Научная статья на тему 'ЖАДИД АДИБЛАРИ НАСРИДА ЗИЁЛИ ОБРАЗИ ТАЛҚИНИ'

ЖАДИД АДИБЛАРИ НАСРИДА ЗИЁЛИ ОБРАЗИ ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

226
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маърифатпарварлик / жадид адабиѐти / жадид насри / зиѐли образи / маърифатпарварлик / бадиий ғоя / бош қаҳрамон / бадиий талқин. / enlightenment / jadid literature / jadid prose / intellectual image / enlightenment / artistic idea / protagonist / artistic interpretation.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Бегали Юнусович Мўминов

Ушбу мақолада ўзбек жадид насридаги зиѐли образлари талқини масаласи, характерлар типологияси, ижодкор бадиий нияти ва унинг асардаги ифодаси, асар қаҳрамонларига бўлган муносабати таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERPRETATION OF INTELLIGENT IMA

This article analyzes the issue of interpretation of intellectual images in Uzbek Jadid prose, the typology of characters, the creative artistic intention and its expression in the work, the attitude to the heroes of the work.

Текст научной работы на тему «ЖАДИД АДИБЛАРИ НАСРИДА ЗИЁЛИ ОБРАЗИ ТАЛҚИНИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

ЖАДИД АДИБЛАРИ НАСРИДА ЗИЁЛИ ОБРАЗИ ТАЛЦИНИ

Бегали Юнусович Муминов

Андижон давлат университети укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада узбек жадид насридаги зиёли образлари талкини масаласи, характерлар типологияси, ижодкор бадиий нияти ва унинг асардаги ифодаси, асар кахрамонларига булган муносабати тахлил килинган.

Калит сузлар: маърифатпарварлик, жадид адабиёти, жадид насри, зиёли образи, маърифатпарварлик, бадиий FOя, бош кахрамон, бадиий талкин.

INTERPRETATION OF INTELLIGENT IMAGES IN THE PROSE OF

JADID WRITERS

ABSTRACT

This article analyzes the issue of interpretation of intellectual images in Uzbek Jadid prose, the typology of characters, the creative artistic intention and its expression in the work, the attitude to the heroes of the work.

Keywords: enlightenment, jadid literature, jadid prose, intellectual image, enlightenment, artistic idea, protagonist, artistic interpretation.

КИРИШ

Асримиз бошларида жамият тараккиётига сезиларли таъсир курсатган жадидчилик харакати миллий маънавиятимиз тарихида мухим ахамият касб этади. Жадидчилик харакатининг асосий йуналиши булган маърифатпарварлик миллатни маънавий уЙFOтиш йулида ижобий узгаришларни юзага келтирди: "Амалий жихатдан фавкулодда ижобий натижалар берган бу усул аср бошида Туркистоннинг барча шахар ва кишлокларига кириб бораётган эди. Бу усул тарFиботчилари ана шу муносабат билан "жадидлар" номини олди, уларнинг мактаблар ислохоти билан бошланиб, аста-секин жамиятнинг маданий-манавий хаётини, кейинрок ижтимоий-сиёсий сохаларини камраб олган харакати учун эса "жадидчилик харакати", даврни эса "жадидчилик даври" деб аташ расмий тус олди". [1-5]

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

Утган асрнинг бошларида Туркистон ижтимоий-иктисодий хаётида юз берган узгаришлар кишилар тафаккурининг хам шунга мос янгиланишини такозо этди. Шу сабабдан жадид адабиёти том маънодаги ижтимоий йуналтирилган адабиёт сифатида майдонга чикди. Ижтимоий йуналтирилган адабиётда, маълумки, бош кахрамон масаласи хал килувчи ахамият касб этади. Зеро, у ёзувчининг ижтимоий-эстетик, маънавий-ахлокий идеаллари ифодачиси сифатида намоён булади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Жадидлар олдинга мулжалга олиб чиккан бош кахрамонлар - зиёлилар чин маънода ватан ва миллат такдири учун жон тиккан, шахс эрки, юрт озодлиги йулида каЙFурадиган, диний ва дунёвий билимларни пухта эгаллаган фидойи шахслар эди. Бу давр адабиётида етакчи кахрамонларнинг зиёли этиб танланишида маълум бир ижтимоий максадлар ётиши шубхасиз. Чунки инсонларнинг рухиятини, ижтимоий тафаккурини узгартирмасдан туриб, уларнинг жамиятдаги фаолиятларини узгартириб булмайди.

"1905-йилги биринчи рус инкилобидан кейин Туркистонга турли FOявий ва эстетик йуналишдаги турк, озарбайжон ва биринчи навбатда татар адабиёти ва матбуоти таркала бошлади". [2-10] Насрнинг янги шакллари вужудга келди: мунозара, кисса, хикоя жанрларининг илк намуналари яратилди. Шу нуктаи назардан, Абдурауф Фитратнинг "Мунозара", "Х,инд сайёхи", "Рахбари нажот" киссалари, Чулпоннинг "Курбони жахолат", "Духтир Мухаммадёр" хикоялари, Мирмухсин Шермухаммедовнинг "Бефарзанд Очилдибой", Хдмзанинг "Янги саодат" каби "миллий румон"лари узбек адабиётида янги насрий жанрларнинг шаклланиши ва тараккиётида мухим вокеа булди.

Фитратнинг 1909 йилда ёзилган "Мунозара" асарида икки хил дунёкарашга эга булган зиёли кишиларнинг бахси ифодаланган. Ёзувчи миллатнинг тараккий этиши учун, энг аввало, мавжуд ижтимоий тартиб-низомларини ислох этиш, кишиларни маърифатли килиш - маънавий тафаккурини узгартириш, ривожланган мамлакатларнинг тараккий усулларини урганиш ва уларни уз юртида жорий этиш зарурлигини тула тушуниб етган эди. Фитрат мазкур муаммоларни турли жанрдаги асарлар оркали халкка етказишга харакат килган. Унинг бир катор асарларида ватандан айрилишни улим деб, унинг учун улмокликни тириклик деб, ватан учун яшаб, керак булса жон бергувчи миллатпарвар зиёли образи асосий уринда тасвирланган. Фитрат

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

"Мунозара" асарида икки хил зиёли образларининг жамиятдаги урни, максад ва вазифалари хусусида кескин фикр юритади. Мударрис асли "кадим"чилардан булса, Фаранги хакикий жадид - чин зиёли инсон сифатида тасвирланган. Ёзувчининг айнан Фаранги (француз) зиёлисини танлаши бир восита булиб, бу образ замирида уша ижтимоий мухитда харакат килаётган Фитратнинг узи акс этган. Муаллиф бу каби образлар воситасида узи яшаётган давр ва жамиятдаги долзарб муаммоларни тулалигича очиб берган. "Мунозара"даги Фаранги образининг узиёк аср бошларидаги Туркистон такдири учун каЙFураётган, ичдан азоб чекаётган ватанпарвар шахс киёфасида гавдаланади. Бахс давомида Фаранги бухоролик мударриснинг хар бир эътирозига керагидан ортик маълумот-далиллар билан жавоб беради, уни маънавий уЙFOнишга даъват этади: "Жаноби мударрис, ахир, инсоф килинг, бу илмсизлик качонFача?! Илм мулк мамлакат ободонлигининг сабабчисидир. Илм миллат тараккийсининг боисидир. Илмдирки, Амрико вахшийларининг кайнашини ушбу даражадаги такомул ва буюклик мартабасига етказган. Илмдирки, Эрон заминидаги зиёлиларни йук килмокчи булган икки отни таназзул ва зиллат чохига кулатган. Илмдирки, бир сиким инглиз ороли эгаларини Х,инд, Миср, Белужистон ва Арабистоннинг бир кисмига фармон раво килFOн, уруснинг зиёли булмаFан ахлини Татар, K,^Fro, Туркистон, К,афказ мусулмонларига молик килиб кУЙFан". Муаллиф асарда жахолат боткоFига ботган, хурофот, бидъатлар исканжасида колган Туркистон халкларининг эртанги куни хакида каЙFуради, акл ва тафаккур, илм ва маърифат оркали бу гирдобдан кутулиш зарурлигини таъкидламокчи булади.

Умуман, "Мунозара" асари нафакат Бухоро амирлигида, балки бутун Туркистон улкасида жадидчилик харакатининг янада жонланишида мухим ахамиятга эга булди. Садриддин Айний таъбири билан айтганда, Фитрат ушбу асарида шариат йулида "усули жадид"дан фойдаланиш йулларини курсатиб берди, натижада улкада жадид мактаблари кайтадан очила бошлади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Фитратнинг "Сайёх хинди" асари хам жадид адабиётининг етук намунаси, уз даврида кишилар рухиятига сезиларли таъсир курсатган, бахс -мунозараларга сабаб булган асалардан биридир. Унда асримиз бошларидаги Бухоронинг ижтимоий-сиёсий холати, мавжуд тузим ва хаёт вокелиги илFор фикрли, дунё курган бир зиёли томонидан тахлил этилади. Зиёли узининг илму

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

салохияти, маънавий, моддий бойликлари, комусий олимлари билан дунёга танилган Бухоронинг OFир ва ачинарли холатга тушиб колганлиги хакида изтиробли фикрларини билдиради. Муаллиф бу муаммоларни каламга олар экан, халкнинг энг ишончли таянчи булган зиёлилар оркали омманинг маънавий тафаккурини, кишиларнинг ижтимоий карашларини узгартириш зарурлигини теран очиб беради: "Хдммага маълумдирки, хар бир миллат тараккийси учун асосий сабаб илмдир. Сизнинг илмингиз йук, аммо ифтихор билан айтаманки, бугун илм олиш учун сизнинг шахрингизда барча шарт-шароит мухайёдир". Асарда сайёхнинг Бухоро ахли хакидаги фикрлари катта ижтимоий рухият касб этади. Муаллиф тилидан она Ватан - Бухоронинг эртанги такдири туFрисида уша даврнинг чин зиёлиси, жонкуяр ватанпарвари сифатида фикрларини ифодалайди: "Шуни хам билингларки, агар сиз, бухоролилар, Аллохнинг неъмати булган бу бойликлардан фойдаланмас экансиз, хаял утмай, бегоналар бу бойликларга эга булиб, уларнинг хар бирлари устида хайратангиз машиналарни ва фабрикаларни урнаштирадилар. Дунё-дунё пул ишлаб оладилар. Минглаб хизматчилар бу ишга сафарбар килинадилар. У вактда сизларнинг фарзандларингиз чорасиз колиб, бегоналарнинг хизматларига буйин эгишлари мукаррар". Бу фикрлар билан ёзувчининг ижтимоий фаолиятини киёслар эканмиз, Фитратнинг утли калб туFёнлари асарларидаги кахрамонларга кучганлигининг гувохи буламиз.

Чулпоннинг "Курбони жахолат" хикоясида хам турлича орзу-интилишдаги зиёли образларини курамиз. Х,икоянинг бош кахрамони Эшмурод - илмга интилаётган, хаётдаги муаммоларнинг ечимини илмдан деб билгувчи ва шу FOя асосида харакат килувчи инсон. Муминжон унинг акси уларок, мадраса курган булса-да, жахолат боткоFида колган, эски мезонларда фикри котган, уз хаётини узгартиришни истамайдиган йигит. Эшмурод образи хали шахс сифатида шаклланмаган, бирок биз унда зиёли кишига хос ижтимоий -рухий шаклланиш жараёнини кузатамиз. Муминжон киёфасида эса догматик хусусиятлар - жамият билан алокаси йук, уз кобиFидан чиколмаган кадимчини курамиз. Бу икки образнинг хатти-харакатлари купрок ижодкорнинг шахсий карашлари, бадиий нияти билан белгиланади. Асарда уша даврга хос ижтимоий муаммо акс эттирилган булиб, бадиий FOя ифодаланишида купрок муаллиф муносабати устуворлик килади. Бирок, асар кахрамонлари ёзувчи танлаган бадиий FOяни ифодалашга хизмат килади. Асарда Эшмуроднинг характери тула очилмаган. Шунга карамай, унинг Муминжон билан сухбати, рухий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

изтироблари, хатти-харакатлари кузатилса, ёзувчи унинг киёфасида уз тасаввуридаги янгича зиёли образини такдим этган дейиш мумкин. Масалан: "Эшмурод бир ойдан сунгра бироз сихатланди. Лекин кеча-кундуз уйлар эдики, шул жахолат ва нодонликнинг уяси булган хавлисидан кочиб, бошка бир шахарга бориб укусин... Эшмурод шунда искамияга утуруб газитани укий бошлади. Газитанинг кай ерига караса, Туркистонли бечораларнинг илмсиз ва хунарсиз холда маишат килганларига таассуф килиб ёзадилар. Яна диккат... Яна хафалик.

Бу бизнинг Туркистонимиз Fафлатдан уЙFOнурми? Йукми? Биз бундай холда булсак битамиз... инкироз топамиз... " Бундай фикрлар ижтимоий куч сифатида Чулпон каби давр зиёлиларини безовта килаётган ва харакатга келтираётган эди. Чулпон Эшмурод тимсолида эндигина узлигини англашга интилаётган, лекин ижтимоий карашлари хали тула шаклланиб улгурмаган инсон киёфасини чизади. "Хуш, "Курбони жахолат"да характерлар кандай талкин килинади? Адиб танлаган персонажлар — Эшмурод, отаси, Муминжон, мингбоши — узларининг характер мантикидан келиб чикиб эмас, ёзувчи курсатмаси билан харакат киладилар. Гап шундаки, Чулпон хикоя воситасида нима демокчи эканини аник билади, шунга мос кахрамонларни танлаб олади -да, уларнинг ролини олдиндан белгилаб куяди... Курамизки, Чулпон персонажларнинг характерини факат бир нарса — уларнинг жадидчилик FOяларига кай даража мувофиклигидан келиб чикиб белгилайди. Яъни, узининг FOявий мавкеидан туриб идрок этгани ва бахолагани ижтимоий типларни туFридан-туFри асарга кучиради" [6;16].

Чулпоннинг "Доктор Мухаммадиёр" хикоясида эса, умуман, бошка холатлар кузатилади. Асардаги Мухаммадиёр, ёзувчи талкинича, илмга интилаётган, юрт такдири хакида каЙFураётган киши. У хаётнинг барча кийинчиликларини сабр ва бардош билан енгишга харакат килади, жамиятдаги норозиликлар, турмушдаги муаммоларни миллатнинг жахолат боткоFига ботиб колганлигидан деб билади. Инсон маънавий ва моддий юксакликка факат илм оркали етиши мумкинлигини англаб, уз максади йулида астойдил курашади. Х,икояда яна бир зиёли - Мухаммадиёрнинг устози, Уфа Марасаи олиясини битириб келган муаллим образи хам берилган булиб, бу бевосита Чулпон каби миллатпарварлар орзусидаги хакикий зиёли шахс сифатида тасвирланган. Мухаммадиёрнинг чин маънодаги зиёли, Ватанига ва халкига фидойи шахс булиб камол топишида муаллимнинг таъсири жуда катта эканлиги куйиниш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

хисси билан ифодаланган. Чулпон мавжуд ижтимоий вокеликнинг фаол аъзоси сифатида халкнинг аянчли кисматини теран англаб етади ва узининг ижтимоий карашларини асарларидаги кахрамонларга сингдиришга харакат килади: "Халк уз фойдасини англаса, миллий мактаб ва мадрасалар очса, Оврупа дорулфунунларига болаларини юборса, дуктур, адвокат, мухаррир ва хунарманд, савдогар ва мухандис (инженер)лар чикса, бунларнинг хар бири уз вазифаларинда туриб ишларин тартиби ила юргузсалар ва халкимизнинг фойдасини кузатсалар, накадар олий ва гузал булур эди!" Адабиётшунос Дилмурод Куронов таъкидлаганидек: "Чулпон узи билган реал мухит фонида идеал кахрамонни - укувчи омма ибрат олиши лозим булган фаол шахсни гавдалантиради" [6]. Муаллиф биладики, жамият учун, энг аввало, маънавий жихатдан етук, дунё ходисаларидан хабардор, Ватан, миллат такдири туFрисида жон куйдирадиган зиёли инсонлар зарур эди. Чулпон уз идеалидаги кахрамонниг хатти-харакатлари, орзу-интилишлари, уй-фикрлари оркали укувчи тафаккурига таъсир этишга, калбини кийнаётган аччик дардларини кишиларга сингдиришга харакат килган. Асардаги Мухаммадиёр образи, Эшмуроддан фаркли равишда, том маънода зиёли инсон сифатида намоён булади. У узини "жахолат курбони" булишдан саклаб колади - барча муаммоларга илм оркали ечим топади.

Биринчилардан булиб "миллий румон" яратишга бел боFлаган Мирмухсин Шермухамедов асардан парчаларни 1914 йили "Туркистон вилоятининг газети" (75-79-сонлари)да эълон килди. Муаллиф асарни "Бефарзанд Очилдибой" деб номлайди. Асарда икки образ: Очилдибой каттагина бой, лекин фарзандсизлик азобида яшайди. Кулахмад эса камбаFал, икки уFлининг хатна туйини утказишга хам кули калталик килади. Бу хол уни Очилдибойдан карздор килиб куяди. Асарда нодонлик, жахолат каттик кораланади, илм-маърифат улуFланади. Муаллиф романни ёзишга ундаган шарт-шароит, максад хакида узи томонидан ёзилган "Эътизор" ("Узрнома")да куйидагиларни баён килади: "... Орамизда буладурган коидага хилоф ва бидъат ишларимизни макола ила ёзиб битуруб булмаслотига кузим етиб, шул одатларимиз учун румон ёзиб, эл кузота воситаси-ла курсатишга мажбур булдим. Шояд, мухтарам УкиFувчиларFа малол келмаса, агар малол келадурган даражада булса, газет оркали прутест чикарсунлар. Чунки иккинчи ёзилмасдан тухтатилур. Сузимни зурлаб укутмакчи эмасман, ибрат учун ёзилган эди. Иншооллох, бекорга колмаса керак, деб бир тарафдин умидим хам бордур. Бул

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

сузларни демакдин мурод, маним бул румон учун калам тутганимдин бир зот (сабаб) булиб, хузурига чакириб айтадурки, "газеталарда айлаган мазамматинг соб булиб, эмди бебисмиллох шайтон китобни битмакка тушдингми? На дунё, на охиратFа фойдаси йук нарсаFа уруниб, доимо рангингни кукнори каби сарFOЙтуриб юрасан. Сан Fийбатчини жабрингдан качон кутуламиз, ахир?" Мана суз... Кузи очилиб, замонадан ибрат олмаган хар кимса нима деса десун, аммо ман уз маслагимда давом этаман" [12].

Юкоридаги сузлардан куриниб турганидек, жадид мутафаккирлари томонидан миллатнинг узлигини танитиш борасидаги бу хайрли ишлар хам таъна ва дашномлар, таъкиб ва тазйиклар, курашлар жараёнида узига йул очиб борди. Худди шу каби газета ва журналларда маколалар ёзиб, калами чархланган, рус, татар хамда турк адабиётидан анча хабардор Х,амза 1914 йилда "Янги саодат" асарини яратди. Х,амза хам уз асарини "миллий румон" деб белгилайди ва ушбу байтни эпиграф килиб келтиради:

Укуб тахсили илм айла, маориф шарбатин ютгил, Тилингни жахлдан куткар, Fами миллат била утгил.

Асардаги Олимжон образи бир озгина илмдан хабари булган онаси Марямнинг таъсирида илм урганмокка берилади. Жахолатга ботган отаси Абдукаххорнинг хаётидан хулоса чикариб, онаси ва синглисининг холига ачиниб, факатгина илму маърифат билан бу мушкул холатдан кутулиш мумкинлигини англаб етади, илм оркалигина маънавий ва моддий бадавлат кишига айланади. Шунингдек, узлигини англаб етган шахс сифатида Олимжон секин-аста оила аъзолари ва атрофдагиларга хам таъсир утказа бошлайди. Уз одоби, илмга чанкоклиги билан Олимжон жадид муаллимининг мехрини козонади. Муаллим унга оталарча мехр-мурувват курсатади. У вояга етгач, синглиси Х,адичани хам укитади ва якин мактабдош дусти укимишли Ахмаджонга узатади, дарбадарликка дучор булган отаси Абдулкаххорни яна уз оиласига кайтаради. Илм-маърифатли Олимжон оиласини янги саодатга мушарраф этади.

ХУЛОСА

Х,амза асаридаги Олимжон "Доктор Мухаммадиёр" хикоясидаги Мухаммадиёр билан маслакдош образ сифатида гавдаланади. Х,ар икки асардаги вокеа-ходисалар, образларнинг хатти-харакатлари, албатта, даврнинг янги зиёлиси булмиш адибларнинг жамият хаётини узгартириш максадидан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-129-136

келиб чикканлиги аён хакикатдир. Адиб укувчига етказмокчи булганларини образлар воситасида курсатиш билангина коникмайди, асар нихоясида уз тилидан таъкидлаб айтади: "Х,олбуки, буFдой эккан - буFдой, арфа эккан - арфа олур. Бас, маълум булдики, укиган киши олим булмай, у саодатга етмай колмас, укимаган киши, албатта, разолатдан бошка нимарса хосил килмас". Куринадики, маърифатни миллат тараккийси учун бирламчи курол - восита деб билган жадид ижодкорларининг аксарият асарларида Фаранги, Мухаммадиёр, Олимжон каби зиёли образларнинг етакчи уринга куйилишининг сабаби хам асли мана шунда эди.

Куриб утилган асарлардаги умумлаштирувчи жихат уларнинг хаммасида зиёли образининг бош кахрамон сифатида талкин килинганидир. Шуни хам таъкидлаш керакки, жадид ёзувчилари уз асарларига дунё ишларидан бохабар, юртда олиб борилаётган сиёсатнинг мохиятини англайдиган, унинг эртаси хакида каЙFуриб, миллат тараккийси йулида харакат килаётган кишилар, яъни янги типдаги зиёлиларни бош кахрамон килиб оладилар ва бу образлар воситасида узларини кийнаётган муаммоларга бадиий ечим топишга харакат киладилар.

REFERNCES

1. Шухрат Ризаев. Жадид драмаси. - Т.: Шарк, 1997, 5-б.

2. Турдиев Ш. Чулпон ва татар адабиёти (алокалар тарихи, манбалари) УТА, 1997. -№9. -Б.10.

3. Каримов Н. ХХ аср адабиёти манзаралари. - Т.: Узбекистон, 2008.

4. Косимов Б. Маслакдошлар. -Т.: Шарк, 1994.

5. Косимов Б., Юсупов Ш., Долимов У. Ризаев Ш., Ахмедов С. Миллий уЙFOниш даври узбек адабиёти. (Дарслик). - Т.: Маънавият, 2004.

6. Куронов Д. Чулпон насри поэтикаси. - Т.: Шарк, 2004.

7. Саидакбар Аъзамхужаев. Туркистон мухторияти. - Т.: "Маънавият", 2000 йил.

8. Болтабоев X,. Фитрат ва жадидчилик. -Т.: Миллий кутубхона, 2007.

9. Бехбудий. Танланган асарлар. -Т.: Маънавият, 2006.

10. Фитрат Танланган асарлар. IV жилдлик. II жилд. -Т.: Маънавият, 2003.

11. Чулпон. Асарлар. Уч жилдлик. II жилд. -Т.: Адабиёт ва санъат, 1994.

12. Туркистон вилоятининг газети, 1914. 25 сентябрь.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.