Научная статья на тему 'ИЖТИМОИЙ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ'

ИЖТИМОИЙ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
миграция / меҳнат мигрантлари / ўз-ўзини бошқариш органи / оила / маҳалла / ижтимоий қўллаб-қувватлаш / реинтеграция қилиш.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Мустафоева Дурдона, Маматалиева Мохинур

Mазкур мақолада Ўзбекистонда меҳнат мигрантларини ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг педагогик-психологик жиҳатлари таҳлил этилган. Шунингдек, оиласига қайтган меҳнат мигрантларининг жамиятга мослашиши жараёнида ҳал этилиши зарур бўлган вазифаларга оид хулосалар ифодаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИЖТИМОИЙ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ»

ИЖТИМОИЙ ЦУЛЛАБ-ЦУВВАТЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК

ЖЩАТЛАРИ 1Мустафоева Дурдона, 2Маматалиева Мохинур

1Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти

Миллий тадкикот университети доцени, PhD 2Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти Миллий тадкикот университети таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.10655259

Аннотация. Ma3Kyp мацолада Узбекистонда мехнат мигрантларини ижтимоий цуллаб-цувватлашнинг педагогик-психологик жщатлари та^лил этилган. Шунингдек, оиласига цайтган мехнат мигрантларининг жамиятга мослашиши жараёнида щл этилиши зарур булган вазифаларга оид хулосалар ифодаланган.

Калит сузлар: миграция, мехнат мигрантлари, уз-узини бошцариш органи,оила, мауалла, ижтимоий цуллаб-цувватлаш, реинтеграция цилиш.

Аннотация. В данной статье анализируются педагогические и психологические аспекты социальной поддержки и реинтеграции трудовых мигрантов в Узбекистане. В нем также изложены выводы о задачах, которые необходимо решить в процессе реинтеграции трудовых мигрантов, возвратившихся в свои семьи.

Ключевые слова: миграция, трудовые мигранты, органы самоуправления, семья, махалля, социальная поддержка, реинтеграция.

Abstract. This article analyzes the pedagogical andpsychological aspects of social support and reintegration of labor migrants in Uzbekistan. It also contains conclusions on the tasks to be solved in the process of reintegration of labor migrants who have returned to their families.

Keywords: migration, labor migrants, self-government bodies, family, makhalla, social support, reintegration.

Х,озирги вактда жахон миграция жараёнларининг йуналишлари, шакллари ва суръатлари кескин узгармокда. Бу жараёнларнинг дунёнинг купгина мамлакатларидаги айрим ухшашликлари кузатилмокда: миграциянинг устувор мотивлари ижтимоий-иктисодий, сиёсий, диний ва бошкалар хисобланади. Х,озирги глобаллашув даврида Узбекистонда мехнат мигрантлари ва уларнинг оила аъзоларини ижтимоий-куллаб кувватлаш ва реинтеграция килиш долзарб ахамиятга эгадир.

Узбекистон Республикасида кам таъминланган, куп фарзандли оилалар хукумат карорлари ва хукукий-меъёрий хужжатлари асосида фукароларнинг узини-узи бошкариш органлари оркали манзилли ижтимоий мухофазаланади. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги «Жамиятда ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштириш, махалла институтини янада куллаб-кувватлаш хамда оила ва хотин-кизлар билан ишлаш тизимини янги даражага олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ-5938-сон Фармони, 2020 йил 15 сентябрдаги "Хавфсиз, тартибли ва конуний мехнат миграцияси тизимини жорий килиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4829-сон карори ижросини таъминлаш максадида мехнат мигрантларини ижтимоий куллаб-кувватлаш ва реинтеграция килиш тизимида фукароларни узини-узи бошкариш органлари фаолиятининг урни ва роли янада ошиб бормокда.

Узбекистон Республикасида мехнат мигрантларини ижтимоий куллаб-кувватлаш ва реинтеграция килиш долзарб масалалардан хисобланади. Олинган расмий маълумотларга

кура, хозирда 2,5 миллиондан ортик фукаролар даромад топиш максадида Узбекистан худудидан ташкарида ишламокда [1]. Уларнинг купчилик кисми оилали ва фарзандларига эгадир.

Нафакат Узбекистонда, балки бошка мамлакатларда хам мехнат миграциясининг оила ва болалар учун ижтимоий окибатлари масалалари етарли даражада урганилмаган. Шу муносабат билан, даромад топиш максадида мехнат миграциясига кетаётган фукаролар оилалари учун ижтимоий-психологик ва педагогик куллаб-кувватлашни ташкил этиш долзарб масалалигича колмокда.

"Халкаро миграцияда асосий уринни мехнат миграцияси эгалламокда. Чунки хозирги даврда инсоннинг яшаши учун иктисодий омилнинг ахамияти кучайди. Одатда миграциянинг асосий сабабларидан бири сифатида иктисодий омил курсатилади" [2]. Миграцион жараёнларнинг кучайиши ахамиятли ижтимоий-маданий ва ижтимоий-психологик муаммолар мажмуининг юзага келишига ва олимларнинг мехнат мигрантларининг хаёт фаолияти билан боглик муаммоларига багишланган тадкикотларга эътиборларининг ортишига олиб келди.

Глобаллашган ижтимоий-маданий мухитнинг жадал узгаришлари сабабли субъект ва ижтимоий мухитнинг уйгунлашуви, шахснинг мослашув механизмларини тушуниш муаммоси замонавий илмий-назарий ёндашувларни талаб этади.

Шу сабабли хам бугунги кунда куйидаги вазифаларни амалга ошириш мазкур муаммоларни хал этишда мухим ахамиятга эга хисобланади:

1. Мехнат миграцияси муаммоларига багишланган хорижий ва махаллий илмий манбалар, норматив-хукукий хужжатларни урганиш ва тахлил килиш;

2. Мехнат миграциясининг ижтимоий-хукукий, педагогик-психологик жихатларини урганиш;

3. Мехнат мигрантларини ижтимоий куллаб-кувватлаш ва реинтеграция килиш сохасидаги фаолият олиб борувчи мутахассислар фаолиятига доир таълимий-коррекцион дастурини ишлаб чикиш ва жорий этиш (МФЙ мутахассислари, мактаб психологлари

учун);

4. Хотин-кизлар, ёшларни ташкил этувчи мехнат мигрантларининг ижтимоий мавкеини хисобга олган холда табакалашган ёндашув асосида жамиятга реинтеграция килиш, уларнинг бандлигини таъминлашда уз-узини бошкариш органларининг фаолиятини такомиллаштириш;

5. Мехнат мигрантларини ижтимоий куллаб-кувватлаш ва реинтеграция килиш сохасидаги мутахассислар уртасида учрашув, давра сухбатларини ташкил этиш ва бошкалар.

Мазкур вазифаларни хал этишда, айникса жамиятимиздаги баркарорлик мехнат мигрантларини ижтимоий муносабатлар ва алокалар тизимига киритиш жараёнига богликлигига эътибор каратиш лозимдир. Узбекистоннинг сиёсий, ижтимоий-иктисодий ва демографик ривожланиши буйича стратегик режалар хорижга кетишни режалаштирган, хорижда мехнат килаётган ва мехнат миграциясидан кайтганларни ижтимоий куллаб-кувватлашга асосланган мос миграция сиёсати билан богликдир. Бунда мехнат мигрантларининг хаёт фаолиятларидаги юз берувчи узгаришлар билан боглик булган психологик, ижтимоий муаммолар хал этилиши зарур булган мураккаб муаммолардан хисобланади.

Мехнат мигрантларининг яшаш жойини узгартиришга ундовчи психологик сабаблар шахснинг хавфсизлиги ва психологик хамда бошка эхтиёжларини кондириши нуктаи назаридан фаровон турмуш кечириш истаги билан боглик. Нафакат купрок даромад топиш, балки уз имкониятларини кенгайтириш, уз-узини ривожлантиришга интилиш хам мухим хисобланади. Баъзи мигрантлар турмуш куриш максадида, мазкур худудда истикомат килувчи вакиллар билан никох тузиш оркали ушбу жойда узок муддатли яшашни колишни уз олдиларига максад килиб куядилар. Бу уз хаётини яхши томонга узгартириш истаги билан хам боглик булиши мумкин [3].

Мехнат миграцияси мехнат мигрантининг замонавий тез узгарувчан жамиятда нафакат ижтимоий ва иктисодий ишончи, балки психологик фаровонлигини таъминлашда мажбурий чора сифатида юзага келади. Мигрантлар учун нафакат иктисодий фаровонлик, балки психологик фаровонлиги, шунингдек, жамиятда уз урнини эгаллашлари мухим ахамиятга эга.

Мигрантларнинг психологик, ижтимоий мослашуви жуда мураккаб ва куп киррали жараён хисобланади. Мигрантлар ва махаллий ахоли уртасидаги ахамиятли тилга оид ва ижтимоий-маданий фарклар янги жамиятга мослашишнинг мураккаб жихатларидан хисобланади. Турли гурухдаги мигрантларнинг маданий хусусиятларини инобатга олиш бошка мамлакат шароитларига мослашиш жараёнини осонлаштириш ва тезлаштириш имконини беради [4].

Шу билан бирга, уз юртига кайтган мехнат мигрантларини ишга жойлаштириш, уларни, айникса, хотин-кизлар, ёшларни ташкил этувчи мехнат мигрантларининг ижтимоий мавкеини хисобга олган холда табакалашган ёндашув асосида жамиятга реинтеграция килиш, уларнинг бандлигини таъминлаш ва ихтисослаштирилган иш жойларини яратиш масаласини хал этишда уз-узини бошкариш органлари ва бошка ваколатли орган, ташкилотларнинг мухим вазифаларидан хисобланади. Реинтеграциянинг кулай шароитларини яратиш ва таъминлаш фукаронинг келажакда тулаконли ва муваффакиятли ижтимоийлашуви учун имкониятлар яратади.

Мехнат мигрантлари миграцияда ишлаш вактида тажриба орттирадилар ва муайян малакаларни эгаллайдилар. Уларнинг аксарият кисми уз юртларига кайтганларидан сунг, иш топишни, уз хаёт шароитларини ташкил этишни ва уз бизнесларини бошлашни истайдилар. Аммо уз юртларига кайтган мехнат мигрантлари ишга жойлашиш ва иш уринларининг етишмаслиги каби муаммоларга дуч келишлари мумкин. Окибатда оиласига кайтган мехнат мигрантлари уз юртларида иш топа олмасликлари ижтимоий муаммоларнинг ортиши, уй хужаликларининг даромадлари даражаси пасайишига олиб келиши мумкин. Бунда уларнинг эгаллаган малака ва компетенцияларини уз юртларидан самарали куллашлари учун шароитлар таъминланиши лозим. Айникса, ахолининг заиф тоифалари, хотин-кизлар алохида эътиборни талаб этади. Уларга моддий ёрдам - ишсизлик буйича нафакалар тайинлаш, касбий кайта тайёрлаш, ишга жойлаштириш каби масалаларни уз вактида хал этилиши билан мехнат миграциясидан кайтган фукаро, унинг оиласи, махалланинг ва умуман жамиятнинг фаровонлигини оширишда ижобий натижаларга эришиш мумкин.

REFERENCES

1. https://mehnat.uz/uploads/Шemanager/source/Бандлик_тахлили.pdf

2. Азаматова Г.Б. Халкаро мехнат миграция жараёнида жахон ва Узбекистон иштирокининг узига хос жихатлари // http://dx.doi.org/10.26739/2181-9599-2019-3-12

3. Осауленко О.А. Особенности социально-психологической адаптации мигрантов // Электронный научно-практический журнал «Гуманитарные научные исследования» / http://human.snauka.ru/2017/12/24644

4. Ионина О.С. Особенности социально-психологической адаптации мигрантов к новым условиям жизни // http://shgpi.edu.ru/files/nauka/vestnik/2014/2014-2-20.pdf

5. Холмуминов Ш., Абдураманов Х. ^ишлок ахолисининг ташки ва ички мехнат миграцияларини самарали ташкил этиш // "Biznеs-Ekspert" журнали, 2018 йил 11(131)-сон, 57-62 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.