Научная статья на тему 'CEMIOSTOMA SCITELLA L БИОЭКАЛОГИЯСИ ВА УНГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПЕРЕПАРАТЛАРНИ САМАРАДОРЛИГИ'

CEMIOSTOMA SCITELLA L БИОЭКАЛОГИЯСИ ВА УНГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПЕРЕПАРАТЛАРНИ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
21
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Дўлана гирдак куяси / ҳосил / зарар / самара / биологик / инсектицид / доминант. / Hawthorn moth / yield / damage / effectiveness / biological / insecticide / dominant.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — O. Usvaliev, D. Holjigitova, N. Raimbaeva, S. Eshtemirov

Мақолада Республикамизнинг уруғ мевали боғларида учраб сезиларли даражада зарар келтириб келаётган дўлана гирдак куясининг зарари ҳамда унга қарши кураш тўғрисида маълумотлар келтирилган. Дўлана гирдак куяси қарши 2020-2022 йилларда Чуст туманида ўтказилган тадқиқот натижаларига кўра ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) 0,1-0,2 л/га сарф меёрида синалган 14 куни 92,4-94,9% самарадорлик билан бошқа препаратлардан устунликни намоён етган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — O. Usvaliev, D. Holjigitova, N. Raimbaeva, S. Eshtemirov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BIOECALOGY OF CEMIOSTOMA SCITELLA L AND EFFECTIVENESS OF CHEMICAL PREPARATIONS AGAINST IT

The article contains information about the damage of the hawthorn moth, which is causing considerable damage in the orchards of our Republic, and the fight against it. According to the results of the study conducted in Chust district in 2020-2022 against the hawthorn moth, ESPERO, sus.k (Imidacloprid + alpha-cypermethrin) at the rate of consumption of 0.1-0.2 l/ha tested 92.4-94.9% efficiency on 14 days showed superiority over other preparations.

Текст научной работы на тему «CEMIOSTOMA SCITELLA L БИОЭКАЛОГИЯСИ ВА УНГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПЕРЕПАРАТЛАРНИ САМАРАДОРЛИГИ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

CEMIOSTOMA SCITELLA L БИОЭКАЛОГИЯСИ ВА УНГА ^АРШИ КИМЁВИЙ ПЕРЕПАРАТЛАРНИ САМАРАДОРЛИГИ Усвалиев Ойбек ТурFунович

Катта укитувчи Х,олжигитова Диёра Махмуд кизи

талаба

Раимбаева Насиба Шухратилла кизи

талаба

Ештемиров Сирожиддин Зафар ^ли

талаба

https://doi org/10.5281/zenodo.7219905

Аннотация.Мацолада Республикамизнинг уруг мевали богларида учраб сезиларли даражада зарар келтириб келаётган дулана гирдак куясининг зарари уамда унга царши кураш тугрисида маълумотлар келтирилган. Дулана гирдак куяси царши 2020-2022 йилларда Чуст туманида утказилган тадцицот натижаларига кура ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) 0,1-0,2 л/га сарф меёрида синалган 14 куни 92,494,9% самарадорлик билан бошца препаратлардан устунликни намоён етган.

Калит сузлар: Дулана гирдак куяси, %осил, зарар, самара, биологик, инсектицид, доминант.

БИОЭКАЛОГИЯ CEMIOSTOMA SCITELLA L И ЭФФЕКТИВНОСТЬ ХИМИЧЕСКИХ ПРЕПАРАТОВ ПРОТИВ НЕЕ

Аннотация. В статье приведены сведения о вредоносности боярышниковой плодожорки, наносящей значительный ущерб семенным садам нашей республики, и борьбе с ней. По результатам исследований, проведенных в Чустском районе в 2020-2022 гг. против боярышника, ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) при норме расхода 0,1-0,2 л/га испытана эффективность 92,4-94,9%. на 14 сутки показал превосходство над другими препаратами.

Ключевые слова: боярышник, урожай, вред, эффективность, биологический, инсектицид, доминант.

BIOECALOGY OF CEMIOSTOMA SCITELLA L AND EFFECTIVENESS OF CHEMICAL PREPARATIONS AGAINST IT

Abstract. The article contains information about the damage of the hawthorn moth, which is causing considerable damage in the orchards of our Republic, and the fight against it. According to the results of the study conducted in Chust district in 2020-2022 against the hawthorn moth, ESPERO, sus.k (Imidacloprid + alpha-cypermethrin) at the rate of consumption of 0.1-0.2 l/ha tested 92.4-94.9% efficiency on 14 days showed superiority over other preparations.

Keywords: Hawthorn moth, yield, damage, effectiveness, biological, insecticide, dominant.

КИРИШ

Мевали богларда дулана гирдак куяси куртлари бех,и, нок ва айникса олманинг буртаётган ва ёзила бошлаган куртакларини еб, зарар етказади, шунинг натижасида дарахтлар узок вактгача баргсиз булиб колади. Кейинчалик куртлар барг эти билан

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

озикланади. Каттик зарарланган барглар кунгир тусга киради ва куйганга ухшаб туради. Бунга асосий сабаблардан бири зараркунандаларга карши турли усул (агротехник, биологик, кимёвий ва физик-механик) лар устида тадкикотлар олиб борилган, лекин уларни ишлаб чикаришга жорий килиниши устида етарлича ишлар олиб борилмаган. Амалдаги кураш чора тадбирларининг самарасини ошириш учун богларни химоя килишда кулланиладиган усул ва воситаларни такомиллаштириш зарур.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Cemiostoma $сИе11а L.нинг систематик тахлили: Бугиноёклилар-Ог^оро^а типи, хашаротлар-1те&а синфи, (Lepidoptera, Cemiostomidae оиласига мансуб). Олма дарахтларига баъзан кучли зарар етказади.

Таркалиши. Россия, Урта Осиё мамлакатлари, ^озогистон, Кавказ, Урта ва Жанубий Европада учрайди. Узбекистоннинг барча худудларида учратиш мумкин. [3, 4].

^аноти ёзилганда капалаги 6-7 мм келади, ранги кумушсимон ок, ялтирок, оч хаворанг тусда товланади, олд канотларининг учидан учта кора нукта чузилади. Орка жуфт канотлари ингичка, серхошия, корамтир-кунгир. Тухуми оч-кулранг, овал шаклда (0,28 х 0,18 мм). куртлари 5 мм гача боради, ранги кукиш, кора-кунгир никоб ичида булади. Гумбаги оч кунгир тусда булиб ромб шаклидаги пилла ичига жойлашган.[1, 2]

Дулана гирдак куяси олма дарахтининг атрофидаги ерда хазонлар остида, дарахт пустлокларининг орасида гумбаклик шаклида пилла ичида кишлаб чикади.Сет^^та $сиеПа Ь. зарарлилик даражасини аниклашга каратилган тадкикотлар 2020-2022 йилларда Наманган вилоятининг Чуст тумани богдорчиликка ихтисослашган хужаликларида олиб борилиб, куяларнинг микдорлари буйича олма дарахтларининг зарарланиши тахлил килинди.

Олиб борилган тадкикотларга кура Дулана гирдак куяси олма дарахтларининг атрофида ерда хазонлар остида, дарахт пуслокларининг орасида гумбаклик шаклида пилла ичида кишлаб чикади. Апрелнинг биринчи ярмида учиб чика бошлайди. Урчигач асосан олма дарахтларининг баргига (ост томонига) якка-якка килиб, жами уртача 60 тагача тухим куяди, 7-10 кундан кейин куртлар барг томон очиб чикади ва ва тугридан-тугри баргнинг ичига киради ва унинг юмшок кисми билан доира шаклида харакат килиб озикланади. Бир мавсумда дулана гирдак куяси 4 та авлод бериб ривожланиши аникланди. Шунингдек, кузатувларга кура куя куртлари 4 ёшни утайди.

Тадкикот натижаларининг курсатишича дулана гирдак куяси куртларининг озикланиш давомийлиги 25-28 кунгача давом этади ва улар бу вакт давомида 2-3 тагача меваларни зарарлаши кузатилди. куртлар мева пусти остига кириб, мева этидан камера очади ва унинг ичида бирмунча вакт озикланиб турди. Х,ар бир курт 25 -30 кун давомида озикланди. Бир дона биринчи авлод куртлари умри давомида 4-6 дона мевани, 2 -авлод куртлари 5-7 дона мевани зарарлайди.

Олиб борилган тадкикот натижаларига кура Тошкент ва Наманган вилоятларининг тоголди туманларида дулана гирдак куяси олма дарахтларига кучли зарар етказаётганлиги аникланди. Бу эса олма хосилнинг йукотилиши ва дарахтларнинг кучсизланишини бартараф этиш учун тезкор чоралар куришни талаб этади. Шу боис тадкикотларимизда мазкур зараркунандага карши кураш воситаси сифатида бир канча кимёвий гурухларга мансуб инсектицидлардан фойдаланиб дала тажрибалари утказилди.

Дала тажрибалари Чуст тумани худуди (Ачапошша) фермер хужаликларидаги олма

БС1ТЖСТ АЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕКМАТЮМАЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

богларида утказилди. Баландлиги 3 м гача булган дарахтларга (хар вариантда 6 тадан) моторли кул пуркагичи билан ишлов берилди. Сувнинг сарф-меъёри 1000 л/га килиб олинди. Бунга мувофик ишчи суюклик концентрацияси танланди. Зараркунандани хисобга олиш ишлов беришгача ва ундан сунг 1, 5, 10 ва 15 кун утгач амалга оширилди. Дулана гирдак куяга карши ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) 0,1-0,2 л/га, Атилла Супер 10% эм.к. (Лямбда-цигалотрин) 0,2-0,4 л/га, хамда Фуфанон 57% эм.к. (Малатион) 1,0-3,0 л/га хисобида кулланилди. Андоза варианти сифатида Би 58 40% эм.к. (Диметоат) 2,0 л/га перепартидан фойдаланилди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

2020-2022 йилларда Чуст туманида утказилган тадкикот натижалари 2-жадвалда келтирилган булиб, бунда синалган барча кимёвий препаратлар Дулана гирдак куяга карши курашда юкори самарадорликка эга эканлиги аникланди.

1-жадвал

Дулана гирдак куяга карши синалган инсектицидларнинг биологик

самарадорлиги

Дала тажрибаси, Чуст тумани (Ачапошша)ф/х- 1000 л/га, 2020-2022 йй.

№ Вариантлар Ишчи суюклик препарат конц., % Сарф-меъёри, л(кг)/га 5 та зарарланган шохдаги куртларнинг уртача сони, дона Самарадорлик, % куйидаги кундан сунг:

Ишлов беришгач а Ишлов берилганидан сунг куйидаги кун утгач

3 7 14 3 7 14

ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) 0,1 0,1 47,3 18,5 11,3 5,4 62,8 78,5 92,4

0,2 0,2 67,2 22,1 13,2 5,1 68,7 82,3 94,9

Атилла Супер 10% эм.к. (Лямбда-цигалотрин) 0,02 0,2 60,5 27,3 19,7 9,6 57,1 70,6 89,4

0,04 0,4 55,7 21,4 15,2 5,9 63,4 75,4 92,9

Фуфанон 57% эм.к. (Малатион) 0,1 1,0 38,3 17,1 11,4 6,5 57,5 73,1 88,6

0,3 3,0 47,5 19,8 11,9 5,8 60,3 77,4 91,8

Би 58 (андоза) 0,02 2,0 66,8 21,8 14,3 8,1 68,9 80,7 91,9

Назорат (ишлов берилмаган) - - 37,4 39,3 41,5 55,9 - - -

МУ^ОКАМА

Дулана гирдак куяга карши 2020-2022 йилларда Чуст туманида утказилган тадкикот натижаларига кура ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин) 0,1 л/га сарф меёрида синалган 14 куни 92,4%, 0,2 л/га сарф меёрида синалган вариантда эса 94,9% самара берди. Атилла Супер 10% эм.к. (Лямбда-цигалотрин) 0,2 л/га сарф меёрида синалган вариантда 14 куни 89,4%, 0,4 л/га меёрда синалган вариантда эса 92,9% хдмда

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Фуфанон 57% эм.к. (Малатион) 1,0 л/га сарф меёрида синалган вариантда 14 куни 88,6%, 3,0 л/га х,исобида кулланилганда эса 91,8% андоза вариантига нисбатан самарадорликни намаён этди.

ХУЛОСА

Утказилган тажрибалар хулосасига кура турли кимёвий гурухларга мансуб ЭСПЕРО, сус.к (Имидаклоприд + альфа-циперметрин), Атилла Супер 10% эм.к. (Лямбда-цигалотрин), Фуфанон 57% эм.к. (Малатион) сарфмейёрларида дулана гирдак куяга, карши куллаш тавсия этилади.

REFERENCES

1. Алексидзе Г.Н., Абашидзе. Прогноз вредоносности яблоневой моли // Защита и карантин растений.- 1983.- №6.- С. 27-28.

2. Бабаян А.С. Избирательность бабочек мальвовой моли/4-й съезд Всесоюзного Энтомологического общества: тез. докл.-М.; Л., 1959. -№C. 7-8.

3. Ш.Т.Хужаев Усимликларни зараркунандалардан уйгунлашган химоя килишнинг замонанвий усул ва воситалар, - Тошкент:<Навруз> -2015 331 б.

4. Хужаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар (II-нашр). - Тошкент: Kom-DAR, 2004. - 103 б.

5. Schwartz, J.L. Laboratory cultury of Orange Tortrix, and its susceptibility to four insecticides /J.L.Schwartz, R.L.Lyen //Econ. Entomol. 1970. - Vol. 63. -No. 6.-P. 17881790.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.