Научная статья на тему 'ЦИТРУС ИНЛИ КУЯСИ (PHYLLOCNISTIS CITRELLA STAIN.) НИНГ БИОЭКОЛОГИЯСИ, ЗАРАРРИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ'

ЦИТРУС ИНЛИ КУЯСИ (PHYLLOCNISTIS CITRELLA STAIN.) НИНГ БИОЭКОЛОГИЯСИ, ЗАРАРРИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
47
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЦИТРУС / ғОВАК / ЗАРАРЛАНГАН ДАРАХТ / ТУХУМ / ЛИЧИНКА / ғУМБАК ВА ЕТУК ЗОТ

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Абдурахмонов Д.М.

Цитрус инли куяси тарқалиши, биоэкологияси, зарари ва авлод бериши, қарши кураш чораси хақида келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BIOECOLOGY, DISTRIBUTION AND DISTRIBUTION OF PHYLLOCNISTIS CITRELLA RESTRICTIONS SINCE THE FIFTH

The distribution, bioecology, harmfulness and reproduction of citrus moths are described.

Текст научной работы на тему «ЦИТРУС ИНЛИ КУЯСИ (PHYLLOCNISTIS CITRELLA STAIN.) НИНГ БИОЭКОЛОГИЯСИ, ЗАРАРРИ ВА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ»

Абдурахмонов Д.М. ассистент

Андижон цишлоц хужалиги ва агротехнологиялари институти

ЦИТРУС ИНЛИ КУЯСИ (PHYLLOCNISTIS CITRELLA STAIN.)

НИНГ БИОЭКОЛОГИЯСИ, ЗАРАРРИ ВА ЦАРШИ КУРАШ

ЧОРАЛАРИ

Аннотация: Цитрус инли куяси тарцалиши, биоэкологияси, зарари ва авлод бериши, царши кураш чораси хацида келтирилган.

Калит суз: цитрус, зовак, зарарланган дарахт, тухум, личинка, зумбак ва етук зот.

Abduraxmonov D.M.

assistant

Andijan Institute of Agriculture and Agrotechnology

BIOECOLOGY, DISTRIBUTION AND DISTRIBUTION OF PHYLLOCNISTIS CITRELLA RESTRICTIONS SINCE THE FIFTH

Annotation: The distribution, bioecology, harmfulness and reproduction of citrus moths are described.

Key words: citrus, poppy, damaged tree, egg, larva, mushroom and mature seed.

Х,алк хужалигида цитрус усимликларини урни бекиёсдир. Хрзирги кунда республикамизда цитрус усимликларидан лимон, мандарин, апелсин, етиштирилмокда. Уз урнида бу усимликларга хам бир катор зараркунанда ва касалликлар зарар етказиб, хосилдорлиги, товарлик сифатини пасайтиради.

Цитрус инли куяси- (цитрус FOвак хосил килувчи куя) -тангачаканотлилар (Lepidoptera) туркумининг умиз канотли куялар (Gracillariidae) оиласига мансуб. Бу зараркунанданданинг морфологияси ва биологик ривожланиши буйича чет элдалар томонидан илмий изланишлар олиб борилган Цитрус уяли куяси биринчи марта 1956 - йил Х,индистонда топилган].

Зараркунанда баргда кенг FOвак (мина) ичида Fумбак шаклида кисман кишлаб чикади. Бахорда, янги новда ва барглар хосил булиши билан капалаклари уча бошлайди. Узбекистон шароитларида мавсумда 5-6 авлод бериб ривожланади. Бунда, бахорги биринчи авлоди учун 25 -27 кун, иккинчи авлод учун 15 кун, учуни авлод учун 16-17 кун, туртинчи авлод учун 17-20 кун, бешинчи авлод учун 22-28 кун талаб этади.

Куянинг цитрус усимликларига етказадиган зарари унинг зичлигига ва дарахт бардошлигига боFлик булиб, новдаларнинг кискариши, баргларнинг камайиши ва нихоят хосилдорликни камайиши билан намоён булди. Лимон дарахтларида зарарланган новдалар уртача 24,8 % га, барг сони эса 30,2 % гача зарарлашини аникланди.

Уртача зарарланган дарахт назоратга нисбатан 32,1 %, кучли зарарланганлари эса 60 % гача хосилни зарарлашини аникланди. Изланишлар ва айрим тадкикотлар натижасига кура цитрус инли куяси билан зарарланган 1 га майдонда етиштирилган цитрус усимликларни 55 -70 % хосилнинг кучли зарарланиши аникланди.

Капалак танасининг узунлиги 2,1 мм, кенглиги канот ёйганда 4,8 мм. Боши кумушсимон ок, кузлари каварик кора. Кукраги кумушсимон ок, шу тусли туклари бор. Олдинги канотлари кумушсимон ок, шакли ингичка баргга ухшайди, ички бурчакларида иккитадан кора кенг чизиклари бор, канотлар уртасидан четларига караб узун, тук - сарик тукли попуклари бор. Орка канотлари ингичка, нинасимон, попуклари олдинги канотларникидан узунрок. К,оринчаси кумушсимон ок. Урточиси эркагидан каттарок, узунлиги 2,1 мм, кенглиги канот ёйганда 4-5 мм. Тухуми деярли - юмалок, ясси, ранги тиник ок, кенглиги 0,27 мм. Тухумлардан 16 - 22 кунда личинкалар чика бошлайди.

Личинкаси янги чикканда яшилрок, сунгра яшил-кулранг, боши сарик танасининг биринчи ва икиннчи сегментлари квадрат шаклида, думига караб ингичкалашган. учиннчи ва кейинги сегментлари квадрат шаклли емас. Оёкчалари ривожланмаган. Бошининг куп кисми сарик, колган кисми кизил - сарик. Етук куртнинг узунлиги 3,6 мм булади.

Личинкаси.

Fумбаги урчук шаклли, ранги олдин оч-сарик, сунгра тук-сарик, ва нихоят тук-жигарранг. К,оринчасининг устки томонларида 4 тадан

килчалари мавжуд. Пилласи оч-жигарранг, сунгра тук-сарик-жигарранг ва нихоят, кизил тусли.

Цитрус инли куя кайси фазада кишлаши аник урганилмаган; куп бошка куяларга ухшаб Fумбак шаклида кишлаши гумон килинади. Бир мавсумда 6 та авлод беради. Баъзи минтакаларда бахорги авлодлари йук ва бу пайт факат капалаклари фаол булади. Баъзан личинкалар тез ривожланади ва 11-12 кундан сунг Fумбакка айланади. Японияда тухум ва Fумбак ривожланиши учун хар бирига 9 кундан, курти учун 20 кунча кетади. Уртача хар бир ёзги авлод ривожланиши учун 6 хафта кетади.

Хозирги вактда карам зараркунандаларига карши кимёвий кураш "Узбекистон республикаси кишлок хужалигида ишлатиш учун рухсат этилган пестицидлар ва агрохимикатлар руйхати" (2013) да рухсат этилган препаратлар асосида олиб борилади. Тетрамектин 3.6% эм.к.(Б) 0.15 л/га, Фенкилл 20% эм.к. 0.3 л/га., Циракс 25% эм.к 0.16 л/га.Эсфен-Альфа 5% эм.к. 0.2 л/га.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Турдиева, Г. А., Камбарова, М. А., & Эргашева, Х. И. (2019). Применение гербицида Зета в выращивании озимого нута. Инновационная наука, (5).

2. Хайдаров, Ж., Мамадалиев, М., Эргашова, Х., & Орифжонова, У. (2021, August). USE OF BIOLOGICALLY ACTIVE SUBSTANCES IN PEST CONTROL: https://doi. org/10.47100/conferences. v1i1. 1353. In RESEARCH SUPPORT CENTER CONFERENCES (No. 18.06).

3. Эргашова, Х. И., & кизи Абдулазизова, О. И. (2022). Тамаки трипси (thrips tabaci lind) нинг ривожланиши ва унга карши кураш чораси. science and education, 3(3), 123-127.

4. Эргашова, Х. Помидор экинидаги помидор занг канаси (aculops licopersici) нинг зарари ва унга карши кураш чоралари. экономика, 738-740.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.