CC BY
19KICHIK YOSHDAGI BOLALARGA MUSIQA ILMINI O'RGATISHNIG
AHAMIYATI
Dilovar Hayitboyevich Avloqulov Denov tadbirkorlik va pedagogikka instituti
Annotatsiya: Maskur maqolada kichik yoshdagi bolalarga musiqa ilmini o'rgatishnig ahamiyati va vazifalari maktabgacha ta'lim muassasasida hamda oilada olib boriladigan barcha tarbiyaviy, pedagogik ishlar haqida so'z boradi. Musiqa asarlari orqali oliyjanob fazilatlarni yosh avlodda kichik yoshidan boshlab shakllantirishga bog'liq. Musiqa savodini o'rgatishni kichik yoshidan boshlash maqsadga muvofiqdir.
Kalit so'zlar: ajdod, barkamol avlod, shaxs, tarbiya, aql-zakovat, musiqa, ilm. estetik tarbiya, demokratik, san'at, botiniy tug'yon, jamiyat, bola, qalb, ma'naviyat
THE IMPORTANCE OF TEACHING MUSIC TO YOUNG CHILDREN
Dilovar Hayitboyevich Avlokhlov Denov Institute of Entrepreneurship and Pedagogy
Abstract: The article discusses the importance and tasks of teaching music to young children in a preschool educational institution and all educational and pedagogical work carried out in the family. It depends on the formation of noble qualities in the young generation through musical works from an early age. It is advisable to start teaching music literacy from an early age.
Keywords: ancestor, perfect generation, personality, education, intelligence, music, science. aesthetic education, democratic, art, inner life, society, child, soul, spirituality
Hamma davdrlarda jamiyat rivoji o'sib kelayotgan yosh avlodga qaratilgan. Shuning uchun bugungi kunda ota-onalar uchun farzandlarining qobiliyatiga qiziqish va xabardorlik kundan-kun ortib bormoqda. Endi ota-onalar ancha ongliroq va ular faqat akademik ta'lim muvaffaqiyat uchun yetarli emasligini bilishadi. Shu sababdan ular o'z farzandlarining iqtidorli bo'lgan sohalarini ko'rishni va rivojlantirishni istashadi. Biroq, ota-onalar asosan ishlaydi va ular bola bilan o'tkazishlari mumkin bo'lgan vaqt ancha cheklangan. Shu sababli, ular yetarlicha kuzatuvlar o'tkaza olmaydilar va rivojlanishlarini kuzatishda qiynaladilar. Oilalar o'z farzandlarining qiziqishlari va ko'nikmalari haqida ko'proq ma'lumotga ega bo'lishga muhtoj.
ITFVE^^Hl 56 ISSN 2181-063X/Impact Factor 4.311 (SJIF 2022)
Ba'zi bolalarda qiziqish va mahorat sohasiga yo'naltirish o'z-o'zidan paydo bo'ladi. Ba'zi bolalarda bolaning nimaga qodirligini aniqlash uchun uni qo'llab-quvvatlash kеrak. Ilgari ota-onalar farzandlarining qiziqishi va mahoratini kashf etish uchun ularni sportga yoki san'atga yo'naltirishardi. Endi bolalarni yo'naltirish mumkin bo'lgan joylar ancha kengroq, San'at va sportdagi xilma-hillik ortiqcha. Bundan tashqari, qiziqish va mahoratning yangi sohalari paydo bo'ldi, kodlash, robototexnika kabi.
Bolalar uylarda, televizor, planshet va telefon oldida vaqt o'tkazadilar va bu holat ular uchun zarur bo'lgan jismoniy va hissiy ozodlikni ta'minlay olmaydi. Yangi hayot tartibi yugurish, sakrash, o'z tasavvurlarini rivojlantirish va kashf qilish kerak bo'lgan bolalar uchun juda mos kelmaydi. Oilalar, farzandlarining o'z bolaligidan kelib chiqib, imkoniyatlar doirasida boshdan kechirayotgan bunday imkonsizligidan qayg'uradilar.
Bu ularning farzandlarining qiziqishlari va ko'nikmalariga bo'lgan qiziqishini kuchaytiradi. Qiziqish va ko'nikmalarni kashf qilish uchun bolaga turli xil tajribalarni taklif qilish kerak. Biroq, har bir oilada bu xilma-hillikni ta'minlash uchun byudjet mavjud emas. Bugungi kunda ushbu sohalarga qiziqish ortib borayotgan bo'lsa-da, xarajatlar ancha yuqori. Bolalarning qiziqishlari va ko'nikmalarini qanday ochish mumkin.
Avvalo, oilalar har bir bolaning o'ziga xos qiziqish va ko'nikmalari borligini, ularga imkoniyat berilsa, uni rivojlantirish mumkinligini unutmasligi kerak. Hech narsaga qiziqish va mahoratga ega bo'lmagan bola yo'q. Qiziqishlari va ko'nikmalari qo'llab-quvvatlanmaydigan bolalar bor. Ko'p intellekt modeliga ko'ra, bolalarning qiziqishlari va ko'nikmalari ularning dominant intellekt sohalariga qarab farqlanadi. Oilalar bolaning dominant intellekt sohasini aniqlash orqali o'z farzandlarini qiziqishlari va ko'nikmalari nuqtai nazaridan qo'llab-quvvatlashlari mumkin.
Ba'zi bolalarda musiqiy intellektga ega bo'lishadi. Musiqiy aqlga ega bo'lgan bolalar tovush, ritm va barcha eshitiladigan narsalarga juda sezgir bo'lishadi. Ular ko'pincha musiqa va musiqiy narsalarga jalb qilinadi. Maktabgacha ta'lim musiqa rahbarlari musiqaga qiziqadigan bolalarni kuzatish orqali quyidagilarni aniqlashi mumkin:
• Bola musiqaga qiziqishini namoyon qiladimi?
• Bola cholg'u asboblarini mahorat bilan chala oladimi yoki mukammal ovoz balandligida qo'shiq aytadimi?
• Bolaning qobiliyatlari va aql-idrokini baholash.
Musiqaviylik, musiqaviy qobiliyat bolada dastlab juda primitiv (qo'pol) boshlanadi va turli musiqaviy faoliyat jarayonida rivojlanadi. Bola rivojlanishning birinchi bosqichlarida unda barcha asosiy musiqaviy qobiliyatlar ko'rina boshlaydi va birining ikkinchisidan ustunligi faqat keyinroq ma'lum bo'ladi. Musiqaviy
IIgcTIÍ^^BI 57 ISSN 2181 -063X/lmpact Factor 4.311 (SJIF 2022)
qobilíyatlarníng ayrim bolalarda erta paydo bo'lishi ularni zehniga bog'liq deb ataladi.1
Ota-onalarning eng katta tashvishlaridan biri farzandlarining iqtidorini o'z vaqtida kashf eta olish va farzandining rivojlanishiga hissa qo'shadigan usullar haqida bilimga ega bo'lishdir. Oilalar o'z farzandlarining eng yuqori salohiyatiga erishishlarini va o'zlarini amalga oshirishlarini xohlashadi. Shu sababli, ota-onalar va pedagoglar yaxshi kuzatuvchi bo'lishdan tashqari, har bir bolaning yoshi, ularning aql-idrok turlari va kognitiv rivojlanishi haqida ko'proq ma'lumotga ega bo'lishlari kerak.
Kuchli og'zaki-lingvistik intellekt sohasiga ega bo'lgan bola so'z bilan yaxshiroq. Lug'at boyligi tengdoshlariga qaraganda yuqori va so'zlardan foydalanish usullari ham muvaffaqiyatli. Bu bolalar o'zlariga aytilgan va tinglangan narsalarni unutmaydilar, ular juda yaxshi xotiraga ega. Ular o'qish, yozish va kitobga qiziqishadi. Savodsiz bo'lsalar ham kitoblarni olib, xuddi o'qiyotgandek hikoya qilishlari mumkin. Yozolmasalar ham, qog'ozga chizib, yozayotganlarini aytishlari va sizga o'qib berishlari mumkin.
Vizual intellektga ega bola ko'rish orqali osonroq o'rganadi. Agar biror narsani o'rgatmoqchi bo'lsangiz, uni ko'rsatish orqali o'rgatishingiz mumkin. Ular og'zaki ma'lumotni emas, balki kuzatish orqali osonroq o'rganadilar. Kitob o'qiyotganda matnlardan ko'ra rasmlar ko'proq e'tiborni tortadi. Kitobni tanlashda tasviri hikoya kabi qiziqarli bo'ladigan kitoblarni tanlash kerak. O'z qiziqishlari va qobiliyatlari asosida boshqariladigan bolalar baxtli va muvaffaqiyatli bo'ladi.
Muhimi sizning afzalliklaringiz emas, balki uning afzal ko'rgan qiziqishlari va ko'nikmalarini baholashdir. O'z qiziqishlari va ko'nikmalarini his qila olgan bola kelajak uchun katta yutuqlarga ega bo'ladi. Bolalar o'z qiziqishlari va ko'nikmalarini kashf qilishda erkinlik, mas'uliyat va tanlovga muhtoj. Bolalarga o'z qiziqishlari va ko'nikmalarini kashf qilishda to'g'ri qaror qabul qilish erkinligi berilishi kerak. Unga xato qilishiga yo'l qo'yib, o'zi xohlagan o'yin va o'yinchoqlarni tanlash imkoniyatini berish kerak. Bolalar sinov va xato orqali o'rganadilar.
U sizning yoningizda bo'lishi, kerak bo'lganda va talab qilganda yordam berish orqali o'zini xavfsiz his qilishi juda muhimdir. Biroq, aralashuvlar va cheklovlar ularning qiziqish va mahorat sohalarini topishiga to'sqinlik qiladi va bostiradi. Bolalarga erkinlik berish ularning o'ziga bo'lgan ishonchini rivojlantirishga ham yordam beradi. Bu qobiliyatlarning barchasini ochib berish va amalga oshirish faqat ota-onalarning kuzatishi bilan chegaralanib qolmasligi lozim. Shu o'rinda bolaning maktabgacha ta'lim tashkilotda tarbiyachi o'z sohasi mutaxassislaridan ko'mak olish bizni yanada to'g'ri qadam tashlashimizga yordam beradi. Bu yerda bola salohiyatini
1 "Bolalarning ijodkorlik qobiliyatini loyihalashtirish va ularning rivojlanishini diagnostik tahlil qilish" maqolasi Xujayeva Nasiba SamDU. "science and education" scientific journal volume 1 issue 3
ITFVE^^Hl 58 ISSN 2181-063X/Impact Factor 4.311 (SJIF 2022)
yuzaga chiqarishda oilalar, tarbiyachilar va mutaxassislaming hamkorligi foydali bo'ladi. Bu o'rinda oila va yaqin kishilar farzandga ortiqcha vazifa yuklamasligi, muvaffaqiyatga, o'zini ko'rsatishga intilmasliklari juda muhimdir. Bunday so'rovlar va umidlar bolada tashvish va stressni keltirib chiqarishi mumkin. Natijada, uning mavjud iste'dodiga bo'lgan qiziqishi susayishi mumkin va bu bolani baxtiyor bo'lishdan ko'ra ko'proq stressni keltirib chiqaradi.
Garchi bu jarayon oilalar uchun muhim bo'lsa-da, jarayon davomida xotirjam munosabatda bo'lish, bolaga umid va bosim hosil qilmaslik, bolani hayot oqimiga yo'naltirish va bu jarayonning mazmunli bo'lishida o'z hissasini qo'shish zarur. Qo'shiqlar albatta ota-onalarni bezovta qilishadi, chunki farzandlari qanday qo'shiq yod olashi va uning ma'no mazmunini anglashi kerak. Agar farzandimiz biror muqisa tanlashida qiynalayotgan bo'lsa, bizning ta'limga oid qo'shiqlar tanlashiga yordamlashing.
Bolalar uchun musiqa darslarining foydalari haqida to'xtalmoqchimiz. Ota-ona sifatida biz farzandlarimizga o'sishi va o'qishi uchun eng yaxshi imkoniyatlarni taqdim qilishga intilamiz. Buning ajoyib usullaridan biri ularni musiqa darslariga yozilishdir. Musiqa darslari nafaqat bolalarga cholg'u chalish asoslarini o'rgatadi, balki boshqa ko'plab afzalliklarni ham beradi.
- Birinchidan, musiqa darslari bolalarning qimmatli ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Asbobda chalishni o'rganish orqali bolalar qanday qaror qabul qilishni va muammolarni hal qilishni o'rganadilar. Bu ularga hayotning boshqa sohalarida, masalan, maktabda va qaror qabul qilishda yordam berishi mumkin.
- Ikkinchidan, musiqa darslari bolalarga intizomni o'rganishga yordam beradi. Cholg'u chalishni o'rganish amaliyot va fidoyilikni talab qiladi va bu ko'nikmalar ularga hayotining boshqa sohalarida yordam berishi mumkin.
- Uchinchidan, musiqa darslari bolalarda o'ziga ishonchni mustahkamlashga yordam beradi. Musiqa darslari bolalarda o'zini namoyon qilish va muvaffaqiyat tuyg'usini rivojlantirishning ajoyib usuli hisoblanadi.
- To'rtinchidan, musiqa darslari bolalarga hamkorlik qilishni o'rganishga yordam beradi. Bolalar guruhda cholg'u chalishni o'rgansa, ular ajoyib narsalarni yaratish uchun boshqalar bilan qanday ishlashni o'rganadilar.
Va nihoyat, musiqa darslari juda qiziqarli bo'lishi mumkin. Cholg'u chalishni o'rganish bolalar uchun do'stlashish, yangi qiziqishlarni o'rganish va hatto tomoshabinlar oldida chiqish qilishning ajoyib usuli bo'lishi mumkin.
59
ISSN 2181-063X / Impact Factor 4.311 (SJIF 2022)
Foydalanilgan adabiyotlar
1. "Bolalarning ijodkorlik qobiliyatini loyihalashtirish va ularning rivojlanishini diagnostik tahlil qilish" maqolasi Xujayeva Nasiba SamDU. "science and education" scientific journal volume 1 issue 3
60
ISSN 2181-063X / Impact Factor 4.311 (SJIF 2022)
