Научная статья на тему 'ЎқИТУВЧИНИНГ КАСБИЙ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

ЎқИТУВЧИНИНГ КАСБИЙ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
26
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЎЗБЕК / ХАЛқ / ОғЗАКИ ИЖОДИЁТ / қЎШИқ / МИЛЛИЙ / ОДАТ

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Умарова Д.М.

Ушбу мақолада ўзбек халқ оғзаки ижодиётида қўшиқларнинг ўрни ва таълим тарбиявий аҳамияти хақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎқИТУВЧИНИНГ КАСБИЙ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

ISSN 2223-4047

Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)

УДК 378

Д.М. Умарова

УЦИТУВЧИНИНГ КАСБИЙ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

Ушбу мацолада уцитувчи орттирган тажрибасини дарс бериш жараёнида цуллаш билан бирга юксак педагогик маданиятини хам ёрцин намоён эта билишида унинг касбий малакаларини шакллантириш масаласи, ёритилади.

Калит сузлар: уцитувчи, малака, тажриба, дарс, орттириш, маданият.

Укитувчилик истеъдоди, ихтисослигига лаёкати тугрисида гап борганда Укитувчиларни шартли равишда уч тоифага ажратамиз. Изланувчан, ижодкор укитувчилар биринчи тоифани ташкил этса, иккинчи тоифага уз вазифасини нимадан бошлашни билмай кийналаётган укитувчилар киради. Таълим ва тарбия ишига тасодифан кириб колган укитувчилар эса учинчи тоифа доирасида фаолият курсатадилар.

Мактаб халк таълими ишида биринчи тоифага кирувчи, тула маънодаги ижодкор укитувчилар хал килувчи куч хисобланадилар.

Дарснинг билим беришдаги ролини, унинг масъулиятини сезган хар бир илгор педагог машгулотга пухта тайёрланиб, уни мазмунан бойитади, тинмай изланиб, укитишнинг янги усулларини яратиб, мактаб таълимида куллашга айтилади.

Шу йул билан кирк беш дакика дарсни яхши бир асар янглиг уз укувчилари онгига сингдиради. Бундай фидойи зиёбахш калб эгалари шахсий ижодий жараёнини бойитишга муносиб хисса кушадилар. Шу тарика хар бир ижодкор укитувчи узининг хакикий Укитувчилик махоратини яратади.

Укитувчи орттирган тажрибасини дарс бериш жараёнида куллаш билан бирга юксак педагогик маданиятини хам ёркин намоён эта билиши керак. Аммо баъзи бир укитувчиларда тадбиркорлик, сиёсий билим, мунозара олиб бориш маданияти етишмайди. Бунинг урнига хаддан ташкари хиссиётга берилиши, токатсизлик холлари юз бермокда. Жамият, маданият булмас экан ахлокийлик хам булмайди. Одоб, маданият булмаса ижтимоий, иктисодий, ахлокий конунлар амал килмайди, замонавий илм-фан, хусусан таълим ривож топмайди.

Дарс жараёнида укитувчи ва укувчилар шахслараро мулокот ва муносабатларни, узаро хурмат ва ишонч хамкорлигини йулга куйишга эришилди. Гарчи бу жараён осон йул булиб хисобланса хам, бирок ана шу усул асосида иш курган укитувчи узи хохламаган холда таълим мазмунини ва сифатини илмга мослаштиришга интилди. Бунда укитувчи ва укувчиларни дидактик хамкорлиги хам яккол кузга ташланади. Дарс давомида таълим мазмуни, шакли оркали, ахлокий сифатлар шаклланиб боради. Укитувчиларга маданий, иродавий зур бериш сифатлари тарбиялаб борилади.

Психологик маданият хам педагогик маданиятга мазмун жихатдан якин туради. Бу тушунча мазмуни укувчи ва укитувчи шахсининг шаклланиши ва ривожланиш асосини белгилайди. Ушбу маърифий жараён "инсон-шахс-ривожланиш", "шахс-жамият", "шахс-касб", "шахс-махорат-ижодкорлик"куринишларида амалга ошади.

Педагогика ва психология укитувчидаги уйгунлик методик маданият кирралари билан богланиб кетади. Укувчининг онги, кобилияти, истеъдодига кучли таъсир курсатилиб, ахлокий-маданиятли янги инсон шакллантирилади. Укитувчи бу масалаларни хисобга олиб, уз маданият савияси билими оркали укувчиларнинг кизикиш ва маънавий эхтиёжларини устиришга интилади.

Сиёсий маданият укитувчи маданият савиясини устиришнинг мухим омилларидан бири хисобланади. Ушбу маданиятни билиш оркали укитувчиларда ижтимоий-сиёсий билимлар хажми янада ортади.

Маънавий маданият уз ичига купгина тушунчаларни камраб олади. Масалан, мусика санъатига доир машгулотлар амалий ахамият касб этади, муайян фан укитувчилари расм чизиш билан хам машгул буладилар.

Шунингдек деворий газеталар чикариш, турли курсатмали куроллар ясаш хам кузда тутилади.

Жисмоний маданият куникмасининг сингдириб бориш барча турдаги машгулотлар чогида амалга оширилади, албатта. Очик хавода машк килиш, чопиш, сайр этиш машгулотларда толиккан ишларга бирдамлик тетиклик ва яхши кайфият бахш этади.

Куриниб турибдики, укитувчининг профессионал маданияти куп киррали булиб, бир-бири билан узаро боглик холда ривож топади. У педагогик махорат, маънавий ахлокий камолотнинг мухим шарти

© Умарова Д.М., 2020.

Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)

ISSN 2223-4047

янглиг укитувчи маданияти кирраларини ривожлантиришга кучли таъсир курсатади. Бундай фаолият ёрдамида куйидаги натижаларга эришиши мумкин;

1.Маданият оламига мойиллик укитувчи маънавий киёфасини устиришга ёрдам беради.

1.Укитувчилик уз фани буйича дарсда ва синфдан ташкари машгулотларда ривож топган педагогик махоратни янада устиради.

1.Маданийлик эстетик фаолиятнинг предмети сифатида ёш укитувчининг ижодий кобилияти ва романтик туйгусини ривожлантиришга ёрдам беради.

1.Гузал хиссиёт, нафосат туйгуси, онгли эстетик таъсир укитувчининг маънавий-маданий бойлигига айланади.

Педагогик профессионал маданият укитувчи шахсида маънавий-эстетик туйгуни, дид ва идрокни таркиб топтиришни ривожлантиришда мухим дидактик ахамият касб этади. Ана шу тадрижийликни такомиллаштириб бориш маънавий бойликни маданий киёфа билан уйгунлаштиришнинг хал килувчи асосий шарти булиб хизмат килади.

Таълим ва тарбия жараёни хар бир укитувчидан катта акл заковат, сабр-матонат, укитувчиларга ва уз касбига юксак мехр-мухаббатли булишликни талаб этади.

Укитувчининг доимо изланувчан, билими ва тажрибасини орттириб борувчан булиши, укувчиларни чукур тушуниши, уларнинг ички дунёсини пайкай олиши, усиш ва ривожланиш даражаларини назорат килиб бориш ва зарур пайтда суз, иш ёхуд амалий харакат билан ёрдам бера олиш кобилияти таълим ва тарбия жараёнининг муваффакиятини таъминловчи омиллардир.

Мамлакатдаги ижтимоий-иктисодий узгаришлар халк таълими сохасига хам таъсир этмай колмайди. Халк таълимида узок йиллардан буён сакланиб колган тургунликка бархам бериш йулларидан бири укувчи ва укитувчининг ижодий фаоллигини оширишдир.

Педагогикада икки хил ижодкорлик; илмий ижодкорлик ва амалий ижодкорлик. Илмий ижодкорликда таълим ва табияда илгари булмаган конуниятлар аникланади, юкори самарали назариялар ва методикалар яратилади, уларнинг ривожланиш истикболлари белгиланади.

Укитувчи амалий фаолиятда ишлаганда баъзи бир муаммоларни ечишда ностандарт ёндашади, укитишнинг янги усул, йул ва воситаларни куллайди ёки бор тажрибасидан ижодий фойдаланади. Амалий фаолиятдаги ижодкорликнинг юкори даражаси укитувчиларни укитиш ва тарбиялашнинг принципал ва янги юкори самарали мажмуасини яратишдир. Маориф рахбар ходимлари укитувчилар фаолиятидаги ана шундай томонларни кура билишлари ва хар томонлама рагбатлантиришлари лозим. Шундагина укитувчиларнинг ижодий ишга йуллаш мумкин. Лекин бунда одатдаги педагогик ишлардан хакикий педагогик ижодкорликни фарк кила билиши лозим. Педагогик тажрибага эга булмаган укитувчилар хам купинча уз ишларида муваффакиятларга эришадилар. Улар турли курсатмали куроллар тайёрлайдилар, педагогик ишини яхши ташкил эта оладилар. Укувчиларнинг хам узлаштириш даражалари хам ёмон булмайди. Лекин бу хар бир укитувчи интилиши, бажариши лозим булган одатдаги иш.

Укитувчи агар ижодкор булса, таълим-тарбиявий ишини ностандарт йулдан олиб боради. Яъни у ишни одатдаги ишдан бошкачарок ташкил килади. Укувчиларга уз хатти-харакати, турмуш тарзи, уз киёфаси, билими билан таъсир килади. Унинг маданияти, хакгуйлиги ва маънавий сифатлари укувчилар томонидан хар хил тарзда кабул килинади. Шунинг учун хам укитувчи у кайси фанни олиб боришидан катъий назар, укувчилар учун маънавийлик мураббийси, таклид учун юксак намуна, урнак булиши керак.

УМАРОВА ДИЛАФРУЗ МУРОТАЛИЕВНА - Норин туман № 25 умумий урта таълим мактаби укитувчиси Наманган, Узбекистон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.