CC BY
6INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original peper
© A.Y.Isabayeva1^_
1Namangan davlat universiteti, Namangan, O'zbekiston.
Annotatsiya
KIRISH: tayanch adabiy kompetensiyalarni rivojlantirish talabalarni tarbiyalashda asosiy ahamiyatga ega bo'lib, ularga adabiy asarlarni tahlil qilish, sharhlash va baholash imkonini beradi.
MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi zamonaviy nasriy asarlarni o'rgatish orqali o'quvchilarda tayanch adabiy kompetensiyalarni shakllantirishning pedagogik strategiyalarini aniqlash va baholashdan iborat. Tadqiqot o'qituvchilarga zamonaviy adabiyotlarni o'z o'quv dasturlariga samarali kiritish, o'quvchilarning tahliliy, sharhlovchi va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun asos yaratishga intiladi.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot adabiyotlarni ko'rib chiqish, sinfdagi kuzatishlar va adabiyot o'qituvchilari bilan suhbatlarni birlashtirgan sifatli tadqiqot metodologiyasidan foydalanadi. Adabiyot sharhi adabiy kompetentsiya va zamonaviy nasr bo'yicha nazariy asoslar va mavjud tadqiqotlarni o'z ichiga oladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: aniqlangan muammolar orasida talabalar motivatsiyasi va malakasining turli darajalari, shuningdek, ushbu metodologiyalardan samarali foydalanish uchun o'qituvchilarning kasbiy rivojlanishi zarurati kiradi.
XULOSA: tadqiqot xulosasiga ko'ra, zamonaviy nasrni yaqindan o'qish, kontekstual tahlil, interfaol muhokamalar, ijodiy javoblar va qiyosiy tahlillarni uyg'unlashtirish orqali o'qitish talabalarda tayanch adabiy kompetensiyalarni samarali shakllantiradi.
Kalit so'zlar: adabiy kompetensiyalar, zamonaviy adabiyot, nasriy asarlar, o'qitish metodikasi, interaktiv o'qish seanslari, kontekst tahlili, tematik tadqiqot, ijodiy topshiriqlar, yopiq o'qish texnikasi, tanqidiy fikrlash, talabalar ishtiroki
МЕТОДОЛОГИЯ ФОРМИРОВАНИЯ ОСНОВНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ У СТУДЕНТОВ ЧЕРЕЗ ПРЕПОДАВАНИЕ ПРОЗИЧЕСКИХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ В СОВРЕМЕННОЙ ЛИТЕРАТУРЕ_
© Й.А. Исабаева1Н
Iqtibos uchun: Isabayeva A.Y. Jadid adabiyotidagi nasriy asarlarni o'qitish orqali o'quvchilarda tayanch adabiy kompetensiyalarni shakllantirish metodikasi // Inter education & global study. 2024. №6. B. 200-205.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №6
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
1Наманганский государственный университет, Наманган, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: развитие основных литературных компетенций имеет первостепенное значение в образовании учащихся, позволяя им анализировать, интерпретировать и оценивать литературные произведения.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является выявление и оценка педагогических стратегий формирования основных литературных компетенций у учащихся путем обучения современным прозаическим произведениям. Исследование направлено на то, чтобы учителя могли эффективно включать современную литературу в свои учебные программы, развивать у учащихся навыки аналитического, интерпретационного и критического мышления.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в этом исследовании используется качественная методология исследования, которая сочетает в себе обзор литературы, наблюдения в классе и интервью с учителями литературы. Обзор литературы включает теоретические основы и текущие исследования литературной компетентности и современной прозы.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: выявленные проблемы включают различные уровни мотивации и квалификации учащихся, а также необходимость профессионального развития учителей для эффективного использования этих методологий.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: согласно заключению исследования, обучение посредством сочетания внимательного чтения современной прозы, контекстуального анализа, интерактивных дискуссий, творческих ответов и сравнительного анализа эффективно формирует у учащихся базовые литературные компетенции.
Ключевые слова: литературные компетенции, современная литература, прозаические произведения, методика преподавания, интерактивные занятия по чтению, контекстный анализ, тематические исследования, творческие задания, техника закрытого чтения, критическое мышление, участие учащихся.
Для цитирования: Исабаева Й.А. Методология формирования основных литературных компетенций у студентов через преподавание прозических произведений в современной литературе // Inter education & global study. 2024. №6. С. 200-205.
METHODOLOGY OF FORMING BASIC LITERARY COMPETENCES IN STUDENTS THROUGH TEACHING PROSE WORKS IN MODERN LITERATURE_
© Maftuna M. Haydarova1®
^Namangan state university,Namangan, Toshkent, Uzbekistan._
Annotation
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 6
iccl (A
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
INTRODUCTION: the development of basic literary competences is of primary importance in the education of students, enabling them to analyze, interpret and evaluate literary works.
AIM: the purpose of this study is to identify and evaluate pedagogical strategies for the formation of basic literary competencies in students by teaching modern prose works. The research seeks to create a basis for teachers to effectively include modern literature in their curricula, to develop students' analytical, interpretive and critical thinking skills.
MATERIALS AND METHODS: this study uses a qualitative research methodology that combines a literature review, classroom observations, and interviews with literature teachers. The literature review includes theoretical frameworks and current research on literary competence and contemporary prose.
DISCUSSION AND RESULTS: challenges identified include varying levels of student motivation and proficiency, as well as the need for professional development of teachers to effectively use these methodologies.
CONCLUSION: according to the conclusion of the study, teaching through the combination of close reading of modern prose, contextual analysis, interactive discussions, creative responses and comparative analysis effectively forms basic literary competencies in students.
Keywords: literary competences, modern literature, prose works, teaching methodology, interactive reading sessions, context analysis, thematic research, creative assignments, closed reading technique, critical thinking, student participation
Tez rivojlanayotgan ta'lim sharoitida o'quvchilarda mustahkam adabiy kompetentsiyalarni shakllantirish ularning har tomonlama rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Adabiy kompetensiyalarga tanqidiy nazar bilan o'qish, murakkab matnlarni sharhlash, o'ylangan munozaralarda qatnashish, adabiyotning estetik fazilatlarini qadrlay bilish kiradi. Bu ko'nikmalar, ayniqsa, zamonaviy jamiyat muammolari, xilma-xil nuqtai nazarlar va innovatsion hikoya usullarini aks ettiruvchi boy, ko'p qirrali hikoyalarni taklif etuvchi zamonaviy adabiyot kontekstida juda muhimdir.
20-21-asrlarning zamonaviy nasriy asarlari pedagoglar oldiga o'ziga xos imkoniyatlar va vazifalarni taqdim etadi. Ushbu asarlar ko'pincha bugungi talabalar uchun o'ziga xoslik, ijtimoiy adolat, texnologiya va globallashuv kabi dolzarb mavzularni o'rganadi. Bu mavzular bilan shug'ullanish orqali o'quvchilar o'zlarini tevarak-atrofdagi olam va undagi o'rni haqida chuqurroq tasavvur hosil qilishlari mumkin. Biroq, zamonaviy nasrning murakkabligi, eksperimental uslublari va xilma-xil shakllari bilan talabalar uchun ham, o'qituvchilar uchun ham jiddiy qiyinchiliklar tug'dirishi mumkin.
For citation: Asida Y. Isabayeva (2024) Methodology of forming basic literary competences in students through teaching prose works in modern literature, Inter education & global study, (6), pp. 200-205. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ushbu maqola talabalarda asosiy adabiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun zamonaviy adabiyotning nasriy asarlarini o'qitishning samarali metodologiyasini o'rganishga qaratilgan. Interfaol o'qish mashg'ulotlarini, kontekstli tahlillarni, mavzuli izlanishlarni, ijodiy topshiriqlarni va yaqin o'qish texnikasini o'rganib chiqib, biz o'qituvchilarga o'qitish amaliyotini yaxshilash uchun amaliy strategiyalar berishga intilamiz. Bundan tashqari, biz samarali baholash usullarini muhokama qilamiz va sinfda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolarni hal qilamiz.
O'quv dasturiga zamonaviy adabiyotlarni kiritish o'quvchilarning adabiy tajribalarini boyitibgina qolmay, ularni kundalik hayotlarida uchrab turadigan ko'p sonli matn va hikoyalar bilan tanqidiy munosabatda bo'lishga tayyorlaydi. Ushbu matnlarni o'rganish jarayonida talabalar tanqidiy fikrlash qobiliyatini, madaniy xabardorlikni va o'qishga umrbod muhabbatni rivojlantiradilar. Ushbu keng qamrovli yondashuv orqali o'qituvchilar savodli, o'ychan va faol shaxslarning yangi avlodini tarbiyalashlari mumkin.
Zamonaviy adabiyot dolzarb ijtimoiy muammolarni, turli nuqtai nazarlarni va innovatsion hikoya usullarini aks ettiradi, bu esa uni ta'lim maqsadlarida qimmatli manbaga aylantiradi. Zamonaviy nasr bilan shug'ullanish orqali talabalar zamonaviy mavzular bilan bog'lanishlari va atrofdagi dunyo haqida nozik tushunchalarni rivojlantirishlari mumkin. Bu dolzarblik o'quvchilarning o'qishga bo'lgan ishtiyoqini oshiradi va adabiyotga umrbod qiziqish uyg'otadi.
Interfaol o'qish mashg'ulotlari muhokamalar, bahslar va matnlarni hamkorlikda tahlil qilish orqali talabalarning faol ishtirokini o'z ichiga oladi. Ushbu yondashuv talabalarni o'z talqinlarini ifoda etishga, matnga savol berishga va bir nechta nuqtai nazarlarni ko'rib chiqishga undaydi. Sokratik seminarlar va adabiyot to'garaklari kabi texnikalar ayniqsa samarali bo'lishi mumkin.
Zamonaviy nasriy asarlarning ijtimoiy-siyosiy va tarixiy mazmunini tushunish har tomonlama adabiy tahlil qilish uchun zarur. O'qituvchilar asosiy ma'lumotni taqdim etishlari va talabalarni adabiyotdagi tashqi ta'sirlarni o'rganishga undashlari kerak. Bunga multimedia resurslari, mehmon ma'ruzalari va tadqiqot loyihalari orqali erishish mumkin.
Zamonaviy adabiyot ko'pincha o'zlik, ijtimoiy adolat va inson munosabatlari kabi murakkab mavzularni ko'rib chiqadi. O'qituvchilar maqsadli muhokamalar va yozma topshiriqlar orqali ushbu mavzularni aniqlash va o'rganishda talabalarga rahbarlik qilishlari kerak. Boshqa adabiy asarlar bilan qiyosiy tahlil qilish ham o'quvchilarning tushunchalarini chuqurlashtirishi mumkin.
Ijodiy topshiriqlar, masalan, muqobil yakunlar yozish, personajlar kundaliklari yoki hozirgi zamonga moslashishlar o'quvchilarga matn bilan xayoliy munosabatda bo'lish imkonini beradi. Ushbu tadbirlar material bilan chuqurroq bog'lanishni kuchaytiradi va talqin qilish qobiliyatini oshiradi.
Yaqindan o'qish matnning tili, tuzilishi va adabiy vositalarini batafsil tekshirishni o'z ichiga oladi. Bu usul o'quvchilarning zamonaviy nasr mahoratini qadrlashiga, tahliliy ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O'qituvchilar yaqin o'qish texnikasini
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
modellashtirishlari va maqsadli mashqlar orqali boshqariladigan amaliyotni ta'minlashlari kerak.
Ushbu tadqiqotning tadqiqot metodologiyasi zamonaviy nasriy asarlarni o'rgatish orqali o'quvchilarda asosiy adabiy qobiliyatlarni samarali rivojlantiruvchi metodologiyalarni o'rganishga kompleks va tizimli yondashuvni o'z ichiga oladi. Tadqiqot turli ta'lim sharoitlaridan ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish uchun ham sifat, ham miqdoriy tadqiqot usullaridan foydalanadi.
Tahlil va natijalar bo'limi so'rovlar, suhbatlar, sinfda kuzatishlar va amaliy tadqiqotlar orqali to'plangan ma'lumotlarni chuqur o'rganishni ta'minlaydi. Ushbu bo'lim zamonaviy nasriy asarlarni o'qitishning turli metodologiyalarining samaradorligi va ularning talabalarda tayanch adabiy kompetensiyalarni shakllantirishga ta'siri bilan bog'liq xulosalarni taqdim etish uchun tashkil etilgan.
Zamonaviy nasrni o'qitishning chastotasi: 78% o'qituvchilar o'zlarining o'quv dasturlariga zamonaviy nasr asarlarini muntazam ravishda kiritganliklarini aytishdi (kamida har semestrda bir marta).
Afzal o'qitish strategiyalari: Eng ko'p qo'llaniladigan strategiyalar interaktiv o'qish seanslarini (68%), kontekstual tahlilni (55%) va tematik kashfiyotni (50%) o'z ichiga oladi.
Qabul qilingan samaradorlik: o'qituvchilarning 85 foizi interfaol o'qish mashg'ulotlari o'quvchilarni jalb qilish va ularning adabiy kompetentsiyalarini rivojlantirishda juda samarali ekanligiga ishonishdi.
Talabalar so'rovi:
Ishtirok etish darajasi: Talabalarning 72% klassik adabiyotga qaraganda zamonaviy nasrni o'rganishda o'zlarini ko'proq jalb qilishlarini aytdi.
Ko'nikmalarni rivojlantirish: Talabalarning 65% zamonaviy nasrni o'rganish orqali ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatlari yaxshilanganini his qilgan, 60% esa talqin qilish qobiliyatini yaxshilagan.
Statistik tahlil:
O'qitish strategiyalari va faollik o'rtasidagi korrelyatsiya: Interaktiv o'qish mashg'ulotlaridan foydalanish va talabalarning faolligi darajasi o'rtasida ijobiy korrelyatsiya (r = 0,67) topildi.
Adabiy kompetensiyalarga ta'siri: Kontekstli tahlildan foydalanish yaxshilangan sharhlash qobiliyatlari bilan sezilarli darajada bog'liq edi (p <0,05).
Zamonaviy nasriy asarlarni o'rgatish orqali o'quvchilarda asosiy adabiy malakalarni shakllantirish zamonaviy ta'limning muhim va dinamik tarkibiy qismidir. Ushbu tadqiqot shuni ko'rsatdiki, turli interfaol va kontekstli metodologiyalardan foydalanish talabalarning faolligini va zamonaviy adabiyotni tushunishini sezilarli darajada oshiradi, shu bilan tanqidiy fikrlash, sharhlash va tahlil qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi.
Kelgusi tadqiqotlar ushbu metodologiyalarning talabalarning adabiy qobiliyatlari va umumiy akademik faoliyatiga uzoq muddatli ta'sirini o'rganishi kerak. Bundan tashqari, tadqiqotlar ushbu strategiyalarning turli ta'lim kontekstlarida, masalan, onlayn o'quv muhitlari yoki ko'p tilli sinflarda samaradorligini o'rganishi mumkin. Keyingi tadqiqotlar
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
fanlararo ta'limni Irivojlantirish uchun zamonaviy adabiyotning boshqa fanlar bilan integratsiyasini ham o'rganishi mumkin.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. ЖУРАЕВА, Гулноза Ах,матовна, and Гулноза Ахматовна ДЖУРАЕВА. "УЗБЕК БОЛАЛАР АДАБИЁТИ: ЯНГИЛАНИШ ЗАРУРАТИ." (2021).
2. крсимов, Ш. Б. (2022). Истиклол Даври Публицистикасида Жадидшунослик Муаммоларининг Ёритилиши крнуниятлари. Miasto Przysztosci, 29, 312-316.
3. Сафо Матжон. Мактабда адабиётдагн мустакил ишлар. - Т.: Укитувчи, 1996, 19-бет.
4. Каримов Н., Назаров Б., Норматов У. ХХ аср узбек адабиёти, Тошкент, Укитувчи, 2002, 147-бет
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Isabayeva Asida Yusufjonovna, tadqiqotchi [Исабаева Асида Юсуфжоновна,
исследователь], [Asida Y.Isabayeva, researcher]; manzil: Namangan viloyati, Pop tumani , Beruniy, 56.[адрес:Беруний, 56. Попский район, Наманганская область], [address:Beruniy, 56. Pop district, Namangan region];
