CC BY
41Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
J. K. ROULINGNING ,,GARRI POTTER VA AFSUNGARLAR TOSHI'' ROMANIDAGI SEHRGARLAR OBRAZINI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHNING LINGVO-PERSPEKTIV TAHLILI
Zebuniso Qodirovna Abduqobilova
Termiz davlat universiteti Tarjima nazariyasi va amaliyoti yo'nalishi talabasi E-mail: [email protected]
Juraali Kamoljonovich Solijonov
Termiz davlat universiteti o'qituvchisi E-mail: stuard [email protected] ORCID: 0000-0001-6394-295X UDK 81.2/.4481.25
ANNOTATSIYA
Mazkur maqola J.K.Rouling tomonidan yozilgan "Garri Potter" turkumidagi romanlar seriyasining tarkibidagi sehrgarlar obrazini ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjimasi va ularning mohiyatiga lingvistik nuqtai nazardan o'quvchi uni anglashi uchun ta'sir qiluvchi omillarni hisobga olgan holda tahlil qilingan. Obyekt sifatida tanlangan nomlar to'qima bo'lgani tufayli personajlarning faoliyatidan olingan. Asardagi vazifasi hamda xarakteri o'ylab topilgani, so'ngra uni lingvistik qoliplarga solingan. Shu tufayli maqolada tarjimon ularni o'zbek tiliga o'girishdan oldin etimologik, leksikologik, semantik tahlil qilishi uchun qoliplar taklif qilingan.
Kalit so'zlar: lingvistik, fantastik asarlar, mud blood, pure blood, half blood, squib, mugl, ingliz-o'zbek tarjima, leksikologiya.
LINGUO-PERSPECTIVE ANALYSIS OF THE TRANSLATION OF THE IMAGE OF MAGICIANS FROM JK ROULING'S GARRY POTTER AND THE STONE OF MAGICS FROM ENGLISH TO UZBEK
ABSTRACT
This article is part of the "Harry Potter" series written by J.K.Rowling the image of the wizards in the series of novels from English to Uzbek translation and their essence to the reader from a linguistic point of view analyzed taking into account the factors influencing As an object the chosen names are derived from the
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
activities of the characters because they are textured. The role and character of the work were invented, and then it was put into linguistic patterns. Because of this, the translator of the article before translating them into Uzbek suggest templates for etymological, lexicological, semantic analysis made.
Keywords: linguistic, fiction, mud blood, pure blood, half blood, squib, mugl, English-Uzbek translation, lexicology.
KIRISH
Mazkur maqola J.K.Rouling tomonidan yozilgan ,,Garri Potter" turkumidagi birinchi roman tarkibidagi atamalarning ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjimasidagi muammolar.
Mustaqillik davri o'zbek adabiyotida barcha tur va janrlar qatori badiiy tarjima amaliyotida ham o'sish-o'zgarishlar yaqqol ko'zga tashlanmoqda. Ayniqsa, asliyat tilidan tarjima izga tushayotgani quvonarli hol. Bu borada yoshlarning o'z iqtidorini sinovdan o'tkazayotgani, Sharq va G'arb xalqlari adabiyoti namunalarini bevosita ona tilimizga o'girishga dadil kirishayotgani katta umid uyg'otadi.
Ayni paytda o'zbek adabiyoti durdonalarini xorijiy tillarga tarjima qilish bobida ham yoshlar yaxshigina tashabbus ko'rsatmoqda. Bu sohadagi ishlarning izchil tus olganini O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi qoshidagi Badiiy tarjima va xalqaro aloqalar bo'limining respublikamizdagi yosh ijodkorlarni qo'llab-quvvatlash maqsadida poytaxt va viloyatlardagi oliy o'quv yurtlari bilan hamkorlikda "Yosh tarjimonlar maktabi"ni tashkil etgani, yosh tarjimonlarning ilk tarjima asarlari "Adib" nashriyotida chop etilayotgani, "Jahon adabiyoti" jurnalining muntazam chiqib turgani va amalga oshirilgan boshqa ko'plab tadbirlar misolida ko'rish mumkin. Zero, o'zbek adabiyoti namunalarini chet tillariga, jahon adabiyoti sara asarlarini ona tilimizga munosib tarzda tarjima qilib taqdim etishdek sharafli vazifa bugungi navqiron avlodning iqtidori, g'ayrat-shijoatiga bog'liqligi sir emas.
Shu ma'noda tahririyatimiz tarjimashunoslikning dolzarb mavzulari bo'yicha ijodkor va olimlar ishtirokida davra suhbati tashkil etdi. Ushbu suhbat "Tarjima nazariyasi va tanqidiy muammolari" mavzusiga bag'ishlandi. Unda taniqli tarjimon va tarjimashunos olimlar, tadqiqotchilar Muhammadjon Xolbekov, Ibrohim G'afurov, Abduzuhur Abduazizov, Gulnoza Odilova, Gulchehra Rixsieva, Xayrulla Hamidov ishtirok etib, mavzuga doir fikr-mulohazalarini, taklif va istaklarini bayon etdilar [1].
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
ADABIYOTLARNI TAXLILI VA TADQIQOT METODOLOGIYASI
Mazkur maqola uchun tadqiqot davomida tarjima qiyosiy adabiyot, qarama qarshi tavsifli tarjima va lingvistik atamalarning izohli tahlili, adabiyotning stilistik tahlili ko'rib, o'rganilib chiqildi [7]. Ushbu tadqiqot uchun, "Tarjimashunoslik terminlarining ko'p tilli lug'at-ma'lumotnomasi" qo'llanmasidan foydalanildi.[8]
NATIJA
Ushbu maqolada ko'rib chiqilgan nomlar asarda eng ko'p qo'llangan nomlar bo'lib, qo'llanilganlarning beshtasi tahlil qilindi. Tahlil jarayonida bu nomlarni o'quvchi tushunmasligi tabiiy chunki bu nomlar o'zbek madaniyatiga hos emas. Ushbu maqolada bu nomlarni tushinish uchun atroflicha ma'lumotlar berilgan.
MUHOKAMA
"Pure blood" - Sof qon atamasi magl (sehrli bo'lmagan) qoni bo'lmagan oila yoki shaxsni anglatadi. Bu tushuncha odatda Hogvarts jodugarlik va sehrgarlik maktabining to'rtta asoschilaridan biri bo'lgan Salazar Slizerin bilan bog'liq bo'lib, u hech kimni o'qitishni yoqtirmaydi. Oxir oqibat, magllarning ota-onasi uning uchta asoschisi bilan nizoga olib keldi va u maktabdan iste'foga chiqdi.
Sof qon atamasi sehrgar oilalar uchun atalgan bo'lib , ularning shajarasida magl yoki magl millatiga mansub farzandlari yo'qligini da'vo qilgan; biroq, yetarlicha uzoqqa borib taqalsa, deyarli har bir oila daraxtining sehrli bo'lmagan ajdodlari bo'lgan. Aksariyat sehrgarlar va jodugarlar, agar uning ota-onasi va bobosi va buvisi magl yoki magl millatiga mansub bo'lmasa, uni sof qonli deb bilishgan.
1995-yilga kelib, sof qonli oilalar soni kamaydi. Ko'pgina sof qonli oilalar o'sha paytga kelib, ba'zilari faqat boshqa sof qonli oilalarga turmushga chiqish orqali o'z mavqeini saqlab qolishga intilishgan, ammo bu oxir-oqibat qarindosh - urug'likka olib kelgan . Ba'zi oilalar, masalan, Malfoylar, yarim qonlilarga turmushga chiqishga ruxsat bergan bo'lsalar, boshqalari, masalan, Gaunts, Lestranges va Blacks, o'z oilalaridan faqat sof qonli shaxslarga yoki Magl yoki Maggldan tug'ilgan ajdodlari bo'lmaganlarga turmushga chiqishni talab qildilar. Magl yoki magl millatiga mansub bolalarga uylanishdan bosh tortish ularning oilalarini targ'ib qilishda qiyinchiliklarga olib keldi [3].
"Magl"- Sehrgarlar chinakam "magl" larning eng qo'rqadigan narsalarini ifodalaydi: ular ochiqdan-ochiq tashqarida va shunday bo'lishlari uchun qulaydirlar. Haqiqiy an'anaviylar uchun uyalmasdan mos kelmaslikdan ko'ra ko'proq asabiylashuvchi narsa yo'q! J.K.Roulingning sehrgarlar haqida umumiy ko'rinishi
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
"Wizardkind" sehrgarlik qilish qobiliyati bilan tug'ilgan odamlar edi. Sehrli qobiliyatga ega bo'lgan individual erkak odam sehrgar (ko'plik: sehrgarlar) va sehrli qobiliyatga ega bo'lgan alohida ayol odam jodugar (ko'plik: jodugarlar) sifatida tanilgan, garchi sehrgar ba'zida jinsga bog'liq bo'lmagan birlik sifatida ishlatilgan "odam" kabi ot. Sehrgarlarning uchta haykali bor edi: sof qonli , yarim qonli va magl-tug'ilganlar va ular squiblar va magllarga nisbatan edi.
Aytishlaricha, eng buyuk sehrgarlarning ko'pchiligi mantiqqa ega emas edi, bu ularning kuchli sehrga to'liq ishonishi ularni aqlining boshqa jihatlariga e'tibor bermaslikka olib kelgan [4].
"Half blood" - bugungi kunda ko'pchilik sehrgarlar yarim qonli. Agar biz magllarga uylanmaganimizda, o'lib ketgan bo'lardik. Ronald Uizli yarim qon statistikasi haqida. Yarim qon atamasi odatda magl yoki magllarda tug'ilgan ota-onalari yoki bobo-buvilarini tanigan sehrgarlar va jodugarlarga atalgan. 1990-yillarga kelib yarim qonlilar sehrgar yoki jodugarlarning eng keng tarqalgan turi edi, chunki sof qonli sehrgarlar magllar va magllarda tug'ilganlar bilan turmush qurmaganlarida yo'q bo'lib ketgan bo'lar edi [5].
Ingliz tilidagi "Mudblood" yoki magl yoki magl tug'ilgan yoki yarim qon, sehrgar yoki jodugar uchun juda kamsituvchi atama edi, ya'ni yaqin Magl qarindoshlari bo'lgan shaxslar. Magllarda tug'ilgan va yarim qonlilarning sehrli kuchida sof qonlilarga nisbatan hech qanday farq yo'qday tuyulsa-da, sof qonli suprematistlar hali ham ularni pastki nasl yoki qadr-qimmatli va munosib emas deb hisoblashgan. Bu haqorat odamning "iflos qoni" borligini va o'ta haqoratli deb hisoblanganligini anglatadi. Ko'rinishidan, "axloqsizlik maxluqi" kabi shunga o'xshash ma'noga ega bo'lgan boshqa, kamroq ishlatiladigan atamalar ham bor edi.
XULOSA
Maqoladagi nomlar adabiyotning ikkita sohasiga tegishli: fantastika va bolalarga qaratilgan adabiyot. Asarni tarjima qilishda o'zbek tilida yo so'zlarning ma'nosini kengroq yoritib berilsa o'quvchiga yanada tushinarliroq bo'ladi. Zero, tarjimon o'z asariga o'zi shoh bo'lganligi uchun tarjima jarayonida o'quvchiga notanish bo'lgan madaniyatning so'zlarini kengroq yoritish kerak.
REFERENCES
1. https://n.ziyouz.com/portal-haqida/xarita/suhbatlar/tarjima-nazariyasi-va-tanqidi-muammolari-davra-suhbati
2. https://harrypotter.fandom.com/wiki/Pure-blood
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 3 | March, 2022 | SJIFactor: 5,965 | UIF: 7,6 | Google Scholar | www.carjis.org
DOI: 10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
3. https: //harrypotter.fandom.com/wiki/Magl
4. https: //harrypotter.fandom.com/wiki/Half-blood
5. https: //harrypotter.fandom.com/wiki/Squib
6. https: //harrypotter.fandom.com/wiki/Mudblood
7. Kamoljnovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING FANTASTIK ASARLARIDAGI ANTROPONIMLARNING LINGVO-PERSPEKTIV MUAMMOLARI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(1), 334-343.
8. "Tarjimashunoslik terminlarining ko'p tilli lug'at-ma'lumotnomasi" Namangan-2013
9. Rowling, Joanne K. Harry Potter and the philosopher's stone. Vol. 1. Bloomsbury Publishing, 2015.
