Научная статья на тему 'КАРАМНИ ЗАРАРЛОВЧИ LEPIDOPTERA ТУРКУМИ ВАКИЛЛАРИ. КАРАМ КУЯСИ (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.) БИОЭКОЛОГИЯСИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАСИ'

КАРАМНИ ЗАРАРЛОВЧИ LEPIDOPTERA ТУРКУМИ ВАКИЛЛАРИ. КАРАМ КУЯСИ (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.) БИОЭКОЛОГИЯСИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАСИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
73
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КУРАМ / МИНИ / БАРГ / КУЯ КАПАЛАГИ / ТУХУМ / ЛИЧИНКА / ғУМБАК / ПИЛЛИ / ЕТУК ЗОТ

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Эргашова Х.И.

Карам куяси тарқалиши, биоэкологияси, зарари ва авлод бериши, қарши кураш чораси хақида келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REPRESENTATIVES OF THE FAMILY LEPIDOPTERA, WHICH INFECTS CABBAGE. BIOECOLOGY AND CONTROL MEASURES OF CABBAGE MOTH (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.)

The distribution, bioecology, damage and reproduction of cabbage moth are described.

Текст научной работы на тему «КАРАМНИ ЗАРАРЛОВЧИ LEPIDOPTERA ТУРКУМИ ВАКИЛЛАРИ. КАРАМ КУЯСИ (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.) БИОЭКОЛОГИЯСИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАСИ»

Эргашова Х.И. ассистент

Андижон цишлоц хужалиги ва агротехнологиялар институти

КАРАМНИ ЗАРАРЛОВЧИ LEPIDOPTERA ТУРКУМИ ВАКИЛЛАРИ.

КАРАМ КУЯСИ (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.)

БИОЭКОЛОГИЯСИ ВА ЦАРШИ КУРАШ ЧОРАСИ

Аннотация: Карам куяси тарцалиши, биоэкологияси, зарари ва авлод бериши, царши кураш чораси хацида келтирилган.

Калит сузлар: курам, мини,барг, куя капалаги, тухум, личинка, зумбак,пилли, етук зот.

Ergashova X.I. assistant

Andijan Institute of Agriculture and Agrotechnology

REPRESENTATIVES OF THE FAMILY LEPIDOPTERA, WHICH INFECTS CABBAGE. BIOECOLOGY AND CONTROL MEASURES OF CABBAGE MOTH (PLUTELLA MACULIPENNIS CURT.)

Abstract: The distribution, bioecology, damage and reproduction of cabbage moth are described.

Keywords: kuram, mini, leaf, moth butterfly, egg, larva, mushroom, elephant, mature breed.

Х,алк хужалигида сабзавот махсулотларини урни бекиёсдир. Хрзирги кунда республикамизда бутгулдош сабзавотлардан карам, турп, ш0ЛF0м, редиска, салатлар етиштирилмокда. Уз урнида бу усимликларга хам бир катор зараркунанда ва касалликлар зарар етказиб, хосилдорлиги, товарлик сифатини пасайтиради.

Карам куяси капалаклар- Lepidoptera туркумининг, уроксимон канотли куялар - Plutellidae оиласига мансуб.

Узбекистоннинг бутгулли усимликлар усадиган барча туманларида тенг равишда учрайди.

Карам куяси унча йирик булмаган хашарот: капалаги канот ёзганида 14-17 мм келади. К,анотлари тор: олдканотининг орка четида тулкинсимон ок чизиFи мавжуд у капалак канот йиFиб утирганида тулкинсимон расмни вужудга келтиради (3.2.1-расм). Ранги кул рангкуетир. Орка жуфт канотлари эса тук кул ранг булиб узун хошиялидир. Курти-нинг урта кисми йуFOнлашган; буйи 10-11 мм га етади, ранги оч-яшилдан, ку^ир-яшилгача. Гумбаги оч-яшил тусда булиб, у юка тиник ок пилла ичида жойлашади.

1- расм. Карам куяси (Plutella maculipennis Curt)

Гумбаги пилла ичида турли усимликлар колд^ида кишлаб чикади. Капалаклар Узбекистон шароити-да март-апрел ойларида учиб чикади; улар кундузи беркиниб номозшомда харакат килади, озикланиб, урчиб тухум куйиш-га киришади. Тухумини бутгулли усимликлар баргини ост томонига 1-3 тадан килиб куяди. 3-4 кунлардан кейин очиб чиккан куртлар усимлик баргида «мина» лар хосил килиб барг урталаридаги паренхима тукималари билан озикланади.

Кейинги ёш куртлар эса баргининг ост томонида очик яшаб, уни уст кабатигача кемиради. Кейинчалик бу шикастланган кисмининг уст кабати хам куриб баргларда тешиклар хосил булади. Куртлар жуда харакатчанг булади. У безовдаланса дархол букилиб ипакча ёрдамида баргдан кочишга харакат килади. Куртлар 6-12 кун яшаб баргларда Fумбакка айланади, яна 4-10 кундан кейин эса янги авлод капалаги пайдо булади. Урта Осиё иклим шароитида карам куяси бир йилда 10 га якин авлод бериб ривожланади, шунинг учун авлодлар бир бири билан аралашиб кетиб бир вактнинг узида зараркунанданинг турли шаклларини учратиш мумкин. Шимолга караб борган сари карам куясининг йилги авлод сони камайиб боради ва у бир мартагача кискаради.

Карам куяси бутгулли усимликларни зарар-лайди. Карамда уни зарари айникса усимлик ёш даврида усиш нуктасини шикастлашида ахамиятлидир, кейинчалик карам уралганидан кейин унинг ахамияти унча колмайди, лекин махсулот куркини бузади. Узбекистонда карам куяси асосан уртаки ва кечки карамга зарар етказади.

Карам ок капалагига ухшаш. Кимёвий кураш тадбирларини утказиш учун микдор мезони булиб куйидаги курсатгичлар хизмат килади: карам урашга кадар-агарда 10% дан ошик усимлик зарарланиб, хар бирида 2-5 тадан ошик курт аникланса; карам ураганидан кейин агарда 20% усимлик зарарланиб, уларда 2-5 дона курт мавжуд булса.

Капалаклар сезиларли зарар етказганлиги туфайли уларга карши курашишга туFри келмокда.

Зараркунандаларига карши кураш усулларини урганиш бундан 100 йил мукаддам бошланган. Карам уруFлари кучатларини вегетация даври тугаётганда, уларни й^иб ёкишни тавсия этади.

Бир неча муаллифлар йиFимдан сунг колган усимлик колдикларини вадаладаги бегона утларни йук килишни, кузги шудгорлашни, булардан ташкари, парникларда соFлом кучат етиштиришни зарарланмаган, бакувват кучатларни танлашни хам тавсия этадилар. Хозирги вактда карам зараркунандаларига карши кимёвий кураш "Узбекистон республикаси кишлок хужалигида ишлатиш учун рухсат этилган пестицидлар ва агрохимикатлар руйхати" (2013) да рухсат этилган препаратлар асосида олиб борилади. Фуфанон 57% эм.к.(Б) 0.6-1.2 л/га, Фенкилл 20% эм.к. 0.3 л/га., Циракс 25% эм.к 0.16 л/га.Эсфен-Альфа 5% эм.к. 0.2 л/га.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Турдиева, Г. А., Камбарова, М. А., & Эргашева, Х. И. (2019). Применение гербицида Зета в выращивании озимого нута. Инновационная наука, (5).

2. Хайдаров, Ж., Мамадалиев, М., Эргашова, Х., & Орифжонова, У. (2021, August). USE OF BIOLOGICALLY ACTIVE SUBSTANCES IN PEST CONTROL: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1353. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).

3. Эргашова, Х. И., & кизи Абдулазизова, О. И. (2022). Тамаки трипси (thrips tabaci lind) нинг ривожланиши ва унга карши кураш чораси. science and education, 3(3), 123-127.

4. Эргашова, Х. Помидор экинидаги помидор занг канаси (aculops licopersici) нинг зарари ва унга карши кураш чоралари. экономика, 738-740.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.