Научная статья на тему 'ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИ'

ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
157
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Мевали дарахтларнинг касалликлари / калмараз касаллиги / қўтир парша касаллиги.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Дарьябай Даулетназарович Уббиниязов, Улуғбек Ғанийбай Уғли Жумамуратов, Дамир Алтпысбай Ўғли Аймуратов

Олманинг калмараз касаллиги ва унга қарши курашиш усуллари ҳақида мақолада баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИ»

!>'I Ъ ^ ") ]> <б>

^ТАООЮОТЬАР №2 2022

*

*

ОЛМАНИНГ КАЛМАРАЗ КАСАЛЛИГИ

>

¡1 Р*

Дарьябай Даулетназарович Уббиниязов

Усимликлар карантини ва ^имояси илмий-тадщщот институти Кррацалпогистон Республикаси филиалы директори Улугбек Ганийбай угли Жумамуратов Усимликлар карантини ва ^имояси илмий-тадщщот институти ^ора^алпогистон Республикаси филиалининг катта илмий ходими Дамир Алтпысбай угли Аймуратов

- ж ^ж^жжж - Г** "

Усимликлар карантини ва ^имояси илмий-тадцицот институти Крракалпогастон Республикаси филиалининг кичик илмий ходими https://doi.org/10.5281/zenodo.7239358

1 >1бН ^й >

1*<1 > 1 !

Аннотация: Олманинг калмараз касаллиги ва унга карши курашиш

усуллари хдкдда мак;олада баён этилган.

Калит сузлар: Мевали дарахтларнинг касалликлари, калмараз касаллиги

* 1 ):

кутир парша касаллиги.

Ж

Калмараз (цутир, парша) касаллиги олмада дунёнинг барча мамлакатларида, жумладан Марказий Осиё давлатларида ва Узбекистоннинг барча вилоятларида тарцалган.

Касаллик белгилари. Касаллик олма дарахтларининг барг, гулкосабарглари ва меваларини, барг ва мева бандларини, камроц лолларда новда ва куртак тангачаларини (цобицларини) зарарлайди. Баргларнинг пастки томонида жигарранг, кулранг ёки зайтун-яшил тусли доглар ривожланади.

Битта барг устида битта - иккитадан бир неча юзгача дог пайдо булиши мумкин. Вак;т утиши билан улар усаДи> йириклашиб, цушилиб кетади, дог остидаги ^ужайралар нобуд булади, натижада доглар баргларнинг пастки томонидан ^ам куринади. Усти доглар билин тула цопланган барглар буралиб, хунук шакл олади ва тукилади. Ёш меваларда барглардагига 5^шаш доглар пайдо булади, сунгра улар кунгир туе олади, пробкалашади, усти чатнайди, меванинг шакли бузилади. Барг ва мева бандлари зарарланиши улар тукилишига олиб келади. Нам шароитда барг ва мевадаги догларнинг устида, кузгатувчининг споралаш органларидан ташкил топган юпца, бахмалсимон, тук;-зайтун ёки зайтун-^унгир тусли могор патлами ривожланади. Ёз охири -куз бошларида зарарланган меваларда тапщи белгилар ривожланмайди ёки жуда кичик, ту^-^унгир доглар пайдо булади, омборхоналарда саьутш пайтида уларнинг диаметри 0,1-0,4 мм гача усади, думало^ шакл ва цора туе олади. Касаллик омборхонада бопща меваларга тарцалмайди. Зарарланган новдаларда

3:

>

Ы>

ы>

дрг ]

ы ^

ош

1 х

Ы)>

Ы У>

ы >

Шщ >

ЪЙ*

рй*

>

Я:>

>

Щ >

> о-

зи >

ТАЬ01Ы УА

^ТАООЮОТЬАР Мо2 2022

унча катта булмаган буртмалар ривожланади, улар кейинчалик ёрилади ва новданинг усти куп жойларидан чатнаб кетади; натижада новда усиши секинлашади, купинча куриб колади.

Касалликнинг зарари. Касаллик натижасида мева х,осилининг микдори ва сифати бевосита (мевалар тукилиши, бозорбоплигини йукотиши, омборхоналарда саклаш пайтида чириб кетиши) ва бавосита (барглар тукилиши, дарахтлар ривожланиши сусайиши, уларнинг киш совугига чидамсиз булиб колиши, мевадаги яралар оркали бопща хдшарот ва микроорганизмлар кириб олиши ва мевани чиритиши) камаяди. Бах,орда салкин хдво ва юкори намлик кузатилганда х,осилнинг 70 фоизигача ёки купроги йукотилиши мумкин.

Щу

■ )И»

щ > щ >

I ш

щ >

гр

Щ:

Цй >>

Ра ' ^ >!» х>

1 >» А:

рШ >0»

эй*

Кураш чоралари. Агротехник ва санитария тадбирлари. Богни юцори агротехника талабларида парвариш цилиш, озшугантириш, сугориш, хдшаротларга царши курашиш лозим. Замбуругнинг цишловчи авлоди -псевдотецийлар мивдорини камайтириш мацсадида олма дарахтлари оралари очик; булиши ва шамол яхши юришини таъминлаш (дарахт барглари ёмгирдан сунг тез куриши, касаллик камайиши ёки йукотилиши учун шароит яратади); дарахт тагини буталаш, цуриган ва ортицча ривожланган поя, шох ва новдаларни вак;тида кесиб туриш; кузда ^осил йигиб олингач, баргларга азотли угит (мисол учун, мочевина) ёки фунгицид пуркаш; дарахтлар барглари тукилгач, уларни ва тукилган меваларни йигиб олиш ва йуцотиш, дарахт атрофи ва к;атор ораларини 20-30 см чуцурликда агдариш, кузги шудгордан олдин гектарига 60-70 кг соф калий ва фосфор, ёзда ^ар бир дарахтга 1-1,5 кг аммофос угитини 2 марта бериш лозим. Кимёвий кураш чораларини цуллашни

Щ >

>

ШЧ

о.

«

><о\Ьс>

<Т18|Т>

газ

I

' ж* » «!

ЫЗ

!>'I Ъ ^ ") ]> <б>

^ТАООЮОТЬАР №2 2022

*

*

Нт<у-и*1иЫу ¿итаМ

эрта ба^орда бошлаш ва кейинчалик, об-^аво башоратларини ^исобга олган

х,олда, сернам об-^авода ^ар 7-10, намгарчилик камрок; булганида ^ар 10-14 кун утганда такрорлаш керак. Х,аммаси булиб бир мавсумда 5-8 мартагача фунгицид пуркаш лозим. Ишловларни ^ар гал ёмгирдан кейин утказиш мацсадга мувофшедир.

Куртакларёзилишидан олдин цуйидаги препаратлардан бири

пуркалади:

- Бордо суюьдшги, 3-4% ли эритма (100 л сувга 3-4 кг мис купороси ва 3-4 кг сундирилган о^ак), мис купороси буйича 30-60 л/га меъёрида (эритма сарфи 1500-2000 л/га, ёки дарахт яхшилаб ?фшангунича);

- Мис оксихлориди 90% н.кук., 0,3-0,5% ли эритма;

- О^ак-олтингугурт цайнатмаси (ООК^), 5о ли;

- Темир купороси 53% э.кук., 2,0-3,0% ли эритма, 30-40 кг/га меъёрида дарахтларга ва остидаги тупровда;

- Вектра 10% сус.к., 0,03% ли суспензия, 0,3 л/га меъёрида. Куртакёзилишидаврида ^ам Бордо суюьдшги ёки Вектра билан

юк;оридаги курсатилган меъёрларда ишлов берилади ва рахтлар гуллашигача ва гуллагандан кейин цуйидаги препаратлардан бири пуркалади: - Бордо

*

>*

суюк;лиги, 1,0% ли эритма, мис купороси буйича 10-20 л/га меъёрида (эритма сарфи 1500-2000 л/га);

- Вектра 10% сус.к., юцорида курсатилган меъёрда;

»<п-

- Топсин-М 70% н.кук., 0,1% ли суспензия (100 л сувга 100 г), 1,0 кг/га меъёрида;

- Фулпас 10% эм.к., 0,2-0,3 л/га меъёрида;

- Панч 40% эм.к., 0,05-0,075 л/га меъёрида. Усувдаврида цуиидаги препаратлардан бири пуркалади:

- Байлетон 25% н.кук., 0,04% ли суспензия, 0,4 кг/га меъёрида;

- Импакт 25% сус.к., 0,01% ли суспензия, 0,1 л/га меъёрида;

- О^ак-олтингугурт цайнатмаси, 0,5-1,0о ли эритма;

- Сапроль 20% эм.к., 0,1% ли эмульсия, 1,0 л/га меъёрида;

- Фулпас 10% эм.к., 0,2-0,3 л/га меъёрида;

- Панч 40% эм.к., 0,05-0,075 л/га меъёрида.

Чидамли навлар экиш. Олма навларининг калмаразга чидамлилиги ^ар хил.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Самарканд тунгичи, Ренет Симиренко, Розмарин, Голдспур, Делишес, Ренет т^™™ .................... тт.™,..........

Бурхардта, Апорт, Румянка алматинская ва Пеструшка навлари цаттик;

г*

шикастланади. Уртача чидамли навлар каторига Антоновка, Боровинка, Жонатан, Либерти, Флорина, Голден Делишес, Старкримсон, Кандил Синап ва Ренет Ландсбергский навлари киради. Малика, Макфри, Пионер, Трент, Нова

■ >4> Щ >

J>

J H J eJ

-¡>5*

Ы > Ы >

о

Ш

к/

„ TALQIN VA ^TADQIQOTLAR

Hmiy-usJubiy JurnaH

№2 2022

Изигро, Новамак, Ришелье ва Роувиль навлари чидамли, Прима, Присцилла, Сир Прайз, Жонафри ва Редфри навлари юцори чидамлиликка эга.

Адабиётлар:

1. Б. А. Х,асанов, P.O. Очилов, P.A. Гулмуродов. Мевали ва ёнгоц мевали дарахтлар, цитрус, резавор мевали буталар ^амда ток касалликлари ва уларга царши кураш. Тошкент, 2010

2. roypchel.ru syperdacha.ru

3. https://www.pro-of.com.ua/osnovnye-bolezni-yablok-pri-xranenii/

ß- ц >

\>P

m

, >i> * Ц

ЪЩщ P4 >

; Я*-

■ Ы p i

m>

Ръ*1 Ы >

Ы ]> hü*

Ш]>

! >>y

Ыз

ЬйФ Ы>

—ss«»

rfi^Si <Т190Т>

газ

q >j#

рЙ*

j >>

3 >3*

с, ;>>

ц )ф

i >j*

сЬЙ*

>

: >5*

J ]>j# &

• l>* .^H >

Ш

m

шШ \ j><:>

жз

>

:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.