CC BY
7Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
JINOYAT ISHLARI BO'YICHA DALILLAR VA ISBOTLASH INSTITUTI DOIRASIDA XORIJIY MAMLAKATLAR TAJRIBASI
A.A. Abdurashidov
Toshkent davlat yuridik universiteti Jinoyat-protsessual huquqi kafedrasi o'qituvchisi Toshkent, O'zbekiston abdurashidovabdurauf1991 @gmail.com +99890 959 52 11
ANNOTATSIYA
Bаrchаmizgа та'ЫшМ, Наг bir sоhаdа ilg^r хотЩу dаvаtlаr 1а]пЬа8т о'г^атъЪ sоhа Ьо'у^На ко'р1аЬ yаngi bUm^ming egаllаnishigа, до^в^а, Наг bir is^^tming ishhsh mвхаnizmi даndаy, u o'ylаngаn пай]а1а^а erishish imkоniyаtini Ьвга оlаdimi, uning sаmагаdогligi даndаy kаbi sаvоllагgа]ал>оЬ tоpishimizdа muhim ro'l o'ynaydi. Shundаn kelib chiqib, biz hаm dаlillаг vа isbоtlаsh dоiгаsidа bir дао хогу^ mаmlаkаtlаrning tаjгibаsini о 'гgаnishgа дагог qildik. Maqolada Gвгmаniyа hamda Fransiya jinоyаt-pгotsвssual доnunchiligi o'rganilgan.
Kalit so'zlar: "вх о/гсю", "pаssiv himоyа", "isbotlashda tадiдlаsh", "dülil Wp^sMi tадiдlаsh" vа "dаlillагdаn fоydаlаnishni tадiдlаsh ".
ОПЫТ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН В РАМКАХ ИНСТИТУТА ДОКАЗАТЕЛЬСТВ И ДОКАЗЫВАНИЯ ПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМ
Абдурашидов А.А.
Преподаватель кафедры уголовно-процессуального права Ташкентского государственного юридического университета,
Ташкент, Узбекистан E-mail: abdurashidovabdurauf1 991@gmail.com Телефон: +99890 959 52 11
АННОТАЦИЯ
Как мы все знаем, изучение опыта передовых зарубежных приглашений в каждой сфере приводит к приобретению множества новых знаний в этой области, кроме того, каков механизм работы каждой реформы, может ли она дать возможность достичь намеченного? результаты, насколько ее эффективность и т. д. играет важную роль в поиске нами ответов на вопросы. Исходя из этого, мы решили изучить опыт ряда зарубежных стран в
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
качестве доказательства и доказательства. В статье исследуется уголовно-процессуальное право Германии и Франции.
Ключевые слова: «ex officio», «пассивная защита», «запрет на доказывание», «запрет на сбор доказательств» и «запрет на использование доказательств».
EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES WITHIN THE INSTITUTE OF EVIDENCE AND PROOF IN CRIMINAL CASES
A.A. Abdurashidov
Lecturer of the Department of Criminal and Procedural Law of Tashkent State Law University, Tashkent, Uzbekistan E-mail:abdurashidovabdurauf1991 @gmail. com Phone: +99890 959 52 11
ABSTRACT
As we all know, studying the experience of advanced foreign invitations in each field leads to the acquisition of a lot of new knowledge in the field, in addition, what is the working mechanism of each reform, can it give the opportunity to achieve the intended results, how is its effectiveness, etc. plays an important role in our finding answers to questions. Based on this, we decided to study the experience of a number of foreign countries as evidence and proof. The criminal procedural law of Germany and France is studied in the article.
Key words: "ex officio", "passive protection", "prohibition on proof', "prohibition of collection of evidence" and "prohibition of use of evidence".
KIRISH
Barchamizga ma'lumki, har bir sohada ilg'or xorijiy davatlar tajribasini o'rganish soha bo'yicha ko'plab yangi bilimlarning egallanishiga, qolaversa, har bir islohotning ishlash mexanizmi qanday, u o'ylangan natijalarga erishish imkoniyatini bera oladimi, uning samaradorligi qanday kabi savollarga javob topishimizda muhim ro'l o'ynaydi. Shundan kelib chiqib, biz ham dalillar va isbotlash doirasida bir qator xorijiy mamlakatlarning tajribasini o'rganishga qaror qildik. Avvalo, Germaniya jinoyat-protsessual qonunchiligini tahlil qilib chiqsak.
Nemis qonunchiligi jinoyat protsessida isbotlashdan maqsad haqiqatni aniqlash ekanligini va bu vazifani amalga oshirish birinchi navbatda sud zimmasiga yuklanishini aniq belgilab beradi. Germaniya Federativ Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 244- moddasiga muvofiq, sud haqiqatni aniqlash uchun "ex
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
officio" hukm chiqarish uchun ahamiyatli bo'lgan bareha faktlar va dalillarni tekshirishi shart. Nemis qonunchiligida ham milliy qonunchiligimizdagi kabi dalillarni baholashdan maqsad haqiqatni aniqlashdir.
Shu bilan birga, sud xolislikni ta'minlash uchun o'zi jinoiy ish qo'zg'atishi yoki ayblov qo'zg'atishi mumkin emas. Ish sudga topshirilgunga qadar isbotlash yuki prokuratura organi zimmasiga tushadi. Shu bilan birga, "prokuratura shaxsni nafaqat ayblash, balki uning aybini rad etish uchun ham xizmat qiladigan holatlarni aniqlashi kerak, unga yo'qolib ketishi xavfi mumkin bo'lgan dalillarni to'plash vazifasi yuklangan" 1.
Isbotlash jarayonida ayblanuvchi o'zining aybsizligini isbotlashga harakat qilmaydi va u jim turish huquqiga ega, bunga "passiv himoya" shakli sifatida qaraladi. Ushbu qoida O'zbekiston Respublikasi JPKning 23-moddasida ham o'z ifodasini topgan. Bundan tashqari, "gumon qilinuvchi, ayblanuvchi zimmasiga ko'rsatuv berish majburiyati yuklanishi mumkin emas, o'z aybsizligini yoki ish bo'yicha biror -bir holatni isbotlash mas'uliyatini yuklashga ham yo'l qo'yilmaydi. Qonunga asosan bunday majburiyat jinoyat ishini yuritishga mas'ul davlat organlari mansabdor shaxslarining zimmasiga yuklatilgan" 2 ligi qoidasi mustahkamlangan. Xuddi shuningdek, aybsizlik prezumpsiyasi bilan bog'langan mazkur qoida mamlakatimizning yangi tahrirdagi qabul qilingan Konstitutsiyasiga (28-modda) kiritilganligi uning ahamiyatini yana bir ko'rsatib beradi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Shunday qilib, sud jarayoni davomida haqiqatni aniqlash maqsadi quyidagicha: ushbu maqsadga erishish bevosita sudga va (sudgacha bo'lgan ish yuritishda) prokuraturaga yuklanadi va uni ayblanuvchiga o'tkazish mumkin emas.
Prokuraturaning umumiy funksiyalariga quyidagilar kiradi: surishtiruv shaklida tergov olib borish; sudda ayblovlarni saqlash; ijro etuvchi boshqaruvni ishlab chiqarish. Birinchi funksiyada, boshqa narsalar qatori, ishning holatlarini o'rganish, har ikki tomonning - jabrlanuvchi va ayblanuvchining manfaatlarini ko'zlab dalillar to'plash amalga oshiriladi. Bu har xil turdagi tergov va protsessual harakatlarni, xususan, so'roq qilish, tintuv qilish, olib qo'yish, ko'zdan kechirish, tashkilot va muassasalardan ma'lumot so'rash, hibsga olish va boshqalarni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, GFR Jinoyat-protsessual kodeksining 68-moddasida odil sudlovni targ'ib qiluvchi kvazi sud organi sifatida prokuratura so'roq paytida guvohlarning manfaatlarini himoya qilishi mumkinligi belgilangan.
1 Уголовно-процессуальный кодекс Федеративной Республики Германии.
2 "Gumоn qilinuvchi vа аyblаnuvchini himоyа huquqi bikn tа'minlаshgа оid qоnunlаrni qо'llаsh bо'yichа sud аmаliyоti to'g'risidа"gi О'zbekistоn Respublikаsi sudi Plenumi qаrоri. https://leх.uz/dоcs/-1453755#-1453953
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
Ikkinchi funksiyа, xusus8n, ishni sud muhоkаmаsigа tаyyоrlаsh jаrаyоnidа аshyоlаr vа yоzmа mаteriаllаmi оlish chоrаlаrini kо'rish ощаН аmаlgа оshirilаdi. Sud muhоkаmаsidа dаlillаrni о'rgаnishdа ishtirоk etish, sаvоllаr qо'yish, iltimоsnоmаlаr berish, sud muhоkаmаlаridа sо'zlаsh, аyblаnuvchigа aybiga iqrоr bо'lish tо'g'risidа sudlаnuvchi bilаn "ke1ishuv" tuzish, hubm^^ nisbаtаn аpellаtsiyа vа kаssаtsiyа shikоyаti berish kаbilаr оrqаli аmаlgа оshirilаdi. Germаniyаdа pоlitsiyа jinоyаt prоtsessining ishtimkchisi sifаtidа rаsmаn prоkurаturа yоrdаmchisi hisоblаnаdi. Аslidа, bu GFR Jinоyаt-prоtsessuаl kodeksining 161-mоddаsigа muvоfiq, prоkurаturаning tezkor bо'linmаsi bо'lib, uning kо'rsаtmаlаri Ьо^Ла hаrаkаt qilаdi. Uning vаkоlаtigа kiritilgаn hаrаkаtlаrning аksаriyаti huquq vа erkinliklаrni sezilаrli dаrаjаdа cheklаsh Ы1аи bоg'liq vа shuning uchun fаqаt sudning ruхsаti yoki prоkurаturа buyrug'i Ы1аи аmаlgа oshirilishi mumkinligi mustаhkаm1аngаn.
Shuni hаm tа'kid1аb o'tish kerаkki, Germаniyа federа1 qоnunchi1igidа himоyаchigа keng vаkо1аt1аr beri1g8n. U rаsmiy rаvishdа аyb1аnuvchining "yordаmchisi" hisоb1аnаdi. Shu bi1аn Ы^а, u bir qаtоr mustаqi1 vаkо1аt1аrgа egа, jum1аdаn, аyb1аnuvchidа mаvjud bо'1mаgаn yoki himоyаchi аyb1аnuvchidаn mustаqi1 rаvishdа аmа1gа oshirishi mumkin bo'1gаn vаko1аt1аrgа hаm egа.
Mаsа1аn, аyb1аnuvchining ish mаteriа11аri bi1аn tаnishish huquqi chek1аngаn. Bu huquq uning himoyаchisigа to'1iq beri1аdi 3 . Shundаy qi1ib, аyb1аnuvchi ish mаteriа11аri Ы1аи tаnishish uchun birinchi nаvbаtdа o'zi uchun аdvokаt tаn1аshi ker8k. Germаniyаdа himoyаchining huquq1аri аyb1аnuvchining huquq1аridаn kengroqdir. Bu suddа tаrаf1аrning teng1igi vа tortishuvchаn1igi prinsipini аmа1dа tа'min1аnishidа hаmdа tergov ^st^ki tergov vа sud tergovi)ning o'z mаqsаdigа erishishidа muhim sаnаdi.
Shu bi1аn birgа, himoyаchi ishning sudgа tаqdim eti1g8n yoki аyb1ov e'1on qi1ingаn tаqdirdа sudgа tаqdim eti1ishi kerаk bo'1g8n mаteriа11аr Ы1ал tаnishish, shuningdek, аyb1ovni tаsdiq1ovchi dа1i11аrni tekshirish huquqigа egа. Ushbu jihаt Germаniyа jinoiy-protsessuа1 qonunchi1igining а1ohidа o'zigа xos jihаti hisob1аnаdi.
Germаniyа federa1 qonunchi1igi аyb1аnuvchining аybini аniq1аsh vа qi1mishning huquqiy oqibаt1аrini аniq1аsh uchun аhаmiyаt1i bo,1gаn bаrchа fаkt1аr fаqаt qonundа nаzаrdа tuti1gаn isbot1аsh vositа1аridаn foydа1аngаn ho1dа аniq1аnishi kerаk, deb hisob^ydi. Suddа isbot1аsh vositа1аrining qаt,iy chek1аngаn ro'yхаti mаvjud bo'1ib, u1är quyidаgi1аrni o'z ichigа o1аdi: sud1аnuvchining, guvoh18rning, ekspertning ko'rsаtmа1аri, аshyoviy dа1i11аr vа hujjаt1аrni tekshirish. Ushbu vos^m- sud mаj1isidа Germаniyа Federаtiv RespubHkrnsi Jinoyаt-protsessuа1 kodeksining 244-
3 Yгoлoвнo-прoцессyальный кoдекс Федеративнoй Респyблики Германии.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
256-bandlarida nazarda tutilgan qoidalarga muvofiq oshkoralik, bevositalik va og'zakilik sharoitida ko'rib chiqilishi kerak.
GFR Jinoyat-protsessual kodeksining 261-moddasida dalillarni baholash erkinligi nazarda tutilgan umumiy qoidada shunday deyiladi: "Sud dalillarni tekshirish natijalarini o'zining erkin fikriga ko'ra, sud jarayonida dalillarni umumiy baholash asosida hal qiladi".
Germaniyada jinoyat protsessining sudgacha bo'lgan bosqichida isbotlashning ma'lum erkinligi mavjudligi sababli, dalillar agar ular keyinchalik sudda qo'llanilishi mumkin bo'lsa, erkin shaklda to'planishi mumkin. Sudda dalillarni tekshirish jarayonida muayyan taqiqlarni aniqlashga katta e'tibor qaratiladi, ularga rioya qilmaslik bunday dalildan foydalanishning mumkin emasligiga olib keladi. Mazkur taqiqlar Germaniya Federativ Respublikasining jinoyat-protsessual doktrinasida "isbotlashda taqiqlash" deb yuritiladi. Germaniya Oliy sudi ta'kidlaganidek, jinoyat -protsessual qonunchiligida haqiqatga har qanday tarzda erishish kerakligi tamoyili ko'zda tutilmagan, chunki bu holda u mutlaq to'g'ri bo'lishi mumkin emas. "Isbotlashda taqiqlash - bu jarayon ishtirokchilarining huquqlarini ta'minlash manfaatlarini ko'zlab isbotlash jarayonida ma'lum chegaralarni belgilovchi jinoyat-protsessual qonun normalari yig'indisidir"4.
Qoidaga ko'ra, jinoyat-protsessual doktrinada "isbotlashda taqiqlash" umumiy tushuncha sifatida qaraladi. Uning doirasida "dalil to'plashni taqiqlash" va "dalillardan foydalanishni taqiqlash"ni ajratib ko'rsatish mumkin. Birinchi guruhga, dalil to'plashni taqiqlashga quyidagilar kiradi.
Jumladan:
a) ishning ayrim faktik holatlarini aniqlashni taqiqlash (isbot predmeti bo'yicha taqiqlar). Masalan, ayblov hukmi yoki oqlov hukmi chiqarilgandan so'ng, jinoyat faktiga oid dalillarni to'plashning iloji yo'q (Germaniya Jinoyat kodeksining 190-moddasi);
b) dalilning ayrim manbalaridan foydalanishni taqiqlash (isbotlash vositalarini taqiqlash). Masalan, Germaniya Federativ Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining
52-moddasi asosida guvohlik berishdan bosh tortish huquqidan foydalangan guvohlarni so'roq qilish taqiqlanadi;
d) so'roq qilishning noqonuniy usullarini qo'llashni taqiqlash (isbotlash usulini taqiqlash). Bu yerda asosiy misol - Germaniya Federativ Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 136 a-moddasida taqiqlangan so'roq qilish usullaridir. Ikkinchi guruhga noqonuniy ravishda olingan natijalardan foydalanishni taqiqlash
4 Opngpnx-KpncTnaH ffipegep, TopcreH Oeppen. yronoBHo-npo^ccyantHoe npaBo TepMaHHH, c. 88.
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
kiradi. GFR Jinoyаt-protsessuа1 kodeksi 136 а-moddаsi S-qismidrn, аyb1аnuvchining so'roq qi1ishning tаqiq1аngаn usu11аrini qo'11аsh orqа1i o1ingаn ko'rsаtuv1аridаn, hаtto аyb1аnuvchining o'zi rozi1igi bo'1srn hаm, protsessdа foydа1аnish mumkin emrns.
Germаniyа federа1 qonunchi1igidа dа1i11аrgа bo'1grnn tаqiq1аr, chek1ov1аr u1аr himoyа qiHshgrn inti1аyotgаn obyekt1аrgа ko'rа tаsnif1аnishi mumkin. Nemis muа11if1аri, хususаn, himoyа qiHshgrn qаrаti1gаn tаqiq1аrni аjrаtib ko,rsаtishаdi:
• yozishmа1аr, pochtа, te1egrаf vа te1efon хаbаr1аri sir1аri;
• uy-joy dах1siz1igi;
• shахsiy erkin1ik1аr;
• ахborotni аniq1аsh huquq18ri (bаrchа mахfiy vrn kompyuter1аshtiri1gаn tergov fаo1iyаti);
• oikviy а1oqа1аr;
• sа1omаt1ik;
• rnyrim professionа1 guruh1аr а,zo1аrining o'z m^oz^n bi1аn mахfiy munosаbаt1аri (аdvokаt siri, tibbiyot siri, jur^ist siri);
• drnvkt sir1аri;
• sаn,аtdа mustаhkаm1аngаn shахsning huquq1аri.
Shuni tа,kid1аsh kerakki, Germаniyа Federаtiv Respub1ikаsining Jinoyаt-protsessuа1 kodeksidа sud аmа1iyoti tomonidаn yаnаdа аniq1аngаn judа bаtаfsi1 vа rnniq be1gi1аngаn tаqiq1аr mаvjud. Mаsа1аn, Germаniyа Federаtiv Respub1ikаsi Jinoyаt-protsessuа1 kodeksining 136 а "So'roq qi1ishning tаqiq1аngаn usu^i" bаndigа ko'rа, аyb1аnuvchining qаror qrnbu1 qi1ish erkin1igi vа irodаsi qiynoqqrn so1ish, ortiqchа mehnаt qi1ish, jismoniy trn'sir ko'rsаtish, moddа1аrni tаnаgа kiritish, jismoniy vrn ruhiy аzob-uqubаt1аrni, а1dаsh yoki gipnozni ke1tirib chiqаruvchi huquqbuzаr1ik1аrni qo'11аsh orqа1i buzi1mаs1igi kerаk.
Mаjbur1аsh jinoyаt-protsessuа1 аsosdа yo'1 qo'yi1gаn tаqdirdаginа qo'11аni1ishi mumkin Ushbu qoidа1аrgа ko'ra joiz bo'1mаgаn chorа ko'rish bikn tаhdid qi1ish vа qonundа nаzаrdа tuti1mаgаn imtiyoz vа,dа qi1ish tаqiq1аnаdi hаmdа хotirа yoki onggа t^sir qi1uvchi chorа-tаdbir1аrgа yo'1 qo'yi1mаydi".
Germaniya qonunchi1igidagi biz o1ishimiz mumkin bo'1gan eng muhim jihat1ar bu jinoyat protsessida himoyachiga keng huquqlarning berilishi hamda ayblov asosiga qo'yi1gan da1i11arni tekshirishi mumkin1igi to'g'risidagi qoida1ardir.
Endi Fransiya qonunchi1igini ko'rib chiqsak. Fransiyrn Jinoyаt-protsessuа1 kodeksining 171-moddаsigа ko'rа, аgаr dа1i11аr jiddiy qonunbuzаr1ik bi1аn oHngrnn bo'1sа vа u tegish1i bo'1grnn tomonning mаnfааt1аrigа zаrаr yetkаzgаn bo'^, qаbu1 qi1inishi mumkin emаs5. Xuddi shu qoidа Frаnsiyа Jinoyаt-protsessuа1 kodeksining
5 Угoлoвнo-прoцессyальный кoдекс Франции.
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
802-moddasi, agar qonun bilan belgilangan qoidalar "yaroqsiz bo'lish tahdidi ostida" olingan bo'lsa normasiga ham qo'llaniladi. Mazkur holatda har qanday sud bunday dalillarni istisno qilish to'g'risidagi arizani ko'rib chiqqanda yoki avtomatik ravishda o'z tashabbusi bilan bunday dalillarni tekshirishga kirishganda, agar u tegishli tomonning manfaatlariga zarar yetkazgan bo'lsa, dalillarni haqiqiy emas deb e'lon qilishi mumkin.
Tomonlar tegishli huquqdan foydalangan holda dalillarni chiqarib tashlash to'g'risida, barcha yoki muayyan harakatlar natijasida, shuningdek, qonunni buzgan holda olingan ma'lumotlarga asoslangan dalillarni istisno qilishi to'g'risida murojaat qilishi mumkin. Nomaqbul deb topilgan dalillardan yoki ularning bir qismidan ishda ishtirok etayotgan tomonlarga nisbatan biron bir ma'lumot olish taqiqlanadi.
Fransiyaning jinoyat-protsessual huquqida isbotlashning maqsadi belgilanmagan, biroq jinoyat-protsessual doktrinasi bir ma'nodagi maqsaddan kelib chiqadi. Bu -dalilning ish bo'yicha haqiqatni aniqlashidan iborat bo'lib, tergov sudyasi va sud bu maqsadga erishish uchun harakat qilishlari kerak.
Fransiyada ayblanuvchining huquqiy pozitsiyasi advokatning huquqiy pozitsiyasi bilan bir xil emas. Advokatga ayblanuvchining vakili sifatida emas, balki o'z kasbining axloqiy qoidalariga ko'ra o'z mijoziga nisbatan ma'lum darajadagi avtonomiya
va mustaqillik bilan ta'minlangan mustaqil subyekt sifatida qaraladi. Advokat o 'z mijozida mavjud bo'lmagan bir qator vakolatlarga ega. Xususan, Germaniyadagi kabi ish materiallari bilan tanishish uchun u ko'proq imkoniyatlarga ega.
Umuman olganda, Fransiyada isbotlash yuki prokuratura zimmasiga tushadi, ya'ni prokuratura ayblanuvchiga qarshi jinoyat ishini qo'zg'atadi. Ammo ayblov ishning barcha holatlarini isbotlash yukini o'z zimmasiga olmaydi - ba'zi holatlarning mavjudligi himoya tomonidan isbotlanishi kerak bo'ladi.
Masalan, qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar mavjudligi, ayblanuvchining ruhiy nosog'lomligi, jinoiy javobgarlik tortishda immunitetning mavjudligi, xuddi shu jinoyat uchun xorijiy davlatda sudlanganlik fakti va boshqalar.
Fransiyaning dalillar to'g'risidagi qonuni dalillar erkinligi prinsipining moslashuvchan birikmasiga asoslanadi. Unga ko'ra, har qanday dalil qonunda ko'rsatilganmi yoki yo'qmi, dalil olishning qonuniy asoslariga hamda isbotlash jarayonida taqiqlangan qoidalarga amal qilganda qabul qilinishi mumkin.
Yana bir jihati shundaki, dalillarni to'plashda davlat organi tomonidan sodir etilgan har bir qonun buzilishi natijasida olingan dalillarni isbotlashdan chetlatish kerakligini anglatmaydi. Qonunni buzgan holda olingan dalillar, agar ular tarafning huquqlarini buzmasa, dalillardan chiqarib tashlanishi mumkin emas.
SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7
Jismoniy shaxslarga sud tomonidan tekshirilishi kerak bo'lgan har qanday dalillarni to'plash va taqdim etishga ruxsat beriladi. Jinoiy sudyalarga xususiy shaxslar tomonidan taqdim etilgan dalillarni istisno qilishiga to'sqinlik qiluvchi qoida mavjud.
Fransuz jinoiy protsessual qonunchiligida "dalillarning maqbulligiga qo'yiladigan talablarning assimetriyasi" qoidalari qo'llaniladi. Bu protsessning xususiy ishtirokchilari va prokuror, politsiya organlari va tergov sudyasi o 'rtasidagi tengsizlikning o'rnini qoplash imkonini beradi, sud muhokamasida prokuror va xususiy ishtirokchilarning huquq va imkoniyatlari o'rtasidagi "muvozanat" ni tenglashtirish uchun sharoit yaratadi.
Ichki ishonchga asoslangan dalillarni erkin baholash mutlaq bo'lmagan umumiy qoidadir. Shu bilan birga, ayrim hollarda politsiya protokollari va hisobotlariga alohida kuch beradigan qoidalar mavjud. Shuningdek, qonunda ayblanuvchining faqat advokat bilan uchrashishi va uning yordamini olmasdan turib bergan bayonotlari asosida ayblov hukmi chiqarish mumkin emasligi ham belgilab qo'yilgan.
Shunday qilib, har ikkala davlatning jinoyat-protsessual qonunchiligi bilan tanishib chiqib, shuni xulosa sifatida aytish mumkinki, jinoyat protsessida dalillar muhim o'rin egallaydi. Sud dalillarga yakuniy bahoni beradi. Dalillarni baholashda sudyalar o'z ichki ishonchlaridan kelib chiqadilar. Isbotlashning maqsadi ish bo'yicha haqiqatni aniqlashdir. Shuningdek, insonning hayoti, sha'ni, qadr-qimmati, huquqlari va erkinliklarini har qanday buzish natijasida olingan dalillar nomaqbul dalil sifatida tan olinadi va ishdan chiqarib tashlanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR (REFRENCES)
1. Уголовно-процессуальный кодекс Федеративной Республики Германии;
2. "Gumоn qilinuvchi va ayblanuvchini Ытоуа huquqi bilan ta'minlashga оid qоnunlarni qо'llash bо'yicha sud amaliyоti to'g'risida"gi О'zbekistоn Respublikasi Oliy sudi Plenumi qamri. https://leх■uz/dоcs/-1453755#-1453953;
3. Фридрих-Кристиан Шредер, Торстен Феррел. Уголовно-процессyaльное право Германии, с. 88.;
4. Уголовно-процессyaльный кодекс Франции.
5. А.А.Абдурашидов «Кредит карзларини ундириш билан боFлик; муаммоларнинг айрим масалалари» Thematic Journal of Applied Sciences. - 2023.
XULOSA
-T.3.-№.6.
