CC BY
134>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6 KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARNI TARBIYALASHDA MILLIY
XALQ O'YINLARINING AHAMYATI
* ; i>
»
Ashirboev Ixtiyor Maxmudjon ugli
Chirchiq davlat pedagogika Universiteti, maktabgacha va boshlang'ich talimda jismoniy tarbiya va sport yo'nalishi 2-bosqich talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.6783465
P-<\ > Cj )><#
Annotatsiya: maqolada milliy xalq o'yinlar vositasida boshlang'ich sinf o'quvchilarni tarbiyalash, milliy xalq o'yinlaming hoziгgi kundagi ahamyati, o'yinlaming bola hayotidagi o'rni хaqida yoгitilgan.
Kalit so'zlar: Milliy xalq o'yinlari, aqliy-гuhiy qоbiliyatlar, kasbiy ko'nikma va malakalaг, nutq va talaffuz, hisob-kitob va tadbiгkогlik qobiliyat, o'yin tavsifi, o'yin
qoidasi.
« : I -
Bugungi kunda mamlakatimizda ta'lim sohada amalga oshirilayotgan keng islohotlar vatan taqdiri, xalq ravnaqi, mustaqil yurtning kelajakdagi boshqaruvchilari yangi avlod tarbiyasiga qaratilmoqda. Mustaqillikka erishgan birinchi kunimizdanoq,
»
umuminsoniy va o'zbekona qadгiyatlaгni har tomonlama tiklash, ulaгga chuquггoq nazar tashlash uchun zamin yaratildi. Mustaqil Vatanimizga har tomonlama yetuk, mukammal, axloqiy pok, yuksak ma'naviy xislatlarga ega, iymon-e'tiqodi butun, o'z xalqi, o'z ona - Vataniga fidoiy, barkamol insonlarni tarbiyalash davlat siyosatida ustuvor masalalardan biri sifatida qarala boshladi.
Prezidentimiz Sh.M. Mirziyoyev kelajak yosh avlod tarbiyasiga katta ahamiyat berib:"Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intelektual va ma'naviy salohiyatga ega bo'lib, dunyo miqyosida o'z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo'sh kelmaydigan insonlaT bo'lib kamol topishi, baxtli bo'lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz" degan edilar.
Azal-azaldan milliy xalq o'yinlari vositalari orqali yosh avlodning qimmatli xususiyatlari: vatanparvarlik, mehnatsevarlik, moslashuvchanlik, tezlik, kuch-quvvat, sabrtoqat, bardoshlilikni tarbiyalashga alohida ahamiyat qaratilgan. Bu xususiyatlar
J-jt
n 1лтгл+1тг nl^nV/M-f I n-t*/ir> /"ini'lt 1-1 T jn 1 Мп1л1
yoshlarni shavqatsiz tabiiy va hayotiy sharoitlarda qat'iyatli va bardoshli bo'lishlarini
ш
ta'minlagan.
O'zbek xalqi milliy o'yin va bellashuvlar orqali farzandlarini o'z xalqining
j 1 > ' ^^ \ Л>
milliy urfodatlari, an'anaviy mehnat va kasb-hunarning asosiy turlari bilan yaqindan
iw-
! И*
tanishtirib kelganlar, milliy harakatli o'yinlari va bellashuvlari ajdodlar tamonidan asrlar davomida hayotning tabiat bilan uyg'unligidagi to'plangan qimmatli tajribalarni yosh avlodga etkazishlariga imkon beruvchi vosita hisoblanadi.
lV-4 N J ^
i >-;> Ъ-4 >
: * ^
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
Milliy xalq o'yinlarni dars jarayonida o'tkazishda bevosita o'qituvchi rahbarlik
x -
qiladi.Milliy harakatli o'yinlarni faqat jismoniy tarbiya darslarida foydalanib qolmasdan, boshqa boshlang'ich ta'limning boshqa dars jarayonlarida turli vaziyatlarda ham qo'llash mumkin. Misol uchun:
Aqliy-ruhiy qobiliyatlarni rivojlantiruvchi o'yinlar:
□ Ddiqqat: "Ta'qiqlangan harakat";
□ Dxotira "Daqiqa";
□ □hissiyot: "To'xta";
□ Dtafakkur: "Shaxmat";
□ Dayyorlik: "Vandan-zo'ri";
□ Djasurlik: "Cho'nqa shuvoq".
Nutq va talaffuzni shakllantiruvchi o'yinlar: 'Kim oladi", "Oq terakmi, ko'k terak", "Pahmoq kuchuk" Hisob-kitob va tadbirkorlik qobiliyatlarini shakllantiruvchi o'yinlar: "Besh tosh", "Lyanka", "Qirq tosh".
Turli yoshli bolalar va kattalar o"rtasida o'tkaziladigan o'yinlar:
"Onwl nc1imnr,1ir»n" "Ri^VirimcipVirxni" "Rd\irr>npVici lirlinri Vnrncli" "TTuri \7t* turi"
"Quvlashmachoq", "Bekinmachoq","Bayroqcha uchun kurash", "Kun va tun",
iwi
"Oq terakmi, ko'k terak", "Yong'oq o'yini".
Darsning tayyorgarlik qismida qo'llaniladigan o'yinlar: "Kosmonavtlar", "Tez o'z o'rniga", "Kun va tun". Darsning asosiy qismida qo'llaniladigan o'yinlar: "Jami", "Otib qochar', "Qirq tosh". Darsning yakuniy qismida qo'llaniladigan o'yinlar:
"Kim keldi", "Kimni ovozi", "Durra soldi", "Daqiqa", "Momojon yordam bering".
Sog'lomlashtirish maskanlarida o'tkaziladigan o'yinlar:
"Semir pufagim", "Besh tosh", "Keglini urib yiqit", "Insiz quyon". Yuqoridagilarni nazarda tutib o'zbek xalq o'yinlarini quyidagi toifalarga ajratish mumkin:
1. Harakat sifatlarini rivojlantiruvchi o'yinlar;
2. Darsni ayrim qismlarida qo'llaniladigan o'yinlar;
3. Turli yoshdagi bolalar faoliyatida qo'llaniladigan o'yinlar;
4. Bolalar jinsiga qarab qo'llaniladigan o'yinlar;
5. Ruhiy hissiyotlarni rivojlantiruvchi o'yinlar;
6. Yorug' va qorong'u sharoitlarda qo'llaniladigan o'yinlar;
7. Hayotiy zarur malakalarni egallashda yordam beruvchi va takomillashtiruvchi o'yinlar;
♦ ¡>
>q ] q )> >
u>,* ^ «KQs
ы> >>
* : >
PV
>>
Ы J> 1
Я>
>3» Ы y! J>i> >j*
¡ >s#
>
Ы>
! >5> 1 >£>
>)>
Ш j
< >>>
Ы > i >j>
* - i>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
Umumta'lim maktabablarining boshlang'ich sinf o'quvchilari darsalar davomida tez toliqib, charchab qoladi shunday holatda ziyrak, mahoratli o'qituvchi boladagi charchash, zerikish, alomatlarini sezishi va qiziqarli o'yinlarni tashkil etishi mumkun.
Bundan tashqari dasrlarni o'yin metodi orqali tashkil etish ham juda qiziqarli va bolalarga mavzuni tushunarli bo'lishi mumkin. Bunday tashkil etilgan darslar bolalarni ziyraklikka, topqirlikka, fikrlashga, tasavvurini boyitishga, fikrini jamalashga yordam beruvchi o'yinlarni tez-tez qo'llab turish maqsadga muvofiq, Milliy xalq harakatli o'yinlarni qo'llash va kuzatish shunday xulosaga olib keladiki, ular har qanday yoshdagi bolalar uchun chindan ham jozibali, obrazli hamda qulaydir.
Ushbu o'yinlar jarayonida o'quvchilarning estetik olami boyiydi, tafakkuri, ijodiy fikirlashi faollashadi, butun ruhiy jarayoni, ayniqsa, ehtiyoj mo'ljallari, vaziyatli reaksiyalari va hokazolar takomillashadi. Biroq o'quvchilar tafakkurini kengaytirish hamda mustaqil fikrlashini rivojlantirishga ko'maklashadigan bilishga doir materiallar bo'lgan, muayyan o'yinli topshiriqlarga qurilgan o'yinlarni taklif etish maqsadga muvofiqdir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Nasriddinov F.N., Qosimov A.Sh. O'zbek xalq milliy o'yinlari. I-to'plam. 1998. - B. 27.
2. Ergashyev R.N. "Xalq ta'limi" jurnali 3-son. - T., 2009 y. 65-69 b.
3. Hojimirzayev A.D. Jismoniy tarbiya darslari va sinfdan tashqari mashg'ulotlarda o'quvchilarni estetik tarbiyalash. Dis.... ped. fan. nom. - T.: TDPU, 2002.
4. "Milliy va harakatli o'yinlar" JTI umumiy kurs talabalariga mo'ljallangan o'quv uslubiy qollanma. Toshkent-2009
J
i ш
щ > шъ
m
>
s1 >i#;
q
*ф>
ИИ>
и*-,*ф> i >j# Ш >
Ыз>
и
§>j
Qj^f^S).
04 >
Ы>
m >
i> *
ц >P § > >
q
q >0
*4>
9
