CC BY
0К0ЛДЕНЕЦ ЖОСПАРЛАУ НЕГ1З1НДЕ ХИМИЯ ЖЭНЕ АFЫЛШЫН Т1Л1 САБАЦТАРЫНДА ГРАФИКАЛЬЩ ОРГАНАЙЗЕРЛЕР АРЦЫЛЫ ОЦУШЫЛАРДЫЦ АКАДЕМИЯЛЬЩ ЖАЗУ ДАFДЫЛАРЫН ДАМЫТУ
Ацдатпа. Бул зерттеудгц мацсаты: оцушыларга жазбаша тапсырмаларды графикалыц органайзерлерд1 пайдаланып орындауга Y^pemy. Зерттеу тобыныц жоспары бойынша графикалыц органайзерлерд1 цолданып, оцушылардыц академиялыц жазу дагдыларын дамыту жоспарланды. Зерттеу барысында 10В сынып оцушыларыныц шыгармашылыц, сын тургысынан ойлауга мYмкiндiк беретт графикалыц органайзерлердгц турлер1 мен арнайы терминология, грамматикалыц ережелердг оцыту жург1з1лд1. Нзтижестде оцушылардыц айтылым, жазылым жэне сыни ойлау, ацпаратты талдау, салыстыру, вцдеу,академиялыц жазу дагдылары жацсарды.
Аннотация. Цель исследования: научить учащихся выполнять письменные работы используя графические органайзеры. В соответствии с планом исследовательской группы планировалось развитие у студентов навыков академического письма с использованием графических органайзеров.В ходе исследования учащимися 10В класса были изучены виды графических органайзеров и специальная терминология, грамматические правила. В результате у учащихся улучшились навыки произношения, письма и критического мышления,анализа, сравнения,обработки и академического письма.
Abstract. The purpose of the study is to teach students to perform written work using graphic organizers. In accordance with the plan of the research group, it was planned to develop students ' academic writing skills using graphic organizers. 10th В graders studied the types of graphic organizers and special terminology, grammatical rules. As a result, students have improved their pronunciation, writing and critical thinking, text analysis, comparison, processing and academic writing skills.
^a3ipri уакытта eлiмiздe жYрiп жаткан даму npo^crepi Рeспyбликаньщ бшм бeрy саласына бiркатар жаца талаптар мeн мiндeттeр кояды. Осындай мiндeттeрдiц 6ípí базистш бiлiктiлiктeрдeгi eзгeрiстeргe жэ^ к^рп элeyмeттiк-экономикалык орта жаFдайында талап eтiлeтiн жаца бiлiктiлiктeрдiц пайда болуына байланысты халыктыц жалпы бшм дeцгeшн арттыру кажеттшп болып табылады. Бул турFыда окушылардыц адами капиталдыц сапасы мeн бэсeкeгe кабiлeттiлiriн арттыру куралы рeтiндe кызмeт eтeтiн функционалдык сауаттылыкты игeрyi мацызды рeл аткарады. Функционалды сауаттылык-адамныц сырткы ортамeн карым-катынас жасау, тeз бeйiмдeлy жэнe онда жумыс iстey кабшет1.
Эдебиетке шолу
Пэндiк - тiлдiк интeграцияланFан окыту (CLIL) уFымын eyропалык жоFары оку орындарыныц Fалымдары, эсiрeсe David Marsh, Do Coyle, Oliver Meyer, Victor Pavon атап eтyгe болады. Lorenzo F., Casal S., Moore P. CLIL эдюшщ колшатыр сипаты туралы жазды, оны эртYрлi контeкстe колдану мYмкiндiктeрiнiц эсeрлi шeцбeрiмeн дэлeлдeдi.Осы эдю аясында когнитивтi тужырымдамаFа кeп Kerçrn бeлiнeдi, ол мыналарFа нeгiздeлгeн:окyшылардыц дамуы бeлсeндiрiлeтiн тиiмдi окыту ортасын куру, танымдык кабiлeттeрiн дамыту, ол туралы J. Cenoz, F. Genesee жэш D. Gorter макаласында айтылFан [1]. Н.Н.Болдырeв шыFармаларына
ДЕМЕШОВА МАРТА МАКСОТОВНА
Химия пэш муFалiмi, магистр
РАХМЕТОВА САУЛЕ САИНОВНА
АFылшын тiлi пэнi муFалiмi
Kipicne
CYЙенсек, эр тYрлi графикалык органайзерлер акпаратты модельдеуге кемектесед^ оныц сакталуын жэне одан эрi колданылуын жаксартады[2]. Бiр сезбен айтканда, графикалык уйымдастырушылар лексиканы жинактау/жылжыту к¥ралы ретшде эрекет етедi. Графикалык органайзер - бул мазмунды бейнелейтiн визуалды карым-катынастыц кернекi куралдары. Сонымен бiрге окушылардыц оку жобаларын жоспарлау, мэселелердi шешу, шешiм кабылдау, зерттеу жэне багалау жумыстарын жYргiзудегi белсендiлiктерiн колдау Yшiн колданылады.
Зерттеу эд1стер1
Зерттеу сапалык жэне сандык зерттеу эдiстерiмен жYргiзiлдi.Сандык зерттеу кезiнде сауалнама эдiсi аркылы акпарат жинакталды. Сапалык зерттеуде эдебиетке шолу жасалды,сабакка бакылау жYргiзiлдi.Зерттеу корытындысы бойынша аныкталган мэселелердi шешу Yшiн химия жэне агылшын тш пэнi муFалiмдерi бiрлесе отырып, зерттеу жумысын жалгастырдык. Зерттеуге 10В-сынып окушылары катысты. Себебi окушылардыц академиялык жазу дагдылары екi токсан кортындысы бойынша орта децгейде, жетiлдiрудi кажет деп есептедш.Бул мэселе окушылардыц iшкi жэне сырткы жиынтык багалау емтихандарын тапсыру кезiнде байкалды. Ягни окушылардыц жумыстарын белгiлi бiр кiлт сездердi, терминдердi камтитын багалау схемалар бойынша тексерген кезде олардыц жауаптары кеп жагдайларда ол схемамен сэйкес келмей жатты. Сондыктан осы мэселенi шешуде зерттеу жумыстарын жYргiзу Yшiн жазылым дагдысы мэселе болгандыктан, «Жазылым дагдысын дамытуда графикалык органайзердiц тиiмдiлiгi кандай?» деген такырыпта зерттеу жYргiзу алга койылды. Зерттеу тобыныц алгашкы отырысында окыту барысындагы ортак езектiмэселе мен зерттеудщ максаты, зерттеу такырыбы Yшiн кандай косымша материалдар мен ресурстардыц басшылыкка алынатыны, оларды iрiктеу мен окыту кезшде колданылатын эдiс, тэсiлдерi тацдалынып талкыланды. Сабак барысында кеп жагдайда эмбебап графикалык органайзерлердi: «Task», «MindMapping», « Tree chart», «Cause and Effects», «Problem and Solution», «Fishbone», «KWL chart», «Jigsaw», «ермект диаграммаларын» жэне «гамбургер» органайзерлерi жиi колданылды. Себебi бул органайзерлердi тYрлендiрiп, эртYрлi оку максаттары Yшiн колдана беруге болады. Зерттеу тобындагы эрiптестермен бiрлесе отырып, iс-эрекеттегi зерттеу барысында темендепдей зерттеу эдiстерiн колданып, зерттеу жYргiздiк:сауалнама, сабакты бакылау, нэтижелердi талдау.Зерттеу проблемасын аныктау максатында зерттеуге алынган сынып окушыларына сауалнамалар жYргiзiлдi. Сауалнаманыц «Зерттеу сурагын курастыра аламын» деген сурагына окушылардыц 60%-ы, «Зерттеу жYргiзуде дайын жоспарды пайдаланамын» сурагына 80%-ы «иэ» деп жауап бердi. «Мэтiнге талдау жасай аламын», «Талдауда дэлеледер келаре аламын» сурагына- 58%, «Эз усынымды беруде киналамын» - 87% окушы «иэ» жауабын тацдаса, графикалык органайзерлер аркылы зерттеу жYргiзе аламын -60% «иэ», «Шагын зерттеу жумысын жYргiзе аламын» сурагына окушылардыц 65%-ы «иэ» деп жауап берген.
Сауалнама нэтижелерш салыстыра отырып, зерттеу мэселесi аныкталды. Осы сауалнама нэтижесiнде бiр паралельге сабак беретш химия пэнi мен агылшын тш пэнi муFалiмдерi бiрiгiп зерттеу тобы курылды. Сабак жоспарлап, тапсырмаларды дайындап, сабакка бакылау жасалды. Бакылау барысында химия пэнiнен 10.3С Отын тарауы камтылды. Осы тарауды окыFан кезде окушылар жуптык жумыс ретiнде мунай eндiру кездiнде пайда болатын косымша eнiмдер мен ластаушы заттар жэне олардыц коршаFан ортаFа эсерiн eрмекшi торы аркылы графикалык турде бейнеледi. Эр жуп тсрек сызба кeмегiмен парниктi газдардыц эсерш накты эрi дэл жеткiзе бшдь Химия пэнiндегi бул такырып аFылшын тiлiндегi "Natural Disasters"деген такырыптыц оку максаттарымен сэйкес келедi. Химия пэншен мунайдыц коршаFан ортаFа тигiзетiн эсерi мен соныц салдарынан пайда болатын табетатка келтiретiн зардаптары айтылса,аFылшын тшнен табиFи апаттардан баска адамныц эрекетшщ жаhандык жылынуFа тiкелей эсерi карастырылды.Сонымен катар аFылшын тiлi пэнiнен «Unit 4: Virtual worlds (Language with Content)» тарауынан видео ойындарыныц эсерi мен салдары «Fishbone» диаграммасы аркылы талкыланды. «Learning how video computer games affect brain»
Нэтижелер
мэтт бойынша интеллект картаны толыктырды. Оку максаты окушылардыц ез бетiмен жумыстануды максат еткендiктен,окушыларFа акпаратты «Wh-questions» кестесiне жазды.
Окушылар топка белiнiп жумыстанды. Мэтiндердi жан-жакты зерттеп, талдау максатында окушыларFа сурактар берiлдi. Пэн бойынша етюзшген бiрнеше сабакты бакылау корытындысы бойынша окушылардыц талдау даFдыларын дамытудыц мынадай тиiмдi тустары аныкталды:
1)Айтылым, жазылым даFдыларыныц (продуктивтi даFдылар) дами тYсуi;
2)Сыни турFыдан ойлау даFдыларыныц дамуы;
3)Акпаратты талдау, салыстыру, мэтiндегi акпаратка баFа беру;
4)Мэтшдерден акпаратты жинактау, оны ецдеу мYмкiндiгi.
Корытынды
Окушыларымыз белiм, токсан жэне сырткы жиынтык баFалау жумыстарындаFы Блум таксономиясы бойынша бершген тапсырмаларда талдауларFа накты дэлелдер келтсру^ усынылFан мэселердi шешуде ез усыныстарын беруi мен бiлiм сапасы керсеткiшiнiц алдыцFы токсанFа караFанда жоFарылауы осы зерттеушiлiк даFдыларыныц белгiлi бiр децгейде дамыFаныныц керiнiсi деп есептедш.
1. Cenoz, J., Genesee.,& Gorter.(2014) Critical analysis of CLIL.
2. Болдырев Н.Н. (2004) Концептуальное пространство когнитивной лингвистики.
3. Dan Maclsaac. An Introduction to Action Research. 1995. URL: http://physicsed.buffalostate.edu/danowner/actionrsch.html
4. Интернет сштемелерг
5. http://www.teach-nology.com/web_tools/graphic_org."General Graphic Organizers Worksheets"
6. http://www.enchantedlearning.com/graphicorganizers "Graphic Organizers"
7. https://cyberleninka.m/article/n/graficheskie-organayzery-na-urokah-clil-kak-sposob-aktivizatsii-kognitivnyh-protsessov Графические Органайзеры на уроках CLIL как способ активизации когнитивных процессов.
КОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
