Научная статья на тему 'ИСТОРИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ТАМОЖЕННОГО КОНТРОЛЯ В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ (НЫНЕШНАЯ ТЕРИТОРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОГО И ЮЖНОГО ТАДЖИКИСТАНА)'

ИСТОРИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ТАМОЖЕННОГО КОНТРОЛЯ В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ (НЫНЕШНАЯ ТЕРИТОРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОГО И ЮЖНОГО ТАДЖИКИСТАНА) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
94
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИСТОРИЯ / ПОЛИТИКА / ТАМОЖНЯ / ПРАВИТЕЛЬСТВО / ФИНАНСЫ / КАЗНАЧЕЙСТВО / БИЗНЕС / ГРАНИЦЫ / ОТРЯДЫ / ШТАБ / ТАМОЖЕННОЕ - ПОГРАНИЧНЫЕ ПОСТЫ / ПОГРАНИЧНЫЕ СТРАЖИ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Азизов Шоазиз Самиевич

В данной статье с научной точки зрения анализированы основы происхождения и развития организации таможенного контроля на территории южной и центральной части современного Таджикистана. Поэтому для исследования были проанализированы организации таможенного контроля и её нормативно- провой базы. Было установлено, что центральная и южная часть современного Таджикистана находились до 1917 года под влиянием Бухарского эмирата с географическим названием Восточной Бухары. Следует отметить, что Российская империя после включения Бухарского эмирата под своим протекторатом осуществляла внутреннюю и внешнюю торговлю под управлением своего административного аппарата и создала таможенные контрольные пункты между Афганистаном и Россией которые функционировали до 1917 года.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE HISTORY OF CUSTOMS ACTIVITIE IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN HISTORY OF ORGANIZATION OF CUSTOMS CONTROL IN EASTERN BUKHARA (CURRENT TERRITORY OF CENTRAL AND SOUTHERN TAJIKISTAN)

Origin and development of the organization of customs control in the southern and central parts of modern Tajikistan are analyzed in this article from the scientific point of view. Therefore, organization of customs control and its regulatory framework were analyzed. It was identified that the central and southern parts of modern Tajikistan were under the influence of Bukhara Emirate under the geographical name of Eastern Bukhara until 1917. It should be noted that after the inclusion of the Bukhara Emirate, the Russian Empire, under its protectorate, carried out internal and external trade under the control of its administrative apparatus and created customs control points between Afghanistan and Russia, which functioned until 1917.

Текст научной работы на тему «ИСТОРИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ТАМОЖЕННОГО КОНТРОЛЯ В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ (НЫНЕШНАЯ ТЕРИТОРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОГО И ЮЖНОГО ТАДЖИКИСТАНА)»

Сведения об авторах:

Валиев Абдусалом - кандидат исторических наук, доцент кафедры всеобщей истории Российско-Таджикского (Славянского)университета,тел.: (+992 37) 227-55-08; Мирзоев Мирзо - преподаватель кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни,тел.: (+992) 881-888501

Information about authors:

Valiev Abdusalom, candidate if historical sciences, associate professor of the chair of the general history of the Russian - Tajik (Slavonic) university, tel.: (office) (+992 37) 227-55-08;

Mirzoev Mirzo, lecturer of the chair of the general history of the Tajik state pedagogical university named after Sadriddin Aini. Tel: 881-888-501

ТАЪРИХИ ТАШКИЛИ НАЗОРАТИ ГУМРУКЙ ДАР БУХОРОИ ШАРКЙ (^УДУДИ ИМРУЗАИ ТОЧИКИСГОНИ МАРКАЗЙ ВА ЧАНУБИ)

Азизов Ш.С.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Дар замони муосир омузиши асосхои илмию назариявии фаъолияти гумрукиро дар Чумхурии Точикистони сохибистиклол беомузиши таърихи гузашта баррасй намудан душвор аст. Аммо таърих барои мо дар бораи пайдоиши гумруку бочбандии гумрукй дар каламрави гумрукии имрузаи Чумхурии Точикистон хуччатхои тасдиккунандаро нигох надоштааст.

Сарчашмахои илмй-таърихй, аз он чумла «Таърихи Табарй», «Точикон»-и Бобочон Еафуров, «Таърихи тамаддуни Ориён»-и Иброхим Умарзода, «Точикон дар оина таърих»-и Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон муайян намуданд, ки миллати точик аввалин кавмест, ки дар руйи Замин хастй кардааст. Дар даврахои муайяни таърихй аз миллати точик хазорхо подшохону амирон, халифахо давлатдорй намудаанд, ки дар хар як низоми давлатдорй сохаи молиёту хазинадорй фаъолият мекарданд.

Дар давраи давлатдории Сомониён солхои (875-1258) Исмоили Сомонй бо истифода аз тачрибаи давлатдории пешин бо низоми идораи кавй давлати бузурги мутамарказро бунёд намуда, барои идораи мулкашон низоми сиёсиро ба даргох ва девон таксим карда буданд. Девонхо, ки микдори онхо ба дах адад мерасид, накши мухимро дар идора намудани давлат доштанд. Девоне, ки масъалахои молиявй, аз чумла чамъоварии молиётро идора менамуд девони истифо ном дошт ва масъули онро муставфй меномиданд. Дар ахди Амир Исмоил шахри Бухоро марказ ва пойтахти давлати пуровозаи Сомониён буд, ки бо бунёди бозору дуконхо, корвонсарохо, гузархои нав ва рушди хунармандию тичорат натанхо аз дигар давлатхо фарк мекарданд, балки бо серию пурй ва фаровониаш шухратманд буд. Чуноне, ки академик Еафуров Б. кайд намудаанд: «Дар хамон даврае, ки хокимият дар Мовароуннахру Хуросон дар дасти Сомониён буд, ташаккули халки точик анчом ёфт» [1, с.494].

Якубов С.Х,. дар маколаи худ «Нигохе ба вазъияти илмй ва фархангии даврони Абумансури Мотурудй» иброз намудаанд: «Бо умри таърих сарнавишти Бухоро, сарнавишти Амир Исмоили Сомонй ва сарнавишти точикон чунон бо хам пайваст, ки ин се ном, ки аз чумлаи мукаддасоти миллии аквоми ориёй ба шумор мераванд, бидуни хам кобили тасаввур намебошад» [6, с.100-109]. Дар каламрави давлати Сомониён тичорати байналмилалй ва бозоргонии дохилй хеле авч гирифта буд ва дар хар манзил маъмуроне буданд, ки ба унвони рох/дор нишаста, вазифаи хифзи роххо, баррасии ичозати гузари молу гуломро назорат мекарданд, яъне накши гумрукй рузхои моро ичро менамуд [5, с.109]. Муносибатхои содироту воридоти аввало бо гушаву канори хилофати аббосй Эрону Багдод, кишвархои Чин, Хинд, Рус, Аврупо то мулки Булгору Кавказдоман пахн кард. Дар ин чода хидмати давлатдории Сомониён таъмин намудани амнияти дохилию беруна, бехатарии харакати корвонхо аз мулк ба мулке ва фаъолияти сохибкорй дар шахр ва дехот буд.

Фаъолияти бочситонй (гумрукй) дар аморати Бухоро ба мисли дигар давлатхои абадкудрат бо ташкили сархадот дар байни давлатхо ва инкишофи сохибкорихо тичорати байналхалки барохмонда хатарро нисбати точирон то бахадди акал кам кард.

Муомилоти молию пулй миёни кавму халкиятхои гуногун ривочу равна; ёфт. Точикон вобаста ба махалли чойгиршавиашон вазифаи пайвасткунандаро миёни кишвархои Машрикзамин, аз кабили Хивдустону Чин ва мардумони Аврупою Сибир дониста мешуданд. Корвонхои пури мол аз каламрави Осиёи Марказй мегузаштанд, ки зарурияти таъмини бехатарй нигохдории дороихо ташкил ва истифодабарии бочхонахо (гумрук)-ро ба миён овард. Хамаи хамлу накдй корвонхо

тавасути дарвозахои махсус сурат мегирифт, ки бочу хирочи сархади бономи «бочи дарвоза» машхур буд. Бочи дарвоза бо ситонидани андозхои хамон замоне дар мувофикат фаъолият мекард.

Фаъолияти гумрукй бо сохтори ба худ хос барохмонда шуда ба девони вазирон хисоботро натанхо нисбати одамону дороихои онхо таркиби он боигарихо пешниход мекарданд, балки нисбати даромади бочи гумрукй андозситони дар алохидаги хисобот медоданд. Фаъолияти номбурда харочоти фаъолияти дарвозабонихоро аз яктараф таъмин менамуд, аз тарафи дигар ба хазинаи дарбор воридгардида даромадхои муайянро таъмин мекард, ки ибтидои бахои фаъолияти гумрукии давлатдории Сомониён мебошад. Давраи навбатии ташкили фаъолияти гумрукии аморати Бухоро ба истилохи русхо дар солхои 1860 огоз гардида, ба талаботи коидахои давлатхои Аврупо мувофик буд. Худуди кисмати марказй ва чанубии Точикистони имруза то инкилоби октябри соли 1917, дар тобеияти аморати Бухоро буд ва хамин кисмати аморатро бо истилохи чугрофй Бухорои Шаркй меномиданд. Точирони аморати Бухорою хонигарихои Куканду Хева бо ёрии бочхонахо натанхо муомилоти дохиларо барох мемонданд, балки чунин бочхонахо бо Афганистану Хиндустон, Чин ва дигар мамлакатхо тичорати хоричиро ба амал мебароварданд.

Русияи подшохй пас аз тасарруф ва шомил намудани аморати Бухоро ба протекторат (вассал) низоми мустамликадории хеш натанхо сохтори сиёсй, балки муносибатхои муомилотию молиявии ин кишварро ба зери таъсири идораи маъмурй ва низоми иктисодиёти худ мутобик гардонид.

Баъди забти давлатхои Осиёи Миёна 22 апрели соли 1868 хати гумрукии (бочии) Сибири Еарбй ва Оренбургро аз байн бардошта, масъалаи тичорати байни Русияю Осиёи Миёнаро, хамчун масъалаи дохилии империяи Русия халнамуда баъд аз он соли соли 1894 хати гумрукии Русияю Бухороро низ аз байн бардошта онро то ба сархади Бухорою Афганистан васеъ карданд. Хаминтавр, хати сархадии давлатхои Осиёи Миёна бархамхурда хати гумрукии империяи Русия дар сархадот бо Чин, Афганистан, Хиндустону Эрон таъсисёфт, ки дар он кисман кадрхои махалли ба фаъолияти гумрукй ва посбонии сархадоти бо низоми коидахои чахонй мутобикаткунанда фаро гирифта шуданд. Ба ивази хати гумрукии давлатхои сохибихтиёри Осиёи Миёна хати гумрукии империяи Русия дар сархади давлатхои аз империяи берунмонда бунёд ёфт.

Дар сархади империя, ки аз давлатхои Аморати Бухоро хонигарихои Куканду Хева дар минтакахои онхо нуктахои гумрукии Русия ба фаъолият огоз карда, бозори фуруши молу маводи сохибкорихои русро аз ракобат озод намуда, ба монополияхо дар Осиёи Миёна табдил дод. Дар солхои 1894-1895 нуктахои сархадии аморати Бухоро, К^аршй, Калиф, Чушкагузар, Патта-Хрсор ва Айвоч нуктахои гумрукии Русия кушода шуд. Русияи подшохй озодона ба бозори дохилии аморати Бухоро ва кишвари Туркистон дохил гардидани молхои хоричиро махдуд гардонид. Хамзамон аз соли 1893 мувофики хохиши Вазорати молияи Русия аз тарафи хукумати аморати Бухоро ва хонигарии Хева сикка задани тангаи нукрагин манъ карда шуд. Бонки Давлатии Русия курби тангаи бухорой ва хевагиро 15 тини русй муайян намуда, харидори мекард. Хаминтавр, яке аз нишонахои асосии мустакилияти аморати Бухоро аз байн бардошта шуд.

Тичорат самти асосии муносибати дипломатию иктисодй дар давлатдории шаркиёна байни давлатхо ба хисоб мерафт. Дар асоси Шартнома аз таърихи 28 сентябри соли 1873 ва Коидахои иловагй аз 23 июни соли 1888 байни Русия подшохй ва аморати Бухоро ба имзо расида, дар тамоми каламрави сархади аморати Бухоро бо мамолики хоричй, ки роххои тичоратии байни давлатхо ба хисоб мерафтанд, Русияи подшохй аз руйи накшаи махсус истехкомотхои сархадию гумрукии худро ташкил намуд. Тибки сарчашмахои таърихй нуктахои асосии сархадию гумрукй таъсис додаи Русияи подшохй дар гузаргоххои Афгонистону Бухоро дар худуди бекигарихои Бухорои Шаркй, ки худуди чануби Точикистони имруза, мебошад, яъне вилояти Хатлон дар охири асри Х1Х ва ибтидои асри ХХ фаъолият менамуданд. Аз он чумла:

- дар бекигарии Кулоб 5 нуктаи сархадию гумрукй: Бахорак, Чубек, Сайёд, Кокул ва Сари Чашма;

- дар бекигарии Кургонтеппа 2 нуктаи сархадию гумрукй: Сарои камар ва Каровултеппа;

- дар бекигарии Кубодиён як нуктаи сархадию гумрукии Айвоч.

Дар худуди Бухорои Шаркй дар минтакахои сархадй ва гумрукй бо Афгонистон дар малаллахои Патта-Хисор, Сарои камар, Чубек ва гайра дидбонгохои сархадии кушунхои армияи Русияи подшохй чойгир шуда буданд. «Яке аз воситахои мухцми иктисодии дохилшавии капитали рус ба аморати Бухоро ин Консепсияи замин дар сархади аморат буд»

Аз соли 1895 баъди хамрох шудани аморати Бухоро ба сохтори идораи сархадотию гумрукии Русияи подшохй аморат ба тадрич ба бозори дохилии империяи Русия табдил меёбад. Маъхазхои таърихии мавриди истифода карор дода шуда, аз хусуси ба точирон додани Шаходатнома, интиколи молхои истехсоли махаллй, молхои дар анборхо нигохдошта шудаи аз боч озод нашуда, ба точирон мухайё намудани шароит, коидахои муфассали ба вучуд овардани харчхои пулй аз фоидахои чамъшуда, аз руйи дастурамали ягона, назорати гумрукии молхое, ки дар худуди аморат

бapoи вopидoт мaмнyъ, инчунин бapoи дoдaни ич0затн0ма бa бaъзe oзyкзвopщoe, ки вopидoти 0Щ0 мaмнyъ мaлyмoт мeдиxaнд.

Гeйep И.И. дap acapи xyg «Typкeстaн» чунин ишopa мeкyнaд, ки дap ду вepcт aз x3po63x^ бoлoи Ai^ygap кишл0ки Патта - X,œop в0щь aCT, ки мавкги чoйгиpшaвии aмaлдopoни нaзopaти гyмpyк gap бaйни xapoбaxoи дгх,аи нaви pycï дap зaмини бapoи ин мага, чуд0 кapдaи aмиpи Бyxopo-Tиpмиз ^ornrcp шyдa буд. Kaд-кaди Aмyдapë бoлo paфтa то кишвapи Xcop para, ки факкат якe aз мapкaзxoи мaъмypии Бyxopoи Шapкй бa хишб мepaвaд. Мун0шбатх0и тичopaтии 0нх,0 6o пoйтaxти aмopaт вa бoзopxoи aвpyпoй 6o po^ кopвoнгyзapи Fyзop - Бoйcyн - Кл0б нигох, дoштa мeшaвaд [2, c.2l7].

Лoгoфeт Д.Н. дap acapи xyд «Cpara бeзпpaвия. Бyxapcкoe xaнcтвo и eгo coвpeмeннoe cocтoяниe» кaйд мeкyнaд, ки <«H,ap aйни зaмoн дap мacoфaи 600 вepcт дap нaзди гyмpyкxoи pycï дap Кзлиф, Чушкз -Гyзap, nana-X^op, Aйвoч, Сapoи кaмap, Чубвк вa Бaxopaк ^aproxxo мавчуд мeбoшaнд, ки бapoи тичopaт 6o AфFoниcтoн вa ащлии махзллй бa вocитaи кзикдо вa дap бaъзe х0латх0 6o iyncapxo xизмaт мeкyнaнд. Бo мaкcaди пeшгиpи нaмyдaни вopидшaвии м0л^0и aнглиcию хиндй бa aмopaти Бyxopo дap coли 1904 нуктах0и гyмpyкии К^ки, Клиф, nana Xиcop, Чушка-Гуза^ Aйвoч, Сapoй, Чубвк вa Бaxopaк кyшoдaшyдaнд» [4, c.136-143].

Липcкий В.И. дap acapи xyд «Гopнaя Бyxapa Чacт 1 Гиccapcкaя экcпeдиция, 1896» кaйд мeкyнaд, ки ^ap Клиф инчунин гу^уки pycï в0щь aCT. Шepoбoд дap Бyxopoи Чaнyбй мавкги биcëp мyxимepo ишF0л мeнaмoяд, зepo aз нaзди oн po^x^ acocï бa caмти Бyxopoи Шapкй мeгyзapaнд вa илoвa бap oн, дap нaздикии гyзapгoвдoи capxa,^ AфF0нистoн в0щь бyдa, ду ^aprox, aз Akygapë (Чушка -Гyзap, Пaтxa-Xиcop) вучуд дopaд. Fanp aз ин, Шepoбoд ма^злли му^ими -^opa™ низ хишбида мepaфтaнд. Вaй биcëp кaлoн будд, дopoи бoзopy дук0Щ0 вa кзлъа мeбoшaд. Дap кишлoки Чyшкa-Гyзap гyмpyки pycï ва пocбoнoни capxagñ в0щь acr» [3, c.311-313].

Aз Ч0ниби Рушяи годш0хй дap кзлaмpaви aмopaти Бyxopo acocaн дap caмrи Бyxopoи Шapкï хамзам0н дap бapoбapи идopaкyнии нaзopaти гyмpyкй дap шл^0и 1882-1886 paвaнди ташкили пocбoнии cap^^ дap минтакаи capxag^ Бyxopoю AфF0нист0н 0F03 rapgro. Дap ин муддат кад-кади gapëx^ Панчу A^ capxagpo киамх0и дoимoaмaлкyнaндaи ибopaт аз пиëдaгapдoн ва кaзaкoнe, ки gap бaтaлoни xa™ мapзй ш0мил гapдидa буданд, пocбoни мeнaмyдaнд. Дap coли 1886 якумин гapнизoни 120 нaфapaи pyc^o gap ЧopчУ ва gap хамин шл бapoи пocбoнии capxago'rn Бyxopoю AфF0нистoн гapнизoни Kepки тaъcиc д0дашуд.

Нaзopaти capxago'rn вилoяrи Зaкacпий ва gap тapaфи pocrn ш^или да^^и Панч ва Awy (capxa,^ Бyxopo-AфF0нистoн) gap acorn «Aндeшaи блaндrapин»-и Шypoи Дaвлaтй аз 6 июни coли 1894 «Дapбopaи тaшкил кapдaни нaзopaти давлатии capxago'rn Оcиëи Мина» тaъcиc goga шуд ва мacъyлияти нaзopaти capono' ба ду бpигaдaи пocбoнии capxagoirc Зaкacпий ва AHygapë вoгyзop нaмyдaaнд, ки 0Щ0 1875 вepст гоеб0нии capxagpo ба ухда дoштaнд.

Видаяти Зaкacпий в0хдди мaъмypии Импepияи Рушя буд, ки gap шл^и 1854-1919 фа^лият д0шт. Мapкaзaш шахрт Aшкoбoд ва 0н yeздx,oи Aarrer™, Kpacнoвoдcк ва Мaнгишлaкpo gap 63p мeгиpифr ва тахти poxбapии гeнepaл гyбepнaтopи Typкистoн ^pop д0шт.

Дap шли 1896 gap кзлaмpaви Окpyги гyмpyкии Typкистoн бpигaдaи 31-уми capxago'rn Awygapë gap хайати шaxcии 915 нaфapaи xизмaтчиëни ^3p6№, ки 0нх,0 gap кдоми 7-уми Окpyги capxago'rn Kopnyrn ал0хидаи п0еб0нии cap^ago™ ш0мил буданд тaъcиc д0дашуд.

Инчунин то шли 1910 gap бpигaдaи Awygape чав0н0ни xизмaтгyзopи Faйpи низ0мй аз хишби а^0лии та^Ч0й иxтиëpaн ба xизмaти xapби фapo гиpифтa шуда буданд. Штаби xapбии бpигaдaи Awygapë gap Пaтra-Xиcop (Tиpмизи нав) gap мacoфaИ 1,2 км аз AHygapë ^ornrcp шуда буд.

Бpигaдaи AHygapë аз 4 шуъба: штаби якум gap Чopчy, штаби дуюм gap Патта -XИcop, штаби ceюм gap Capo^ штаби чopyм gap Й0л, ки аз 51 дидб0нгох, аз 0н чумла, 15 oбepoфиrеeppo, ки gap 63p мeгиpифI 40 ба 40 rapga шуда буд. Хайат ва дист0катсияи бpигaдaи 31-уми capxago'rn Awygapë gap caнaи 01 янвapи 1914 ба тaвpи зайл тaъcиc goga шуда буд. (аз pym кайддо gap китобчах0и xoтиpaвй ва cypoFaвии гyбepнияx,oи Рycия):

Штаби x3p6™ бpигaдaи Awygapë gap кишл0ки Пaтra-Xиcop

• Офяди таълимии Пaтra-Xиcop;

• Шуъбаи якум gap Kepки:

S даста (oтpяд)-и Бaccзгин (шax,paки БaccaFo);

S даста (oтpяд)-и Зeид;

S даста (oтpяд)-и Keлиф (шaxpaки Keлиф);

S даста (oтpяд)-и Суджа Teняи.

• Шуъбаи дуюм gap gap кишл0ки Пaтra-Xиcop:

S даста (oтpяд)-и Чушкз -Гyзap (шax,paки Чyшкз-Гyзap);

S даста (oтpяд)-и Пaтra-Xиcop (кишл0ки Пaтra-Xиcop);

S даста (oтpяд)-и Х0тун Раб0т;

• Шуъбаи сеюм дар шахраки Сарой:

S даста (отряд)-и Панч (шахраки Панчи Поён);

S даста (отряд)-и Чубек (шахраки Чубек);

•S даста (отряд)-и Фархор (шахраки фархор);

• Шуъбаи чорум дар дар кишлоки Йол:

S даста (отряд)-и кишлоки Хирманчо (шахраки Хирманчо);

S даста (отряд)-и кишлоки Саричар (шахраки Саричар);

S даста (отряд)-и кишлоки Бахорак (шахраки Бахорак).

Отрядхои сеюму чоруми Штаби бригадаи Амударё дар солхои зикршуда дар худуди хозираи вилояти Хатлони Чумхурии Точикистон минтакаи Кулоб нохияхои Фархор, Мир Саид АЛии Хамадонй, Шамсиддин Шохин ва минтакаи Бохтар нохияхои Чайхун ва Шахритус ташкил шуда ва дар онхо нуктахои гумукй то баркароршавии хукумати Шуравй фаъолият менамуданд.

АДАБИЁТ

1. Еафуров Б. Точикон. Нашриёти «Ирфон», Душанбе-1983,сах.494

2. Гейер И.И. «Туркестан», Ташкент, 1909, .217 с.

3. Липский В.И. «Горная Бухара Част 1 Гиссарская экспедиция, 1896, с.Петербург ТипоЛитография «Горальда»

Вознеснский пр.3, 1902 с. 311-313)

4. Логофет Д.Н. Страна безправия. Бухарское ханство и его современное состояние. Издатель В.Березовский,

Коммисионер военно-учебных заведений, С-Петербург,1909, 239стр., стр.-136;143

5. Дотамов Намоз, Давлатхоча Довудй, Муллочонов Сайфулло, Исоматов Маъруф Таърихи халщи точик. (китоби

дарсй барои ихтисосхои гайри таърихи мактабхои олии Чумхурии Точикистон) иборат аз 2 кисм Душанбе -

2011, 109 с.

6. Якубов СД. «Нигохе ба вазъияти илмй ва фархангии даврони Абумансури Мотурудй», Точикистон ва чахони

имруз, №>1 (51) Душанбе-2016, сах 100-109

ИСТОРИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ТАМОЖЕННОГО КОНТРОЛЯ В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ (НЫНЕШНАЯ ТЕРИТОРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОГО И ЮЖНОГО ТАДЖИКИСТАНА)

В данной статье с научной точки зрения анализированы основы происхождения и развития организации таможенного контроля на территории южной и центральной части современного Таджикистана. Поэтому для исследования были проанализированы организации таможенного контроля и её нормативно- провой базы. Было установлено, что центральная и южная часть современного Таджикистана находились до 1917 года под влиянием Бухарского эмирата с географическим названием Восточной Бухары.

Следует отметить, что Российская империя после включения Бухарского эмирата под своим протекторатом осуществляла внутреннюю и внешнюю торговлю под управлением своего административного аппарата и создала таможенные контрольные пункты между Афганистаном и Россией которые функционировали до 1917 года.

Ключевые слова: история, политика, таможня, правительство, финансы, казначейство, бизнес, границы, отряды, штаб, таможенное - пограничные посты, пограничные стражи.

THE HISTORY OF CUSTOMS ACTTVTTIE IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

HISTORY OF ORGANIZATION OF CUSTOMS CONTROL IN EASTERN BUKHARA (CURRENT TERRITORY OF CENTRAL AND SOUTHERN TAJIKISTAN)

Origin and development of the organization of customs control in the southern and central parts of modern Tajikistan are analyzed in this article from the scientific point of view. Therefore, organization of customs control and its regulatory framework were analyzed. It was identified that the central and southern parts of modern Tajikistan were under the influence of Bukhara Emirate under the geographical name of Eastern Bukhara until 1917.

It should be noted that after the inclusion of the Bukhara Emirate, the Russian Empire, under its protectorate, carried out internal and external trade under the control of its administrative apparatus and created customs control points between Afghanistan andRussia, whichfunctioned until 1917.

Keywords: history, politics, customs, government, finance, treasury, business, borders, detachments, headquarters, customs - border posts, border guards.

Сведения об автора:

Азизов Шоазиз Самиевич - кандидат экономических наук, доцент кафедры экономической теории Таджикского государственного педагогического университета имени САйни, 734003 г. Душанбе проспект Рудаки 121, эл.почта shoaziz2007@mail.ru, тел. (+992) 935671997

About the autor:

Azizov Shoaziz Samievich. - candidate of economic sciences, Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni, 734003, Dushanbe city , 121 Rudaki av. tel.: (+992) 918661997, E-mail: shoaziz2007@mail.ru

САХМИ СММ ДАР МуЪТАДИЛСОЗИИ АВЗОИ СИЁСИИ СОЛХОИ 90- УМИ АСРИ ХХ ДАР ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН

Ганцакова М.Г.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Чй тавре аз сахифаи таърих бармеояд, солхои 90-уми асри ХХ Точикистон ба гирдоби чангй шахрвандй кашида шуд. Зиддият ва даргирихои сиёсии дохилй идома ёфта, дар натича як катор созмонхои бонуфузи чахонй аз пайи хомуши алангаи ин чанги хонумонсуз гардидаанд. Дар муътадилнамоии авзоии сиёсии чумхурй ва таъмини сулху вахдати точикон накши созмонхои байналмиллалй бузург аст. Дар ин чода пеш аз хама миёнаравии дарозмуддати Созмони Миллали Муттахидро (СММ) ёдовар шудан лозим аст, ки 1180 рузро дар бар гирифта, гуруххои даргирро хар чй зудтар ба ризоият ва оштиву сулх даъват мекарданд. Дар баробари Созмони Миллали Муттахид (СММ), Хайати Нозирони Созмони Миллали Муттахид (ХНСММ), Дафтари Созмони Миллали Муттахид оид ба мусоидати бунёди сулх дар Точикистон (ДСМММБСТ), Барномаи рушди Созмони Миллали Муттахид (БРСММ), Созмони амният ва хамкорй дар Аврупо (САХА) барои ташкил кардани музокирот, баргардонидани гурезахо аз АфFOнистон ва чумхурихои ИДМ, амалй гардонидани созишномаи сулх, масъалахои ёрии моддй ва хукукй хеле талош варзида буданд.

Кайд намудан чоиз аст, ки чумхурии Точикистон 2 юми марти соли 1992 дар чаласаи умумии ичлосияи 46-уми Ассамблеяи Генералй ба узвияти СММ шомил гардид [5,7]. Аммо фаъолияти СММ дар раванди музокироти сулхи точикон хануз мохи сентябри соли 1992, хангоми чавоб ба мурочиатномаи давлатхои осиёимиёнагй ва хукумати Чумхурии Точикистон аз фаъолияти Миссияи озод оид ба масъалахои сиёсй бо рохбари Раймонд Соммерейнс аз 18 то 23 сентябри соли 1992 ибтидо ёфтааст.

Барои ба эътидол овардани авзои сиёсии чумхурй 26 апрели соли 1993 Дабири Кулли СММ Бутрос Голи дипломати варзида Исмат Киттаниро намояндаи худ дар Точикистон таъин намуд [5,7]. Дар ин хусус хизмати Исмат Киттанй ба хайси Намояндаи Дабири Кулли СММ бузург буда, у борхо ба Чумхурихои Узбекистон, Кдзокистон, Федератсияи Русия, Чумхурии Исломии Покистон, Арабистони Саудй сафархо карда, ба рохбарони ин кишвархо мулокотхо баргузор намуда, зарурати бо рохи мусолиматомез хал кардани казияи Точикистонро халлу фасл мекард.

16 - уми декабри соли 1993 ба чойи Исмат Киттанй дипломати уругвай Рамиро Пирис-Баллон ба хайси намояндаи СММ дар Точикистон таъин гардид. Рамиро Пирис-Баллон дар ибтидои соли 1994 бо рохбарони хукумати Точикистон ва мухолифин сухбатхо баргузор намуда, дар натича хар ду тарафро ба гуфтуЩуниди сиёсй розй кунонд [3,150]. Махз хизмати беназири Рамиро Пирис-Баллон дар раванди музокирот ва истикрори сулхи точикон бехамто буда, аз 5-уми апрели соли 1994, огози гуфтушуниди точикон то ба имзо расидани Созишномаи умумии истикрори сулх ва ризоияти миллй - 27 июни соли 1997 дар музокироти сулхи байни точикон миёнаравй кардааст.

Махз чунин захматхои шабонарузй, дахолат ва кушиши СММ буд, ки кишвархои иртиботии нерухои даргири тарафайни Точикистон - Россия ва Эрон мачбур гардиданд, то тарафхоро ба огози музокира омода намояд. Бахри ба эътидол овардани вазъияти сиёсии чумхурй аз 21 январи 1993 то 15 майи 2000 намояндагони такрибан 30 кишвари дунё ба хайси нозирони СММ дар Точикистон сахмгузор буданд [3,150]. Аз чумла, сахми намояндагони махсуси Дабири кулли СММ дар Точикистон аз мохи январи соли 1993 то марти соли 1995 Ливиу Бота (Руминия), марти соли 1995-майи соли 1996 Дарко Шипович (Хорватия), моххои апрел-декабри соли 1993 Исмат Киттанй (Ирок), декабри соли 1993-майи соли 1996 Рамиро Пирис -Баллон (Уругвай), майи соли 1996-июни соли 1998 Герд Дитрих Меррем (ФРГ), майи соли 1998-июни соли 1999 Ян Кубиш (Словакия), октябри соли 1999-майи соли 2000 Иво Петров (Булгория,), намояндагони доимй Питер Шуман (ФРГ), Марко Виспаа (Финландия), Паоло Лембо (Италия), Метю Кохане (Британияи Кабир), хамчунин рохбарони хайати нозирони низомй Хасан Аббаза (Урдун), Болислав Изидорчик (Лахистон), Тенгку Аррифин Бинн Тенгку Мухаммад (Малайзия) ва Чон Хвидегаард (Дания) багоят бузург буд.

Пеш аз ташкили вохурии аввалин хайати хукуматии Чумхурии Точикистон охирхои соли 1993 муовини Раиси Шурои Олии Точикистон Козидавлат Коимдодов, вазири мехнат Шукручон Зухуров, муовини вазири амният Баходур Абдуллоев бо намояндагони алохддаи мухолифин гуфтугузор OFOЗ намуда, [4, 256] вохурй зери сарпарастии Рамиро Пирис-Баллон намояндаи махсуси

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.