Научная статья на тему 'ЧОРВАЧИЛИК ТАРМОҒИГА ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

ЧОРВАЧИЛИК ТАРМОҒИГА ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
95
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хизмат кўрсатиш / инфратузилма / иқтисодий самарадорлик / чорвачилик / зооветеринария. / услуги / инфраструктура / рентабельность / животноводство / зооветеринария.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хусаинов О.Дж.

Ушбу мақолада чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва уни то истеъмолчигача етказиб бериш ҳамда унинг иқтисодий самарадорлигининг ошиши хизмат кўрсатувчи инфратузилма фаолиятига боғлиқлиги асослаб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье рассматриваются вопросы производства продукции животноводства и ее доставки потребителю, а также повышении ее экономической эффективности, которые зависят от качества работы сервисной инфраструктуры.

Текст научной работы на тему «ЧОРВАЧИЛИК ТАРМОҒИГА ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

УУТ: 338.46.636.2

Хусаинов О.Дж.

ЧОРВАЧИЛИК ТАРМОГИГА ХИЗМАТ КУРСАТУВЧИ ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙУЛЛАРИ

Хусаинов О.Дж. - катта укитувчи (КдрМИИ)

В данной статье рассматриваются вопросы производства продукции животноводства и ее доставки потребителю, а также повышении ее экономической эффективности, которые зависят от качества работы сервисной инфраструктуры.

Ключевые слова: услуги, инфраструктура, рентабельность, животноводство, зооветеринария.

This article argues that the production of livestock products and their delivery to the consumer, as well as the increase in its economic efficiency depends on the performance of service infrastructure.

Key words: services, infrastructure, cost-effectiveness, animal husbandry, zoovetrinary.

Кириш. Жах,он кишлок хужалиги иктисодиётида чорвачилик сохдси мух,им урин эгаллаб, ах,олини озик-овкат мах,сулотларига булган моддий э^тиёжлари ва талабларини муайян даражада кондириб келмокда. Чорвачилик сохдсидаги мах,сулотлар ишлаб чикариш хджмини ва ундаги узгаришларни хизмат курсатиш инфратузилмасини х,исобга олган х,олда тадкик килиш борасида куплаб ёндашувлар амалга оширилмокда. Х,исоб-китобларга кура, бугунги кунда жах,он кишлок хужалиги иктисодий фаол ах,олининг 1 млрд. кишидан зиёдининг бандлигини таъминламокда, шунингдек жах,ондаги жами мах,сулотларнинг 5 фоизига якини мазкур тармок салмогига тугри келади.

Маълумотларга кура, «2050 йилга бориб, жах,он ах,олиси 9,1 млрд. кишига етиши мумкин. Бунда жах,он ах,олисининг гушт ва сут мах,сулотларига булган талаби х,озирги кунга нисбатан 2,5-3,0 баробарга ортиши кутилмокда» [1]. Бу эса уз навбатида чорвачилик мах,сулотларини ишлаб чикаришга булган талабни кучайтиради.

Жах,онда чорвачилик мах,сулотлари ишлаб чикаришнинг самарадорлигини ошириш, уларнинг хизмат курсатиш инфратузилмасининг курсаткичлари тизимини такомиллаштириш, уртачалаштирилаётган курсаткичлар оркали комплекс тах,лил килиш юзасидан катор илмий изланишлар, жумладан, тизимли ёндашувни такомиллаштириш х,исобига чорвачилик сохдсини интенсив ривожлантиришни бах,олаш, чорвачилик мах,сулотларининг хджмини ва сифатини куп омилли тах,лил килиш буйича кенг куламли илмий тадкикот ишлари олиб борилмокда.

Бугунги кунда ишлаб чикарилаётган чорвачилик мах,сулотлари ах,олининг талабига нисбатан анча камлиги х,еч кимга сир эмас. Айникса, кейинги йилларда кишлок хужалиги корхоналарида чорва моллари сони кескин камайиб кетди, бунинг асосий сабабларидан бири озука базасининг деярли барча хужаликларда ута ночор ах,волга тушиб колганлигидир.

Чорвачилик тармоги кишлок хужалигига мулжалланган ерларнинг йирик фойдаланувчиси х,исобланади. ^ишлок хужалиги ялпи мах,сулоти кийматининг 50,5 фоизи (2020 йил) чорвачилик тармогига тугри келмокда. Ах,оли сони ва улар даромадларининг усиши, диетик талаблар ва турмуш тарзи узгариши натижасида чорва мах,сулотларига булган талаб ортиб бормокда.

Мамлакатимизда чорва озукасига булган талаб 160 миллион тоннадан ортик булиб, 2020 йилда атиги 75 миллион тоннага якин озука ишлаб чикарилган ва э^тиёжнинг 46 фоизи ички имкониятлар х,исобидан кондирилган. Бундан ташкари, чорвачилик сохдсида мамлакатимизда сакланиб келаётган долзарб муаммолардан бири - наслчилик. Шу сабабли чорвачилик тармогига хизмат курсатишда янгича ёндашувни ишлаб чикиш, бунда жумладан, "наслчиликда илмий-тадкикот ишларини ривожлантириш, чорвачиликнинг озука базасини мустах,камлаш, озукабоп экинлар етиштириладиган майдонларни кенгайтириш, уларнинг уругчилигини ташкил этиш, ветеринария хизматларини яхшилаш"

каби мухим ахамиятга эга тадбирлар белгилаб олинди. Чорвачилик тармогига хизмат курсатиш инфратузилмасининг самарадорликка эришиши учун юкорида кайд этилган тадбирлар ижросини окилона йулга куйиш асосий вазифадир. Шундай экан, мамлакатимизда чорвачилик махсулотларини ахоли истеъмоли учун белгиланган тиббий меъёрларга мос равишда етиштиришни таъминлашда чорвачилик тармогига хизмат курсатиш инфратузилмасининг фаолиятларини ташкил этиш жараёнидаги муаммоларини урганиш ва хал этиш йулларини курсатиш долзарб хисобланади.

Шу жихатдан хам чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилмани ривожлантириш зарурати кундан-кунга ортиб бормокда. Бу эса ушбу муаммоларнинг илмий ечимларини топиш, чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилмани ривожлантириш учун илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чикиш заруратини пайдо килаётганлиги мавзунинг долзарблигини узида акс эттиради.

Мавзуга оид адабиётлар та^лили. Инфратузилма категориясининг шаклланиш боскичи ХХ асрнинг 40-йилларида бошланди. "Инфратузилма" атамаси бу боскичда иктисодий адабиётларда кулланилиб, ишлаб чикаришнинг мухим бир омили сифатида карала бошланган. Шуни таъкидлаб утиш лозимки, ушбу боскичда инфратузилманинг категория сифатида шаклланиши узига хос булган хусусиятга, яъни ривожланган капитализм ва социализм шароитларида ишлаб чикаришнинг ривожланиш даражасига, турли хил ташки омилларнинг таъсирига эга булган.

Айрим иктисодчилар "Инфратузилма - бу иктисодий ва ижтимоий ишлаб чикариш учун меъёрий шарт-шароитларни таъминловчи мажмуадир", - деб таърифласалар, бошка адабиётларда «инсон хаёти ва ижтимоий ишлаб чикариш жараёнида фаолиятлар алмашинувини таъминловчи товар ва хизматлар яратишда узига хос мехнат жараёнлари мажмуаси»дир [2] , деб таъриф берганлар.

Америкалик олимлар К.Р.Макконел, С.Л.Брюларнинг таъкидлашича: инфратузилмани миллий иктисодиёт даражасида "фукаролар ва фирмалар томонидан улардан фойдаланиш одатда давлат томонидан таъминланадиган капитал курилмалардир (йуллар, шахар транспорт тизимлари, сув тозалаш курилмалари, муниципал сув таъминоти тизимлари, аэропорт), шунингдек, "инфратузилма фирма учун - бу махсулотни ишлаб чикариш учун зарур булган хизматлар ва курилмалардир (сув таъминоти, электроэнергия, ишлаб чикариш чикимларини олиб кетиш, юкларни ташиш, илмий-тадкикот ва лойиха-конструкторлик ишлари, молиявий ва банк хизмати) [3]. Уларни уз маблаглари билан ташкил этиш кимматга тушганлиги боис давлат ва бошка фирмалар томонидан таъминланади деб таъкидлаганлар.

Чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилма субъектларини ривожлантириш олдига куйилган микроиктисодий куламдаги асосий максад сифатида -чорвачилик махсулотлари етиштириш билан шугулланувчи тадбиркорлик субъекти сифатида баркарор молиявий имкониятларга эга булган холда кенгайтирилган такрор ишлаб чикариш жараёнини йулга куйиши учун шарт-шароитлар яратиб бериш масаласини курсатиб утиш лозим.

Америкалик иктисодчи П.Розенштейн-Роданнинг олиб борган тадкикотларида инфратузилмага "барча ахолининг эхтиёжларини кондирувчи ва иктисодиётнинг асосий сохаларида хусусий тадбиркорликнинг ривожланишини таъминловчи умумий шарт-шароитлар мажмуаси, ёки асосий сохалар ...", деб таъриф берган [4]. Р.Иохемсен узининг "Treorie der Infrastructur" (Инфратузилма назарияси) номли асарида инфратузилмани худудларда яхлит хужаликни ташкил этишга кумаклашувчи моддий, шахсий ва институционал фаолият турларини ва уларнинг ташкилотларининг йигиндиси деб талкин этган [5] .

Вахобов А.Р. уз тадкикотларида "хизмат курсатиш сохаси - бу ишлаб чикариш тармоги ва ишчи кучини такрор ишлаб чикариш учун шароитларни таъминлашга каратилган халк хужалиги тармоклари ва фаолият турларининг мажмуасидир", деб таърифлаган [6].

Умуман олганда, инфратузилма, бу - ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш тармокларининг мутаносиб фаолият юритиши ва ах,оли турмуш даражасини оширишга кумаклашувчи хизматлар мажмуаси ва уларнинг бино-иншоотларидир.

Ч.Муродовнинг фикрига кура, "инфратузилма жамиятнинг ишлаб чикариш, ижтимоий ва номоддий жараёнларини камраб олган булиб, турли-туман молиявий ижтимоий, хукукий, ахборот, экология, бошкарув ва бошка турдаги хизматлар курсатиш фаолиятини уз ичига олади ва ишлаб чикариш жараёнининг охирги натижасига бевосита таъсир курсатади" [7].

Бизнинг фикримизча, бир томондан инфратузилманинг моддий мазмунини, иктисодий имкониятини ифодаловчи, яъни бозор муносабатлари учун шарт-шароитларини таъминлаб берувчи тизим сифатида карайдиган булсак, иккинчи томондан, бозор субъектлари уртасида товар-пул муносабатларини шакллантиришга каратилган иктисодий муносабатлар сифатида алохида урганиш лозим.

Аммо, шу билан бирга юкоридаги муаллифлар ишлари турли даврда, умумий холда бажарилган булиб, инфратузилма тизимини алохида муаммо сифатида танлаган холда чукур ёндашилмаган. Айни пайтда чорвачилик сохасида инфратузилма хизматлар фаолиятини ташкил этиш борасида олиб борилаётган ишлар хам масалага жиддий ёндашган холда илмий тадкикотлар олиб боришни такозо этмокда.

Тадкикот методологияси. Чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилма фаолияти самарадорлигини оширишнинг асосий хусусиятларини асослаб бериш, чорвачиликда иктисодий самарадорлик усулларини аниклаш билан изохланади.

^ашкадарё вилояти чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилма фаолияти самарадорлигини оширишга доир тахлилда индукция ва дедукция, тизимли тахлил, киёсий тахлил этиш, жадвал ва графиклар усулларидан фойдаланилди ва таклиф хамда тавсиялар ишлаб чикиш бугунги куннинг долзарб масалаларидан саналади.

Тахлил ва натижалар. Мамлакатимиз чорвачилик тармогида амалга оширилаётган иктисодий ислохотлар натижасида турли мулкчилик ва хужалик юритиш шаклидаги хужалик юритувчи субъектлар ривож топмокда. Хусусан, дехкон ва фермер хужаликларининг чорвачилик махсулотлари етиштиришдаги мавкеи йилдан-йилга ошиб бормокда. Шу билан бирга, чорвачилик тармогида чорвачилик фермалари, хиссадорлик жамиятлари ва хусусий чорвачилик фермалари, ширкат хужаликлари хам фаолият юритишмокда.

Айни пайтда таъкидлаш лозимки, Узбекистан Республикаси буйича ва ^ашкадарё вилояти доирасида мамлакат ялпи ички махсулоти (ЯИМ) таркибида давомий узгаришлар юз бермокда.

Таркибий узгаришлар энг аввало ялпи ички махсулот таркибида кишлок хужалиги тармоги салмогининг узгариб боришида кузатилади. Жумладан республика буйича ялпи ички махсулот таркибида кишлок хужалиги тармогининг салмоги сунгги 5 йил давомида 26,6 фоиздан 32,4 фоизга купайганлигини кузатиш мумкин. Шундай холат ^ашкадарё вилоятида хам юз бермокда, яъни вилоят ялпи худудий махсулоти (ЯХМ) таркибида кишлок хужалигининг салмоги республика курсаткичига караганда бир кадар юкори булсада, муттасил камайиб бориш йуналишидаги узгариш юз бераётганлигини иктисодий конуният сифатида кабул килиш лозим. Бу вазият мамлакат ва шунингдек вилоят иктисодиёти ривожланишининг кишлок хужалиги тармогига богликлиги даражаси камайиб боришидан далолат бермокда.

Шунингдек, кишлок хужалиги ялпи махсулоти таркибида чорвачилик тармогининг салмогида хам камайиш кузатилмокда. Аммо бу чорвачилик тармогининг секин ривожланаётганлигидан далолат бермайди. Чунки чорвачилик сохаси республикамизда жуда тез ривожланиб бораётган кишлок хужалиги тармокларидан бири хисобланади.

Иктисодий ислохотларни чукурлаштириш жараёнида турли хужалик юритиш шаклидаги дехкон ва фермер хужаликлари корхоналари ривожланиб бориши, тармокда бозор тамойиллари тобора кенг жорий этилиши пировард натижада кишлок хужалиги

тармогига хизмат курсатувчи инфратузилма объектлари ривожланишига хам катта туртки берди.

Дехдон ва фермер хужаликлари чорва молларига зооветеринария хизматлари курсатиш, ем-хашак экин майдонларини экишга тайёрлаш, экинларни сугориш учун сув етказиб бериш, хашарот ва зараркунандаларга дарши курашишдан то хосилни йигиштириб олишгача булган жараёнларда хизмат курсатадиган турли мулкчилик шаклидаги сервис тузилмалари шаклланди ва ривожланмодда. Шунингдек, фермер хужаликларига минерал угитлар, ёдилги мойлаш материаллари, уругликлар, кимёвий воситалар, эхтиёт дисмлар етказиб бериш сохасида хам турли хизмат курсатиш шахобчалари фаолият юритиши фермерлар учун кенг имкониятлар яратиб берди.

Дехдон ва фермер хужаликларига бозор муносабатларига хос булган маслахатлар берувчи ва махсус хизматлар курсатувчи консалтинг тузилмалари, ветеринария, чорва молларини сунъий уруглантириш, наслли чорва моллари билан фермерларни таъмин этиш каби йуналишларда хизматлар курсатиш жараёни жадал ривож топмодда.

Дехдон ва фермер хужаликлари томонидан етиштирилаётган кишлок; хужалиги махсулотларини тайёрлаш, дайта ишлаш, савдо-сотид сохаси корхоналари, ишлаб чидаришни молиялар, сугурталаш, тижорат банклари тизимини уз ичига олувчи бозор инфратузилмаси деб ном олган хизмат йуналишлари ривожланиб бормодда. Айни пайтда фермер хужаликлари рахбарлари ва мутахассислари касбий таълим ва малакасини ошириш сохасида бизнес мактаблар, касб-хунар коллежлари ва малака ошириш марказлари фаолияти тобора ривож топмодда.

Чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилмани ривожлантириш тизимини ривожлантиришни ягона тизим сифатида мувофидлаштириб бориш мухим ахамиятга эга. Бу борада бугунги кунда республикамизда шаклланган вазиятга эътибор даратадиган булсак, чорвачилик тармогини ва тармодда хизматлар курсатиш сохасини ривожлантиришни мувофидлаштириб бориш Узбекистон Республикаси дишлод хужалиги вазирлиги зиммасига юклатилган.

Узбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат думитасининг чорвачилик тармогини ва унга хизмат курсатиш сохаларини ривожлантиришни мувофидлаштиришдаги асосий таркибий булинмалари сифатида «Узбекчорванасл» агентлиги, «O'znaslchilik» давлат корхонаси ва «Уззооветтаъминотхизмат» давлат унитар корхонаси хисобланади.

Х,озирда наслчилик тизимида «Узбекчорванасл» агентлиги, чорвачиликда «Уззооветтаъминотхизмат» давлат унитар корхонаси республика наслчилик уюшмаси ва худудий булинмалари, Германия давлати билан хамкорликда очилган «Насл янгиланиш» МЧЖ, дишлод хужалиги хайвонларининг дорамолчилик тармогида 287 та наслчилик субъектлари фаолият курсатмодда.

^орамолчилик наслчилик хужаликларда сут йуналишидаги "Голштин", "^ора-ола", "Швиц", "^изил-чул", "Бушуев" ва гушт йуналишидаги "Герефорд", "Симментал", "^изил эстон", "Шароле", "Лимузин", "^озоди одбош", "Санта-гертруда", "Абердин-ангусс" зотлари парваришланмодда.

Х,ар битта йуналиш буйича ташкил этилган чорвачилик йуналишларини мувофидлаштириш бугинларига алохида вазифалар юклатилгани холда умумий тарзда барчаси республикада чорвачилик тармодларида хизмат курсатиш инфратузилманинг ривожланиши билан бевосита боглид холда фаолият олиб боришади.

Айни пайтда олиб борилган таддидотларимиз курсатишича мазкур мувофидлаштириш тизимида датор муаммолар хам учрайдики, уларни бартараф этиш чорвачилик сохасига хизматлар курсатиш инфратузилмасининг кулами ва сифатини яхшилашга замин тугдиради. Жумладан, бундай муаммолар даторига дуйидагиларни киритиш мумкин:

> дишлод хужалиги вазирлиги тизимига кирувчи чорвачилик тармогини ривожлантириш билан шугулланувчи таркибий булинмалар фаолиятини

мувофиклаштириш самарадорлигини ошириш талаб этилади. Жумладан, чорвачилик тармогига хизматлар курсатиш сохаси субъектларини ривожлантириш борасидаги тадбирларни амалга оширишда, тегишли вилоят бошкармалари, хизмат курсатиш субъектлари фаолиятини ривожлантиришни моддий-техник таъминот тизими корхоналари, махаллий бошкарув-ижро органлари фаолиятидаги уйгунликни таъмин этиш чорвачиликни ривожлантиришдаги бугунги кун талабларига жавоб бермайди;

^ чорвачилик тармогини мувофиклаштирувчи хар бир булинманинг таркибий тузилишини худудий хусусиятлар асосида чорвачилик сохасида бозор муносабатлари ривожланиб бориши нуктаи назаридан такомиллаштириб бориш максадга мувофик;

^ вазирлик тизимига кирувчи чорвачиликни ривожлантиришни мувофиклаштирувчи таркибий булинмаларни малакали ходимлар билан таъминлаш ва мавжуд ходимларнинг доимий равишда малакасини ошириб бориш максадга мувофик;

^ чорвачилик тармогининг илмий таъминот тизимини ривожлантириш ва тармокни ривожлантириш йуналишида яратилган илмий-техник махсулотлардан ишлаб чикариш жараёнида фойдаланиш даражаси муттасил ортиб бораётган талабларга жавоб бермайди.

Чорвачилик тармогига хизмат курсатувчи инфратузилма фаолияти самарадорлигини оширишда чорвачилик йуналишидаги фермер хужаликларида махсулот етиштириш ва сотиш жараёни билан бевосита боглик холда фаолият олиб бораётган хизмат курсатиш инфратузилма тизими корхоналари ахамияти юкорилиги уларнинг сони ортиб бораётганлигида хам куринади.

Жумладан, 2021 йил якунлари буйича республика буйича 2015 та мукобил машина трактор парклари (ММТП), 2261 та минерал угитлар сотиш шахобчалари, 3554 та нефть махсулотлари сотиш шахобчалари, 1426 та сув истеъмолчилари уюшмалари (СИУ), 558 та зотли чорва моллари сотиш ва зооветеринария хизматлари курсатиш шахобчалари, 5419 та минибанклар фермер хужаликларига хизмат курсатмокда.

Аммо, айни пайтда таъкидлаш лозимки, хизмат курсатиш субъектларини ривожлантириш катор муаммолар билан биргаликда юз бермокда. Жумладан, ташкил этилган инфратузилма шахобчалари сони ортиб бориши ва жуда куплиги улар уртасида ракобат пайдо булаётганлигини билдирмайди. Чунки хизмат курсатиш шахобчаларининг аксарияти кишлок хужалиги тармоги учун саноат махсулотлари етиштирувчи йирик компанияларнинг туман булимлари шахобчалари булиб, сони канчалик куп булишига карамай улар узининг монопол холатини доимий равишда намоён килиб боради. Шу боисдан хам хусусий мулкчилик асосида фаолият олиб борувчи сон жихатидан жуда куп чорвачилик хужаликларига хизмат курсатиш тизимида ракобат мухитини яратмасдан туриб хизматлар сифатини ошириш ва хизмат бахоларини фермер хужаликларининг манфаатлари доирасида макбуллаштириш борасида кутилган натижаларга эришиш кийинчилик билан кечади. Чунки бозор шароитида бу борадаги хизматлар бахоларини назорат килиш имкони мавжуд эмас ёки самарасиз тадбир хисобланади.

Узбекистон Республикаси буйича 2021 йилда жами 458 та зооветеринария пунктлари фаолият курсатган булиб, бу уртача хар 10 минг бош корамол хисобига 2,9 тадан зооветеринария пункти тугри келади дегани.

Агарда Узбекистон Республикасида 2021 йил якунлари буйича парваришланаётган 28,9 млн дан ортик куй ва эчкиларни хам хисобга оладиган булсак, бу курсаткич янада камайиши аник. Бу озми? Купми? Бу саволга жавоб бериш учун зооветеринария пунктларида ишлаётган ходимлар сонига эътибор бериш максадга мувофик деб уйлаймиз. Чунки чорва молларининг асосий кисми кичик дехкон хужаликларида парваришланишини хисобга оладиган булсак, зооветеринария пунктлари вазифаларини амалга ошириш учун куплаб мутахассислар катта худудлар буйича юриб ишлашига тугри келади. Жумладан, 2021 йилда зооветеринария пунктларида 4322 киши фаолият олиб борган. Бу дегани республика буйича хар 10 минг бош корамол хисобига 3,4 киши тугри келган. Демак, уртача вилоятнинг битта тумани худудидаги чорва моллари учун 3-4 та зооветеринар фаолият олиб боради дегани. Бу бизнинг фикримизча жуда кам булиб, хусусий тармокда

парваришланаётган чорва молларига етарли даражада зооветеринария хизматлари курсатиш имкониятини бермайди.

^ашдадарё вилоятида бу борадаги курсаткич бир дадар яхширод булиб, 2021 йилда битта зооветеринария шахобчасига 3585 та дорамол тугри келган ёки уртача битта туманда уртача 15-17 та зооветеринария шахобчаси мавжуд дегани. Аммо битта шахобчага тугри келадиган 3585 та дорамол юкламаси анча юдори курсаткич булиб, бу борадаги ишларни яхшилаш лозим. Шунинг учун хам зооветеринария хизматини ривожлантириш чора-тадбирлари хусусий тармодда ишлаш куникмасига эга булган зооветеринария сохаси мутахассисларини тайёрлаш ва мавжудлари малакасини ошириш жараёни билан биргаликда олиб борилиши лозим.

Хулоса. Олиб борилган таддидотлар натижасида хизмат курсатувчи инфратузилма фаолияти самарадорлигини бахоловчи курсаткичлар ёрдамида хужаликларни комплекс дамраб олувчи тахлилларни амалга ошириш имкониятлари чегараланганлиги анидланди.

^орамолчиликка ихтисослашган хужаликларда махсулот етиштириш фаолиятининг комплекс холатда идтисодий самарадорлигини хисоблашда асосан икки усулдан фойдаланилди: биринчиси - техникавий самарадорлик, у берилган ресурс ва хизматлардан самарали фойдаланиш хисобига уларнинг максимал (натурал холатда) махсулот ишлаб чидариш имкониятини анидлаб беради; иккинчиси, идтисодий самарадорлик (диймат шаклида), бунда берилган хизмат курсатувчи инфратузилма харажатларини нархларига дараб, хужалик фаолиятини самарали юритиш имкониятларини очиб беради.

АДАБИЁТЛАР

1. http://mcx.ru

2. Салимов Б.Т. ва б. Дехдон ва фермер хужаликлари идтисоди. - Тошкент: Узбекистон ёзувчилар уюшмаси Адабиёт жамгармаси. 2004-10 б.

3. Макконел Кэмпбелл Р., Брю Стенли Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2-х т. - М.: Республика, 1992. - 388 с.

4. Rosenstein-Rodan P.N. Notes on the theory of the «Big Push». Camb., 1957.

5. Jochimsen R. Treorie der Infrastructur. Tubungen, 1966.

6. Вахобов А.Р. Организация и развитие сферы услуг сельскому населению в условиях многоукладной экономики. Автореф. дис. канд. экон. наук. - Т.:НИИРР в АПК, 1997. -7 с.

7.Муродов Ч. Узбекистон идтисодиётини эркинлаштириш шароитида бозор инфратузилмасининг ривожланиши: Дисс...идт.фан..докт. - Тошкент: УзБИИТИ, 2001. - 18 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.