Научная статья на тему 'ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИК ВА УНИНГ ДАРАЖАЛАРИ'

ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИК ВА УНИНГ ДАРАЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
306
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Онглилик / онгсизлик / фаоллик / моддийлик / интеллектуал салоҳият / модернизация. / Consciousness / unconsciousness / activity / materiality / intellectual potential / modernization.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Нодиржон Низомжонович Холмирзаев

Мақолада ижтимоий фаоллик тушунчасининг таърифи, унинг даражалари ва инсонларнинг жамият тараққиётига таъсири масаласида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIAL ACTIVITY AND ITS LEVELS

The article discusses the definition of the concept of social activity, its levels and the impact of people on the development of society.

Текст научной работы на тему «ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИК ВА УНИНГ ДАРАЖАЛАРИ»

ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИК ВА УНИНГ ДАРАЖАЛАРИ

Нодиржон Низомжонович Холмирзаев

Фаргона политехника институти "Узбекистан тарихи ва ижтимоий фанлар"

кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада ижтимоий фаоллик тушунчасининг таърифи, унинг даражалари ва инсонларнинг жамият тараккиётига таъсири масаласида фикр юритилган.

Калит сузлар: Онглилик, онгсизлик, фаоллик, моддийлик, интеллектуал салохият, модернизация.

SOCIAL ACTIVITY AND ITS LEVELS

Nodirjon Nizomjonovich Kholmirzaev

Teacher of "History and Social Sciences of Uzbekistan" Fergana Polytechnic Institute

ABSTRACT

The article discusses the definition of the concept of social activity, its levels and the impact of people on the development of society.

Keywords: Consciousness, unconsciousness, activity, materiality, intellectual potential, modernization.

КИРИШ

Онглилик ва максадга мувофиклик - инсон фаолиятининг мухим хоссаларидир. Аммо улар "соф куриниш"да мавжуд булмайди. Онглилик ва максадга мувофикликка зид булган хоссаларни инсон фаолиятининг талкини доирасидан чикариш уринли булмайди. Амалда фаолият айрим куникмалар шаклланишини назарда тутади (касбий махорат эса аксарият куникмаларни автоматизм даражасига кутаради); фаолиятда англанмайдиган майллар, мулжаллар, тажриба, утмишда (аксарият холларда - болаликда) олинган таассуротлар уз таъсирини курсатади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Фаолият "онглилик - онгсизлик" карама-каршилигининг бирлигидир. Зиддиятли вазиятлар - мутлако онгсиз ва онгга бутунлай буйсунган фаолиятни хаётда жуда кам учрайдиган муайян абстракция сифатидагина тасаввур килиш мумкин.

Онглилик фаолиятнинг максадга мувофикдигини белгилайди, чунки максадни куйиш уз эхтиёжларини хамда мавжуд вазиятни, эхтиёжларни кондириш шарти сифатида англашни назарда тутади. Максадга мувофик фаолият олдиндан мулжалланган муайян натижага караб мулжал олади.

Энтони Гидденс узининг "Жамият тузилиши" асарида инсон фаолияти мулжалланмаган натижасининг ахамиятига эътиборни каратади. Аммо фаолият максадсиз булиши, яъни жараённинг узига булган эхтиёжни кондиришга каратилиши хам мумкин. Албатта, онгсиз фаолият мантиксиздир, чунки хеч кандай максадни кузламайди, лекин унинг натижаси максадга мувофик булиши мумкин. Аммо хар кандай максадсиз фаолият хам онгсиз булавермайди.

Инсон фаолияти унумли, аксарият холларда амалийдир, лекин унумсиз хам, ноамалий хам булиши мумкин. Моддий фаолиятни соддалаштириб предметлар билан иш куриш сифатида, маънавий фаолиятни эса - предметларнинг образлари билан иш куриш сифатида тасаввур килиш мумкин. Абстракт мулохаза юритиш оркали моддий ва маънавий фаолиятни "соф куриниш"да, муайян карама-каршилик сифатида тасаввур килиш мумкин. Аммо маънавиятдан холи булган моддий фаолият бехудадир. "Шу маънода, иктисодий ислохотларнинг энг асосий муваффакиятлари нафакат моддий курсаткичлар, балки маънавий курсаткичлар, яъни инсоннинг рухи, маънавий киёфаси ва уз фаолиятига муносабатидаги узгаришларга хам куп даражада боглик" [1-361].

Моддий ва маънавий фаолиятнинг бирлиги фаолият жараёни хам, унинг натижаси хам моддий-ашёвий субстрат ва маънавий мазмуннинг муайян синтезидан иборат эканлигини англатадики, бу унинг натижаларини объектив тарзда, инсон хохиш-иродасидан катъий назар, рамзлар, яъни инсоннинг маънавий дунёси хакидаги ахборот манбалари тизимига айлантиради. "Моддий маданият, албатта, факат тимсол хусусиятига эга эмас, у жисмоний эхтиёжларни кондириш учун мухим хаётий ахамиятга эга. Бундай холда у озик-овкат топиш учун, курол ясаш, уй куриш учун ва бошкалар учун хизмат киладиган курол ёки технологиялар вазифасини бажаради"[2-63].

МУ^ОКАМА

Уз хусусиятига кура фаолият муайян идеал юзага келишига сабаб булади, чунки у моддий куринишда предметни яратади, рамзий куринишда эса маънавий мазмунни - шахснинг билимлари, кобилиятлари, ахлокий мулжалларини, унинг махорати ва уз касбига муносабатини, шунингдек уз-узига, бошка одамларга булган муносабатини вужудга келтиради. Шу маънода, инсон нафакат моддий, балки рамзий оламда хам яшайди.

Жамият инсон учун яшаш макони сифатида узининг имкониятларини руёбга чикариш учун хам макондир. Зеро, жамият тараккиётини

такомиллаштириш инсон фаолияти билан бевосита богликдир. Уз навбатида бу фаолият инсоннинг узи учун такомиллаштирилиши, яшаши учун имконият хам демакдир. Бу имкониятни вокеликка айлантириш учун инсон уз фаолиятида намунавий турмуш тарзини барпо этади. "Мустакиллик йилларида "Ободлик кунгилдан бошланади" деган чукур мазмунли ибора эл-юртимиз уртасида кенг таркалиб, одамларимизни бунёдкорлик туйгуси билан яшашга даъват этиб келаётгани хам бу фикрни тасдиклайди. Барчамизнинг харакат ва интилишларимиз негизида авваламбор юртимиз, Ватанимизни хар тамонлама обод килиш, инсон эркин нафас оладиган, тинч ва фаровон яшайдиган хаёт барпо этиш гояси мужассамдир"[3-56].

Инсоннинг ижтимоий фаоллик мохияти индивиднинг социаллашуви негизида туради, бинобарин, бу жараёнда у шахс сифатида таркиб топади. Ижтимоий фаоллик кенг тушунча булиб, у хар бир кишининг хаётдаги, турмушдаги тутган урни, ижтимоий вокелик, унда юз берадиган узгариш, янгиликларга муносабати, шунингдек унинг яратувчилик борасидаги иштироки кабилардаги фаоллигини англатади. Шахсда ижтимоий фаолликни шакллантириш ва тарбиялашнинг омилларини англаш эса педагогика, психология ва социология фанларининг вазифаларидан хисобланади. Бундан куринадики, ижтимоий фаоллик бир вактнинг узида хам фалсафий, хам социологик муаммодир. Дунёнинг постноклассик илмий манзараси шаклланаётган шароитларда "ижтимоий фаоллик" атамаси фалсафа, педагогика, социология, психология каби бир катор ижтимоий-гуманитар фанларидаги тушунчалар тизимида мустахкам урин эгаллади. "Ижтимоий фаоллик" атамаси оммалашган булишига карамай, гоятда карама-карши талкин килинади, илмий адабиётда бу атамани турли маъноларда тавсифлаш мавжуд. Бу "ижтимоий фаоллик"нинг шакл ва турлари, намоён булишининг хар хиллиги билан боглик.

НАТИЖА

Ижтимоий фаоллик, унинг асослари булган узликни англаш ва уз-узини бошкариш шахснинг ёшлик даврларидан яккол намоён булади. Ёшларни ижтимоий фаоллик рухида тарбиялаш масаласига алохида эътибор каратилиши зарур. Бунда куйидагиларга эътибор бериш максадга мувофик:

- мехнат ва мулокот жараёнида фаоллик курсатишга доир лаёкатларини ривожлантириш ва рагбатлантириш;

- ижтимоий вокеликда юз берадиган вокеа, ходиса, янгилик ва узгаришларни тугри англаш, тушуниш, мантикий хулоса чикаришга ургатиш;

- узига берилган хар бир топширикни масъулият, деб билган холда уни сидкидилдан бажаришга интилишни шакллантириш;

ХУЛОСА

Узбекистоннинг янги тараккиёт боскичи ёшларнинг ижтимоий фаоллигисиз амалга ошмайди. Шу боис, "Бугунги кунда мамлакатимизни янгилаш ва модернизация килиш, уни инновацион асосда ривожлантириш, уз олдимизга куйган куп киррали ва мураккаб вазифаларни амалга ошириш максадида биз замонавий ва креатив фикрлайдиган, хар кандай вазиятда хам масъулиятни уз зиммасига олишга кодир булган, гайрат-шижоатли, интеллектуал салохияти юксак, ватанпарвар ёш кадрларга давлат ва жамият бошкарувида мухим вазифаларни ишониб топширмокдамиз"[4-451].

REFERENCES

1. Назаров К. Аксиология. - Тошкент: "Akademiya", 2011. - Б. 361.

2. Мирзиёев Ш.М. Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. 2-том. - Тошкент: Узбекистон, 2018. - Б.491.

3. Эргашев Улугбек Адхамович, Уринбаева Мафтуна Садиковна, Умурзаков Ахмаджон Махамадович Рынок и нравственность // Проблемы Науки. 2019. №10 (143). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/rynok-i-nravstvennost (дата обращения: 28.05.2021).

4. U. Ergashev, A. Khakimov Environmental problems in the works of eastern thinkers Ekonomika i sotsium, 2020 - elibrary.ru №-8, https://www.elibrary.ru/item.asp?id=44059778

5. Holmirzaev, N. National experience in the formation of working culture. Ekonomika i sotsium, 2019 - elibrary.ru №-4, 41-42 https://elibrary.ru/item.asp?id=38594995

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.