Научная статья на тему '“КЕЧА ВА КУНДУЗ” РОМАНИДА МУСТАМЛАКА ХАЛҚ ВА ЎЗБЕК АЁЛИ ТАҚДИРИНИНГ БАДИИЙ ТАЛҚИНИ'

“КЕЧА ВА КУНДУЗ” РОМАНИДА МУСТАМЛАКА ХАЛҚ ВА ЎЗБЕК АЁЛИ ТАҚДИРИНИНГ БАДИИЙ ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

654
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўзбек хонадони / қафас дарчаси / қушнинг изтироби / ниқобланиш / бахтсизлик нишонаси / Uzbek family / cage window / bird suffering / disguise / harbinger of misfortune

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Нодира Джохонгировна Холикова, Хумоюн Абдулаҳат Ўғли Умаралиев

Мақолада Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпоннинг “Кеча ва кундуз” романи қаҳрамонлари мисолида ХХ аср бошидаги Туркистон ҳаѐти, ижтимоий муҳит, ўзбек аѐли қисмати, жамиятда мавжуд, бироқ эътибордан четда қолаѐтган масалалар таҳлилга тортилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article analyzes the life of Turkestan at the beginning of the 20th century, the social environment, the fate of Uzbek women, the problems that exist in society, but are ignored, using the example of the heroes of the novel "Day and Night" by Abdulhamid Suleiman oglu Chulpon.

Текст научной работы на тему «“КЕЧА ВА КУНДУЗ” РОМАНИДА МУСТАМЛАКА ХАЛҚ ВА ЎЗБЕК АЁЛИ ТАҚДИРИНИНГ БАДИИЙ ТАЛҚИНИ»

"КЕЧА ВА КУНДУЗ" РОМАНИДА МУСТАМЛАКА ХАЛЦ ВА УЗБЕК АЁЛИ ТАВДИРИНИНГ БАДИИЙ ТАЛЦИНИ

Нодира Джохонгировна Холикова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти доценти

Хумоюн Абдула^ат ^ли Умаралиев

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти 3-курс талабаси

АННОТАЦИЯ

Маколада Абдулхамид Сулаймон угли Чулпоннинг "Кеча ва кундуз" романи кахрамонлари мисолида ХХ аср бошидаги Туркистон хаёти, ижтимоий мухит, узбек аёли кисмати, жамиятда мавжуд, бирок эътибордан четда колаётган масалалар тахлилга тортилган.

Калит сузлар: узбек хонадони, кафас дарчаси, кушнинг изтироби, никобланиш, бахтсизлик нишонаси.

ABSRACT

The article analyzes the life of Turkestan at the beginning of the 20th century, the social environment, the fate of Uzbek women, the problems that exist in society, but are ignored, using the example of the heroes of the novel "Day and Night" by Abdulhamid Suleiman oglu Chulpon.

Keywords: Uzbek family, cage window, bird suffering, disguise, harbinger of misfortune.

КИРИШ

Бадиий адабиёт - чексиз олам. У насрда хам, назмда хам чегара билмайди. Унинг узига хослиги - бу гузаллик. Узбек адабиёти хам шу гузалликдан сув ичади. Шу боис, ижод ахли хамиша хар нарсани бадиий акс эттиришга харакат килиб келган. Жамият ривожи унинг адабиёти такомилига караб белгиланади. Бугунги давлатимизнинг эртанги эгалари ёшлардир. Усиб келаётган ёш авлодни миллий маънавиятимизни англаш рухида тарбиялашда эса адабиёт асосий курол вазифасини утайди. Адабиёт инсон рухиятида азал-азалдан яшаб келади. У миллат такдирини хар жихатдан тасвирлаб бера олади, бу хох маънавий хаёт булсин, хох сиёсий. ХХ аср охирига келиб жадид адабиёти эрк учун, озодлик, хуррият учун кураш кандай булиши кераклигини тушунтирди. Шуни асло

June, 2022

1016

yHyTMafinHKKH, ^agug aguSnapuMro ^aKarruHa TymyHTupuS Sepum SunaH Ku^oanaHumMagu, Sarau y3napu aHgo3a SynuS KypcaruS xaM Sepgunap. Ynap xaM Ha3apuH, xaM aManufi ^aonutfrga ®:agan oguMnagunap. ^agug e3yBHHnapHHHHr acapnapuga MaB3y Sup, atHH "XyppuflT" SynraH Synca-ga, xap Sup e3yBnu yHH y3 ycnySu SunaH Kypcarap эgн. Ynap opacuga ASgynxaMug CynaÖMOH yrau ^ynnoHHHHr пySпнцнcтнк acapnapu, moup Ba Hocup cu^aragaru ronaHumnapu y3ura xoc gyHe^apamHuHr MeBacu экaнпнгн SunaH a^panuS Typapgu. ^ynnoH "TOHr rongy3u" Synca, yHuHr gyHecu OHa 3aMuHgaH to MKcaK ryMSa3ra Kagap KaTTa onaMgup. npe3ugeHTuMu3 fflaBKar Mup3ueeB xaM ^ynnoH u^ogura WKcaK Saxo SepuS, "XX acp Somnapugaru MunnaruMro TaKgupuHu, yHuHr Somura TymraH ^o^uanapHu, o3ognuK Ba эpкннпнк KagpuHu xen kum 6y MyMTo3 moupuMro KaSu WKcaK napganapga KyfinaraH эмac" [1; 9] - geraH эgн.

^ynnoH o3ognuK Ba эpкннпнкнн y3 HyKTaöu Ha3apu SunaH TymyHraH. ^ynnoH эpкннпнкнн $aKar ropTgaru эp HuruTnap o3ognuru SunaH ynnaMac эgн. Y "o3ognuK" geraH cy3 3aMupuga aennap эpкннпнгннн xaM Kypapgu. ffly Souc, acapnapuga my MaB3yHu epurraH.

^aMu^Tga TyTraH ypHura Kypa SenrunaHumuHu энг aBBanrunapgaH SynuS TymyHraH Ba TymyHTupumHu ucTaraH ^ynnoH u^oguHu, xycycaH, yHuHr u^oguga xoraH-Kronap TaKgupu Macanacu Sopacugaru KapamnapuHu flxnur Ba Tagpu^KH Tap3ga ypraHum, unMuH-aManuH ^uxargaH ^oöganaHum SyryHru KyH ynyH gon3ap6 axaMu^T эгa. EyryHru KyHga ASgynxaMug ^ynnoH unMuH-SaguuH MepocuHuHr y3ura xoc ^uxaraapu xaMga SaguuH acapnapuHuHr agaSuH TanKuHu Macanacu aKcapu^T SuTupyB ManaKaBuö umnapga epuranraH. ^ynnoH uhmuh-SaguuH Mepocu Sopacugaru uhmuh umnap agaSueTmyHoc Ba ^unonor onuMnapHuHr uhmuh ronaHumnapu Hara^acugup. TagKuKoTHunap TOMoHugaH ^ynnoH u^oguga xoraH-Kronap oSpa3u Macanacu Syfiuna Sup Karop Taxnunnap KenTupunraH, uhmuh TagKuKoT umnapu onuS SopunraH. ^ynnoH u^oguHuHr foabuh xycycu^raapu Ba yHuHr u^tumouh axaMutfru w3acugaH TagKuKoT umnapu onuS Sopum xaMga aManueTra TagSuK этнm coxa MyTaxaccucnapu 3uMMacura WKnaHraH. ^ynnoH u^ogufi ^aonuaTu w3acugaH 03og fflapa^ugguHoB [2], 3aMupa 3moHoBa [3], HauM KapuMoB [4], Y.CynToHoB [5], T.3pHa3apoBa [6], C.HyngomSeKoBa [7], X.^yT^ugguHoBa [8], ^.^ypoHoB [9]

Ä^ABHET^AP TA^^H^H BA METO^O^OrHH

YTraH acpgaeK gaBnaTHuHr KaH gapa^aga puBo^naHraHu yHgaru aennapHuHr

KaSunap uhmuh TagKuKoT umnapuHu onuS SopraHnap.

June, 2022

НАТИЖАЛАР

Маърифатпарварлик адабиётида аёллар тимсоли узига хос реал тасвирланган. Бунда уша давр тузуми каттик кораланиб, аёлларни илм-маърифатга, жахолат боткогидан чикаришга даъват этилади. Хусусан, Чулпоннинг "Кеча ва кундуз" асарида Зеби тимсолида уша давр аёллари эрксизлиги очиб берилади. Зеби, хуркак оху каби гузал ва иложсиз. Унинг калби шу кадар тозаки, ёмонлик хакида уйлаш нима эканлигини хам тушуниб етмайди. У инсонларни севиб яшайди. Разолат тулиб ётган дунёга мухаббат кузи билан бокади, бирок жахолат тозалик ва гузаллик билан келишмайди, гудакдай бегубор булгани учун хам багри ифлослик ва кирга тула хаёт уни сигдирмайди, шудрингдай тоза ва чечакдай покиза булгани учун хаётнинг шафкатсиз ва бадбуй хавосида нафаси бугилади.

Биргина Зеби тимсолида уша давр аёлларининг машъум такдири, узгалар томонидан бугилаётган келажаги, топталаётган шаъни ва гурури, кураётган жабр ситамлари тасвирланган. Аёл киши таълим олиши шунчаки хаёл, орзу эди. Уларни жахолатга етаклаётган колок ва кузларини парда коплаган жамиятга мазкур асарлар билан ойна тутилган.

Чулпоннинг асосий максади хам мавжуд тузимни таг-томири билан узгартириш эди. Зеби факат аёллик латофати ва олижаноб инсоний фазилатлари билангина эмас, айни пайтда хушовози билан барчанинг эътиборини тортади. Аммо ижтимоий тенгсизлик хукмрон булган ва аёллар кадр-киммати оёкости килинган жамиятда Зебининг орзу-хаваслари янчилади. Бу асар оркали Чулпон Зеби ва унга ухшаган жабрланган аёллар такдирига ачинади. Уларнинг озод булишини истайди. Уз такдирини узи хал килишини, хур-эркин, илм-маърифатли булишини истайди.

Профессор Озод Шарафиддинов муаллиф нигохи "узбек хонадонининг ичкариси" га каратилганлигини таъкидлайдики, ундаги аёллар "катта хаётдан ажралган холда, турт девор ичида, факат бир-бирларининг дийдорларига термулиб, бу дунёнинг хузур-халоватидан, рохат-фарогатидан махрум холда умргузаронлик килишга мажбур. Шу бугик, диккинафас мухит улардаги фазилатларнинг руёбга чикишига йул куймайди, аксинча, уларни бир-бирларининг тагига сув куйишдан тоймайдиган, бажонидил гийбат килиш билан шугулланадиган бачкана кимсаларга айлантиради".

МУ^ОКАМА

Энди эса фикр киладиган булсак, бир-бирининг бахтини, шодлигини кура олмайдиган, аксинча, мен нега

June, 2022

1018

бахтсизман деб уйлаб, узининг бахтсизлигининг сабабини уз кавмидан куриб яшайдиган инсоннинг калб кузи кур буладики, бу аён хакикат. Бундай мухитда яшаётган инсон качон илм олиш хакида уйлайди?

Чулпон махоратининг кузга куринарли жихатларидан бири хам айнан шунда. Яъни Чулпон асарларида мана шундай миллатни, халкни колоклик сари етаклаб борадиган чиркин мухитни хам вокеалар асносида, образлар тасвирида бемалол ифодалаб бера олади. Чулпон асарларининг илдизи хакикатдир. Чулпон асарлари реалликка асосланган, айнан мана шу жихати хам бу асарларнинг бокий бардавом эканлигини, узига хослигини ва бадиий кийматини йиллар давомида ошириб борса оширадики, асло йук булиб кетишига йул куймайди.

"Кеча ва кундуз" романида Зеби ва Салтанат кишлокка боришга рухсат сураш учун Зебининг отасини кутиб утиришганда беихтиёр уйинга бериладилар, шу уйин устига келиб колган Раззок суфининг осиклик ковогини курган Зебининг кунглидаги дард Чулпон томонидан мана бундай тасвирланади: "...кафас дарчасининг очилишини кутган вактида даричага каттакон бир кулф урилаётганини курган бир кушнинг изтироби" [10; 33]. Яхшилаб ахамият берайлик, бу каби тасвир камдан-кам учрайди. Тугри, Зебини кафасдаги кушга ухшатиш оддийдек куринар, лекин бу ерда юз бераётган жараён хам эътиборга молик. Бу холат руй берганида Зеби тор уйдан чикиб кунглидаги кишнинг захликларини кетказишга умид боглаётган эди. Шу сабабдан хам адиб уз киёслашига "кафас дарчасининг очилишини кутаётган вактида" деб тулдириш киритиб кетади. Яна бир жихат шундаки, адиб кафасига кулф осилган куш демаяпти, "даричага каттакон бир кулф урилаётганини" айтаяпти. Мана бадиий нозиклик. Шу жумланинг узи Чулпоннинг хали Зеби учун имкон бор демокчилигини курсатяпти. Асар давомида ростдан хам шундай булди. Курвонбиби Раззок суфини кундирди. Ана шу уринда икки нозик хилкат, яъни Зеби ва Салтининг шодлиги, шух кийкиришларини калам сохиби нимага киёс этганига каранг: "...тобига келган чойдишдек шараклашиб..." [10; 36]. Дархакикат, бу ноёб ухшатиш. Узбекнинг чойдишини кандай шараклаб кайнашини чет элликларнинг барчаси хам билавермайди. Колаверса, инсон хурсандчилигини бундай физик жараён билан боглаш камдан кам ёзувчининг хаёлига келади.

"Кеча ва кундуз" романини укиётган китобхон илк сахифаларданок унинг Чулпон каламига мансуб эканлигини билади. Асардан урин олган хаяжонга тула лирик чекинишлар, хиссиётга йугрилган гузал лавхалар укувчи калбидаги хис-туйгулар шиддатини

June, 2022

1019

ошириб юборади. Бу асарда жуда катта хаётий жараён камраб олинган. Эрк масаласими ёки тенглилик, алдов ёки иккиюзламачилик, содиклик ва хиёнат каби масалаларнинг барчаси асар замирига жойланган. Асар узининг мавзу хусусияти билан хам, тасвир гузаллиги билан хам ажралиб туради ва алохида ахамият талаб килади.

Адиб "Кеча ва кундуз" романини ёзишга кул уришининг энг биринчи сабаби ижтимоий-шахсий зарурат эди. Яъни уз даврининг багоят калтис мавзусига кул урган Чулпон учун утмишни бадиий идрок этиш воситасида: а) узини кийнаган ижтимоий муаммоларга жавоб топиш-у замонасининг мохиятини англаш; б) узининг кечмиш хаётида маъни, орзу-интилишларида асос булган-булмаганини билиш; в) узи англаган хакикатни ифодалаш оркали мавжуд ижтимоий вокелик ва алдамчи сиёсатга нисбатан калб исёнини имкон доирасида четга чикариш том маънодаги ички эхтиёжга айланган эди. Бу ички эхтиёжни юзага чикаришга каршилик килувчи ташки омиллар адибни "никобланиш"га мажбур килганки, асар поэтикасининг айни шу хусусиятини эътиборда тутилсагина унинг мазмун-мохиятини тугри англаш мумкин булади. Айни пайтда романнинг тугалланмаганлиги уни бир-бирига зид икки турли талкин килиш имконини колдиради. Бу уринда "Кеча"нинг кай жихатдан талкин килиниши "Кундуз"нинг кандай тасаввур килинишига богликлигича колади.

Чулпон "Кеча ва кундуз" романини 1935-1937-йилларда яратган. Бу роман узбек миллатининг бадииятда акс этган солномасидир. 1936-йилда романнинг "Кеча" кисми босилиб чиккан. Адиб катагонга учраганидан сунг унинг куплаб асарлари каторида бу роман хам китобхонлар оммасидан беркитилди. Мустакиллик йилларида эса роман адабиётшунос олимлар томонидан жиддий урганилди. "Кеча ва кундуз" романи Чулпон биографиясида хам, узбек романчилиги тарихида хам мухим ахамият касб этади. Чунки бу асарда адибнинг хаётда орттирган билим ва тажрибалари, шеърият ва драматургия сохасида эришган бадиий махорати жамланган. Чулпон ХХ аср бошларидаги Туркистон ижтимоий мухити, хусусан, чоризмнинг боскинчилик сиёсатини ичдан емирилиб бораётганини, махаллий амалдорларнинг разил килмишларини реал акс эттиради. Асар бошидаги оддий бир оиланинг маънавий мухит тасвири бора-бора романнинг бадиий матни мохияти негизида узлик ва дунёни англаш, маърифат ва хурлик каби миллат такдирига боглик хакикатлар билан уйгунлашиб кетади. Муаллиф миллатпарвар адиб сифатида узбек халкининг турмушида бошланган ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий

June, 2022

1020

узгаришларни, юрагини уртаган хаётий муаммоларни зур махорат билан тасвир этади. Асарнинг "Кеча" кисми оддийгина содда, оккунгил ва ёш Зебининг аянчли кисмати билан якунланади.

Романда акс эттирилган вокеа 1-жахон уруши эндигина бошланган кезларда Узбекистондаги вилоятлардан бирида булиб утади. Романдаги кахрамонлардан бирининг: "Биз якиндагина эшон туполони булиб утган жойдан унча олисда эмасмиз" деган сузларига караб, вокеа Андижон вилоятининг Дукчи эшон кузгалони булиб утган Мархамат туманига якин бир жойда булиб утган деб айтишимиз мумкин.

Бу давр узбек халкининг икки томонлама зулм остида эзилган даври эди. Махаллий бойлар бу даврда рус мустамлакачилари билан огиз-бурун упишиб, уз халкининг тарихий тараккиёти хакида эмас, уни иктисодий, ижтимоий, маданий колокликдан халос этиш тугрисида эмас, балки узларининг рохат-фарогатлари, моддий фаровонликлари хакидагина жон куюнтиришар эди. Феодал тузум ва мустамлакачилик шароитида халк тугрисида уйловчи, унинг кийин, машаккатли хаётини яхшилаш хакида кайгурадиган бирон сиёсий куч мавжуд эмас эди. Ёзувчи ана шу тарихий даврни бадиий тасвир ва тахлил этиш максадида асарни ёзган. Бу вокеа Зеби тимсолида очиб беришга каратилган.

Чулпон асарнинг бошидан охиригача Зеби характеридаги самимиятни, очикликни энг мухим белги сифатида курсатади. Унинг томирларида навкиронлик жуш уради, кунглида эса теварак-атрофни куршаб олганларга, дугоналарига, бахорга, хамма-хамма нарсага мухаббат хоким! У хали хаётнинг аччик-чучугини курмаган. Зебининг мургак калби дунёда разолат ва кабихлик, ёмонлик ва ёвузлик борлигини сигдира олмайди. Зеби турт девор ичида кишини эрксиз килувчи хаволардан нафас олиб улгайди. У купрок отасидан куркади. Отаси Раззок суфи уз уйининг кабристонлар кадар жим-жит булишини истайди. У хотин-халаж олдида тил калдиратишни раво курмайди. Зебини хаётсевар килган омиллардан биттаси - унинг жарангдор овози. Унда узбек аёлларига хос фазилатлар жамланган. У поклик, гузаллик, тозалик ва навкиронлик тимсоли.

Роман бошлариданок Раззок суфининг уз жуфти халоли - Курвонбибига, ягона кизи - Зебига килган муомаласининг узи бизга аёл кадр-киммати нечоглик булганини белгилаб беради. Асарда суфи тил инсондаги энг азиз ва табаррук аъзо эканини уктириб, "Уларни хотин кишидай паст махлук олдида хор килинадими? Булмаса Х,ак таолонинг бандалари ит билан хам гаплаша берсин! ЙУк, хотин кишига жуда зарур гап айтилади, у тоифа билан зарурат юзасидангина гаплашилади.

June, 2022

1021

Вассалом!" - деб хулоса килади. Бу парчани укир экансиз, беихтиёр, "Не-не буюк авлиёларни, донишмандларни, куйингки, Пайгамбарларни дунёга келтирган аёлнинг хурмати шу булдими?", деб юборасиз. Нахотки, аёл зоти ит билан тенг курилса! Балки Чулпонни хам шу каби саволлар кийнагандир. "Чулпон хикояларида юксак бадиий махорат билан тасвирланган узбек хотин-кизларининг такдири бу романда узининг марказлашган бадиий инъикосини топди. Шу маънода "Кеча" романини инкилобнинг дастлабки йилларидаги узбек хотин-кизлари хаётининг бадиий комуси деб аташ мумкин". "Хотин-халаж олдида огиз очиб тил калдиратиш"ни узига раво курмайдиган Раззок суфи учун уз аёлини исми билан аташ, ёки халкимизга хос одатлардан бири -фарзандининг номи билан аёлини чакириш - ортикча иш эди. Шунинг учун хам Курвонбибини "Фитна" деб чакиради. Бобо-момоларимиздан колган одатга кура, оила боши аёлини узининг жуфти халолини катта кизининг исми билан атаб чакиради, масалан, кизининг исми Сожида булса, Сожида дейди, агар аёли ва кизи бирга жавоб кайтарса, каттангни айтяпман дейди. Лекин Суфининг аёл зотига "хурмати" шу экан, у аёл кишидан маслахат олиши учун Чулпон таъбири билан айтганда, "Дунёга бошидан келиши керак" эди. Ёзувчи уз романи оркали ХХ аср бошларидаги узбек халки хаётини, ижтимоийликни, энг мухими, давр мухитини бадиий акс эттириб бера олди. Асар давомида Зеби характери икки йуналиш оркали очиб борилади:

1. Зебидаги гузаллик, самимийлик, соддалик;

2. Зеби кисмати заволига сабаб булган мухит.

Адиб асар бошидан бизни Зебининг оламига олиб киради. Абдулхамид Сулаймон угли Зебининг юз тузилиши, кад-комати, сочлари тасвирини бизга чизиб бермайди, лекин хар бир китобхон Зебининг уй-хаёллари, харакатлари, самимиятидан келиб чикиб "уз Зебиси" ни яратиб олади. "Зебининг ун гулидан бир гули энди очилиб келаётган мургак калби дунёда разолат ва кабихлик, ёмонлик ва ёвузлик борлигини сигдира олмайди. Хдтто, Зебини устириб-улгайтирган мухит хам ундаги хаётсеварликни сундира олмаган, Зеби эса хамма узбек кизлари сингари турт девор ичида кишини димиктирувчи, эрксиз килувчи хаводан нафас олиб улгайган" Зебидаги соддалик, тобелик, катта инкилоб кила олмаслик бутун халкка хос хислатлар эди. Чулпон асарда халкнинг миллий рухиятидан келиб чикиб типик вокеликни бадиийлаштиради. Бу ходиса хотин устига хотин олиш вокеаси оркали тасвирланади. Зебининг туйи кечасида хотинларнинг атайин Зебига эшиттириб айтган гапларини эслайлик: "Кизингиз етилиб колибди, мингбоши додхога бермайсизми? - деди уларнинг биттаси овозини

June, 2022

1022

кутара тушиб. - Буватаваккал адирида одам сонидай йугон илонлар бор эмиш. Шуларга берсам булмайдими!.." Бу гапларни эшитган хар бир кишида Зебига нисбатан ачиниш кайфияти пайдо булади. Асардаги бахтсиз биргина Зебининг узи эмас, унинг кундошлари хам бахтсиз. Улар уз кавмларини (аёл зотини) узлари хурлайдилар. Улар бир-бирларига, аввало, аёл деб карамайдилар, аксинча, кундошлар сифатида карайдилар. Айнан мана шу уларнинг бахтсизлиги нишонасидир. Кундошларнинг хар бири бахтсиз эди. Улардаги бахтга зорликнинг ягона сабаби эса аёл кадр-кимматининг эътибордан четда колдирилаётгани, аёлга карата "Сен хам бахтлимисан?" дея бирор бора савол берилмагани, замона илм-фанидан бебахралик ва жохиллик ортидан кур-курона эргашиб боришдир. Хотин устига хотин олаверадиган Акбаралида эса мен нима киляпман-у нима килишим керак кабилидаги уйловнинг узи йук эди. Асарда ёлгиз дилбандининг фожиасини куриб туриб кулидан хеч бир иш келмаган, рузгор юки билан бирга давр юкини хам кутара олмай рухан эзилган Курвонбиби хам бахтсиз узбек аёлининг, узбек онасининг сиймоси эди.

"Кеча ва кундуз" хаётийлиги ва самимийлиги билан, мазмунининг теранлиги билан, кахрамонлар характерининг бутунлиги ва тукислиги билан умрбокий асарлар сирасига мансуб.

ХУЛОСА

Чулпон хар бир жамиятнинг тараккий этганлик белгиси ундаги хотин-кизларнинг турмуш даражаси билан белгиланишини биларди. Шунинг учун хам айнан шу масалани ижодининг етакчи мавзуларидан бирига айлантирди. Чулпон ижоди гоясини англаш учун аввало Чулпоннинг узини англаш зарур. "Чулпонни англаш, уни мактаб кукларга кутариш эмас, уни идеаллаштириш эмас, унинг номига кучалар-у санъат кошоналари куйиш эмас, Чулпонни англаш суз санъатининг ботиний конуниятларини англаш, уларнинг шоир ижодида кандай зохир топишини англашдир.

Чулпонни англаш унинг буюк умумбашарий гояларини, унинг юксак инсоний туйгуларини юракка сингдириб олишдир. Чулпонни англаш -Ватанни, кухна Туркистонимизни Чулпон кузи билан куриб, Чулпон юраги билан сева билмокдир". Суз мулкининг султони булмиш Алишер Навоийни англаш - узликни англаш дейилгани сингари ун олти ёшида адабиёт нима эканлигини халкка тушунтириб берган Чулпонни англаш - маърифат ва хурриятни англаш демакдир, дейиш айни муддаодир.

June, 2022

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз. -Т.: Узбекистан, 2017.

2. Шарафиддинов О. Чулпонни англаш. - Т.: Ёзувчи. 1994.

3. Эшонова З. Чулпон поэзиясининг гоявий-бадиий хусусиятлари. - Т.: Фан. 1993.

4. Каримов Н. Чулпон. - Т.: Фан, 1991.

5. Султонов У. Чулпоннинг адабий-эстетик карашлари. -Т.: НДА, 1995.

6. Эрназарова Г. ХХ аср узбек поэзиясида миллий тафаккур ва унинг бадиий талкини (Чулпон, Г.Гулом, А.Орипов шеърияти мисолида. - Т.: НДА, 2001.

7. Йулдошбекова С. Чулпоннинг публицистик ва мухдррирлик фаолияти. - Т.: НДА, 2002.

8. Лутфиддинова Х. Зеби, Зебона... - Т.: Фан, 1993.

9. Куронов Д. Чулпон насри поэтикаси. - Т.: Шарк, 2004. -360 б.

10. Чулпон. Кеча ва кундуз. - Т.: Фан, 2018.

June, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.