CC BY
12
ТДУ 348 ТКБ 74.266.5я 73
Мирзабоев Зикрилло Зиёдуллоевич, н.и.п., дотсент; Алимбоева Нодира Бур^оновна, муаллими кафедраи нацшакаши, геометрияи тасвири ва методикаи таълими МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Мирзабоев Зикрилло Зиёдуллоевич, к.п.н., доцент; Алимбаева Нодира Бурхоновна, преподаватель кафедры черчения, начертательной геометрии и методики преподавания ГОУ "ХГУ имени акад.Б. Гафурова (Таджикистан, Худжанд),
Mirzaboyev Zikrillo Ziyodulloyevich, candidate of pedagogical sciences, Ass.Prof. of the department of technology and its methods of teaching;Alimbayeva Nodira Burhonovna, lecturer of гке йерагШеМ of drawing, dеscriptivе gеomеtry and its те^ ods of tеaching under the SEI "KhSU namеd aftеr acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand), E-mail: alimbaeva.n.b@gmail.com
Вожщои калиди: санъати тасвири, графика, тарфнамо, эцод, эусос, зебоипарасти, рассом, уамвори, гац, ранг, соя
Дар мацола истифодаи усулуои пешцадами тасвири пайкарауои гации давраи атица таулил гардида, дар асоси ощо пой дар пой тасвир намудани сари аз гаци сохташуда нишон дода шудааст.Цайд мешавад, ки барои баланд бардоштани завцу шавци донишцуён ба машгулиятуои дарси расмкаши истифодаи якчанд усули таълим тавсия кардан лозим аст. Хотирнишон мегардад, ки дарси расмкаши ба талабагон асосуои тасвирро меомузонад, фаъолияти эцодии ощоро уамацониба такомул медщад, ба фаумидан ва эусос кардани зебоии табиат ва санъат ёрй медиуад. Дар мацола фикру ацидауои олимон таулил гардида, тасвир намудани сари гаци ба пурраги шару дода шудааст. Усулуои тасвири сари гаци бо мацсад ва пайдарпай нишон дода шудааст. Афзалиятуои дарси расмкаши зикр гашта, бо далелуо уаллу фасл шудааст.
Ключевые слова: изобразительное искусство, графика, перспектива, чувство, творчество, эстетика, художник, плоскость, гипс, цвет
В статье определены методы поэтапного рисования гипсовых голов, цель и задачи художественных дисциплин на основе обучения и дисциплины. Отмечается, что для повышения интереса студентов к обучению и к художественным занятиям необходимо применять разнообразные методы и повысить качество преподавания. Подчеркивается, что художественная дисциплина обучает студентов основе рисования, развивает всестороннюю творческую деятельность, помогает понять красоту и чувство природы искусства.
В статье анализированы и представлены теории ученых, которые в процессе рисования использовали в полной мере гипсовые головы, и метод рисования голов показан поэтапно. Упоминается о приоритете дисциплины рисунка, что аргументируется фактами и примерами.
Key words: fine art, graphics, perspective, feeling, creativity, aesthetics, artist, plane, plaster, color
Proceeding from training and discipline the authors define methods of stage-by-stage drawing of plaster heads, the purpose and objectives of art disciplines. In order to increase studentsл interest in learning and art pursuits they present the quality of teaching methods. It is underscored that the art discipline teaches students basics of drawing, develops all-round creative activities and helps to understand the beauty and sense of the nature of art.
The article analyzes and presents theory of scientists who used plaster heads to full the process of drawing. The method of drawing heads is shown in stages. The priority of drawing discipline is mentioned, reasoned with facts and examples as well.
ИСТИФОДАИ УСУЛУОИ ПЕШЦАДАМ ДАР ТАСВИРИ НИМПАЙКАРА^ОИ ГАЦИИ ДАВРОНИ АТИЦА ДАР РАВАНДИ ТА ЪЛИМ
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПЕРСПЕКТИВНЫХ МЕТОДОВ ИЗОБРЕТЕНИЯ ГИПСОВЫХ СТАТУЙ АНТИЧНОГО ПЕРИОДА В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ
THE USE OF ADVANCED METHODS FOR IMAGING GYPSUM STATUES OF ANTIQUE PERIOD IN THE EDUCATIONAL PROCESS
№2 (6 7)НОМАИ ДОПИШИ О\ « УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ « SCIENTIFIC NOTES
Санъати тасвирй дар хама давру замон инъикоскунандаи фархднг ва маданияти мардум ба хдсоб рафта, дар чамъият ва тарбияи эстетикии халк накши мух,имеро мебозад. Яке аз вазифах,ои асосии омузиши санъати тасвирй инкишофи сатхи маърифат ва ба зебипарастй омода кардани талабагон мебошад. Дарси санъати тасвирй ба талабагон асосхои тасвирро меомузонад, фаъолияти эчодии онх,оро хдмачониба такомул медихдд, ба фах,мидан ва эхсос кардани зебоии табиат ва санъат кумак мекунад, муносибати эстетикии бачахоро нисбат ба ходисоти мухити атроф ташаккул медихад.Фанни "Санъати тасвирй" яке аз мухимтарин фанхои сохаи «Дизайн» ба хисоб рафта, дар хамин асос тайёр намудани донишчуёни бакалаври ихтисоси «Дизайн (графики)» модули омузиш аз тасвирхои содаи шаклхои геометрй то тасвирхои шакли мураккаб, яъне тасвир намудани инсонро дар бар мегирад. Аз ин лихоз, чойи муайянро дар барномаи таълимии "Санъати тасвирй" ичроиши расмхои академй, тасвирхои гачии сари ;ах,рамонх,ои даврони ати;а дар холатхои гуногун ишгол мекунанд. Маъмултарин намунахои сохти тани инсони зебо ва таксимоти нисбии даврони атикаро - Аполлон, Довуд, Геракл, Зевс ва дигарон дар бар мегирад, ки худ онхо тавсияи методии пурарзиш шуда метавонанд. Ин чо дар назди омузгор - рассом масъалаи чиддии касбй- омузонидани тасвирхои академй бо назардошти хусусиятхои соха ба миён меояд. Барои омузиши тасвирхои академй донишчуёни бакалаври, ихтисоси "Дизайн (графикй)" омухтани конуниятхои тарфнамо, тарфнамои хаттй мав;еи муайян доранд. Аммо усулхои омузиши намунахои сари аз гач сохтаро, ки дар барномаи таълимй тавассути мавзуи "Тасвири сари инсон" чорй карда шудааст, барои дар сатхи баланд ичро намудани махорати тасвирй на он кадар мусоидат мекунад. Чи хеле ки маълум аст, дар бисёре донишчуён кабули ахбори биноии тасвир мушкил эчод мекунад. Дар мархилаи аввали тасвир тахлили шаклхои сар ва нишон дода тавонистани дурнамои мухит ба донишчуён душвор аст. Дар ин маврид усули "бурида таксим кардан", усули "сарчамъ " барои осон намудани банакшадарории шакл, раванди кабул ва тасвир бисёр зарур аст. Чунин "таксимот"-и шаклхои душвори геометрй ба намуди сода барои кабули усули умумй ва конструксия ёрй расопида. дарккунии фазоии объекта тасвиршавандаро ташкил мсдихад.
Расми 1. Албрехт Дюрер "Бурида тацсим кардан"
Ин усули "Бурида таксим кардан"-и шакли душвор ба шаклхои сода бе машкхои дурнамои хаттй гайриимкон аст.
Якчанд омили тарфнамои хаттии тасвири сари инсонро дар фазо дида метавонем. Бояд кайд кард, ки назарияи тарфнамои хаттй ва усулхои асосии проексияи марказй аз тачрибахои эчодии рассомон - меъморон пайдо шуда, ба илми дакик мубаддал гашта, тасвирхои меъморони муосир ва дизайнерон ба сатхд баланди кабули биниш имкон фарохам намудааст.
С.Олов чунин мешуморад, ки "Перспектива (тарфнамо.-З.М., Н.А.) грамматикаи санъати тасвирй ба х,исоб меравад. Дар амалиёти мухдндисй ин намуди тасвирсозй хеле васеъ истифода бурда мешавад" [4, с. 140].
Perspective- калимаи фаронсавй буда, мазмуни тарфнаморо дорад. Усули гузаронидани чузъиёти аз расм дар руйи хамворй, ки дар он хама тагйироти тарфнамо сабт мешавад.
Дар санъати тасвирй огози истифодаи перспективаро ба давраи Эхё мансуб мешуморанд. Рассомон ва мутафаккири олмонй Албрехт Дюрер аввалин шуда зарурати истифодаи перспективаро дар тасвир асоснок ва дастгохдшро ихтироъ кардааст[5, с.6].
Расми 2. Тарфнамо
Ташаккули илми тарфнамо дар давраи Эхё дар корхои рассомон ва меъморони итолиё Филиппо Брунеллески (1377- 1446), Пиеро дела Франческа (1416-1492), Леона Баттиста Алберти (1404-1472), Леонардо да Винчи (1452-1512) ва Албрехт Дюрер (1471-1528) ба дарачаи олй расид.
Сахми босазоро дар таърихи санъат ва меъморй Леон Баттиста Алберти, ки худ риёзиётшинос, шоир, санъаткор, файласуф ва меъмори машхури даврони огози Эхё ба хисоб мерафт, гузошта буд. Махсули кори у "Даххо китоб оид ба меъморй" ба хисоб меравад, ки дар он назарияи тарфнамо, таксимоти тасвир оварда шудааст. У худ навиштааст: "...номи мо ба шухрат сазовор аст, зеро мо бе устодон намунахои санъат ва илмро омода намудем" (2 с.8). Агар асоси назария ва тачрибаи илм оид ба тарфнамои хаттй ва таксимот дар даврони Эхё огоз гашта бошад, то он дам назарияи тарфнамои хандасавй, тарфнамои тонй (назарияи торику равшанй, тарфнамои хавой) аз асри XVIII ташаккул ёфта, ба хусус дар корхои асосгузори илми "Хдндасавй тасвирй" Гаспар Монж (1795) инъикос гаштааст. Назария оид ба соя ва сояи афканда, дар натича, мазмуни муайяни худро дар тасвирхои графикй ва расм пайдо намуд. Назарияи тарфнамо, тарфнамои хаттй, дурнамои хавой дар тасвирхои хамвор, дарксозии шаклхои сеченака дар фазо ранги илмиро гирифт. Тамоми тобишхои ранг ва сояи афканда дар он чорй шуда, асоси омузиши тасвир сари одам ба хисоб меравад.
Усули пайдархамй дар раванди тасвир намудан бояд пурра ичро карда шавад, зеро ичро нашудани яке аз ин пайдархамихо дарки омузиши маводи хонишро суст мегардонад. Дар санъати тасвирй яке аз мавкеъхои мухимро тасвирхои мавзуй ишгол мекунанд, ки дар онхо зарурати тасвирй гуногуни одамон ва бачахо ба миён меояд. Дар омузиши ин намуди тасвир кумаки омузгор, яъне шахси мутасаддй зарур аст. Дар тасвири одам аз усули сохтани конструктивй истифода бурда мешавад. Барои омузиши пай дар пай аввал тасвири никоб, нимтанаи гачй ва сипас тасвири андоми одам ичро карда мешавад.
Донишчуён бояд пай дар пай мархилахои алохида ва кисмхои онро пурра тасвир созанд, зеро хар як мархилаи гузашта ба мархилаи оянда тайёр месозад. Дар натичаи ичроиши пайдархамии тасвир донишчуён ба фикрропй. хулосабарорй. фахмиши сохти тасвир одат мекунанд.
Мархилаи аввал. Цойгир намудани тасвир
Дар мархилаи аввал аз донишчу талаб карда мешавад, ки хусусияти шакли сари инсон ва андозаи он нисбат ба когази корй ёфта шавад. Андозаи тасвири таксимоти сар - нисбат ба баландй ва васей муайян карда шавад. Донишчуён дар раванди тасвир намудан дурустии чобачогузориро дар сатхи когази корй омузанд. Набояд, ки тасвири "Калон" ва "Хурд" дар сатхи корй чойгир бошад. Агар колаби гачй ва ё сар аз пахлу тасвир гардад, то он дам хати руи васеътар нисбат ба пушти cap бояд бошад.
Мархилаи 2. Муайян намудани хусусияти шакли сар, тацсимоти он ва холии тарфнамо.
Хднгоми тасвири сари гачй донишчу андозахои асосии кисми руйро аз баландии сар то камони кош (баландии пешонй), аз камони кош то кунчи бинй, аз кунчи бинй то охири манах-кисми поёнии руй мегузоранд.
№2 ( 6 7) НОМАИ ДОНИШГО^ • УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ • SCIENTIFIC NOTES
Ичро иши тасвири сар дар хар гуна холат вазифаи душвор буда, онро танхо рассоми ботачриба дуруст анчом дода метавонад. Зеро чи гуна кутохшавии шаклхо дар чу^урй, калон шудани андоза хангоми наздик шудан ба бинанда тавассути тачриба фахмиш ва тасаввуроти пурра пайдо мегардад. Ба ин асос, пеш аз сари гачиро хамчун намунаи объекти тасвиршаванда гузоштан барои донишчуёни курсхои аввал аз хар гуна холатхо худдорй намудан лозим аст.
Дар натича, донишчуён бо хусусиятхои сохти шакли сари инсон шинос гашта, анатомияро низ чу^ур меомузанд. Хднгоми аз назар гузаронидани шакли сари одам бояд махдудияти онро дар сатхи фазой дар назар дошт. Барои муайян намудани сатхи корй бояд донишчуро ба истифодаи хатхое, ки шакли на^шаро ташкил намуда, сохти хачмро кушода медихад, омузонанд.
Баъди омухтани шаклхои пластикии сар донишчу, донишхо оид ба тарфнаморо мустахкам месозад.
Дар огози коркади ^исмхои шакл ба рассомони камтачриба гузаштан аз як ^исми руй ба дигар ^исм тавсия дода намешавад. Донишчу бояд ^исмхои руйро бо якдигар пайваст намуда, доимо дар раванди ичроиши кор тахлил намояд, то ки хама ^исмхои шакл бо хам ало^аманд гарданд. Мисол, дар тасвири бинй бояд мав^еи он нисбат ба кунчи пеши чашм, рухсор, гуш, кунчхои лаб ба инобат гирифта шавад.
Хднгоми тасвири муй дар назар дошт, ки он бояд ба шакли сар хобад. Дар раванди коркарди муй донишчуён муйи сар ва торхои онро алохида-алохида тасвир накарда, балки ба шакли сар диадат диханд. Сараввал, бояд тархи муйи сар ва хама кокулонро тасвир намуда, баъдан коркард намудан лозим аст.
Мар^илаи З.Кор бо цисм^о
Дар ин мархила донишчуён пурра хар як ^исмхоро коркард намуда бодиадатии чиддй ба гузориши торикиву равшанй ахамият дода, рефлексхо ва сатхро аз худ кунанд. Омузгор бо техникаи тасвир ва намунахо донишчуёнро шинос намуда, ичрои маш^хо доир ба усулхои гуногуни тасвир вазифа дода шавад. Бояд ^онуниятхои чойгиршавии торикиву равшанй, контраст, тарфнамои хавой шарху тавзех ёбад.
Ранг, соя ва сояи афкандаи объекти тасвиршаванда вобаста ба дурй ва ё паст намудани равшанй паст ва ё баланд нисбат ба замина (фон) мегардад [3,с.31].
Бо чунин ^онун ^исми равшани сари гачй нисбат ба фон ториктар ба назар расида, чойи торики сари гачй равшантар ба назар мерасад.
Мар^илаи 4. Моделиронии шакл
Дар мархилаи охирин донишчу кори ичронамударо чамъбаст намуда, тасвирро сарчамъ менамояд. Сарчамъ намудан аз тахлил ва муайянсозии ^исмхои сар, баъдан тахлили нисбиятхои хамдигарии вобаста ба тамоми шакл тахлил мешавад. Дар ин мархила бояд чойи аз хама равшан ва аз хама торикро дар гач нишон дода, тасвирро ба шакли комил оварда расонд.
Аз гуфтахои дар боло зикргашта, ба хулоса омадан мумкин аст, ки усулхои муосири омузиш ба доншчуёне, ки ихтисоси дизайнро пеш гирифтаанд, риояи талаботи зерини омузгориро пешкаш месозад:
-асоси илмии риояи талаботи омузгорй ба фаъол намудани дарки шакли тасвиршаванда ва махорати тахлили сохти сари инсон, истифодаи конуниятхои тарфнамои хаттй дар тачриба ёрй мерасонад.
-сифати баландбардории омузиши дурнамои тасвир метавонад тавассути хар гуна машкхо, масъалахо, ки ба ташаккули хотираи зехнй равона карда шудааст, такомул ёбад. -гуногунии маводи омузиш, усулхои омузгор ва тачрибаи эчодии донишчу ба фаъолият ва ташаккули максадноки хисси зебоипарастии донишчу мусоидат мекунад.
ПАЙНАВИШТ:
1.Исломов,О.Мархилахои тасвир/О.Исломов,З.Мирзабоев.-Хучанд:"Нури маърифат",2017-116 с.
2.Непомнящий,В.М.Практическое применение перспективы в станковой картине/ В.М.Непомнящий, Г.Б.Смирнов.- М.: Просвещение, 1978. - 119 с.
3. Гипсовый портрет маски /Авт.-сост.: А.Ф. Конев, И.Б. Маланов. - М.: АСТ, Мн.: Харвест, 2006. - 32 с.
4.Олов,С.Геометрияи тасвирй/С.Олов,Ю,Юсупов,Ш.Тоирова.-Хучанд:Нури маърифат-2016.-174 с.
5. Холматов, Ч,.М. Дастури методй аз расмкашй/ Ч,.М. Холматов, А.Б.Исоев, Х^.А.Чдлилова.-Хучанд: Нури маърифат, 2018.-60 с.
6. Шорохов, Е.В. Художественный образ и искусство. Вопросы истории, теории и методики преподавания изобразительного искусства/Е.В. Шорохов.-М.: Прометей, 1998. - 226 с.
REFERENCES:
1.Islomov,O.A.Drawing Stages/O.A.Islomov,Z.Z.Mirzaboyev.-Khujand:Light of Enlightenment, 2017. - 116 p.
2.Nepomnyashchy, V.M., Smirnov G.B. Practical Application of Perspective in Easel Painting / V.M. Nepomnyashchy, G.B. Smirnov. - M.: Enlightenment, 1978. - 119 p.
3. Plaster Portrait of a Mask / Author-compiled by: A.F. Konev, I.B. Malanov. - M.: AST, Minsk: Harvest, 2006 .- 32 p.
4. Olov, S, Yusupov Yu, Toirova Sh. Descriptive Geometry / S. Olov, Yu. Yusupov, Sh. Toirova. -Khujand: Light of Enlightenment, - 2016. - 174 p.
5. Kholmatov, J.M. A Manual on Painting / J.M. Kholmatov, A.B. Isoyev, H.A. Jalilova. - Khujand: Light of Enlightenment, 2018. - 60 p.
6. Shorokhov E.V. Artistic Image and Art. Issues of History, Theory and Methods of Teaching Fine Arts /E.V. Shorokhov. - M.: Prometheus, 1998. - 226 р.
