Научная статья на тему 'КИЧИК ЧОРВАЧИЛИК ХЎЖАЛИКЛАРИ УЧУН ГРАНУЛАЛАШ ЛИНИЯСИНИНГ ОЗУҚА АРАЛАШТИРГИЧ ҚУРИЛМАСИ СХЕМАСИНИ АСОСЛАШ'

КИЧИК ЧОРВАЧИЛИК ХЎЖАЛИКЛАРИ УЧУН ГРАНУЛАЛАШ ЛИНИЯСИНИНГ ОЗУҚА АРАЛАШТИРГИЧ ҚУРИЛМАСИ СХЕМАСИНИ АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
3
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Астанақулов К.Д, Боротов А.Н, Турсунов Ж.Ш

Мақолада озуқа аралаштириш қурилмаси турлари ва кичик чорвачилик хўжаликлари учун гранулалаш линиясининг озуқа аралаштиргич қурилмасини ишлаб чиқишдаги тадқиқотлар бўйича маълумот берилган. Гранулалаш линиясининг озуқа аралаштиргич қурилмасини ишлаб чиқиш бўйича қўйиладиган талаблар қайд этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КИЧИК ЧОРВАЧИЛИК ХЎЖАЛИКЛАРИ УЧУН ГРАНУЛАЛАШ ЛИНИЯСИНИНГ ОЗУҚА АРАЛАШТИРГИЧ ҚУРИЛМАСИ СХЕМАСИНИ АСОСЛАШ»

КИЧИК ЧОРВАЧИЛИК ХУЖАЛИКЛАРИ УЧУН ГРАНУЛАЛАШ ЛИНИЯСИНИНГ ОЗУЦА АРАЛАШТИРГИЧ ЦУРИЛМАСИ СХЕМАСИНИ

АСОСЛАШ

1Астанакулов К.Д., 2Боротов А.Н., 3Турсунов Ж.Ш.

^ТЩХММИ МТУ 3ТерМТИ

https://doi.org/10.5281/zenodo.10938052

Аннотация. Мацолада озуца аралаштириш цурилмаси турлари ва кичик чорвачилик хужаликлари учун гранулалаш линиясининг озуца аралаштиргич цурилмасини ишлаб чицишдаги тадцицотлар буйича маълумот берилган. Гранулалаш линиясининг озуца аралаштиргич цурилмасини ишлаб чициш буйича цуйиладиган талаблар цайд этилган.

Аннотация. В статье приведены сведения о видах кормосмесительного устройства и исследования по разработке кормосмесительного устройства в линии гранулирования для малых животноводческих хозяйств. Отмечены требования к разработке кормосмесительного устройства линии грануляции.

Abstract. The article provides information about the types of feed mixing device and research on the development of a feed mixing device for a pelleting line for small livestock farms. The requirements for the development of a feed mixing device for a granulation line are noted.

Хрзирги вактда жахон чорвачилик хужалиги олдида турган долзарб вазифа иш сифати юкори ва ресурстежамкор озукалар аралашмасини тайёрлаш ва меёрлаш технологиясини ва техник воситаларини куллашдир. Узбекистон Республикаси Президенти томонидан чорвачилик сохасини ривожлантириш ва озука базасини мустахкамлаш буйича 2019-йил 18-мартдаги ПК-4243-сонли «Чорвачилик тармогини яънада ривожлантириш ва куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари тугрисида» ва 2022-йил 8-февралдаги ПК-121-сонли «Чорвачиликни яънада ривожлантириш ва чорва озука базасини мустахкамлаш чора-тадбирлари тугрисида» ги карорлари юртимизда ушбу сохдни яънада ривожланишига замин яратди.

Узбекистонда чорвачилик ва паррандачилик кишлок хужалиги ишлаб чикаришининг мух,им тармокларидан бири х,исобланади. Бу тармокларни кенг ривожлантириш, халкимизни арзон ва сифатли гушт ва бошка озук-овкат мах,сулотлари билан таъминлаш, айникса кишлок жойларида истикомат килаётган ах,олининг бандлигини таъминлаш ва даромадларини купайтиришда мух,им урин тутади.

Ички истеъмол бозорида гушт, сут, тухум ва мах,сулотлар билан баркарор таъминлаш учун чорвачилик, паррандачилик ва баликчилик озука базасини кенгайтириш, ички ва ташки бозорларда ракобатбардош мах,сулотлар ишлаб чикаришни купайтириш буйича илмий асосланган усуллар ва интенсив технологияларни кенг жорий этиш талаб этилади.

2017-2022-йилларда республикада кишлок хужалигини жадал ривожлантириш, бозор механизмларини жорий этиш натижасида кишлок хужалигининг барча турлари буйича махсулот ишлаб чикариш хджмининг баркарор усиши ва кишлок хужалигининг ишлаб чикариш курсаткичларининг динамик усиш суратларига эришилди (1-расм).

Республика тармогининг ривожланиши

LT'J

Кишлок хужалиги

Чорвачилик махсулотлари ишлаб чикариш

2017-

иил

2022-

иил

20172022-Ииллар

^орамоллар сони

бош

2017-

иил

2022-

иил

20172022-Ииллар

Гушт тирик вазнда, млн. тн.

Жами корамоллар сони, млн. бош

2,3

2,7

19%

12,5

13,9

11%

Сут млн. тонна

chrap.nap cohh, m^h 6om

10,0

11,6

16%

4,2

5,0

15%

1-расм. Узбекистонда корамолларни ва ундан олинадиган гушт ва сут махсулотлари етиштириш курсатгичлари.

Кичик чорвачилик ва паррандачилик хужаликлари учун озука аралаштиришда ишлатиладиган кичик улчамли, ихчам озука аралаштиргич курилмаларининг Иуклиги сабабли озукалар кул мех,нати ёрдамида аралаштирилмокда. Натижада озука компонентлари яхши аралашмаслиги, озука аралаштиришда мех,нат сарфи катталиги ва иш унуми паст булишига олиб келмокда.

Озука аралашмасининг сифатига таъсир килувчи куплаб омиллар мавжуд: Улардан энг мух,имлари: аралаштириладиган компонентлар зарраларининг улчами ва шакли, уларни кушиш кетма-кетлиги, аралаштириладиган компонентларнинг зичлиги, аралаштириш вакти, компонентлар улушларининг аниклиги.

Озука аралаштириш курилмаси турини танлашда, биринчи навбатда, кайси озука ва кандаИ максадлар учун аралаштириш кераклиги аникланади. Бункерли аралаштириш мосламаларининг мавжуд моделларини урганиш натижасида уларнинг энг мух,им параметрлари аникланади, улар келажакдаги озука аралашмасининг сифатига х,ал килувчи таъсир курсатади. Цилиндр шаклидаги озука аралаштиргичлар ва конус шаклдаги озука аралаштириш курилмалари аралашманинг таркибий кисмларини самарали аралаштириши туфайли куйма озукаларни аралаштириш учун катта амалий кулланмага эга булади. Озука аралаштириш курилмаси бункерининг жойлашуви уч хил булиши мумкин:

- горизантал (курук ва хул масса учун);

- вертикал (курук массани бир х,ил х,олга келтириш ва уни курук кушимчалар билан бойитиш учун. Суюк компонентларни кушганда, ушбу аралаштиргичлардаги озикаларнинг аралаштириш бир хиллиги 80 % дан ошмайди);

- ^ия (кукунли массаларни ва майда донадор зарраларни аралаштириш зарур булганда самарали ишлайди. Конструкцияси суюк ингредиентларни кушишга имкон беради).

Купгина озука аралаштириш курилмаларнинг ишчи органлари шнекли, куракли (лопастные) ва аралаш (комбинированные) булади.

Уларнинг ишчи органлар сони ва харакати хам бир-биридан фарк килади. Юкорида айтиб утилган ишчи органларни тахлил килганда, озука аралаштиргичларнинг харакати оддий куриниши мумкин, лекин улар бункердаги озукани аралаштиришдан ташкари ишчи органлар махкамланган вал билан биргаликда узи хам айланади.

г— Аралаштириш органи

1

Электр узатма Айлантириш и

а Я. ■ч:

Суюц компонвнтпар идиши Ара паштириш Бушатиш

бункери

э I

Юклаш цурилмаси

Бдшатиш ъурилмаси

2-расм. Озука аралаштириш курилмасининг функционал схемаси

Юкоридагилардан келиб чикиб, хажми, иш унуми ва энергия сарфи дехкон (шахсий ёрдамчи) ёки кичик чорвачилик, паррандачилик хужаликларини каноатлантирадиган, иш сифати буйича эса мавжуд катта улчамли курилмалардан колишмайдиган кичик улчамдаги гранулалаш линиялари ва улар учун озука аралаштиргич курилмаларини ишлаб чикиш долзарб хисобланади.

Ушбу тадкикот ишида кичик гранулалаш линиялари учун хом ашё сифатида фойдаланиладиган озукаларни аралаштиришга мулжалланган курилмани ишлаб чикиш ва унинг белгиланган талаблар даражасидаги иш сифатини таъминлаб берадиган параметрлари ва иш режимларини асослаш максад этиб куйилган.

^уйилган максадга эришиш учун дастлаб озука аралаштириш курилмасига маълум бир талаблар белгилаб олинади;

- озикаларнинг аралаштириш бир хиллиги камида 95 % булиши;

- озукалар аралаштирилганда ён-атрофга сочилиб кетмаслиги;

- озука аралаштириш курилмаси озукани тез ва сифатли аралаштириши;

- озука аралаштириш курилмасининг хажми 0,2 м3 гача булиши;

- аралаштириш жараёни 3^5 дакикани ташкил этиши:

- озука аралаштириш курилмасидан озукаларни автоматик тушириш жараёни 2 дакикани ташкил этиши;

- озука аралаштириш курилмасининг узида суюк компонентларни саклаш идишини ва белгиланган вактда аралаштирилаётган озукага сепиш имкониятини таъминлаш;

- озука аралаштириш курилмасига суюк компонентларни 15 % гача солиш имкониятини таъминлаш;

- озукани аралаштириш ва суюк компонентларни сепиш жараёнлари бошкарув курилмалари ёрдамида амалга ошириши;

- озука аралаштириш курилмасини енгил конструкциядан тайёрлаш;

- озука аралаштириш курилмасини 1 фаза (220 вольт) кучланишда фойдаланиш имкони булиши;

- озука аралаштириш курилмаси транспортировкаси осон булиши учун гилдираклар урнатилиши.

Изланишлар натижаларига таянган холда ва белгиланган вазифалардан келиб чикиб, дехкон (шахсий ёрдамчи), кичик чорвачилик ва паррандачилик хужаликлари учун озука аралаштириш курилмасининг конструктив-технологик схемаси ишлаб чикилди

Эндиликда ишлаб чикилган схема асосида курилманинг тажриба нусхаси тайёрланиб, уни ишчи кисмларининг макбул параметрлари ва иш режимларини асослаш буйича назарий ва тажрибавий тадкикотлар олиб борилмокда. Тадкикот якунида курилманинг хужалик синовлари утказилиб, иш сифати хамда техник-иктисодий курсаткичлари аникланади ва ишлаб чикаришга жорий килинади. ХУЛОСА

Кичик чорвачилик ва паррандачилик хужаликларида мавжуд иктисодий шароитнинг узига хос хусусиятлари ва ишлаб чикариш талабларини хисобга олган холда фойдаланиш учун кулай булган гранулалаш линияси учун ресурстежамкор озука аралаштириш курилмасини ишлаб чикиш ва унинг зоотехник талабларда белгиланган иш сифат курсатгичларини таъминлайдиган параметр ва иш режимларини аниклаш озука аралаштириш жараёнини механизациялаш, иш хажмини камайтириш ва енгиллаштириш имконини беради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёевнинг 2019-йил 13 ноябрь куни "^ишлок хужалиги тармокларини яънада ривожлантириш чора-тадбирлари" буйича утказилган видеоселектор материаллари.

2. www.lex.uz. Узбекистон Республикаси Президентининг 18.03.2019 йилдаги П^-4243-сон карори.

3. www.lex.uz. Узбекистон Республикаси Президентининг 03.03.2021 йилдаги П^-5017-сон карори.

4. Эшдавлатов Э.У., Суюнов А.А., ^иёмов Д.Х. "^ушимча энергия сарфламасдан аралаштиргич иш унумини ошириш". Инноватцион технологиялар журнали. 2021 й. Б. 60-64.

5. Астонакулов К.Д., Каршиев Ф.У., Худойназаров Д.Х. "Оилавий чорвачилик хужаликлари учун озука таркатгич курилмасини ишлаб чикиш" Инноватцион технологиялар журнали. 2022й. Б. 72-76.

6. www.stat.uz. Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги статистика агентлиги.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.