych. Osoby z wyks:zt£ilceniem zawo dowym odnotowanojedynie w OSP i sta nowi ly one 40% bad anych, przyjednoczesnym braku os6b z wyksztalceniem wyzszym w tej grupie (rye. 4).
SH'L
If H lï Wl^
ilK, n
PtoIti.rwùit
(Voluntary Water Rescue Service)
(VcJ. jrniy I .IK I^Mir rirt rf |
I •KviM
|'1 K'-'I
ZiYi*---*-,'
(fflhfri
Ryc. 4. Respondenci wedlug wyksztalcenia Fig. 4. Respondents according to their education level Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
3.^4. Znajomosc zasad prowadzenia RKO w zaleznosci od przebytych kursow/szkolen
Wszyscy ankietowani strazacy PSP i OSP oraz ratow-nicy WOPR uczestniczyli w k^i^rsie/s:zl^ol<eniu w zakresie BLS. Jedynie 177<Xi policjant6w deklarowalo, ze nie brali oni udzialu w zadnym ^z^lkiolein^uL (ryc. 6).
UmtimMi "i nia rkO JP flMnoihi
ïï
14 * *
L. ' : v: p pi jijf - -.-r r ■:,' i l'i :1 h
WTlri Û»
(Voluntary Water ■ ■
Rescue Service)
MK |4tdlL. Irr Vi'■■■<; ij
Men
|
■ 111
I Hit
iNol
Ryc. 6. Deklaracja uczestnictwa w kursie/szkoleniu z zakresu BLS Fig. 6. Declaration of participation in a BLS (Basic Life Support) course Zrodlo: Opracowanie wlasne.
Source: Own elaboration.
Wiçkszosc badanych pracuj^cych w WOPR, OSP i po-licji - odpowiednio 80%, 68% i 69% - uczestniczylo tylko w jednym kursie/szkclemu w ci^gu ostatnich trzech lat poprzedzaj^cych badanie (ryc. 7).
Ikrt.i LiirKW/uVeltA ill
ra* es WJ coi
\ \ I!
K »
(Voluntary Water Rescue Service)
Hljr. vf
6V ivriunfjiv^
a l kj-vf; i. Î1
Vj irthrtitfi/^ \ Ij^rnitl
S*
IWjOFtr
^fiyrHl
IT > k .ii.Ull/i.'Un i l'
3 birw^hVufcolrni! r nun 1 OKrfWli
Ryc. 7. Liczba przebytych kursow/szkolen z zakresu BLS
w ci^gu ostatnich trzech lat Fig. 7. The number of BLS courses completed during the last three years Zrodlo: Opracowanie wlasne. S ource: Own elaboration.
Odsetek udzielonych prawidlowych odpowiedzi kore-lowal z poziomem wyksztalcenia badanych (ryc. 5).
in JTÇK pto^jdieri] HKO v- :r ^ Lroiii MJ wytMtJCMb Jfcll Jv, Miti «Î«fl1lll0 Ufjf□..■■lÙ.N^i/ CPU At t-' t - iû'Lrfûù'Lhr
? E
S | en ■
mm
■J » ltr\ '
on
"ïjiit ffÙwl il- u
Ryc. 5. Znajomosc prowadzenia RKO w zaleznosci
od wyksztalcenia respondentow Fig. 5. Knowledge concerning performance of CPR depending on the education level of respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Rycina 8 przedstawia odsetek badanych w poszcze-g6lnych grupach w zaleznosci od czasu, kt6ry uplyn^l od zakonczenia ostatniego szkolenia w zakresie BLS.
OllKini lurs/n^Ulf i D^
I
Jf *
W :
.. I . . (Voluntary Water fUrirti rtiVh
Rescue Service)
| m^WÇTb" lin.ii fi- tjm.i».; "r llJfatj IatHJ i Î
(MnWltiî «Î) ■i'-lîmwill-^jpii 11-J vnjmgol IWl" »» i jpni
Ryc. 8. Ostatni kurs/szkolenie z zakresu BLS Fig. 8. Last BLS course Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ И МЕДИЦИНА КАТАСТРОФ
Opröcz kursu/szkolenia w zakresie BLS czçsc ankieto-wanych ukonczyla kurs KPP i uzyskala tytul ,ratownika. Odsetek takich osöb w WO PR, PSP, policji i OSP wynosil odpowiedrno 10 0%, 65%, 14% i 0%. Powyzsze dane prze d-stawia ryc. 9.
Ryc. 9. Uczestniczenie w KPP i uzyskanie tytulu ratownika
przez osoby badane Fig. 9. Participation in the course of qualified first aid and obtaining tlie Rescuer title Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
Najwiçcej pr awidlowych odpo wi edzi uzyskali respon-denci z krótkim stazem pracy, tzn. ci, którzy pracuj^ mniej niz 5 lat (76%), a nastçpnie ci, którzy pracuj^ 5-10 lat (64%). Najslabiej odpowiadaly ria zad a.\^ane; pytania osoby z dluz-szym stazem pracy. I3 owyzsze wyniki badañ prezentowa ne s^ na ryc. 12.
ïïb^mU uwd l4Uw Ifct iiilh ud hl«iu TTHY
j pfjfw.-rr.n: i ."V г L! m ■.■l> ¡yn.vr
fft, ■ — . . _ . 'ищу«
Miwtiw^llt WfllHI LI-LS Ul U-Mljt ¡tc-«J.
'■r.li L'r>:T Ï |HD>W1 IlLlSïiMl щ
""" " * ' pi |ii<Mrtilt
Ryc. 12. Znajomosc prowadzenia RKO w zaleznosci od
stazu pracy ankietowanych Fig. 12. Knowledge concerning!; performance of CPR depending on respondents' job tenure Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Poziom wiedzy badanych osöb mierzony odsetkiem p> rawidlowych odpowiedzi okazal siç zblizony niezaleznie od liczby przebytych k ursöw/szkolen, a odsetek prawidlo-wych odpowiedzi wahal si<( pomiçdzy 58% a 62% (ryc. 10).
■ ■.. ■ . liczby ■ ■ . ■
e -t к .¡'J }< кспсвтЬтр ■■ ■■ nf IFH ; f on !".■ т _ ■ i. v ntiplflvri
ЦиЦ }nll )j:-]| witfr.-u 1
■ пцыьМЧ*- I40(j«ÍJH%
liczba. .
Т* «иЛии/иня« КсэтиО imuKMtil
Ryc. 10. Znajomo se prowad zen ia RKO w zalezno sci od
liczby przebytych kursöw/szkolen Fig. 10. Knowledge concerning performance of CPR depending on the number of courses completed Zrödlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
3.6. Ogolna znajomosc zasad prowadzenia RKO przez badane osoby
Ogölem na 17 pytan dotycz^cych wiedzy uzyskano 6196 prawidlowych odpowiedzi, bior^c pod uwagç wszystkie badane grupy (ryc. 13)
i rf ttii j cdmjwwriii г it 1 ' pytari dtrtvî r^tytb wwriiv Thr nvrrngr nf the dtttwfri tn J 7 Icnowlrdtjr-rrkiTrii qiirztlnn*
HJgljr« mZlv lCsrr«t) f Interred i
3.5. Znajomosc zasad prowadzenia RKO w zaleznosci od stazu pracy badanych
Ankietowani to w przewazaj^cej mierze osoby pracu-j^ce w systemie do 10 lat (62% badanych). Niniejsze dane prezentuje ryc. 11.
Sui HTJtv
b trmj.T
ШШШт^
* * о» -
ИпЩпЧМ« Viom 11-liUl (MM« ILcmiunb lUirtjril IJlUlM ■] [. J!t|jt
\ч-.цъ| IV:n - ih^n
HbttMrttArr^wl
Ryc. 11. Bada ne osoby wedlug stazu pracy Fig. 11. Respondents according to jot) tenure Zrodlo: Opracowanie wla sne. Source: Own elaboration.
Ryc. 13. Srednia odpowiedzi badanych na pytania dotycz;jce wiedzy о RKO Fig. 13. The average oe the respondents' answers to the questions with regard to knowledge concerning CPR Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
3.7. Analiza wybranych pytan ankietowych
Kiedy rozpoczynamy resuscytacji krçzeniowo-odde chowatf
Osoby pracuj^ce w WOPR i PSP w ponad 80% przy-padköw potrafilyby prawidlowo rozpoznac zatrzymanie krcjzenia (odpowiedz w ankiecie - „pacjent nieprzytom-ny, bez oznak kr^zenia") i podj^c decyzjç о resuscytacji. Przeciwnie policjanci oraz strazacy OSP - ci rozpoznaliby zatrzymanie kr^zenia i, co za tym idzie, wdrozyli prawid-Jowo RKO w ok. 50% przypadköw. Pozostali rozpoczçliby RKO w sytuacji, kiedy poszkodowany jest przytomny, ale
w ciçzkim stanie lub gdy nastypila nagla utrata przytom-nosci z drgawkami - takie odpowiedzi zostaly wybrane w ankiecie. Odsetek udzielonych prawidlowych/blçdnych odpowiedzi pokazuje ryc. 14.
Ryc. 14. Stan ]o>os;;flcodowfi:neg;o wskazuj;jcy na rozpocz^cie
RKO wg respondentow Fig. 14. The condition of thtui; injured person in which CPR should be performed according to the respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
D0I:10.12845/bitp.38.2.2015.12
wysokosci 1/33 dolnej cz;i^s<ci mostka albo 2 pfialcce; ponizej mostka. Wyniki zestawiono na ryc. 16.
Mhfveiktllb pwi1iûwrj^Hkj*1
aftkfit Edirv^rdiJun wr.Liir "n ■ ■ |Jn rrrv - n t.- >7iii c^u^i wor^iv lb At
î Ê no-I!
Ïï **
en
■ ■.".in jir ft»-i If;. «L|
(Voluntary Water Rescue Service)
Ryc. 16. IDekslarascje; os6b wspclpracujycych z systemem o znajomosci miejsca ucisku klatki piersiowej podczas RKO u osoby doroslej Fig. 16. Respondents' declarations as regards the knowledge concerning the position of chest compression when performing CPR on adults Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
tkdv n>k*h •tiimtY- rrtpooffflow
I ■' V pCTh^l n W1-.! I. CHU i^N.■ i LÏL.'iU'Tltîl^T
IVIflO^iMfl
(Voluntary Water Rescue Service)
LJaJ
W jaki sposob ^ailcez^'y^ prawidlowo udroznic drogi odd echowe?
Waznym elementem BLS jest udroznienie drcg odde-cho wych poprzez odchylenie glowy do tylu i uniesienie zuchwy. Tç prawidlowy czynnosc wskazywali strazacy PSP (92%), nastçpnie ratownicy WOPR (80%), policjanci (71%) i strazacy OSP (57%). Respondenci, ktcrzy udzielili niepoprawnej odpowiedzi, udrozniliby drogi oddechowe jedynie poprzez otwarcie ust poszkodowanego, odwrccenie glowy na bok lub ulozenie w pozycji bezpiecznej z glowy skierowany ku klatce piersiowej. Odsetek udzielonych pra-widlo wych/blçdnych odpowiedzi pokazuje ryc. 15.
Spuiub utJruin it?n ij «Jrrjjf uild et huwyn-h w^ bjd j ny\.h
unblocking an airway passage
1 LÏïSi
ara 6№t KH m №
wopr ".-.:■::..,■ ■ i- r-rvn
(Voluntary ■ . ;
Wter Rescue
Service)
• DbtK je (CDf r t el) lih|hw«l)
Ryc. .15. Sposob udroznienia drog oddechowych
wg bad a nych Fig. 15. The way of unblocking an airway passage according to the respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
W ktorym miejscu klatki piersiowel ulozy Pan/ Pani dlonie celem uciskania klatki piersiowej podczas RKO u osoby doroslej?
Prawidlowy odpowiedz - ,,na srodku klatki piersiowej" wybralo 74% ankietowanych z WOPR, 50% z PSP, 27% z OSP i tylko 20% z policji. Pozostale osoby niepoprawnie okreslily wybcr miejsca ucisku klatki piersiowej, podajyc, ze ulozylyby rçce po lewej stronie klatki piersiowej lub na
Jaka jest prawidlowa czçstosc ucisniçc klatki piersiowej podczas RKO?
Odpowiedz prawidlowy, czyli 100-120/minutç, wybralo 80% ankietowanych pracujycych w WOPR, 55% badanych z Pîs!', 33% z OSP i tylko 17% ankietowanych z policji. Ba-dani, kotc^r^y wybrali nie]:» rawidlowe o dpowiedzi, uwazali, ze klatkç piersiowy nalezy uciskac z czçstosciy 60 lub 90 razy na minutç. Nikt n ie udzielil odpowiedzi, ze powyzej 1220 razy na minutç. W^yniHni przedstawia ryc. 17.
fWtfiiwjiitrtr« tUni pKnKwl
vi pw.rHcr.ri msuKi ikte.i "if f P"f rt /phf p/f hr"' Iftjnnfl (V^W ff
È>SÈÊM
St
M-tpce pr*y PiffCf oi WffV
WOPR ....
(Voluntary ... . ..:•... •■■.... i> Wfoter Rescue •• . Service)
PVl'rHl
lî№» tttffWTtl
■JlPiTriFI 1I
Ryc. 17. Cz£:stosc ucisni^c klatki p:):Le:rsic3W"£;j w posrednim
masazu serca wg badanych Fig. 17. The rate of chest compressions during indirect cardiac massage according to the respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Jaki jest prawidlowy stosunek liczby ucisni çc klatki piersiowej u osob doroslych do liczby o ddechow ratowniczych?
Wiçkszosc respondentcw prowadzilaby uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze z prawidlowy czçstosciy (WOPR - 86%, PSP - 70%, OSP - 65%, policja - 60%). Dla pozostalych badanych prawidlowy cz^stosciy bylo w wiçkszosci 15:2. Wyniki obrazuje ryc. 18.
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ И МЕДИЦИНА КАТАСТРОФ
D0I:10.12845/bitp.38.2.2015.12
Prawidfowv itosuneh licibv ucfcínítí klätki piersiowej tío
Íkíby od^ec^iöw nlimnkzydi wftinliielowinvch П№ correct compm Hon ■ ventilation ratio сксогЫпа ífw responden
ÏW£
WOPR . ■ . . ■ ■
(Voluntary Water Rescue :.-■■■. : Service)
■ (Cürrfrt| ■ (inriWHTf ti
Ryc. 18. Stosunek liczby ucisniçc klatki piersiowej do liczby oddechöw ratowniczych wykonywanych podczas BLS osobydoroslej wg badanych Fig. 18. The correct compression-ventilation ratio according to the respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne.
Source: Own elaboration.
(Co to jest defibrylacja automatycznym defibrylatorem zewnçtrznym?
Wiçkszosc badanych (WOPR - 89%, OSP - 73%, PSP - 68%, policja - 57%) udzielilo prawidlowej odpowiedzi, ze jest to zabieg polegaj^cy na zastosowaniu impulsu elek-trycznego w celu przywröcenia prawidlowej pracy serca. Wyniki przedstawiono na ryc. 19.
Znajomosc pojçcia defibrylacji automatycznej wg
respondentdw Knowledge about automatic externa! defibrillation according to the respondents
100% 0%
57%.
0%
/
WOPR (Voluntary Water Rescue Service)
OSP PSP Р0ЧСГД
(voluntary Fire Servit [Poliw} Firs berviw)
■ Oobf» {Coriett) ■ (Incorrect)
Ryc. 19. Znajomosc pojçcia defibrylacji automatycznej wg badanych
Fig. 19. Knowledge about automatic external defibrillation according to the respondents Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
Jak ulozyc poszkodowanego nieprzytomnego z zachowanym oddechem?
Poszkodowanego nieprzytomnego z zachowanym oddechem nalezy ulozyc w pozycji bezpiecznej, czyli na boku z glow^ odgiçt^ ku tylowi (prawidlowa odpowiedz w ankiecie). Prawidlowej odpowiedzi udzielili wszyscy ratownicy pracu-j^cy w WOPR, 65% strazaköw z OSP, 60% funkcjonariuszy policji i jedynie 35% strazaköw PSP. Ankietowani, ktörzy udzielili zlej odpowiedzi, ulozyliby osobç nieprzytomn^ z zachowanym oddechem na plecach z konczynami do göry lub na plecach, a pod glowç podlozyliby zwiniçt^ tkaninç.
Niewielki od^let€;ls badanych deklaruje ukráenie na ltrzu8]lu z glow^ skierowan^ w bok. Dane obrazuje ryc. 20.
Utoienie poükaítwjncso niepnytimnego i
idLhuwjnyrii íjrlrlnLr h I'll i
Thswjy of tre?(ins unconscious bill brsithlnj people
IftWt ЙН IjilA «К
да m —
WOPR (Voluntary Water Rescue Service)
fW l«J4^lirr- nrw РГН1Г1А
HUflunliTV bmiKt] ÍCglKJtl FifO 5orvicí(
■ uubrit (Ccmd^ ■ Ï It il m tu i r i r)
Ryc. 210. Ulozenie poszkodowanego nieprzytomnego z zachowanym oddechem Fig. 20. The way of treating unconscious but breathing people Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.
4. Dyskusja
Wprawdzie ratownicy WOPR, sposrcid wszystkich badanych grup, udzielili najwiçcej prawidlowych odpowiedzi na ogöl pytan dotycz^cych RKO, ale wynik 79% trudno uznac za satysfakcjonuj^cy. Jezeli przyjrzec siç odpowiedziom na wybrane pytania, okazuje siç, ze sposröd 35 ankietowanych ratowniköw WOPR szesciu nie potrafiloby prawidlowo rozpoznac zatrzymania kr^zenia, siedmiu uciskaloby klatkç piersiow^ z nieprawidlow^ czçstosci^, a dziewiçciu nieprawid-lowo ulozyloby rçce na klatce piersiowej podczas jej uciskania. Powyzsze dane s^ tym bardziej trudne do zaakceptowania, ze wszyscy ankietowani ratownicy WOPR deklarowali ukon-czenie kursu KPP, pozytywne zlozenie egzaminu panstwo-wego i posiadanie waznego zaswiadczenia o nadaniu tytulu ratownika w rozumieniu rozporz^dzenia Ministra Zdrowia [3]. Wykonywanie w sposöb prawidlowy wysokiej jakosci ucisniçc klatki piersiowej podczas RKO stanowi fundamen-taln^ podstawç dzialan ratunkowych, eksponowan^ w sposöb szczegölny w aktualnych wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC) [4].
W przypadku strazaköw PSP i funkcjonariuszy policji odsetek prawidlowych odpowiedzi na ogöl pytan wyniösl niewiele ponad polowç (odpowiednio 59% i 52%), a strazacy z OSP udzielili ich jedynie 46%. Niemal polowa strazaköw z PSP nie zna prawidlowego miejsca ani prawidlowej czçstosci ucisniçc klatki piersiowej podczas RKO. Niemal co drugi strazak z OSP i co drugi policjant nie rozpoznal-by prawidlowo zatrzymania kr^zenia, a jedynie jeden na czterech badanych strazaköw OSP i jeden na piçciu ankietowanych policjantöw potrafil prawidlowo okreslic miejsce ucisku klatki piersiowej. Tylko 17% policjantöw podalo prawidlowo czçstosc ucisniçc klatki piersiowej, co pomimo uplywu przeszlo piçciu lat stanowi wynik podob-ny do osi^gniçtego w badaniu przeprowadzonym wsröd pracowniköw Osrodka Ratownictwa Medycznego w 2007 roku przez Mroczkowsk^ i wsp. - adekwatnie 18% [5]. Badanie ankietowe przeprowadzone przez D^browskiego i wsp. wskazuje röwniez na potrzebç uzupelnienia wiedzy
w zakresie znajomosci BLS u strazaköw PSP, zwlaszcza w zakresie sekwencji dzialan w trakcie resuscytacji kry-zeniowo-oddechowej, gdzie odsetek prawidlowych odpo-wiedzi wynosil jedynie 14% [6].
Sposröd ratowniköw WOPR oraz strazaköw PSP i OSP - wszyscy ankietowani deklarowali udzial w szkoleniach w zakresie BLS organizowanych przez pracodawcöw. Po-dobny deklaraj zlozylo 83% policjantöw. Wi^kszosc re-spondentöw z wszystkich grup uczestniczyla w jednym szkoleniu w okresie ostatnich dwöch lat, jedynie w policji 45% osöb deklarowalo udzial w szkoleniu w zakresie BLS ponad 2 lata temu, co w polyczeniu z faktem braku jakie-gokolwiek szkolenia BLS deklarowanym przez 17% ankie-towanych policjantöw, moglo miec wplyw na prezentowany poziom wiedzy w tej grupie.
Wedlug zalecen ERC szkolenia w zakresie procedur BLS powinny odbywac si§ cyklicznie, a powtarzalnosc szkolen ma warunkowac nalezyte utrwalenie wiedzy i umiej^tnosci. W naszych badaniach okazalo si§, ze liczba przebytych szkolen nie miala istotnego wplywu na odsetek udzielo-nych prawidlowych odpowiedzi przez ogöl ankietowanych (ryc. 4e). Zatem pozostaje pytanie o jakosc prowadzonych kursöw, zaangazowanie sluchaczy w nich uczestniczycych oraz form^ sprawdzenia wiadomosci.
Na podstawie przeprowadzonych badan mozna stwierdzic, ze w grupie osöb, ktöre wykazaly si§ naj-lepszym poziomem wiedzy na temat RKO, przewazaly osoby mlodsze (18-40 lat), z wyzszym (76%) lub srednim (62%) wyksztalceniem oraz te osoby, ktöre krötko pracujy w swoim zawodzie (mniej niz 5 lat - 76% prawidlowych odpowiedzi). Odsetek prawidlowych odpowiedzi lycznie we wszystkich badanych grupach wprawdzie korelowal z mlodszym wiekiem, krötszym stazem pracy i poziomem wyksztalcenia ankietowanych, ale wydaje si§, ze na wynik badania wplywa jednoczesnie wiele zmiennych, ktöre nalezy oceniac lycznie. Sam na przyklad poziom wyksztalcenia nie daje podstaw do jednoznacznych ocze-kiwan osiygni^cia lepszych wyniköw ankiety - w grupie policjantöw obserwowano najwyzszy odsetek osöb z wyksztalceniem wyzszym (42%), a udzielono 52% prawidlowych odpowiedzi, podczas gdy w PSP odsetek ten wynosil 28% przy 59% odpowiedziach prawidlowych.
Wyniki pracy odnoszy si§ w calosci do wiedzy teore-tycznej ankietowanych. Pomimo odbytych szkolen zaröw-no w zakresie podstawowych zabiegöw ratujycych zycie,
D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
jak i kwalifikowanej pierwszej pomocy, ankietowani nie wykazali si§ nalezyty wiedzy we wspomnianym zakresie. Rodzi si§ zatem pytanie o przyczyn^ takiej sytuacji oraz mozliwosci jej poprawy. Przyczyny upatrywac nalezy praw-dopodobnie w nieefektywnym systemie ksztalcenia osob wspolpracujycych z systemem PRM. Nalezaloby przyjrzec si§ programom szkolen BLS zarowno w zakresie zawartosci materialu dydaktycznego, formy przekazu informacji, jak i liczby godzin zaj^c. Szkolenia BLS oferowane sy przez rozne podmioty swiadczyce dzialalnosc edukacyjny i nie podlegajy ujednoliconym standardom ksztalcenia. Nie ma tu rowniez ujednoliconych wymogow co do sprawdzenia wiedzy nabytej na kursie, najlepiej przez komisj^ spoza podmiotu szkolycego, co byloby miernikiem efektywnosci danego kursu. Zatem ocena sluchaczy i wydanie certy-fikatu ukonczenia kursu zalezy wylycznie od podmiotu szkolycego. Pami^tac nalezy rowniez o koniecznosci usta-wicznego powtarzania i utrwalania nabytej na kursach wiedzy i umiej^tnosci, w przypadku BLS nie rzadziej niz co 6 miesi^cy, jak zalecajy wytyczne ERC [2]. W przypadku kursu kwalifikowanej pierwszej pomocy program ksztalcenia jest scisle okreslony zgodnie ze stosownym rozporzydzeniem Ministra Zdrowia [3], ale pomimo tego osiygany efekt w postaci wiedzy okazal si§ niezadowalajycy. Byc moze nalezaloby przeprowadzic szczegolowy ankiety posrod osob, ktore odbyly kurs KPP, co pozwoliloby na podstawie spostrzezen reprezentatywnej grupy sluchaczy znalezc przyczyny tej sytuacji. Niewytpliwie uzyskane wyniki wskazujyce na niedobor wiedzy teoretycznej powinny byc zestawione z oceny umiej^tnosci praktycznych udziela-nia pierwszej pomocy zarowno w zakresie podstawowym, jak i kwalifikowanym.
5. Podsumowanie i wnioski
Poziom wiedzy badanych osob zatrudnionych w jed-nostkach wspolpracujycych z systemem PRM jest nie-wystarczajycy. Ankietowani udzielili 61% prawidlowych odpowiedzi na zadane pytania. System szkolen, w ktorych uczestniczyli ankietowani ratownicy WOPR, strazacy PSP i OSP oraz policjanci, nalezy uznac za malo efektywny w zakresie wiedzy teoretycznej dotyczycej RKO. Uzyskane wyniki stanowiy inspiraj dla autorow pracy do podj^-cia badan dotyczycych umiej^tnosci praktycznych osob wspolpracujycych z systemem PRM w zakresie udzielania pierwszej pomocy.
Wykaz skrotow
ALS - zaawansowane zabiegi ratujyce zycie
BLS - podstawowe zabiegi ratujyce zycie
ERC - Europejska Rada Resuscytacji
KPP - kwalifikowana pierwsza pomoc
OSP - Ochotnicza Straz Pozarna
PRM - Panstwowe Ratownictwo Medyczne
PSP - Panstwowa Straz Pozarna
RKO - resuscytacja kryzeniowo-oddechowa
WOPR - Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ И МЕДИЦИНА КАТАСТРОФ D01:10.12845/bitp.38.2.2015.12
Literatura
[1] Wiszniewska M., Kobayashi A., Czlonkowska A., Po-stgpowanie w udarze mozgu. Skrot Wytycznych Grupy Ekspertow Sekcji Chorob Naczyniowych Polskiego Towa-rzystwa Neurologicznego z 2012 roku, „Polski Przeglyd Neurologiczny", Vol. 8 Issue 4, 2012, pp. 161-175.
[2] Koster R. W., Baubin M. A., Caballero A., i in., European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010. Section 2. Adult basic life support and use of automated external defibrillators, "Resuscitation", Vol. 81 Issue 10, 2010, pp. 1277-92.
[3] Rozporzydzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 marca 2007 r. w sprawie kursu w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy (Dz.U. 2007 Nr 60, poz. 408).
[4] Nolan J.P., Soar J., Zideman D.A., i in., European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010, Section 1, Executive Summary, "Resuscitation", Vol. 81 Issue 10, 2010, pp. 1219-1276.
[5] Mroczkowska M., Gaszynski W., Poziom znajomosci wytycznych resuscytacji krqzeniowo-oddechowej wsrod pracownikow Osrodka Ratownictwa Medycznego w Skier-niewicach, „Med. Intens. Ratun", Vol. 10 Issue 1, 2007, pp. 7-11.
[6] Dybrowski M., Dybrowska A., Sip M., i in., Badanie wiedzy w zakresie podstawowych zagadnien resuscytacji u ra-townikow PSP, studentow medycyny i lekarzy stazystow, „Nowiny Lekarskie", Vol. 81 Issue 6, 2012, pp. 647-652.
* * *
dr n. med. Slawomir Pilip - specjalista neurolog, specjalista medycyny ratunkowej. Od 2006 roku adiunkt w Zakladzie Ratownictwa Medycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Z-ca Dyrektora ds. Lecznictwa RM Meditrans Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego w Siedlcach. Czlonek Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej.
mgr Anita Wojcik - ukonczyla studia magisterskie na kierunku piel^gniarstwo w Warszawskim Uniwersytecie Medycz-nym. Ukonczyla kurs specjalistyczny i kwalifikacyjny w dziedzinie anestezjologii. Pracuje na Oddziale Intensywnej Opieki Kardiologicznej w Wojewodzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej w Warszawie.
dr n. med. Grzegorz Michalak - specjalista chirurgii ogolnej, transplantologii klinicznej i medycyny ratunkowej. Od 2006 roku kierownik Zakladu Ratownictwa Medycznego Wydzialu Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Od 2003 roku Ordynator Szpitalnego Oddzialu Ratunkowego w Szpitalu Bielanskim w Warszawie. W 2001 roku ukonczyl podyplomowe studia menedzerskie na Wydziale Zarzydzania Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2007 roku Za-st^pca Dyrektora ds. Lecznictwa w Szpitalu Bielanskim w Warszawie. Od 2011 roku konsultant wojewodzki na Mazowszu w dziedzinie medycyny ratunkowej.
dr n. med. Robert Galyzkowski - adiunkt w Zakladzie Ratownictwa Medycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycz-nego, dyrektor SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. W 2005 uzyskal stopien doktora nauk medycznych na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Eodzi. W 2006 w Kolegium Zarzydzania i Finansow w Szkole Glownej Handlowej w Warszawie ukonczyl podyplomowe studia w zakresie zarzydzania organizacjami ochrony zdrowia. W 2014 roku ukonczyl podyplomowe studia „Zarzydzanie podmiotami leczniczymi przeksztalcanymi w spolki prawa handlo-wego". Czlonek Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej, Stowarzyszenia na Rzecz Leczenia Ci^zkich Krwotokow, czlonek zarzydu Europejskiego Komitetu HEMS i Pogotowia Lotniczego (EHAC). Inicjator powstania i redaktor naczelny czasopisma naukowego „Emergency Medical Service - Ratownictwo Medyczne".
