Научная статья на тему 'ИЗМЕНЕНИЯ КОЛИЧЕСТВО ПИГМЕНТОВ И ФОТОСИНТЕЗА ЭСПАРЦЕТА СОРТ "ЗИДЕХ" В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ПЕРИОДА РОСТИ РАЗВИТЕ И ОТ УСЛОВИЯ ПОСЕВА'

ИЗМЕНЕНИЯ КОЛИЧЕСТВО ПИГМЕНТОВ И ФОТОСИНТЕЗА ЭСПАРЦЕТА СОРТ "ЗИДЕХ" В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ПЕРИОДА РОСТИ РАЗВИТЕ И ОТ УСЛОВИЯ ПОСЕВА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
53
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЭСПАРЦЕТ / ЗЕЛЁНЫЕ ПИГМЕНТЫ / ХЛОРОФИЛЛ / РАСТИ / ОБ / БОГАРНЫЙ / РАСТЕНИЯ / ЛИСТОВАЯ / ОПОРА / ЦВЕТЕНИЕ / ЗАКВАСКА И ТЕСТО / ОСЕНЬ / ВЕСНА / ОПЫТ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сафарову Алишеру Назарову

В данной статье в процессе экспериментов изучены характеристики эффективности водной и богарной зоны в зависимости от количества зеленых пигментов в листьях сорт эспарцет «Зидех». Было показано, что количество зелёных пигментов, включая хлорофиллы A и B в растениях на орошаемых и богарных территориях, изучалось в течение жизненного цикла растений, и было обнаружено, что уровень хлорофилла увеличивался от стадии листа до последней. период. Это изменение более выражено у богарных растений.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHANGES IN THE QUANTITY OF PIGMENTS AND PHOTOSYNTHESIS OF ESPARCET VARIETY "ZIDEKH" DEPENDING ON THE PERIOD OF GROWTH AND ON THE SOWING CONDITIONS

In this article, in the course of experiments, the characteristics of the efficiency of the water and rainfed zones are studied depending on the amount of green pigments in the leaves of the оnobrychis variety "Zidekh". It was shown that the amount of green pigments, including chlorophylls A and B, in plants in irrigated and rainfed areas was studied during the plant life cycle, and it was found that the level of chlorophyll increased from the leaf stage to the last. period. This change is more pronounced in rainfed plants.

Текст научной работы на тему «ИЗМЕНЕНИЯ КОЛИЧЕСТВО ПИГМЕНТОВ И ФОТОСИНТЕЗА ЭСПАРЦЕТА СОРТ "ЗИДЕХ" В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ПЕРИОДА РОСТИ РАЗВИТЕ И ОТ УСЛОВИЯ ПОСЕВА»

Хусайнов Далер Эмомович — старший преподаватель кафедры биологии и методы ее обучения Кулябского государственного педагогического университета имени Абуабдулохи Рудаки Тел: (+992) 987898916

Мирзоев Сулаймон Мадисломович — ассистент кафедры биология и методы ее обучения он Кулябского государственного педагогического университета имени Абуабдулохи Рудаки Тел: (+992) 918140189

Холов Сино Азизхуджаевич - ассистент кафедры биология и методы ее обучения

Кулябского государственного педагогического университета имени Абуабдулохи Рудаки Тел: (+992) 985643029

Намозов Амонулло Каримхонович — старший преподаватель кафедры биология и методы ее обучения Кулябского государственного педагогического университета имени Абуабдулохи Рудаки

About the autors:

Khusainov Daler Emomovich - Senior Lecturer of the Department of Biology and Methods of its Teaching of the Kulob State Pedagogical University named after Abuabdulokhi Rudaki Tel: (+992) 987898916

Kholov Sino Azizkhudzhaevich - Assistant of the Department of Biology and Methods of its Teaching Kulob State Pedagogical University named after Abuabdulohi Rudaki Phone (+992) 985643029

Namozov Amonullo Karimkhonovich - Senior Lecturer of the Department of Biology and Methods of its Teaching, Kulob State Pedagogical University named after Abuabduloha Rudaki

УДК 581. 132. 633. 11 ТАГЙИРЁБИИ МИКДОРИ ПИГМЕНТХОИ ФОТОСИНТЕЗИ ДАР КАТРАБОРОНИ навъи зидех вобаста аз давраи НАШЪУНАМО ВА ШАРОИТИ КИШТ

Сафаров А.Н.

Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Фотосинтез - ин чараёни мураккаби оксиду баркароршавие мебошад, ки дар натичаи он аз модахои хеле соддаи гайриузвй Н2О ва СО2 бо таъсири шуохои офтоб ва иштироки хлорофилл моддахои узвй ва О2 хосил мешавад Г21.

Хамин тарик, дар асоси тачрибахои бисёрсолаи худ К.А. Тимирязев исбот менамояд, ки ассимилятсия (захиракунй)-и СО2 дар растанихо аз чониби хлорофилл ба амал оварда мешавад, яъне, хлорофилл бевосита дар фотосинтез иштирок тамуда, ба таври барнагарданда аз холати баркароршуда ба холати оксидшуда мегузарад. У хамчунин, накши кайхонй доштани протсесси фотосинтезро шарх додааст: «...фотосинтез ягона протсессе мебошад, ки дар натичаи он энергияи кайхонии Офтоб фуру бурдашуда, дар сатхи сайёраи Замин нигох дошта мешавад ва аз як шакл ба шакли дигар табдил меёбад». К.А. Тимирязев навиша буд: «Дар хлоропласт энергияи равшании Офтоб ба энергияи химиявй табдил ёфта, дар таркиби пайвастагихои органикй захира мешавад. Крахмал, клековина ва дигар пайвастагихои органикй барои организмхои зинда чун манбаи гизо баромад мекунанд» Г81.

Хлорофилли «а» ранги кабуду сабз ва хлорофилли «b» ранги зарду сабз дорад. Тамоми растанихои дарачаи олй, обсабзхо ва эвгленаи сабз хлорофилли «b» доранд. Дар обсабзхои бур, диатомй ва криптофитхо ва динофлагелхо ба чои хлорофилли «b» хлорофилли с мавчуд аст. Хлорофилли d дар обсабзхои сурх бо хлорофилли «а» вомехуранд. Бактериохлорофиллхои а, b, с, d ва протохлорофиллро танхо организмхои прокариотии фотосинтезкунанда доранд Г11.

Хосиятхои физикию химиявии хлоиофилл. Аввалин маротиба аз баргхо соли 1818 химик-дорусозони франсавй И.С Пелтева, И.С. Каванту моддаи сабзро чудо кардаанд ва онро хлорофилл номиданд. Ин кашфиёт ногахонй хангоми раванди чустучуи моддахои нави доругй дар растанихои гуногун ба вучуд омад. Хлорофилл дар шакли кристалй аввалин маротиба аз тарафи физиолог ва ботаники рус И.П.Бородин дар соли 1882 хосил карда шуд. Биохимикхои полшагй Марселл Ненский ва Мои Мархлевский дар соли 1887 нишон доданд, ки асоси молекулаи хлорофиллро ба монанди геми гемоглобин халкаи порфирини ташкил медихад. Таркиби химиявии элементарии хлорофилли а-С55Н79Кд05Ме ва b- хлорофилли а-C55H70N4O6Mg аз тарафи химики немис соли 1914 Рикард Вилштетеер муайян шуда буд. Вай

натанхо хлорофилли «а» ва «b» - ро чудо кард, балки исбот намуд, ки дар хамаи растанихо новобаста аз шароитхои зист хлорофилл пурра якхела аст ГЛ.

Дар катори хлорофилли «а» ва «b» дар хлоропластхо каратноидхо чойгиранд. Ин гурухи пигментхои зард табиати химиявии тетратерпиноидй дорад (аз хашт бокимондаи изопрен -С5Н6 иборатанд). Каротиноидхо (асосан ß-каротин) - карбогидратхои бехад буда, аз ду халкаи симметрии ионии ба хам мукобил, ки бо занчири карбонии дароз пайваст шудаанд, иборат мебошад. Дар байни каротинхои оксигендор ксантофилхо, ки махсули каротин мебошанд, лютеин бартари дорад, чунки дар хар кадом халкаи гурухи спиртй дорад Г2].

Дар рафти таъсири нури рушнои ба барги растанй боиси чараёни фотосинтез ба амал меояд, ки раванд аз шиддатнокии чудогонаи омилхои не: балки аз таъсири гази карбонат, оксигени хаво, таъсири харорату серобии бофтахо ва ба хамтаъсиркунии омилхо дар чараёни фотосинтез танхо шиддатнокии яке аз ин омилхоро не, таносуби якчояи оптималии якчояги онхо, ки ба раванди фотосинтез вобастаги дорад Г31.

Асосан дар раванди фотосинтез таъсири нури рушнои аз хама бештар лозим аст, чунки он барои ин табадулот кушодани дахончаи барг ва мубодилаи моддахою масома сабаб шуда метавонад. Дар ин раванди тадкикот хатман микдори оби бухоршаванда низ зарур аст. Дар натичаи оббухоршавй дахончаи барги хамаи растанихо кушода шуда баръакси он гази карбонат ворид шуда метавонад. Раванди фотосинтез хусусан то баландихои 2800 м аз сатхи бахр дар пагохирузи хуб ба назар мерасад. Хатто дар муддати кутох ва вакти муайяни суръати раванди фотосинтез метавонад, ки баланд шавад.

Асосан шиддатноки раванди фотосинтез дар нисфирузи вакте, ки нури офтоб гармияш баланд аст, дигаргун мешавад: Мисол, хангоми гармшавии барг, беобшавй, сер шудани хучайра аз ассимилят, инчунин пушидашавии рогхои масомахо, ки боиси суст шудани раванди фотосинтез мегардад.

Маълум аст, ки раванди фотосинтез бевосита аз таркиби хлорофилли барги растанихо вобастагй дорад ва он дар табдил додани энергияи офтоб ба энергияи химиявй, накши калон мебозад ва ба хасилнокй дар шароити муайян мусоидат мекунанд Г4, с.51. Аз ин лихоз, максад аз ин тачрибаии гузаронидашуда, лекин муайян нашудаи хиссаи хлорофилл дар баргхои растании катраборон дар минтакахои водии Хисор, шахри Душанбе мебошад.

Маводхо ва усулхои тадкикот:

Объекти тахкикот навъи катраборони Зидех (Onobrychis arenaria) ба оилаи лубиёгихо таълук дорад. Тачрибахо ва тахкикотхои сахрой, дар Китаъи тачрибавии Инситути ботаника, физиология ва генетикаи растанихои Академияи миллии илмхои Чумхурии Точикистон (шахри Душанбе), кисми шаркии водии Хисор дар баландии 740-843 м аз сатхи бахр чойгир аст, гузаронида шуд. Тухми растанихои пурра ташаккулёфтаро чудо намудем ва онхоро то чукруии 3-5 см кишт намудем. Тухми растании катраборонро дар чуякхои барои кишт омода намуда, ки дарозии онхо 8 м баробар буд кишт намудем. Кишти тирамохиро 3-юми декабри соли 2015 ва кишти бахориро 8-уми марти соли 2016 гузарондем. Кобиляти сабзиши расатанихои кишти тирамохи аз руи мушохидахои фенологй давомнок буда 80-85 %-ро ташкил дод, аммо кобиляти сабзиши растанихои кишти бахори муддати кутох буда - 90-95 % дар бар гирифт. Дар натичаи тачрибахои фенологй чор раванди инкишоф, сабзиш ва нумуи растанй-давраи баргронй, давраи поябандй, давраи гулкунй, давраи ширагию хамириро ба кайд гирифтем. Аз растани дар даврахои овардашуда вазни муайяни баргхои тару тоза (0,04-0,060 г)-ро гирифта дар угурчаи форфори дар иштироки шишареза бо каме илова намудани хоки карбонати калсий (СаСО3) ва микдори муайяни спирти этили 96 %-и соиш додем тавассути филтри шишагини полоишие андозааш муайян гузаронидем. Гомогенати (моеи полоидашуда)-ро дар муддати 10 дакика дар сентрофуга аз руи суръати 13,5 хазор маротиба гардиш дар як дакика такшон намудем. Микдори пигментхоро аз руи зичии оптикии муайян - хлорофили «а» дарозии мавч 664.2 нм, ва хлорофили «b» дарозии мавч 648.6 нм ва каротиноидхо 470 нм муайян карда шудаанд ва хисоби умумии онхо аз руи формулаи A = C-V/1000-n, дар инчо А-микдори пигменти муайян С-консентрасия, V-хачми экстракт, n- вазни барги растанй, г. Г6,7] Муайян намудани микдори хлорофиллхо дар иктибоси полоидашуда дар спектрофотометр Ultraspec ll (Шведсия) муайян карда шудааст. Раванди муайянкуни пигменти хлорофилл бо истифода аз формулаи Вернон хисоб карда шудааст.

Натичаи тахкикот ва мухокимаи онхо:

Дар раванди тачриба мо ду минтакаро ба инобат гирифтем, ки онхое дар фасли тирамох шинонда шуда буданд, ба ду кисм чудо намудем. Якум кисмро мо аз обхои иловаги истифода бурда, обмониро ба рох мондем ва дар кисми дуюм бошад мо тавассути шакли

парвариши лалмиро ба рох мондем, яъне дар растанихои кисмхои дуюм об монда нашудааст. Давраи хаёти растанихоро ба 4 давра чудо карда шудааст:

1. Давраи баргронй;

2. Давраи поябандй;

3. Давраи гулкунй;

4. Давраи ширагию хамирй;

Дар чадвал нишон дода шудааст, ки маълумотхо дар бораи хлорофиллхои «а» ва «Ь» ва чамъи онхо дар баргхои навъи катраборони Зидех нишон дода шудааст. Тавре аз чадвалхо маълум мешавад, ки дар бораи тачрибаи мо раванди шиддатнокии хлорофиллхо дар барг асосан аз давраи баргронй бо хуби огоз шуда, инчунин дар давраи поябанди хам нашъунамои нихолхои растанй ба таври мукаммал ба назар мерасад. Дар давари гулкунй бошад ин нишондихандахо аз хама баланд шудааст. Давраи хамирию ширагй бошад, нишондихандахои хлорофиллхо паст гашта, инчунин дар ин раванд каротиноидхо баланд гашта, баъд аз як муддат растани охиста - охиста даврахои хаёташ ба охир мерасанд.

Чадвали 1.

Муайян кардани микдори пигментхо дар давраи нашъунамо намудхои растани катраборони нави Зидех, дар шахри Душанбе (минтакаи обй тирамохй)_

" —-—Барг Давраи рушд ' ■—— Микдори пигментхои пластнкй мг/г. вазни тар

хл.а-664.2 хл.Ь 648.6 (а+Ь) а/Ь кар.470

1. Давраи баргронй 1,18±0,11 0,82±0,1 1,8±0,23 1,77±0,12 0,10±0,02

2. Давраи поябандй 1,27±0,04 1,3±0,01 1,9±0,05 2,03±0,04 0,11±0,01

3. Давраи гулкунй 2,14±0,12 1,02±0,06 3,17±0,17 2,09±0,04 0,233±0,02

4. Давраи ширагию хамирй 1,98±0,24 1,02±0,1 3,0±0,3 1,9±0,08 0,233±0,01

Чадвали 2.

Муайян кардани микдори пигментхо дар давраи нашъунамо намудхои растани

-------- Барг Давраи рушд ' ______ Микдори пигментхои пластикй мг/г. вазни тар

хл.а хл.Ь (а+Ь) а/Ь кар.

1 Давраи баргронй 1,67±0,08 0,9±0,06 2,6±0,1 1,9±0,07 0,2±0,02

2 Давраи поябандй 1,25±0,04 0,6±0,01 1,88±0,05 1,96±0,02 0,11±0,01

3 Давраи гулкунй 2,08±0,1 1,021±0,05 3,103±0,2 2,040±0,02 0,22±0,02

Давраи ширагию хамирй 1,7±0,03 1,073±0,2 2,8±0,2 1,7±0,2 0,25±0,03

Чадвали 3. Муайян кардани микдори пигментхо дар давраи нашъунамо намудхои растани катраборони нави Зидех, дар шахри Душанбе (минтакаи обии бахорй)

1——Барг Давраи рушд —— Микдори пигментхои пластикн мг/г. вазни тар э

хл.а хл.Ь (а+Ь) а/Ь кар.

Давраи баргронй 1,98±0,17 0,99±0,09 2,97±0,25 1,99±0,02 0,25±0,02

2 Давраи поябандй 1,63±0,13 0,83±0,09 2,46±0,22 1,97±0,06 0,216±0,02

Давраи гулкунй 1,69±0,2 0,84±0,1 2,5±0,3 2,02±0,05 0,19±0,04

Давраи ширагию хамирй 1,65±0, 21 0,82±0,08 2,46±0,22 1,9±0,03 0,2±0,02

Чадвали 4.

Муайян кардани микдори пигментхо дар давраи нашъунамо намудхои растани катраборони нави Зидех, дар шахри Душанбе (минтакаи лалмии бахорй)

""Баог-Давщирутд Микдоои пигментхои пластнкй мг/г. вазни тао

хл.а хл.Ь (a+b) a/b као.

1 Давоаи баогрони 1,95±0,2 1,02±0,1 2,97±0,3 1,92±0,06 0,23±0,03

2 Давоаи поябандй 1,55±0,1 0,77±0,06 2,3±0,2 2,01±0,01 0,2±0,02

3 Давоаи гулкунй 1,65±0,2 0,81±0,1 2,46±0,3 2,03±0,02 0,18±0,04

4 Давоаи шиоагию хамиой | 1,85±0,36 I 1,21±0,1 I 2,56±0,3 | 2,24±0,03 | 0,48±0,03

Натичаи тахлилхо нишон медихад, ки новобаста аз давоахои нашъунамо намуди тетании катоабооони навъи Зидех, хлооофили «а» нисбат ба хлооофили «b» зиёдтао аст. Ин таври тагйиоёби дао хамаи чадвалхои дао боло нишондодашудаи омухташуда ба амал омадааст. Инчунин аз чадвалхо бао меояд, ки оастанй хам дао мухити обй ва хам дао мухити лалмй кобиляти хуби нашъунамооо дооо мебошад.

Бояд кайд каод, ки чаоаёни динамикии таокиби пигмент хангоми тахия дао хама давоахои нашъунамои оастани якзайл нестанд.

Тибки оаванди тачоиба маълум гашт, ки омузиши шидатнокии пигментхо дао баогхои таоу тозаи оастанй, вобаст аст ба давоахои инкишофи оастани нишон дод, ки дао давоахои аввали баогоони огоз шуда дао давоаи нашъунамои гулкуни баланд гашта он дао давоаи шиоаю хамиой охиста-охиста кам мешаванд. Хангоми дао тачоибаи нишондода маълум гашт, ки дао аввали фасли бахоо аз хисоби бооонгаоии пай дао пай дао оастанихо давоаи гузаоиши хуб инкишоф ёфта, дао фасли бахоо оастанихое, ки дао минтакахои обй буданд нисбат ба оастанихои лалмй хуб инкишофёфта таоанг буда, дао онхо хлооофилл зиёдтао мебошад. Дао оастанихои лалмй бошад аз чадвали дао боло оваодашуда, ба хуби бао меояд, ки нисбат ба оастанихои обй оаванди гузаоонишашон каме камтао аст. Аз ин лихоз хулоса баооваода мумкин аст, ки ин оастанй хам дао шаооити обй ва хам дао шаооити лалмй хуб инкишоф меёбад. Инчунин ин оастанй дао шаооити намнокиаш, ки дао баландкуххо баланд аст, кобиляти афзоиш каоданоо дооад. Аз чадвали дао боло оваодашуда бао меояд, ки оастании катоабооон дао шаооити лалмй низ нисбат ба оастанихои оилаи лубиёихо мутобиктао буда, хам дао шаооити обй ва хушки кобиляти хуби нашъунамо, инкишоф ва сабзишоо дооад.

АДАБИЁТ

1. Медведов С.С. Физиологияи оастанихо. / С.С. Медведов, А.К. Мирзорахимов, Н. Ниматова, Ф.А. Абдухоликова - Душанбе: «ЭР-граф», 2019. - С.59-69.

2. Забиоов P.F. Дастуои таълими коохои лабооатоой оид ба физиологияи оастанй. / М.Х^айоатов, С.ХРахмонова, Д.Т.Толибеков, Душанбе, 2005. - С.41-45.

3. Р^.Заб^ов «Физиологияи оастанихо», Душанбе, 2005, С. 88-135.

4. Каоимова И.С. Влияние поодолжительной почвенной засухи на физиологические пооцессы у оазличных соотов и линии хлопчатника: автооефео. дисс. ... канд. биол. наук: 03.00.12 / И. К. Каоимова. -Душанбе, 2009. - С. 22.

5. Antoine K. L. Effect of climate change on common bean (Phaseolus vulgaris) crop production: determination of the optimum planting period in midlands and highlands zones of the Democratic Republic of Congo / K. L. Antoine, L.M. Globa, V. R. Kizungu, M. G. Adrien // Journal of Agricultural Research and Reviews. - 2016. - V. 4 (1). - Ро. С. 190-199.

6. Сапожников Д.И. Пигменты пластид зеленых оастений и методика их исследования. - М. - Л., 1964. -120. -С.7.

7. Васильева В.Е. Пигменты // Методы биохимического анализа оастений. - Изд-во Ленинградского унивеоситета. -1978. - С.90-101.

8. Бобочонова М.А., Фотосинтез / М.А.Бобочонова, М.С.Наозуллоев, Душанбе, Ч.ДММ «Сифат-офсет», -2010. - 141с.

ИЗМЕНЕНИЯ КОЛИЧЕСТВО ПИГМЕНТОВ И ФОТОСИНТЕЗА ЭСПАРЦЕТА СОРТ «ЗИДЕХ» В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ПЕРИОДА РОСТИ РАЗВИТЕ И ОТ УСЛОВИЯ ПОСЕВА

В данной статье в процессе экспериментов изучены характеристики эффективности водной и богарной зоны в зависимости от количества зеленых пигментов в листьях сорт эспарцет «Зидех». Было показано, что количество зелёных пигментов, включая хлорофиллы A и B в растениях на орошаемых и богарных территориях, изучалось в течение жизненного

цикла растений, и было обнаружено, что уровень хлорофилла увеличивался от стадии листа до последней. период. Это изменение более выражено у богарных растений.

Ключевые слова: эспарцет, зелёные пигменты, хлорофилл, расти, об, богарный, растения, листовая, опора, цветение, закваска и тесто, осень, весна, опыт.

CHANGES IN THE QUANTITY OF PIGMENTS AND PHOTOSYNTHESIS OF ESPARCET VARIETY "ZIDEKH" DEPENDING ON THE PERIOD OF GROWTH AND ON THE SOWING CONDITIONS

In this article, in the course of experiments, the characteristics of the efficiency of the water and rainfed zones are studied depending on the amount of green pigments in the leaves of the оnobrychis variety "Zidekh". It was shown that the amount of green pigments, including chlorophylls A and B, in plants in irrigated and rainfed areas was studied during the plant life cycle, and it was found that the level of chlorophyll increased from the leaf stage to the last. period. This change is more pronounced in rainfed plants.

Key words: Onobrychis arenaria, green pigments, chlorophyll, grow, about, rainfed, plants, leaf, support, bloom, sourdough and dough, autumn, spring, experience.

Сведения об авторе:

Сафарову Алишеру Назарову - аспирант кафеды ботаника Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, г. Душанбе, ул. Рудаки, 121. E-mail: alisher1991nazar@mail.ru. Тел: (+992) 985533031

About authors:

Safarov Alisher Nazarovich - Post-graduate student of the Tajik state pedagogical University named after S. Aini, Dushanbe, st. Rudaki, 121. Dushanbe, st. U.Vafo, 42. Email: alisher1991nazar@mail.ru. Phone:(+992) 985533031

УДК 616.62-003.3-072 САМАРАНОКИИ УРЕТЕРОЛИТОТРИПСИЯИ ТАМОСИ ДАР БЕМОРОНИ ГИРИФТОРИ БЕМОРИИ САНГИ ПЕШОБ, КИ ЯК ГУРДА ДОРАНДУ ОН ОРИЗАИ

ИЛЛАТИ ПОСТРЕНАЛИ МЕБОШАД

Чумъаев И.Н., Шамсиев Ч.А., Ризоев Х.Х.

Беморхонаи клиникии «Мадади Акбар » Донишгоуи давлатии тибии Тоцикистон ба номи Абуали ибни Сино

Мух,имият. Беморони бо бемории санги пешоб (БСП) мушохидашаванда 30-40%-и беморони статсионархои урологй ва то 70% - и хамаи беморони таъчилиро ташкил медиханд. Дар замони хозира масъалахо оиди интихоби усулхои муоличаи оптималии беморон бо бемории санги пешоб (БСП) ба таври кушода бокй мондаанд (1). Аксаран БСП ба инкишофи оризахое, ки чорабинихои фаъолро талаб мекунад, оварда мерасонад. Гуногунии зиёди усулхои нави муоличаи беморон бо нефролитиаз: литотрипсияи фосилавии зарбавию мавчй (ЛФЗМ), уретеролитотрипсияи тамосй, уретероскопия дар якчоягй бо уретеролитоэктраксия ва дигар усулхо накшаи дуюми усулхои муоличаи БСП-ро ба таври кушода ба таъхир андохтанд (2). БСП яке аз беморихои бисёрвохуранда дар амалияи сохаи урология ба хисоб меравад. Аз руи тадкикотхои додашуда дар солхои охир бемории мазкур на камтар дар 1-3% ахолии кураи замин мушохида шуда хамчун вусъатёбии эндемикй тавсиф меёбад (3).

Дар байни амалиётхои каминвазивй дар замони хозира 3 усули муолича васеъ пахн шудааст: уретеролитотрипсияи тамосй (УЛТТ), нефролитотрипсияи пустй ва литотрипсияи фосилавии зарбавию мавчй (ЛФЗМ). Аз руи микёси рушди УЛТТ ва чорабинихои эндоскопии урологй нишондод барои чаррохй ба таври кушода бо сабаби мавчудияти санг хело кам шудааст. Дар марказхои клиникй тачхизотхои мувофик, дониши васеъ ва тачрибаи зиёд дар муоличаи чаррохии бемории санги пешоб, эхтиёчот барои гузаронидани амлиёти чаррохй ба таври кушода то 1,0 - 5,4% холатхо кам шудааст. Дар аксари холатхо хангоми мавчудияти сангхои мураккаб гузаронидани амалиёти чаррохй ба таври кушодаро талаб мекунад ва барои хамин ба уролог тачриба ва малакаи гузаронидани амалиёти чаррохй ба тавари кушода дар гурдахо ва холибхо зарур аст (7).

Аз руи маълумотхои муаллифони гуногун хангоми ичро намудани уретеролитотрипсияи ултрасадогй басомади осеби холибхо дар дарачахои вазнинии гуногун аз осеби на онкадар зиёди пардаи луобй то перфоратсияи (сурохшавии) девораи он 15%, аммо басомади оризахои бармахал ва дерина то 15-30% мерасад. Дар чунин холат як катор тадкикотхо нишон медихад, ки истифодабарии уретеролитотрипсияи лазерй ба кам кардани басомади оризахо

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.