CC BY
3ЦАЗАЦ Т1Л1 МЕН ЭДЕБИЕТ1 ПЭН1Н ЕК1НШ1 Т1ЛДЕ ОЩТЫН ОЦУШЫЛАРДЫЦ С0ЗД1К ЦОРЛАРЫН ДАМЫТУДЬЩ ТИ1МД1 ЖОЛДАРЫ
КИТАПБАЕВА ЖАННА ТОЦТАГАНОВНА
Эскемен каласыныц химия-биология багытындагы Назарбаев Зияткерлш мектебшщ ^азак тiлi мен эдебиет пэнi муFалiмi, педагогика гылымдарыныц магис^
Аннотация. Бул мацалада Оскемен цаласыныц Назарбаев Зияткерлж мектебнц цазац тш мен эдебиет1 жэне тарих пэтнщ мугал1мдер1 ЖYргiзген зерттеу жумысыныц нэтижес1 царастырылады. Зерттеуде тYсiндiрмелi-иллюстративтi эд^тер арцылы оцушылардыц есте сацтау цабшеттерт дамыту жолдары кврсетiледi. Ь2 сынып оцушыларыныц есте сацтау цабшеттерт дамыту арцылы оцушылардыц свздж цорларын молайту квзделт, сол арцылы жазылым дагдысыныц сапасын арттыру мацсат етiледi. В. Т. Зотова зерттеу нэтижелерiндегi цабшеттердщ механикалыц турлерШц узац мерзiмде есте сацтау мен естi цайта жацгыртудагы тшмдшт, И.Добровольскаяныц балалардагы свйлеудi дамыту саласындагы зерттеулерi К.Карпинскаяныц балалардыц свздж цорын дамыту идеялары туралы психологиялыц ктаптарындагы деректер, Стивен Пинкердщ тш психологиясы соныц шнде балалардагы свздж цорын дамыту мэселелерi, П. Кулл мен К. Сноудыц мектеп оцушыларыныц свздж цорын дамытудагы цызыцты тэсiлдерi сынды теориялыц негiздемелерiне CYйенin ЖYргiзiлдi. ЭЫресе, узац мерзiмдi есте сацтауды цамтамасыз етуге оцтайлы тэсш реттде свздердi эмоциямен цабылдауына негiзделген тэсшдер талданып, практика ЖYзiндегi нэтижелерi усынылды. ТYсiндiрмелi-иллюсmраmивmi эдттер: квру (квз) креативтi суреттердi талдау, есту (цулац) тыцдалым материалдарындагы свздердщ есmiлуiне назар салу, естшут цайталау, жазу (булшыц ет) сэйкесmендiру, цию, цозгау, эрекет, эмоция, эр-mYрлi квцш-^йде айту жэне есту (сезу) эдктерт топтыц, жуптыц, жеке тапсырмаларды орындауда жеткен жетттжтер мен шгершеулерге жэне осал тустарына сараптама жасалады. Тиiсдi эдстэсшдер аталып, цалай ЖYзеге асыру керектт баяндалады. K,азiргi заман талабына сай бшм берудщ mэжiрибесiн взгертудщ сураныстарына сай атцарылган жумысца цорытынды жасалады.
Ктт свздер: mYсiндiрмелi-иллюсmраmивmi, свздж цор, есте сацтау, эмоция, цабшет.
К1р1спе:
Зерттеудщ взекттт: ^аз1рп тацда жаhандану YДерiсiнен калмай, жастардьщ бiрнеше тiлдi мецгеруi - оларды жетютшке апарудьщ кшт болып отыр. Кептшдшк саясатын устана отырып, ана тшнде еркш сейлеп, улттык кундылыгын жогалтауы ете мацызды. Осы ретте окуы орыс тшнде ететш пэндерде окушыныц тшдш дагдыларында киындыктар болуынан бшм сапасы темендеуде. Осындай окушылардыц окуга деген ынтасы темендеп, пэнге кызыгушылыктары жойыла бастайды. Сондыктан, кептшд^ бэсекеге кабшетп жаhандык азамат тулгасын калыптастыру - бYгiнгi бшм саласыныц непзп мшдеттершщ бiрi болып саналады. Осы мэселеш шешудщ бiрден бiр куралы ретiнде мецгерген сездердi узак мерзiмдi есте сактап, болашакта Yнемi еркiн колдануына ыкпал жасау Yшiн тYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдiстердi атауга болады.
Зерттеудщ мацсаты: 9L2 сынып окушыларыныц есте сактау кабшеттерш арттыруда тYсiндiрмелi-иллюстративтi эдютердщ тиiмдiлiгiн аныктау, практикалык жумыстарды зерттеу.
Lesson Study зерттеу тобыньщ курамындагы пэн муFалiмдерi окуы орыс тiлiндегi окушылардыц тiлдiк дагдыларына байланысты кандай мэселелер бар екенш аныктап алу Yшiн талкылаулар жYргiздiк. Сабактагы
калыптастырушы багалау тапсырмаларындагы жазылым жумыстарын жэне БЖБ жумыстарын эрштестермен бiрге талдай отырып, тiлдiк диапазондардагы сауатсыздык, стильдiк кателер; сeздiк кордыц жеткiлiксiздiгiнен ойын жеткiзе алмау, талдау дагдыларыныц элсiздiгi; жазылымныц курылымдалган формасына сай еместiгi кeрiндi. Зерттеу барысында бундай мэселе бiрнеше муFалiмде бар екеш аныкталды. L2 сыныптары казак тшнен баска ^азакстан тарихынан да СЖБ жумысын жазылым тYрiнде казакша тапсыратындыктан, бул ортак мэселе болып табылады. Сондыктан зерттеу тобындагы эрiптестерiммен бiрлесе отырып, мэселенi шешу жолдарын iздестiрудi уйгардык. Осы ретте ез ойын толык жеткiзiп, катесiз сапалы жумыс орындауда тiлдiк кедергiлер туындамауыныц бiр кепiлi Yлкен сeздiк кор мен акпараттарды узак мерзiмде есте сактау кабiлеттерiн дамыту мацызды деген шешiмге келдiк. Зерттеу нысанына 9L2 сыныбы алынды. Эзара талкылаулардыц барысында зерттеудщ проблемалык сурактары аныкталды.
Зерттеу сурацтары:
1. 9L2 - сынып окушыларыныц жазылым дагдысын дамытуда тYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдiстердi колданудыц тиiмдiлiгi кандай?
2. ТYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдютердщ кай тYрi окушылардыц узак мердiмдi есте сактау кабшеттерш дамытуга тиiмдi ыкпал етедi?
Сабакты зерттеудщ алгашкы кадамдары зерттеудщ жоспарын курудан басталды.
Зерттеу жоспары:
• Деректердi жинау;
• Мектеп психологымен бiрлесе жумыс жасау, окушылардыц жеке кабшеттшктерш аныктау;
• Эрiптестермен бiрлесiп сабак жоспарын куру, талкылау, беюту;
• А,В,С окушыларын тацдау жэне олардыц сабактагы iс-эрекетiне бакылау жYргiзу;
• Сабак барысындагы туындаган мэселелердi шешу жолдарына бакылау жYргiзу, нэтижелi эрекеттердi аныктау;
• Сабактан кешн керi байланыс берiп, келесi сабактыц жоспарын талкылау;
• ^орытынды шыгару;
Эджнама:
^азiрri сандык технологиялар мен жаhандану заманында ана тiлi екiншi тiл ретiнде окытылатын окушылар Yшiн казак тiлiнде сауатты сейлеу мен жазу езекп мэселе болып отыр.
2023-2024 оку жылыныц басында казак тш мен эдебиетi жэне ^азакстан тарихы пэнiнен сабак беретiн сыныптарда окушылардыц жазылым сауаттылыгын калай дамытуга болады деген сурак туындады.
А,В,С децгейлi окушыларды бакылап, зерттеу алды ой талкы, нактылау алацында жYргiзiлген эцгiме барысыныц нэтижесiнде бул кедергшердщ себебi кeпшiлiк окушылар казак тшндеп сeздiк кордыц аздыгын, окыган сeздердiц есте калмауын атап еткен. И.М.Сеченов: «Есте сактау кабшеп жок адам жаца туган нэресте ^йнде мэцгi калады», - деп жазды. Ягни бул кабiлеттi дамыту окушыныц тулга болып калыптасуында eте мацызды. Осыган орай окушылардыц есте сактау кабшетш калай арттыруга болады деген сауалдыц тeцiрегiнде iзденiс жYргiзiлдi. И.М. Сеченов адамныц кабылдау тYрлерiне карай есте сактаудыц 4 тYрiн
Кесте 2. Жазылым жумысындагы кемштжтердг талцылау
«•мак о««исм мВмуаря ям е ми* с
<жуушмр «рмрмси в«р OfMXUU ст/щт що/
Кесте 1. Оцушылардыц оцушылардыц цабылдау турлерт аныцтау кестесй
атайды: «Мотор жады- кимыл-козгалыс, турмыстык, спорттык, ецбек дагдыларына, жазуга жаттыктыру.
Бейнел1 есте сактау - адамдардыц бет-элпетiн, табигат суреттерiн, коршаган ортаны, иiстердi, коршаган орта дыбыстарын, музыкалык эуендердi есте сактауга жэне жацгыртуга кeмектеседi. Эмоционалды есте сактау- адамныц сезiмi аркылы есте сактайды. Баска бiреудiц эмоциясын сезiну, ез эмоционалдык жагдайын керсету аркылы.
Ауызша есте сактау- окылган, естiлген немесе айтылган сeздердi есте сактау
жэне жацгырту.
^абшеттщ барлык тYрлерi бiр-бiрiмен тыгыз байланысты. Бiрдей акпарат екi немесе одан да кеп кабшет турлершщ кeмегiмен сакталады. Адамныц мшез-кулык багдары Yшiн есте сактаудыц мацызы зор. Акпаратты жинактау жэне сактау мYмкiндiгiнсiз eмiрге кажеттi бiлiмдi алу, жинактау жэне максатты эрекеттердi жYзеге асыру мYмкiн емес», - деген пшрш негiзге ала отырып, есте сактау кабшеттерш дамытуга окушылардыц жеке кабiлеттерi септiгiн тигiзедi деп топшыладык. Осыган байланысты мектеп психологыныц сыныпка жYргiзген кабылдау тYрлерiн аныктау тестiнiц нэтижесш негiзге алдык. Сабакты жоспарлауда осы бiлiмдi кабылдау типтерiн ескере отырып тапсырмалар дайындауды жен кeрдiк.
Сабактыц басындагы такырыпты болжау тапсырмасына тYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдiс аркылы креативтi сурет усынуды жоспарладык. Бул эдiстiц мыкты тусы окушылар комментарий жасап, магынасын ашып, суреттегi детальдардыц кызметiн айтып, талкылау жYргiзуiнен кeрiндi. С окушысы Yшiн тYсiндiрмелi-иллюстративтi эдiс аркылы усынылган сурет пен етютштер тиiмдi болганы, узак квдрютердщ жойылганы жэне сенiмдi сeйлегендерi аныкталды. Ал, А тобындагы кейбiр окушылар Yшiн тиiмсiз болгандыгы ^ршдь Олар дайын етiстiктердiц тeцiрегiнде гана сeйлеп, eз ойларын айтуга тежеу болып калды. Сол себептен, келесще бундай тапсырманы сыныпка ортак бермеу керек екенше кeзiмiз жеттi.
Жазылымалды тапсырмасында кабiлеттерiн ескерiп, саралау стратегиясын колдануды жeн кeрдiк. ^абiлеттерi бiр окушылар бiр жупка бiрiктiрiлдi. Бул тапсырмада да тYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдю аркылы жуптарга 1 сeз тсркеа жэне оныц казакша синонимi жазылган карточка берiлдi. Орысша аудармасын шздштен карап eздерi жазады жэне сыныптастарына кабiлеттерiне карай тYрлi тэсiлдер аркылы: кинестетикалык: дауысын шыгармай айтып турып, ыммен, кимылмен кeрсету, музыкалык: караокедеп эннiц ыргагымен айту, лингвистикалык: тiлшi рeлiнде сeйлеу аркылы таныстырды. Эр окушы eзiне жакын кабiлет аркылы, кызыгушылыкпен орындагандыктан, сeздердi есте сактаулары Yшiн тиiмдi болады деп жоспарлаган болатынбыз. Эйткенi, В.Т. Зотованыц зерттеу нэтижелершде кабiлеттердiц механикалык тYрлерiнiц ягни, кeру, есту, айтудыц узак мерзiмдi есте сактау мен естi кайта жацгырту Yшiн тиiмдi екенi айтылады. Бул тапсырмада окушыларга мецгертуге 6 шз тiркесiне тацдау жасалды. Бул тапсырмада караокемен айту жэне ыммен ^рсету тапсырмасы жоспарлаганымыздай окушылар Yшiн кызыкты эрi тYсiнiктi болды. Ал тшшшерге бeлiнген тiркестердi колдану окушыларга киындык тудырды. Олар атау тулгаларды колдана алды, етiстiк тулгалы тсркеске келгенде киналып калды. Будан жоспарлау кезшде кеткен кемшiлiк тiлшi рeлiне етiстiктер емес заттык тулгадагы сeздердi берудi жоспарлау керек едi немесе епспк тулгалы тiркестерге дайын мысалдар усынганда бул тапсырма жаксы жYзеге асар едi
деп ойладык. Себебi L2 сыныбы Yшiн кYPделi тiркестердi магынасына карай дурыс колдану киындык тудырады. Бул жерде тYсiндiрмелi-иллюстративтi эдiстi тиiмдi колданбаганымызды тYсiндiк, алдагы сабактарда кYPделi тiркестермен жумыста мысалдар Yлгiсiн усыну кажет екенiн уктык.
Адамдардыц коршаган элемге жэне езше деген катынасы кeрiнетiн тэж1рибелер эмоциялар деп аталады. Адамныц эмоциялары ете алуан тYрлi жэне кYPделi, олар жагымды (куаныш, CYЙiспеншiлiк, лэззат, канагаттану, т.б.) жэне жагымсыз (ашу, коркыныш, коркыныш, жиiркенiш жэне т.б.) болуы мYмкiн. Эрбiр эмоция экспрессивтi козгалыстармен бiрге жYPуi мYмкiн. Адамныц жYрiс-турысын, позасын, сондай-ак ым-ишарасын, мимикасын, интонациясын, сейлеу жылдамдыгын езгерту аркылы эмоционалды жагдай туралы тYсiнiк алуга болады. Бет элпетiн бакылай отырып, бiз баска адамныц не сезiнетiнiн тYсiнiп кана коймай, оныц кYЙiн сезiнемiз, ягни эмпатия. Осылайша, эмоцияны ю-эрекет пен керсету жэне дауыс ыргагын кубылтып, тыцдату аркылы узак мерзiмдi есте сактауына ыкпал ете аламыз. Осы теориялык тужырымды негiзге ала отырып, зерттеу сурагына сэйкес бул сeздердi жазылым жумысында дурыс колдануы Yшiн, эмоциямен айтылган дауысты есту аркылы есте сактау кабiлетiн жузеге асыру максатында «^аскырдыц монологы» бейнебаянын тыцдатамыз деп шештiк. Бiздiц алып отырган тiркестерiмiз сол мэтiнде керкемдепш куралдар ретiнде кездеседi. «^аскырдыц монологын» тыцдаганда кездескен жаца сeздердiц магынасын жаксы тYсiнiп, кайталап бере алды. Бул тапсырманыц утымды eтуi эмоцияга эсер ету жэне алдыцгы тапсырмадагы осы тiркестердiц магынасын тYсiнуге багытталган сeздiкпен жумыстыц тиiмдi болганы кершю тапты.
Жазылым тапсырмасында А окушысы 6 тiркестi колданып, курылымды жазылым жумысын орындады. Алайда, дайын монологта айтылган елец жолдарыныц магынасын кара сез тYрiнде жазганы кeрiнiп турды. А окушысы Yшiн бул болашакта креативт ойлау кабiлетiне тежеу болатыны белгiлi болды, сондыктан, А окушысы Yшiн жаца сeздердi колдана отырып, ез бетшше iзденуге багытталган тапсырмалар беру, ойлануга тежеу болмайды, эрi есте сактау кабiлеттерiнiц дамуына ыкпал болады деп уйгардык.
Сурет 1. Сыныптыц топтыц тапсырмаларды орындау кезещ
В децгейлi окушылар да 6 тсркесп колданды, бiрак кeпшiлiгi сeздердi байланыстыратын косымшалардан кате жiбердi. Мысалы, «маган, менде ай да сескенедг»деген кателш жиi кездестi. С окушылары бiздiц жоспарымыз бойынша 6 сeзден 3
сeздi колдану керек ед^ бiреуi-4, бiреуi-5 сeздi дурыс колданды, «жас жYрек» деген -иркесп магынасына сай колдана алмады. Бул эдютщ мыкты тусы зерттеу сурагы тургысынан АВС децгейлi окушылардыц барлыгы жоспарлаганымыздай сeздердi есте сактап сэтп колдануларында болды. Элсiз тусы сабактыц максатына орай сeздердi байланыстырудан кеткен кателiктерi болды. Болашакта тiркестердiц курылымын ескере келе тYсiндiрмелi-иллюстративтiк эдю аркылы колдауды кажет ететiн окушыларга мысал немесе сурак усынуды
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
ескеру керектз деп ойладык. Мысалы, «Юмнен ай да сескенедi?» деп сурактармен колдау жасау тиiмдi болар едi деген шешiмге келдiк.
Жазылымнан кейiнгi тапсырма окушылар Yшiн кызыкты ottí. Жазылымдарын релге енiп оку бiр-бiрiн зейiн койып тыцдауды жYзеге асырды. Эмоциямен айту окушылар арасында жагымды ахуал тудырып, курдастарын тац калдыру максатымен дайындалып, ерекше эмоция керсетуге тырысып, белсендiлiктерi артып, кызыгушылыкпен орындагандарын бакыладык. Зерттеу нэтижелерiне CYЙенсек, эмоция адамныц шю сезiмiндегi баска адамдар оцай аныктай алатын жэне ете нэзiк тусшет1н мацызды факторлардыц бiрi. Сейлеудi элi YЙренбеген баланыц e3Í айналадагылардыц, эаресе анасыныц эмоциялык кещл-^шне ете сезiмтал. Ягни, бул тапсырма аркылы окушылардыц жаца сeздердi бiрнеше рет кайталап, мYдiрмей айтуынан зерттеу сураFыныцтиiмдi жузеге аскандыгын кере алдык.
Сыныптагы 24 окушыныц 20-сы жаца сeздердi толык еске сактады. В децгейлi 3 окушы мен С децгейлi 2 окушы жаца сeздердi жаксы мецгергешмен, жазылым жумысында косымшаларды дурыс жазуFа, академиялык тiлiн жетiлдiруге жумыс журпзу кажет екенi байкалды. Болашакта тапсырмаларды жоспарлаFанда окушы мYмкiндiгiн ескеру, академиялык тшде сауатты жазуFа колдау болатындай мысалдарды Yлгi ретiнде усынуды жоспарлау керек екен. А децгейлi окушылар Yшiн саралаудыц кYPделендiру приципi бойынша тапсырманы децгейлеп берудiц кажеттiлiгiн тYсiндiк.
^абшетш ескере отырып, LS сабакты зерттеу жобасыныц корытындысы бойынша тYсiндiрмелi -иллюстративтi эдiстердiц iшiндегi эмоционалды есте сактау, яFни эмоциямен айту, эмоцияны керу жэне дауыс аркылы сезшу тэсiлi узак мерзiмдi есте сактауFа ец тиiмдi болFаны кeрiндi. ОFан дэлел дэл сол тапсырмадаFы окушылардыц тYгелiнiц дурыс жауабы, тапсырмаFа кызыFушылыFы жэне окушылардыц орындаFан жазылым жумыстарындаFы сeздiк кордыц артуы болады. С децгейлi окушылар LS 1-сабаFында жазылым жумысында 7 сездщ 12 сез Fана колданса, 2-сабаFындаFы жумысында 6 сезден 3-5 сез колданды.
Окушылардыц жеке кабшеттерш ескере отырып жоспарлаетан тапсырмалар окушыныц зейiнiн арттырып, тапсырмаларды кызыFа орындауFа тYрткi болды Сeздiк кордыц дамуы Yздiксiздiктi кажет етед^ сондыктан бул эдiстi колдануды 7-сыныптан бастаFан жен.
Эмоционалды есте сактау - адамныц рухани дамуыныц ец мацызды шарты. Адамныц жеке тулFасын калыптастыруда есте сактаудыц бул тYрiнiц мацызы зор деп корытынды жасауFа болады.
Жалпы корытындылай келе, «Lesson study» зерттеу барысында жеткен жетiстiктерiмiз: ^осымша эдебиеттерден iзденiс аркылы, езшдш бiлiм децгейi мен кэаби бiлiктiлiк жетiлдiрiлдi.С окушыны В окушы децгешне, В окушыны А окушы децгешне кетеру Yшiн
Кесте 2. АВС децгейлi окушылардыц 1-тоцсандагы Кесте 2. АВС децгейлi окушылардыц 3-
жазылым нэтижесг мен багасы токсандагы жазылым нэтижеы мен багасы
бiрнеше сабак бойы тYрлi эдiстердi колданып, бакылап, зерттеп, соцында тиiмдi эдют аныктау аркылы жетiстiккке жетуге болатынына кез жеткiздiк. ТYсiндiрмелi-иллюстративтi эдiстер аркылы окушылар тарих жэне казак тш пэндершен токсан бойынша оку Yлгiрiмi, бiлiм сапасы
Ni T Мне. был 10 Т™ балл 10 P«W*TI Макс, t балл 10 Р«ул»п Мне. г балл 10 -г балл 40 % СОР |прмр» к И*) ХСОЧ |прири «Я») СушмаК Оцшха
: 3 10 5 10 Ь 10 9 30 28 25 40 4ÍJ.48 15,00 75.48 4
: 6 10 6 1С 5 10 S 10 40 Щ10 J0.39 4
i 7 10 6 30 5 10 7 30 25 40 18.10 13,25 «.15 4
4 9 10 Б !С !0 10 10 30 37 40 50,00 4í,25 «¡,25 5
s 9 10 8 10 10 10 а 10 35 40 42.96 43,75 5 I
6 10 :о 5 10 9 10 26 40 38,10 32,50 70,ес 4
7 10 9 10 9 10 и 40 42,® 42,50 85,16
9 9 10 ё 10 В 10 3 10 31 4l] ¿■:>,46 79ДЗ 4
9 ю 7 10 5 10 10 10 28 40 47,« ~2500~ 32.62 4
10 3 10 5 10 5 ю 7 30 20 40 4ÍJ.48 *5.48 4
и А 3 10 7 10 7 10 10 10 а 40 50,00 4о,ао «OjOO
9 10 10 10 9 30 18 40 45.24 47,50 92.74
100 пайыздык керсетюш кeрсеттi. «5» пен «4»
багасын салыстырганда eсу бар. А,В,С окушыларыныц кeрсеткiшi токсандык жиынтык багалаудагы жазылым бeлiмiндегi сeздiк кордыц кeбеюiнен байкалды.
Д.И.Менделеев: « Еылымды кYштi мецгерген жэне оны CYЙетiн муFалiм гана eз шэюрттершщ бэрiне жемiстi ыкпал жасайтын болады»,-
дегендей Yздiксiз iзденiс - устаздык кызметтiц жемiстi болуыныц кепiлi.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН РЕСУРСТАР Т1З1М1
1. 1.Pinker, S. (1999). Words and rules: The ingredients of language. New York, NY: Basic Books.
2. «Назарбаев Зияткерлш мектептерЬ» ДББ¥-ныц «Бшм беру багдарламалары орталыгы» филиалы. (2023) «2023-2024 оку жылында Назарбаев Зияткерлiк мектептерiнде NIS-Programme беру багдарламасын iске асыру бойынша эдiстемелiк нускаулык хат» 6-7 бет.
3. Reading Rockets. (n.d.). Effective strategies for teaching vocabulary to elementary students. Retrieved from https://www.readingrockets.org/teaching/reading101-course/modules/vocabulary/effective-strategies
4. 5.Сырткы жиынтык багалау бойынша окушылар жауаптары Yлгiлерiнiц жинагы.10 сыныпДазак тiлi мен эдебиет^ Астана, 2022 ж «Назарбаев Зияткерлш мектептерi»ДББ¥ Педагогикалык eлшеулер орталыгы.
6. И М. Сеченов. (2019, наурыз) https://kerchtt.ru/kk/
7. М.Кесебаев (2023) Есте сактау калай жYзеге асады? «Самга» баспасы
