CC BY
38
УДК 615.454.1:546.57
Л.М. ДЖУМАБАЕВА1, Н. ЖАКИРОВА1, П.И. УРКИМБАЕВА2
С.Ж.Асфендияров атындагы Казац ¥лттыцМедициналыцУниверситет'1,Алматы 2Аль-Фараби атындагы Казак, ¥лттыц Университет^Алматы
КУМ1С ^G+j НАНОБ0ЛШЕКТЕР1 КОСЫЛГАН ГИДРОГЕЛЬД1И ФАРМАЦЕВТИКАДАГЫ МАНЫЗЫ
ty^ih. Мацалада кум/с (Ад*) нанобвлшектерi цосылган жанр гидрогельд'н алынуы мен цолданылуы туралы мэл'меттер цамтылып жуйелендiрiлген. Гидрогель медицинанын турлi саласында цолданысца ие. Кумк нанобвлшектер'1 цосылган жана гидрогельд'н алынуы жарацат бетiнiн жылдам жазылуын цамтамасыз ететiн жана тангыш материалдар iзденiсiнiн нэтижеа болып табылады.
TY^rndi сездер: гидрогель, N-винилпирролидон, кумс нанобвлшектер'1.
Гылым, техника, технология жэне медицинаныц эр тYрлi багыттарынык каркынды дамуы полимерлi тацгыш материалдарга койылатын жаца талаптарды енгiзуде. Осыган орай, жумыста алынатын полимерлi гидрогельдер непзшдеп тацгыш материалдардыц технологиясын жасау медициналык тэжiрибеде Карапайым, амбулаториялык жагдайда жYPгiзуге болатын, Yнемдi, жаракатталуы мен емдеу мерзiмi темен тYPлi дэрежедеп кYЙiктерге карсы жаца эдiстi енпзуге мYмкiндiк бередi. Тершщ за^ымдануы кеп жагдайда адам денесшщ едэуiр белтн алуы мYмкiн. ТМД елдершщ езшде-ак жыл сайын 1 млн. ^йген, 11 млн. травматикалык жара^аты бар жэне 5,5 млн. тер^ терiасты жасушаларына операция жасаган адамдар тiркелгедi [1]. Жара^аттану, кYю эсерiнен терi жабындысыныц бузылуы тамыр мембраналарыныц ет^зпштгшщ жогарылауына жэне за^ымданган улпаныц iсiнуiне экеледi, сонымен Катар зат алмасу процесше керi эсер етiп, эксудатта улы енiмдер жиналуына экелi мYмкiн. Эксудат - бул тамырдыц бузылуынан пайда болатын биологиялык суйыктык, акуыз, ыдырау енiмдерi, эр тYPлi микроорганизмер, бактериалы эндоксиндер мен т.б. заттармен жараны толтырып туратын суйык орта [2]. «Гель» тYсiнiгi коллоидты химияда табигаты эртYPлi Катты заттардыщ кецктттеп каркасы болып табылады, Yлкен келемде ер™шт иммобильдейдi де, Yлкен, катты заттар секiлдi касиетке ие болады. Алайда полимерлер коллоидты жYЙе емес, шын ерiтiндiлер тYзе алатыны белгЫ болгандыктан полимерлi гельдер ерекше класса жiктеледi. Полимерлi гельдер деп - полимер-ерпжш жYЙесiнен туратын, макромолекулалардыц кецктттеп торлы жYЙесiн айтады [3]. Полимерлi гельдер медицинада кептеген максаттарда, оныц iшiнде, дэрiлiк заттарды бакылауда белiнудi реттеу Yшiн колданылады. Оган гельдерге тэн мацызды касиеттер себепкер. Сызыктык полимерлердщ барлык пайдалы касиеттерше ие бола отырып, ^с^ну кабтетке ие гельдер жаралардан белшетш iрiкдi суйыктыктар мен экссудаттарды с^рт алады, сонымен катар дэршщ эсер ету мерiзiмiнiн узарту мYмкiндiгi жогары жэне колдануга ыцгайлы. Осыган байланысты, полимерлiк гельдерден жумсак тYЙiсу линзалары, дэрiлiк непздщ бакылаулы жэне узак уакыт белшуш камтамасыз ететiн дэрiлiк формалар, трансдермальды терапевтiк жYЙелер дайындау мYмкiндiктерi зерттелдГ Кдоамында кеп мелшерде тепе - тецдтт судыц болуы гельдердi ^урылымы бойынша адам агзасына ете уксас етедi. Муныц езi полимерлiк гельдерге ерекше биоYЙлесiмдiлiк бередi. Сонымен Катар, ец мацыздысы - тацгыш материалдар ретшде Колданылуы. Полимерлiк гельдердщ кептеп зарттелуше жэне усынылуына карамастан элемдт медициналык тэжiрибеде, негiзiнен, макта-мата жэне вискозадан
жасалган тацгыш материалдар (дэкелер, макта) колданылуда. Хирургиялык тэжiрибеде жаца жаракаттарды тазарту Yшiн мата жэне мата емес талшыкты гемостатикалыц материалдарды колдану мацызды. Олар дэке немесе майлык тYрiнде жаракаттагы канды токтатуга пайдаланады. Эр тYрлi полимерлер непзшдеп сорбирлеушм материалдар унтак, талшыкты буйымдар, губкалар(жекелер десек калай) тYрiнде шыгарылады. Полимерлi сорбирлеушi материалдар жаракат бетшен алынуы оцай немесе биодеградацияга ушырайды. Сорбирлеушi материалдар жаракаттыц алгашкы сатысында колданылатын болгандыктан, жара бетiн ферментативт тазалау кабтетш жэне антимикробтык касиет беруге болады [4]. Гидрогельдi сорбциялык материалдарды кYЙiк пен суйыктык белетш жаракаттарга колданады. Бул тацгыш материалдар тYрiне поли-Ы-винилпирролидон немесе поливинилпиридиннщ сулы ерiтiндiсi жатады, оларды колданбалы радиациялык химия институтында (Лодзь, Польша) у- сэулелендiру аркылы алады. Жаракатка инфекция тYспес Yшiн, алынган мелдiр, жлпш материалга антимикробты препараттарды енгiзу оц нэтижелер берген [5]. Поливинилпирролидон непзшде тiгiлген гидрогельдер (полиэтиленгликоль мен агардыц аз мелшердегi коспасы) тропикалык климат жагдайындагы жаракаттарды тацуга ыцгайлы екен дэлелденген [6]. Жаракаттарга арналган с^рушм материал ретiнде агароза торларынан, акриламид сополимерi жэне сiцiру кабтет жогары, сонымен Катар, iсiнген кYЙде жогары берттЫк керсететiн метиленбисакриламид негiзiнде жасалган «Geliperm» препаратын (Max Planck Institute for Immulology & Dermatology, Швейцария) ^олдануга болады. Бул материал оттект^ сулы буды, теменмолекулалык Косылыстарды жэне молекулалыщ массалары 106 дейiн акуыздарды еткiзедi де, бактерияларды еткiзбейдi. Оган Коса лента немесе тYЙiршiк (терец жаракаттар Yшiн) тYрiнде колданылады [7].
Полимерлердщ радиациалы-химиялык технологиясы химия ендiрiсiнiц, оныц iшiнде полимерлi материалдарды колданылатын салалардыц болашагы бар багыты. Радиациялы технологияны енгiзудiц тиiмдiлiгi экологияныц кау^ сатыларын иондаушы сэулеленумен «таза» ецдеуге алмастыру мYмкiндiгiмен, технологиялык сатылар санын азайтумен жэне процестердiц энергиясыйымдылыгыныц темендеуiмен сипатталады [8]. Полимерлердiц радиациялык немесе оларды егу модификациясы аркылы эртYрлi дэрiлер, ферменттер жэне т.с.с иммобилизация максатында полимер тасымалдагыштар немесе матрицалар алыну мYмкiндiгi бар. Осыган орай, дэрЫк заттардыц матрицадан белЫт шыгу жылдамдыгыныц
ке/^ есебшен пролонгациялыщ эрекетiне жетуге болады, шу дэрежесiн реттеуге болады [9]. Медициналыщ буйымдардан бас^а радиациялыщ залалсыздандыруга кейбiр дэрiлiк препараттар (мысалы, майлар, унта^тар жэне т.б.), косметикалыщ материалдар ушырайды. Биомедицинада ^олданылатын
гидрогельдердщ синтезi уш^н сэулеленудi ^олдану бiр технологиялыщ сатыда вымнщ алынуы мен залалсыздандырылуын бiрiктiруге мYмкiндiк бередi. Бул технологияны жецтдетуге жэне вндiрiс шыгынын твмендетуге мумкшдт бередi. Иондаушы сэулелену (у-сэулелер немесе электронды шо^тар) внiм шше ^аптама ар^ылы енуi мYмкiн болганды^тан, бул вымнщ соцгы жабындысы ретЫде ^олданылатын жабыщ ыдыстар немесе сыйымдылы^тарда субстракларды
сэулелендiруге мYмкiндiк бередi. Сонымен б^рге, радиациялыщ сэулеленудi ^олдану инициатор, шушм агент немесе бас^а ^оспалардыц ^алдыгынсыз, таза, ^оспасыз внiм алуга мYмкiндiк бередi. K|азiргi кезде полимерлт биоматериалдарды радиациялыщ т^гу ар^ылы полиакриламид (ПАА), поливинилспиртi (ПВС), полиэтиленоксид жэне поли^-винилпироллидон (ПВП) негiзiндегi гидрогельдердi алуга мYмкiндiк квп. Радиациялыщ шудщ артыщшылы^тары: салыстырмалы тYPДе о|ай, торларды сэулелену шарттары ар^ылы реттеуге болады, процест твменгi температурады жYPгiзуге болады, сонымен ^атар алынытын внiм таза болады (инициатордыц ^атысынсыз). Радиациялыщ штген гидрогельдер беттiк белсендi заттар (ББЗ) (ферменттер, дэрiлер) тасымалдаушысы ретiнде, имплантанттар рвлiнде, протездер, квзге арналган линзалар, медициналыщ мембрана, тацгыш материалдар ретЫде де ^олданылады. ПВП негiзiндегi гидрогельдердщ гидрофильдiк ^асиет жогары жэне жа^сы биоYЙлесiмдiлiкке ие [10]. КYЙiкке ^арсы жэне тропикалыщ жараларга ^арсы материалдар бола алады. ПВП дэрiлiк форма - таблетка жасауда, ^ан алмастыргыш
жэне ^анныц детоксикаторы ретiнде ^олданыс табуда. Оныц негiзiнде пролонгациялы^ эсердеп препараттарды ке| спектрлi белсендi тYрiн алуга болады. Сонымен Катар, суйы^ дэрiлiк заттардык ^оюлат^ышы ретiнде жэне дэрЫк заттарды тасымалдагандагы ^абыщша, биоактивт жа^па майлар ретiнде де колданылады. Медицинада ке| ^олданыс табу Yшiн полимерге ^ойылатын талаптар ретiнде олардыц таза болуы мен физика-механикалыщ ^асиеттерЫе аса квцт аударылады. Полимер ^урамында ылгал бар болса, алынатын Yлдiрлер мвлдiрлiгiн жогалтады. Бул мэселенi кристалдыгы жогары квмiртек диоксидiн ^олдану ар^ылы шешуге болады [11].
Жаражазгыш материалдардыц антимикробты активтiлiгiн ^амтамасыз етуi квп жагдайда жара Yдерiсiнiк жагымды втуi мен жара^аттанган улпалардыц ^урылымы мен функционалды тутастыгыныц тезiрек ^алпына келуше байланысты. Антибиотиктердщ эсерiне тура^ты есепаз квп патогендi штаммдар мен шартты-патогендi микроорганизмдердщ ке| таралуына байланысты, бейорганикалыщ байланыстардыц негiзiндегi антибактериальды препараттарды ^олдануга, соныц iшiнде кYмiс ^осылыстарына зор ыщылас встi. Алайда, ^мктщ молекулалыщ жэне коллоидты препараттары жогары шогырландыруды талап етедi, ал олардыц тацгыш материалдар ^урамында квп мвлшерде болуы квптеген жанама эсерлермен сипатталады. Бiздi| зерттеулер нэтижесiнде кYмiс иондарыныц нанобвлшектерiн ^олдану ар^ылы тацгыш материалдарга ерекше ^асиет беруге болады деген ^орытындыга келдiк.
Осыган орай, нанобвлшектер тYрiнде кYмiстi пайдалану олардыц жогары реакциялы^ ^абтетЫщ ар^асында ^м^щ ^алыпты шогырлану мвлшерiнен 2-3 есе твмен жиналуы ар^ылы 1^ажетп бактерицидтi эсерЫ тигiзу, жанама эсерлер мен цитотоксикалылы^тык алдын алуга мYмкiндiк бередi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Раскина Л.П., Якубович В.С.-В.: ВНИИ // Медполимер: 25 лет. - М.: ВНИИ-ИСЭНТИ, 1991. - С. 40-42.
2 Рычагов Г.П. Гарелик П.В. Общая хирургия. Том 1. Выш. шк., - 2008. - 543с.
3 Роговина Л.З., Васильев В.Г. Многообразие полимерных гелей и основные факторы, определяющие свойства самих гелей и получаемых из них твердых полимеров // Высокомолекулярные соединения. - 2010. - Т. 52. - № 11. - С. 19751987
4 Штильман М.И. Полимеры медико-биологического назначения. - М.: ИКЦ «Академ-книга», 2006. - 400с.
5 Hilmy N., Darwis D., Hardingsth L. Radiat. Phys. And Chem. - 1993. - № 4-6. - Р 911-914
6 Kickhofen B., Wokalek H., Scheel D., Ruh H. //Biomaterials. - 1986. - № 7. - Р. 67-72
7 Szycher M., Battiston G.C., Vincent J., Rolfe J.L. - In: 30th Nation.Symp.and Exhibition [Anaheim, CA, 1985]. Covina. CA. - 1985. -Р.510-523
8 Пикаев, А.К. Радиационная химия и технология на рубеже веков. Современное состояние и перспективы развития. / А.К. Пикаев // Химия высоких энергий. - 2001. - Т.35. - № 6. - 403 с.
9 Османов В.К., Бирюков О.В., Борисов А.В., Борисова Г.Н., Мацулевич Ж.В. Инженерная энзимология. - Нижний Новгород: Изд. Нижегородской государственной медицинской академии. - 2005.-73 с.
10 Ермолов А.С., Смирнов С.В., Хватов В.Б., Истранов Л.П., Миронова Л.Л., Колокольчиков Е.Г., Сычевский М.В., Бочарова В.С. Биологическая повязка для лечения ожоговых ран Ша степени / ПироговаН.И. Журнал Хирургия.// - 2008. - №10. - С. 4-9
11 Бейсебеков М.К^.ДэрЫк заттарды иммобилизациялау // Химия факультетшщ магистратура студенттерше арналган о^у хуралы. - Алматы: Каза^ Университету 2006. - 167 б.
Л.М. ДЖУМАБАЕВА, Н.К. ЖАКИРОВА, П.И. УРКИМБАЕВА
ФАРМАЦЕВТИЧЕСКАЯ ЗНАЧИМОСТЬ ГИДРОГЕЛЯ СОДЕРЖАЩЕГО НАНОЧАСТИЦЫ СЕРЕБРА
Резюме: В статье систематизированы и обобщены данные по созданию и применению нового гидрогеля с наночастицами серебра^+). Создание нового гидрогеля с наночастицами серебра является решением проблемы в поиске нового перевязочного материала обеспечивающее быстрое заживление раневых покрытии. Ключевые слова: гидрогель, N-винилпирролидон, наночастицы серебра.
L.M. DZHUMABAEVA, N.K. ZHAKIROVA, P.I. URKIMBAEVA
PHARMACEUTICAL SIGNIFICANCE OF HYDROGEL CONTAINING SILVER NANOPARTICLES
Resume: In this article systematized and summarized data in the preparation and use оf new hydrogel with silver(Аg+) nanoparticles. The hydrogel is widely applicable in different branches of medicine. Create a new hydrogel with silver nanoparticles is a solution in search of a new dressing provides rapid healing of the wound covering. Keywords: hydrogel, N- vinylpyrrolidone, silver nanoparticles
АОЖ 615.724-012:615.453.6
Г.К. ЕЛЕКЕН,М.Б. ЖУРТБАЕВА, А.С. КАЛЫКОВА, Г.О. УСТЕНОВА
С.Ж.Асфендияров атындагы Каз¥МУ
ЙОД КУРАМДЫ СУБСТАНЦИЯ НЕГ1З1НДЕ ИНФЕКЦИЯГА КАРСЫ ТАБЛЕТКАЛАР ТЕХНОЛОГИЯСЫН КУРАСТЫРУ
H¡азiргi танда республикамызда гылыми '¡здешстерд'!н приоритетт'1 багыты болып тупнусцадагы жэне отанды;жанр дэрл'к заттарды жасау болып табылады. Дайын препарат жасауга тандалып отырган субстанция негЫнде ;атты дэрлк ;алып таблетка жасауда технологиясы ;урастырылып, сызбасысызылды. Таблеткаларды жасауда т'келей престеу эд'ю ;олданылган.
Тушндквздер: йоднурамды субстанция, таблеткалар, т'келей престеуэд'ю.
Осы ^ндерде республикамызда гылыми iзденiстердщ приоритетт багыты болып тYп нус^адагы жэне отанды^ жаца дэрЫк заттарды жасау болып табылады. Осы мэселен кецЫен ^арастырып, тикт нэтижеге ^ол жет^зу ма^сатында квптеген гылыми жумыстар елiмiздiк гылыми жэне бЫм беру орталы^тарында белсендi тYPДе Yздiксiз жYPгiзiлуде. БYгiнгi ^ндерде тек бiзде Гана емес бYкiл дYниежYзiн дYPлiктiретiн ^оздыргышы бактерия, инфекциялар болып табылатын сан-алуан дерттердщ бiрi -туберкулез болып табылады. Туберкулёз ке| аума^ты ^амтитын, ^огамга тигiзер зияны ушар-те^з жогары ^ауттЫкке ие ауру тYрi болып табылады. ДД¥ мэлiметтерiне сYЙенетiн болса^, дYниежYзi бойынша туберкулёз дертЫе шалдыдан адамдарсаны 14 млн. асады. Жылсайын 9 млн. Астам осы шдетке жацадан шалдыдандар ^ркелуде, 2 млн. Астам ауру вмiрлерiмен ^оштасып, квзжумуда [1]. Бул статьянык взектiлiгi тYпнускадаFы отанды^ нано^урылымды инфекцияFа ^арсы эсер ететiн субстанцияны непз ретiнде ала отырып, пероральдi таблетканыц технологиясын ^урастыру болып табылады. Та^ырыптык взектiлiгiн ай^ындайтын субстанция туралы айта кететш болса^:
Ионды тYPДегi нано^урылымды комплекстi, бактерицидтi эсерге ие галоген^урамды, карбогидраттардан, а^уыздардан, сiлтiлi жэне стше алмаса алатын металдардан синтезделiп жасалFан субстанция [2]. Дэрiлiк затты ^урастырушы дэрiлiк вымнщ сипаттамасын ай^ын ашатын сапасын толыщ мэнде тYсiне отырып, бул затты мЫдетп тYPДе дэрЫк ^алып ретiнде курастыруFа
ден коЙFан. Дэрiлiк затты| сапасы оны ^урастыру барысынан-а^ негiзге алынуы тиiс [3]. Жаца дэрiлiк препаратты ^урастыру барысында оныц дайындау технологиясыныц ^урастырылуына арнайы назар аудару керек. Таблетка вндiру процессi бiрiнен кейiн бiрi орындалатын технологиялыщ сатылар жиынтыFынан туруы тик. KУPастырылFан технология бiзге терапевтiк эффективт жэне тутынушылар суранысын KанаFаттандыра алатын препарат алуFа мYмкiндiк жасауы керек [4].
Бэрiмiзге мэлiм аппарат бойынша ттелей престеу эдiсi баскаларFа караFанда унта^ массадаFы заттарды таблеттеуге арналFан анаFурлым технологиялыщ жэне экономикалыщ тиiмдi эдiс болып табылады. ©йткенi осы жаFдайда ^орш^ан ортаныц температура жэне ылFалдыльщ сия^ты керi эсерлерЫщ болмауы бай^алады, ал бул ^убылыс жоFары гигроскопиялы^ заттарFа караFанда Yлкен взектЫкке ие [5]. ЖYPгiзiлген теориялыщ жэне эксперименталдыщ Fылыми жумыстар негiзiнде ттелей престеу эдiсi е| оптималды деген ^орытынды^а то^тадыщ.
GMP талаптарына сэйкес таблетка алудыц негiзгi сатыларына жатады:
• Таблетка массасын дайындау
• Таблеткалау Орамдау, каптау
ДайындалFан технологиялыщ сызба (сурет 1.) жалпы таблетка вндiрiсiнiк талаптарына сай курастырылFан.
