Научная статья на тему 'ТОКНИНГ ШИНГИЛ БАРГЎРОВЧИСИГА ҚАРШИ ҚЎЛЛАНИЛГАН ДНОКС ИКС 25% ЭМ.К.ПРЕПАРАТИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ'

ТОКНИНГ ШИНГИЛ БАРГЎРОВЧИСИГА ҚАРШИ ҚЎЛЛАНИЛГАН ДНОКС ИКС 25% ЭМ.К.ПРЕПАРАТИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

58
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ток / токнинг шингил баргўровчисининг / биоэкологияси / тарқалиши / тур таркиби / зарар келтириш даражаси ва биологик самарадорлик

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Нурбек Толипжонович Тўраев, Сардор Олимжонович Пирназаров, Бекмурод Хонали Ўғли Ниёзқулов, Мухлиса Шухрат Қизи Юсупова

Мақолада республикамиз ҳудудида учрайдиган токнинг шингил баргўровчисининг биоэкологияси, тарқалиши, тур таркиби, зарар келтириш даражаси ҳамда унга қаршиДнокс икс 25% эм.к. препарати 0,25 л/га сарфмеъѐрда қўлланилганда назоратга нисбатан 86,5% биологик самарадорликниэришилганлиги тўғрисида маьлумот келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Нурбек Толипжонович Тўраев, Сардор Олимжонович Пирназаров, Бекмурод Хонали Ўғли Ниёзқулов, Мухлиса Шухрат Қизи Юсупова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТОКНИНГ ШИНГИЛ БАРГЎРОВЧИСИГА ҚАРШИ ҚЎЛЛАНИЛГАН ДНОКС ИКС 25% ЭМ.К.ПРЕПАРАТИНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ»

ТОКНИНГ ШИНГИЛ БАРГУРОВЧИСИГА ЦАРШИ ЦУЛЛАНИЛГАН ДНОКС ИКС 25% ЭМ.К.ПРЕПАРАТИНИНГ БИОЛОГИК

САМАРАДОРЛИГИ

Нурбек Толипжонович Тураев

Академик М.Мирзаев номидаги БУ ва ВИТИнинг Хоразм илмий-тажриба

станцияси директори

Сардор Олимжонович Пирназаров

Академик М.Мирзаев номидаги БУ ва ВИТИ стажёр тадкикотчиси

Бекмурод Хонали уFли Ниёзкулов Мухлиса Шухрат кизи Юсупова

Тош ДАУ Усимликлар карантинива химояси кафедраси магистрантлари

АННОТАЦИЯ

Маколада республикамиз худудида учрайдиган токнинг шингил баргуровчисининг биоэкологияси, таркалиши, тур таркиби, зарар келтириш даражаси хамда унга каршиДнокс икс 25% эм.к. препарати 0,25 л/га сарф-меъёрда кулланилганда назоратга нисбатан 86,5% биологик самарадорликниэришилганлиги тугрисида маьлумот келтирилган.

Калит сузлар:Ток, токнинг шингил баргуровчисининг, биоэкологияси, таркалиши, тур таркиби, зарар келтириш даражаси ва биологик самарадорлик.

Кириш.Сунги йилларда Республикамизда кишлок хужалигини ислох килишва бу сохага бозор механизмларини жорий этиш буйича изчил чоралар курилмокда.

Х,исоб-китобларга кура, бир гектар майдонда етиштирилган пахта толасидан келадиган даромадга нисбатан узум махсулотларидан 7 баробар, гилосдан 6 баробар, ёнгокдан 5 баробар купрок фойда олиш мумкин.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 11 декабрдаги П^ - 4549-сонли "Мева-сабзавотчилик ва узумчилик тармогини янада ривожлантириш, сохада кушилган киймат занжирини яратишга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги карорида пахта ва галладан бушаган ерларда бог-токзорлар хамда иссикхоналарни ташкил этиш хамда улардан самарали фойдаланиш хакида

461

айтиб утилган.

Халк хужалигининг бошка тармокдари каби узумчилик интенсив технологиялар ёрдамида ривожлантирилмокда. Хураки узум навларининг барча узумзорларга нисбатан улушининг купайтирилиши режа асосида амалга оширилмокди. Узумзорлар кенгайтирилмокда ва янгиланмокда. Турли муддатларда пишиб етилувчи айникса юкори хосилдор ва сифатли хураки узум навлари хамда совукка, зараркунанда ва касалликларга чидамли кишмишбоп навлар етиштирилмокда. Мисол учун, замонавий агротехник усуллар кариган илдиз тизимига янги ёш новдани пайванд килиш имконини беради. Ушбу муаммолар ечимига эришиш учун усимлик зараркунандалари ва турли касаллик кузгатувчиларига карши курашишга каратилган илмий асосланган чора-тадбирлар тизимини ишлаб чикиш зарур.

Узумзорлар зараркунандаларнинг зарари натижасида меваларининг таъми ва махсулот сифати йуколади, сакланиш муддати ва хосилдорлик камаяди. Натижада булар махсулот таннархининг кескин ортишига олиб келади ва фермер хужаликларининг рентабеллик курсаткичига салбий таъсир курсатади.

Шингил барг уровчиси (Polychrosis botrana). Узбекистонда, кушни давлатларда, хамда Европа, Африка, Шимолий Америка китъаларининг купгина давлатларида таркалган. Ушбу зараркунанданинг капалаги бироз йирикрок булиб, канотларини ёзганда 12-15 мм келади. Олдинги жуфт канотлари оч сарик ёки оч кулранг, ялтирок, уртасида кундаланг жойлашган кенг корамтир доги ва кумуш ранг жилоси бор [6].

Тухуми ок, ясси, катталиги 0,65-0,9 мм келади. Куртининг боши кора, танасини майда корамтир сугалчалар босган, катта ёш куртнинг узунлиги 14 мм келади. Гумбаги жигарранг, узунлиги 5-5,5 мм булиб, ок пилла ичида жойлашади [1].

Шингил барг уровчиси гумбаклик шаклида асосан пустлок ости ва бошка пана жойларда кишлаб чикади. бахорда (апрел) капалаклар учиб чикиб кушимча озиклангач, урчиб тухум куйишга киришади. Х,ар бир зот 50-70 та тухумни асосан якка-якка килиб шингил доналарига куяди. Узбекистон шароитида 3-4 марта авлод беради [3, 6].

Ушбу зараркунанданинг зарари туфайли узумнинг сифати ва хосилдорлиги пасаяди. Айрим кузатишларга кура, бу зараркунанда таъсирида Самарканд вилояти шароитида 4050% гача кора кишмиш навлари нобуд булган. Бу хашарот

462

куртлари баъзан ёш новда ичини хам уйиб киради. Олти ёшни утгач, юпка пилла ураб, ичида гумбакка айланади. 1-1,5 хафтадан кейин янги бугин капалаклари учиб чикади. Кузнинг охирги ойларида гумбак шаклидагилари кишловга кетади, колган шакллари эса улиб кетади [2, 5].

Тадкикот утказиш жойи ва усуллари. Тадкикотлар 2021 йилда Хоразм вилояти, Урганч туманида жойлашган Академик М.Мирзаев номидаги БУ ва ВИТИнинг Хоразм илмий-тажриба станциясининг токзорларида олиб борилди. Токзорлар 10 ёш хосилга кирган, "баян ширей" нави шахмат усулида жойлаштирилган.

Синалаётган препарат 3 кайтарилишда, 5 донадан дарахтларда кулланилди. Кимёвий ишлов вегетация давомида 3 маротаба; биринчи кимёвий ишлов зараркунанданинг биринчи авлоди пайдо булганда ва дарахтлар мевага кирганда, кейинги ишловлар эса кулланилаётган дориларнинг таъсир механизмига караб утказилади, хар бир кимёвий ишловдан 14 кундан кейин 1000 л/га ишчи эритма хисобида утказилди.

Зараркунандаларга карши кулланилган препаратларнинг биологик самарадорлиги аниклашда "Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш" буйича услубий кулланмалардан фойдаланилди [4].

Тажриба схемаси:

1. Назорат - кимёвий ишлов утказилмаган

2. Атилла супер 10% эм.к. (андоза) - 0,25 л/га.

3. Днокс икс 25% эм.к. - 0,25 л/га.

Синов тажриба натижалари.Токнинг шингил баргуровчисига карши 2021 йилдаднокс икс 25% эм.к. препарати 0,25 л/га сарф-меъёрда синовдан утказилди. Андоза сифатидаАтилла супер 10% эм.к. препарати танлаб олинди.

Тажриба синов натижаларига кура токнинг шингил баргуровчисигакарши Днокс икс 25% эм.к. препарати 0,25 л/га сарф-меъёрда кулланилганда назоратга нисбатан 86,5% самарадорликка эришилди.

Андоза вариант сифатида Атилла супер 10% эм.к. инсектициди 0,25 л/га меъёрда кулланилганда 83,2% самарадорликка эришилди (жадвал).

Назорат вариантида эса зараркунандалар сони камаймаганлиги кузатилди.

Хуласа килиб айтганда токзорларда учрайдиган шингил барг уровчи зараркунандасига карши белгиланган муддатларда Днокс икс 25% эм.к. препаратини 0,25 л/га сарф-

463

меъёрда кулланилганда назоратга нисбатан 86,5% биологик самарадорликка эришилганлиги кузатилди.

жадвал.

Токнпнг шннгнл баргуровчнспга каршн кулланплган Днокс икс 25% эм.к.препаратпнннг

бнологик самарадорлнги

Дала еунов-тажрибаси, Хоразм вилояти, Академик М Мирзаев номидаги БУваБИТИкинг Хоразм ИТС, 2021 и пл.

T/p Ва рнантлар (препаратлар home) Куллаш меьерн, л/га Зарарланган шшкиллар уртачп даражаси, % Шпнгилларнпнг уртача зарарланнш даражаси, балл Зарарланншнннг назора гга нисбатан камайишн, %

Дорн сепишдан олдпн Дорн сепилгач Дорн сепишдан олдпн Дорн сепилгач

1. Назорат (ши.тов берилиаган) - 13,2 14.1 зд 4.1 -

2. Атилла супер 10% эм.к (андоза) 0,5 12,8 2,3 2.7 0,6 83,2

3. Днокс икс 25% эм.к. 0Д5 13,4 2,9 2,8 0,5 86,5

REFERENCES

1. Васильев В.П. Вредители сельскохозяйственных культур и лесных насаждений: Киев.: Урожай, 1988 - 576 с.

2. Жидовкин А.М. Экологическая и экономическая целесообразность применения биологически активных веществ при защите сада от вредителей / Биологизация защиты растений: состояние и перспективы. Материалы докладов международной научно-практической конференции. Краснодар, ч. 1., Краснодар, 2001 б, ВНИИБЗР, -С.109-110.

3. Стальная М.И. Агротехнические и биологические мероприятия по борьбе с садовыми вредителями. В сборнике: Научно-практические пути повышения экологической устойчивости и социально-экономическое обеспечение сельскохозяйственного производства Материалы международной научно-практической конференции, посвященной году экологии в России. 2017. - С. 594-598.

4. Хужаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар (II-нашр).- Тошкент: Kom-DAR, 2004. б-56-57.

464

ytadq^

5. Хужаев Ш.Т. Усимликларни зараркунандалардан уйгунлашган химоя килиш,

хамда агротоксикология асослари.- Т. 2014 «Navroz» нашриёти - Б. 307-311.

6. Хдмроев А.Ш., Азимов Ж.А., Ниёзов Т.Б., Соттибоев КС. Бог токзорларнинг зараркунандалари, касалликлари ва уларга карши кураш тизими / -Т. Узбекистан республикаси фанлар академияси "Фан" Нашриёти, 1995 - Б. 73-75.

7. Abbot W.S. A method of computing the effectiveness of an insecticide // J. Econ. Entomol. - Vol. 18. - 1925. - N 3. - рр. 265-267.

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.