Научная статья на тему 'КИЧИК БИЗНЕС БОШҚАРУВИДА ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИНИ КЕНГАЙТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ'

КИЧИК БИЗНЕС БОШҚАРУВИДА ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИНИ КЕНГАЙТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
79
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Кичик бизнес / бошқарув / инфратузилма / бизнес муҳити / бизнес инфротузилмаси / бозор инфротузилмалари / инфротузилма элементлари. / Small business / management / infrastructure / business environment / business infrastructure / market infrastructure / infrastructure elements

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — D. Maxmudova

Мазкур мақола ҳозирги рақамли иқтисодиёт шароитида замонавий кичик бизнес бошарувида инфротузилма фаолиятини кенгайтириш йўналишлари ва чора-тадбирларига бағишланган. Шунингдек, бизнес муҳитининг қулайлашувига инфротузилма элементларининг таъсири ва йўналишлари муаллиф томонидан тадқиқ этилган. Бизнес инфротузилмаси ва бозор инфротузилмаларини ривожлантиришнинг асосий мақсадлари илмий жиҳатдан таҳлил қилинган. Кичик бизнес инфротузилма фаолиятини кенгайтириш йўналишлари аниқланган ва бу борада хулосалар билдирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIRECTIONS FOR EXPANSION OF INFRASTRUCTURE ACTIVITIES IN SMALL BUSINESS MANAGEMENT

This article is dedicated to the directions and measures of expanding infrastructure activities in modern small business management in the current digital economy. Also, the influence and directions of infrastructure elements in the business environment are researched by the author. The main goals of business infrastructure and market infrastructure development are scientifically analyzed. The directions of expansion of small business infrastructure activity are determined and conclusions are given.

Текст научной работы на тему «КИЧИК БИЗНЕС БОШҚАРУВИДА ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИНИ КЕНГАЙТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

КИЧИК БИЗНЕС БОШЦАРУВИДА ИНФРАТУЗИЛМА ФАОЛИЯТИНИ КЕНГАЙТИРИШ ЙУНАЛИШЛАРИ Махмудова Дилбар Рахмоновна

Самарканд иктисодиёт ва сервис институти таянч докторанти https://doi. org/10.5281/zenodo. 7375689 Аннотация. Мазкур мацола %озирги рацамли щтисодиёт шароитида замонавий кичик бизнес бошарувида инфротузилма фаолиятини кенгайтириш йуналишлари ва чора-тадбирларига багишланган. Шунингдек, бизнес му%итининг цулайлашувига инфротузилма элементларининг таъсири ва йуналишлари муаллиф томонидан тадциц этилган. Бизнес инфротузилмаси ва бозор инфротузилмаларини ривожлантиришнинг асосий мацсадлари илмий жи%атдан та%лил цилинган. Кичик бизнес инфротузилма фаолиятини кенгайтириш йуналишлари аницланган ва бу борада хулосалар билдирилган.

Калит сузлар: Кичик бизнес, бошцарув, инфратузилма, бизнес му%ити, бизнес инфротузилмаси, бозор инфротузилмалари, инфротузилма элементлари.

НАПРАВЛЕНИЯ РАСШИРЕНИЯ ИНФРАСТРУКТУРНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В

УПРАВЛЕНИИ МАЛОГО БИЗНЕСА Аннотация. Данная статья посвящена направлениям и мерам расширения инфраструктурной деятельности в управлении современного малого бизнеса в условиях цифровой экономики. Также автором исследуются влияние и направления элементов инфраструктуры в бизнес-среде. Научно проанализированы основные цели развития бизнес-инфраструктуры и рыночной инфраструктуры. Определены направления расширения инфраструктурной деятельности малого бизнеса и даны выводы.

Ключевые слова: Малый бизнес, управление, инфраструктура, бизнес-среда, бизнес-инфраструктура, рыночная инфраструктура, элементы инфраструктуры. DIRECTIONS FOR EXPANSION OF INFRASTRUCTURE ACTIVITIES IN SMALL

BUSINESS MANAGEMENT Abstract. This article is dedicated to the directions and measures of expanding infrastructure activities in modern small business management in the current digital economy. Also, the influence and directions of infrastructure elements in the business environment are researched by the author. The main goals of business infrastructure and market infrastructure development are scientifically analyzed. The directions of expansion of small business infrastructure activity are determined and conclusions are given.

Keywords: Small business, management, infrastructure, business environment, business infrastructure, market infrastructure, infrastructure elements.

КИРИШ

Мамлакатда кичик бизнесни ривожлантиришнинг мух,им шартларидан бири у ёки бу бизнес турини таъминлайдиган инфратузилманинг мавжудлиги ва ривожланиши х,исобланади. Аммо инфратузилмани фаолияти учун малакали мутахассислар булиши зарур. Шу билан бирга, бизнес мух,итида муваффакиятли хдракатланиш учун факат касбий билим ва куникмаларнинг узи етарли эмас. Чунки бизнес юритишда нафакат касбий куникма ва малакалар, балки бозор муносабатлари шароитиди фавкулоддаги узгаришларга тайёр тура оладиган амалий тажрибаларга эга булган кадрлар зарур. Агар

БС12МС2 ЛМТ> ШЖОУЯТЮЖ

ШТЕКМАТЮКАЬ ЗСШетШС ГОиККАЬ УОЬиМБ 1 К8иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК: 2181-3337

инфратузилмани юргизадиган малакали ва тегишли тажрибага эга булган кадрлар етишмас экан, замонавий бизнес уз-узидан ривожлана олмайди.

Бизнесни ривожи учун узаро хамкорликка асосланган бошка тегишли тармоклар ва ташкилотлар булиши керак. Бошкача айтганда, кичик бизнесга хизмат курсатадиган ривожланган бизнес инфратузилмаси булиши керак. Инфратузилма - бу бизнес муносабатларининг харакатини белгиловчи ва бу бизнес муносабатларни хилма-хиллигини таъминлайдиган ташкилий-хукукий шакллар йигиндисидир.

Шунинг учун хам «кичик хусусийлаштириш» дастури бажарила бошлаши билан бутун савдо ва маиший хизмат курсатиш корхоналари тармоги амалда давлат тасарруфидан чикарилди. Товарлар окимининг мутлако янги манбаларини яратишга кодир булган жуда куп воситачи фирма ва идоралар пайдо булди. Эндиликда бозор инфратузилмасини такомиллаштириш учун бу сохада ишлаш учун кадрлар тайёрлаш ва улар касбий тайёргарлик даражасини оширувчи механизмни ишга тушуриш мухим вазифалардан хисобланади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Бизнес мухитининг кенгайиши учун бизнесни ривожига хизмат киладиган инфратузилма, кичик бизнес корхоналари фаолиятини молиявий, мехнат, ахборот ресурслари билан, шунингдек, транспорт, консалтинг, аудит, сугурта ва бошка хизматлар фаоллигини ошириш зарур. Инфратузилмага банклар, фонд биржалари, реклама ва кадрлар агентликлари, сугурта, брокерлик, консалтинг ва аудит компаниялари, лизинг компаниялари, ижарачилар, хавфсизлик органлари, транспорт ва темир йуллар сингари куплаб ташкилотлардан иборат элементлар киради. Куриниб турибдики, хар бир сохада узининг мутахассислиги асосида ишлайдиган кадрлар зарур булади (1-расм).

Демак, инфратузилма элементи - бу хизматнинг ихтисослаштирилган тури ёки кичик корхона фаолиятининг хар кандай сохасида ишлаши мумкин булган зарур шарт-шароитларнинг яратилишидир. Бу каби шарт-шароитларнинг яратилишида хам мутахассисларнинг етишмаётганлиги асосий омилга айланмокда.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Инфратузилма элементлари

кредит тизими ва тижорат бянкпяпи товарлар, хом ашё, биржа ва валюта биржаларида воситачининг уюшган тарзда

савдо палаталари, боища жамоат ва ишбилармон доираларнинг ихтиёрий давлат-жамоат

божхона тизими

тижорат хужалик таваккалчиликларини сугурта килиш тизими, шунингдек, __________ /_________________\

тижорат - кургазмали мажмуалар

ким ошди савдоси, ярмарка ва боища биржага оид булмаган воситачиликнинг шакллари

эркин тадбиркорликнинг махсус зоняляри ва бошкяляр

Бу каби сохаларнинг хар бири малакали мутахассислар билан таъминланиши

Бизнес myxjiiiiiiiiiii кулайлашуви 1-расм. Бизнес мухитининг кулайлашувига инфратузилма элементларининг

таъсири

Фикримизча, бугунги кунда таникли иктисодчиларнинг «...вилоятларда мавжуд Олий укув юртлари хамда бошка укув тизимларда инвестицион лойихаларни тузиш, мулкни бахолаш, брокерлик, корхона менежери, маркетинг сохалари буйича мутахассислар тайёрлаш ва уларни кайта укитишни кенгайтириш зарурдир», деган мулохазалари хамон уз кучини йукотмаган. Ижтимоий тадкикотларимиз натижаларида хам бозор инфратузилмаларида ишлаши керак булган мутахассисларнинг етишмаётганлиги ва шунинг учун уларнинг сонида йилдан йилга усиш сезиларли булмаётганлиги кайд этилган.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2-расм. Бизнес инфратузилмаси элементлари ва унинг ташкилий-^укукий шаклларига кура уЙFунлиги ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Демак бизнес мух,итининг кулайлиги инфратузилма элементларининг самарали фаолиятига боглик. Лекин бунинг учун инфратузилмаларда иш билан банд булганларнинг узи пухта малакага эга булган мутахассислар булишлари зарур.

Ушбу фикрлардан куриниб турибдики, инфратузилма элементлари бизнес мух,итини хдракатга келтирадиган функцияга эга. Шундай килиб, товарларни сотишда куйидаги элементлардан фойдаланиш мумкин: 1) кредит тизими ва тижорат банклари;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2) товарлар, хом ашё, биржа ва валюта биржаларида воситачининг уюшган тарзда ташкил этилган фаолияти;

3) ким ошди савдоси, ярмарка ва бошка биржага оид булмаган воситачиликнинг шакллари;

4) тижорат хужалик таваккалчиликларини сугурта килиш тизими, шунингдек, сугурта (давлат ва нодавлат) компаниялари;

5) савдо палаталари, бошка жамоат ва ишбилармон доираларнинг ихтиёрий давлат-жамоат хамжамиятлари;

6) божхона тизими;

7) тижорат - кургазмали мажмуалар;

8) эркин тадбиркорликнинг махсус зоналари ва бошкалар (2-расм).

Бошкача айтганда, инфратузилма элементлари мажмуи бизнес (яъни бизнес) инфратузилмасини шакллантиради. «Бизнес инфратузилмаси - бу корхоналар фаолияти учун зарур булган бизнес мухитининг бир кисмидир».

Бизнес инфратузилмаси - бу бизнес юритишга воситачилик киладиган ва бу муносабатларни яхлит боглайдиган ташкилий-хукукий шаклларнинг уйгунлигидир. Бизнес инфратузилмаси элементларига: кредит тизими ва банклар, солик тизими ва божхона тизими, кадрлар тайёрлаш тизими барча турдаги (яъни, товар, хом ашё, мехнат, фонд, валюта) биржалар ва нобиржа (яъни аукционлар, ярмаркалар, реклама агентликлари, тижорат-кургазмали комплекслар, савдо палаталари) фаолиятидаги бозор субъектлари, сугурта, консалтинг ва аудит компаниялари, бизнес фаоллигини рагбатлантирувчи жамиятлар ва давлатга карашли жамият жамгармалари, ахборот технологияларига асосланган ишбилармон коммуникация воситалари, касаба уюшмалари киритилиб, улар уртасида узаро воситачилик мукаммал ташкиллаштирилган булиши керак.

Замонавий бизнес инфратузилмаси куйидаги функцияларни бажаради:

1) бизнес муносабатларини расмий ташкиллаштириш (лойихалаштириш, нотариал иш ва бошкалар);

2) бизнес муносабатлари иштирокчиларига уларнинг манфаатларини руёбга чикаришга кумаклашиш, реклама ва хк.;

3) турли хил хужалик юритувчи субектларнинг муайян функцияларни бажаришига йуналтирилганлиги натижасида бизнес субъектларининг харакатчанлиги ва самарадорлигини ошириш (таъмирлаш, транспорт, алока ва бошкалар);

4) тадбиркорликни хукукий ва иктисодий жихатдан куллаб-кувватлаш шаклларини соддалаштириш (суд, адвокатлик, солик инспекцияси ва бошкалар).

Бизнес мухитида барча бизнес юритувчи субъектларнинг узаро манфаатлари келишувидаги уйгунлик, барча бизнес иштирокчилари томонидан контрагентларининг суверенитетини бузмаслик буйича узаро мажбуриятини англатади. Ушбу мажбуриятлар томонларнинг узаро манфаати асосида ишчан муносабатларни ривожлантириш ва доимий такрорлаш жараёнида шаклланади.

Турли сохаларда инфратузилма элементларининг канчалик даражада куплиги, кичик бизнес фаолияти куламининг шу кадар кенглигини англатади. Шундай экан, кичик бизнес фаолияти учун инфратузилмани шакллантириш жараёни доимий булиб, у хизматларнинг ихтисослашиши, уларнинг номенклатурасини кенгайтириш ва сифатини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

яхшилашга каратилган булиши керак. Инфратузилма субъектлари сони канчалик куп булса, тадбиркорлик энг макбул ривожланаётган бизнес мух,ити шунчалик яхши булади.

к. > Бозор инфратузилмаларини ривожлантиришдаги асосий максадлар л

1 г 1 г 1 г

)^ук;ук;ий Иктисодий Ижтимоий

1' 1 г 1 г

Давлат назорати бошк;арувининг билвосита ишларига жавоб берадиган барк;арор ишлайдиган иктисодий хужалик

Тадбиркорларни бозорнинг ^олати тугрисида ^абардор килинади

Тадбиркорлик субъектлари

фаолиятини кисман мувофиклаштириш мумкин

Ах,олини иш

билан таъминлаш имкониятларини кенгайтиришга эришилади

Малакали кадрлар (улардаги касбга булган мехр, фидоийлик, адолатли ва инсофли фазилатлари) мавжудлигида

1 I -t-

Бизнес му^итининг кулайлашуви

3-расм. Бозор инфратузилмаларини ривожлантиришдаги асосий максадларнинг бизнес мух,итининг кулайлашувига йуналтирилиши ХУЛОСА

Демак, кичик бизнес субъектларининг фаол ривожланиши инфратузилмаларнинг микдорига ва ракобатига боглик булар экан, бизнес мух,ити х,ам шунга караб кулай ва ишчан булиб боради. Бугунги кунда инфратузилма объектларининг купайишига карамай, уларнинг микдорини аниклайдиган мониторинг ишга туширилмаган. ^олаверса, тадбиркорлар учун инфратузилма объектларининг фаолиятини сифатли ёки ракобатли деб айтолмаймиз. Кичик бизнес субъектлари инфратузилма муассасаларининг турли бугинларидан фойдалана олишида х,ар турдаги иктисодий ва маъмурий тусикларга учраш х,олатлари мавжуд.

Бугунги кунда бозор инфратузилмалари фаолиятини яхшилаш ва уни ривожлантиришдаги асосий максад кичик бизнес субъектлари учун сиёсий, иктисодий ва ижтимоий жараёнларни самарали ташкиллаштиришдир. Аммо бу каби сох,а объектлари фаолиятини самарали ташкиллаштириш малакали кадрларнинг мавжудлигидагина амалга ошади. Бозор инфратузилмаларининг фаол ишлаши нафакат кадрларнинг малакаларига балки, кадрлардаги касбга булган мех,р, фидоийлик, адолатли ва виждонли булиш хдмда инсофлилик фазилатларига х,ам куп жихдтдан боглик. Бу каби фазилатларсиз нафакат бизнес мух,итининг, балки мамлакатимизда амалга оширилаётган тула-тукис

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ислохотларнинг хам самарали булмаслиги барчамизга маълум. Бу каби мулохазаларимизни 3-расм оркали аникрок тушуниб олиш мумкин. Ушбу расмда келтирилганидек, бизнес мухитиниг кулайлашуви жойлардаги малакали мутахассисларга купрок боглик.

REFERENCES

1. Каримов И.А. Узбекистон иктисодий ислохотларни чукурлаштириш йулида. -Т.: Узбекистон, 1995. 99-бет.

2. Абулкосимов Х,.П. ва бошк. Ижтимоий-иктисодий жараёнларни бошкариш. -Т.: Еофур Гулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007. 337-бет.

3. Менеджмент малого бизнеса: Учебник/ Под ред. проф. М.М.Максимцева и проф.

B.Я.Горфинкеля. -М.: Вузовский учебник, 2007. С. 200.

4. Rakhmonovna M. D. A System of Government Regulation and Support Measures to Improve Small Business Governance in the Digital Economy //Academic Journal of Digital Economics and Stability. - 2022. - Т. 14. - С. 93-97.

5. Rakhmonovna M. D. Foreign Experience In Regulating And Supporting Small Business By The State //Eurasian Journal of History, Geography and Economics. - 2022. - Т. 5. - С. 2226.

6. Rakhmonovna M. D. TASKS AND SOLUTIONS TO IMPROVE SMALL BUSINESS IN THE DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY //Conferencious Online. - 2021. -

C. 57-60

7. Rakhmonovna M. D. METHODOLOGICAL BASIS, FORMS, METHODS AND PROPERTIES OF SMALL BUSINESS AND ITS MANAGEMENT 2021

8. Rakhmonovna M. D. UNDERSTANDING THE ESSENCE OF ENTREPRENEURSHIP AND BUSINESS IS THE BASIS FOR IMPROVING SMALL BUSINESS MANAGEMENT

9. Makhmudova D., Kholikulov A. FINANCIAL SUPPORT OF SMALL BUSINESS AND PRIVATE ENTREPRENEURSHIP IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN //Интернаука. - 2020. - №. 4-3. - С. 38-39

10. Rakhmonovna, Makhmudova Dilbar. "RESEARCH PARK." (2021).

11. Dilbar, M. METHODOLOGICAL BASIS, FORMS, METHODS AND PROPERTIES OF SMALL BUSINESS AND ITS MANAGEMENT.

12. М.Д.Рахмоновна СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ УПРАВЛЕНИЯ МАЛЫМ БИЗНЕСОМ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ. VIII Международная научно-практическая конференция «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» 2021. Том. 2. С. 40-43

13. M.D Rakhmonovna "The Role and Importance of Small Business in Shaping the Digital Economy" American Journal of Economics and Business Management 4 (8), 82-90, 2021

14. D. Maxmudova "Ракамли иктисодиётни шакллантириш асосида кичик бизнеснинг бошкарув тизимини такомиллаштириш" Science and innovation 1 (A5), 440 -448, 2022

15. D.Maxmudova "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТДА КИЧИК БИЗНЕС ИСТЩБОЛЛАРИ" Science and innovation 1 (A6), 516-523, 2022

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

16. D. Maxmudova "КИЧИК БИЗНЕС ВА УНИ БОШКАРИШНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ, ШАКЛЛАРИ, МЕТОДЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ" Science and innovation 1 (A7), 435-445. 2022

17. D.Maxmudova "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕС БОШКАРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИШДА КАДРЛАР МАСАЛАСИ" Science and innovation 1 (A7), 446-450. 2022

18. D. Maxmudova "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА КИЧИК БИЗНЕС БОШКАРУВИНИ РАКАМЛАШТИРИШНИНГ долзарб муаммолари ВА ИСТЩБОЛЛАРИ" Science and innovat ion 1 (A7), 451-461. 2022

19. D. Maxmudova "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕС БОШКАРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ" Science and innovation 1 (A7), 462-469. 2022

20. D. Maxmudova "ТАДБИРКОРЛИК ВА БИЗНЕСНИНГ МО^ИЯТИНИ АНГЛАШ, КИЧИК БИЗНЕС БОШАРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ АСОСИДИР" Science and innovation 1 (A7), 470-781. 2022

21. D. Maxmudova "ДАВЛАТ ТОМОНИДАН КИЧИК БИЗНЕСНИ ТАРТИБГА СОЛИШ ВА КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШДА ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ" Science and innovation 1 (A7), 482-488. 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.