CC BY
56
УДК 17 ББК 87.717
БА НАЕЩАГИРИИ КОРХрИ ТАРБИЯВЙ ДАР ГУРУХИ АКАДЕМЙ АСОСИ ФА ЪОЛИЯТ ДОИР БА ШАКЛГИРИИ АРЗИШХОИМАЪНАВИИ ДОНИШЦУЁН (аз тацрибаи кории куратори гурухи
донишцуён)
ПЛАНИРОВАНИЕ ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ В АКАДЕМИЧЕСКОЙ ГРУППЕ КАК ОСНОВА ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПО ФОРМИРОВАНИЮ НРАВСТВЕННЫХ ЦЕННОСТЕЙ У СТУДЕНТОВ (из опыта работы куратора студенческой группы)
PLANNING EDUCATIONAL WORK IN ACADEMIC GROUP AS THE BASIS FOR THE FORMATION OF MORAL VALUES
WITH STUDENTS (FROM THE EXPERIENCE OF THE STUDENT GROUP CURA TOR)
Цодирова Мохинисо Дадоцоновна,ассистенти кафедраи фануои цамъиятии Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон, (Тоцикистон. Хуцанд)
Кадырова Мохинисо Дадоджоновна, ассистент кафедры общественной дисциплины Таджикского государственного университета права, бизнеса и потитики(Таджикистан, Худжанд)
Kodirova Mohiniso Dadojonovna,assistant of the department of social subjects under the Tajik State University of Law, Business and Politics(Tajikistan,
Khujand)E-MAIL: [email protected]
Вожахои калиди: ташаккули шахсият, арзишуои маънавй, банацшагирии тарбия, мацлисуои гуруу, кор бо волидайн, соатуои куратори, чорабинщои оммавии фаруанги
Мацола ба баррасии яке аз масъалауои мубрами замони муосир -ташаккули мавцеи инсони дар цауони пуртаззоду пурихтилоф роуи худро цуянда, ки арзишуои маънавии мусбату муносибро аслиуаи уаётии худ бояд намояд, бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки давраи донишчуй дар раванди ташаккули ин арзишуо маруилаи мууим ба уисоб рафта, ба омилуои гуногун таъсир мерасонанд. Ба нацшагирии мацсаднок ва риояи принсищои коруои тарбияви имкон медиуад, ки уадафуо дар ин самт маруила ба маруила, мавриди амал царор гиранд, ба шахсияти донишцу моуиятан равшани андохта шавад, дар мууассилин сифатуои шахси ва касби бо муутавои баланди инсони шакл гиранд.
Ключевые слова: формирование личности, нравственные ценности, планирование воспитания, собрания группы, работа с родителями, кураторские часы, культурно-массовые мероприятия
Статья посвящена одной из главных проблем воспитания - проблеме формирования жизненной позиции человека, ищущего своё «Я» в современном, контрастном и противоречивом мире, человека, который должен жить, овладев достойными нравственными ценностями, в свяи с чем студенческие годы в процессе формирования нравственных ценностей признаются как важный этап, оказывающий значительное влияние на этот процесс посредством различных факторов. Отмечается, что целенаправленное планирование воспитательной работы, являясь одним из таких факторов, даёт возможность поэтапного, пошагового достижения искомых целей. Подчеркивается, что при качественном планировании и соблюдении принципов воспитательной работы создаются условия оценки личности студента, формирования у них личностных и профессиональных качеств на высоком уровне человечности.
Key words: personality formation, moral values, upbringing planning, group meetings, work with parents, curatorial hours, cultural events
The article dwells on one of the main issues concerned with upbringing being the problem beset with a formation of life position of an individual who is looking for his/her "I" in modern, contrastive and contradictory world, a person who must live being armed with worthy moral values, upon the whole. Student years in the process of the formation of moral values are recognized as an important stage that has a significant impact on this process by various factors. Purposeful planning of educational work being one of the relevant factors makes possible step-by-step achievement of the goals sought for. With high-quality planning and adherence to the principles of educational work, there are created conditions for assessing a studenfs individuation, his/her personal and professional qualities at a high level of humaneness.
Кори тарбиявй дар муассисаи тахсилоти олии касбй хусусиятхои ба худ хос дошта, хамчун раванди максаднок ва бонизом фаъолияти ба танзим даровардашудаи хадафрасро такозо менамояд.Самаранокии ин раванд ба он вобаста аст, ки то кадом дарача асосхои назариявй ва вазифахои тарбиявй дуруст, бо назардошти хусусиятхои синнусолй, мундарича ва мазмуни ташаккули мутахассиси ба талаботи чамъияти муосир чавобгу дуруст муайян карда шудаанд ва барои амалй намудани онхо чй гуна тадбир андешида мешаванд.
Муаллифи ин навишта дар доираи чустучухои илмии худ кушиш ба харч додаааст, ки нисбат ба накшагирии фаъолияти донишчуёни курси як чихати дар онхо ташаккул додани арзишхои маънавй мулохизахои худро баён намояд.
Асоси назариявй - методологии ин фаъолиятро таълимот дар бораи тарбия дар коллектив ва бо воситаи коллектив ва ташаккули шахсият дар раванди фаъолияти амалй ташкил мекунад, ки асоси онро дар шароити давлатдории мустакил тафаккури нави сиёсй ва фархангй фаро мегирад. Мохияти он тахкими исти^лолияти давлатй, вахдату худшиносии миллй, хисси ватандустию ватанпарастй, таъмини амнияти давлату миллат, хифзи тамомият арзй ва манфиатхои умумимиллй мебошад. Ба рохбарй гирифтани дастур ва супоришхои Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон доир ба маориф, тарбияи чавонон ва тайёр кардани мутахассиси замонавй шарти халкунандаи самаранокии кори таълим ва тарбия мебошад. Ин дастуру супоришхо дар Паёмхои Сарвари давлат ба Мачлиси Олии кишвар, суханронихояшон дар назди кормандони маориф ва илм, Дарси сулх, ки тули солхои охир гузаронидани он дар Рузи дониш анъана шудааст, инъикоси худро ёфтаанд (8;9;10).
Назария ва амалияи тарбия дар коллектив ва чараёни фаъолият дар осори мутафаккири точик Абуалй ибни Сино (4),педагогхои барчастаи асри ХХА.С.Макаренко (3;4), В.А. Сухомлинский (11;12) инъикоси худро ёфта, аз чониби як катор мухаккикони муаммои мазкур тахкик гардидаанд(2;5;6;7).
Гоях,ои дар онхо баёнгардида хамчун заминаи муайянкунии вазифахои тарбиявй чихати ташаккули шахсияти чавони ба остонаи мактаби олй гузошта хизмат карданд. Вазифахои зерин хамчун максади аввалиндарача дар маркази фаъолият карор гирифтанд:
- тарбияи шахсияти аз чихдти маънавй пешрафта бо тафаккури замонавию ояндабин;
- фарохам овардани шароити ташкилию педагогй барои ташаккул додани сифатхои шахсию касбии муфид дар донишчуён, ба пешрафти шахсй ва касбии онхо дар шароити давлат ва чомеаи босуръат пешрафтаистодаи демократй ва сермиллат;
- ташаккул додани фахмиши амики накши ичтимоии касб ва дастури мусбию касбй доир ба арзиши касби интихобшуда ва масъулият ба вазифаи касбй.
Дар ин маврид самтхои асосии тарбия дар мактаби олй ба назар гирифта шуд, ки аз инхо иборатанд:
- ташаккули сифатхои касбй ва шахсй, ташаккули кобилиятнокй;
- инкишофи маданияти касбй;
- ташаккули ахлоки касбй;
- ташаккули муносибат ба Ватан, оила, мехнат, чамъият, коллектив, ба дигарон ва ба худ;
- тайёрй барои ичрои вазифаи шахрвандй, оиладорй, мехнаткашй, инсонй;
- ташаккули арзишхои инсонй, миллй, умумиинсонй ва ;
- инкишофи минбаъадаи тачрибаи ичтимой ва хаётй.
Мусаллам аст, ки тамоми чузъиёти кори тарбиявиро дакик пешакй муайян кардан имконнопазир аст. Вокеият водор менамояд, ки бо пайдо шудани эхтиёч ва манфиатхои чомеаи мушаххаси донишчуён, сатхи тарбиявии донишчуён ба дигар самтхо хам таваччух зохир гардад.
Ба хар як сарпарасти гурух хангоми ичрои ин вазифаи чамъиятй нафакат таснифи умумии донишчу, балки хусусияти уро дар хар як курс донад. Яке аз хусусиятхои инкишофи донишчуи курсхои 1 ва 2 мутоби;шавй (адаптатсия) ба мухити наву фаъолити нав мебошад, ки раванди шиноскунии донишчуро бо хусусияти тахсилот дар мактаби олй фаро мегирад.
Заминаи мутоби;шавй дар зиддият байни талабхое, ки ба мухити нав ;адам мегузорад ва омодагии шахс ба фаъолият дар ин мухит нихон аст. Дар чунин шароит мутобиккунонии чавонон ба миён меояд, ки навбудани фаъолият, шароити амал ва максадхои таълим, навигарй дар мухити ичтимоии наздиктарин (барои хатмкардагони мактаби дехот навигарй дар мухити васеъ), хамчунин бартараф намудани мушкилихои вобаста ба ташкили таълим, хачми калони корхои мустакилона, корхои чамъиятй, шароити моддй ва рузгордорй такозо менамояд.
Дар назди донишчу дар ин лахзахо савол меистад, ки аз ман чй талаб карда мешавад ва ман чй кор бояд кунам? Барои чй ин корро кунам ва он бо ояндаи хдёти ман чи гуна алокамандй дорад? Чй бояд кард, ки ба максади худ расам?
Х,амин тавр дар раванди мутобикшавй ба донишчу лозим меояд, ки созгории ичтимоию -равонП, дидактики ва касбиро паси сар намояд.
Ба хдйси мутобикшавии ичтимоию - равонй воридшавй ба коллективи нав, меъёрхо, дастурхо ва арзишхои нав, барои зодагони дехот мутобикшавй ба шароити шахр, истикомат дар хобгох (манзили ичоравй) ва баркарор намудани муносибатхо нафакат бо хамкурсон, инчунин бо донишчуёни дар хобгох фахмида мешавад.
Мутобикшавии дидактикй ба андешаи худи донишчуён аз инхо иборат аст:
- сарбории зиёди таълимй;
- ба накша гирифта натавонистани рузи корй;
- мураккабии маводи таълим;
- надоштани махорати конспекткунии адабиёт;
- муваккатан набудани робита бо омузгорон.
Мушкилоти мутобикшавии касбй дар набудани тасаввуроти комил нисбат ба ояндаи касбии худ, надоштани махорати кофии худбаходихии касбй, надонистани мантики ташаккулёбии касбй, дида натавонистани рахнамоии касбии раванди таълим зохир мешавад.
Зимнан, дар хамин мархила дар чавонон худбаходию худтахлилкунй огоз гардида, мукоисаи «ман»-и ормонй ва «ман»-и вокей хосил мешавад. Ин раванд мураккаб аст, зеро аввала санчида нашудааст, ба дуюмй бошад холо бахо дода нашудааст. Дар чунин шароит ба донишчу кумак расонидан дар ташаккули «ман- консепсия» хеле мухим мебошад.
Хднгоми рохандозии корхои тарбиявй хусусият ва зиддиятхои давраи дуюми наврасй (18-25 сола) бояд ба назар гирифта шавад, ки дар ин давра балогати аклй, ахлокй ва чамъиятй фаро расида, ихтилофнок ва гайривокей будани худбаходихй ба назар мерасад, ки баъзан нобоварии ботиниро дар чавонон нисбат ба худ пайдо мекунад. Ин хислат аксаран ба дуруштй ва густохии зохирй намудор мегардад. Айни замон дар хамин холат ба онхо бегаразй, ростгуй, хакгуй, талаботи баланд ба худ ва дигарон хос аст. Ба чавонони ин мархилаи инкишоф муносибати танкидона нисбат ба муаллимон хос буда, дар як вакт танкид ва худтанкидкунй бо муносибати гамхорона ба рафикон ва омузгорон зохир мешавад. Баходихии онхо аксаран тунд ва катъй мешавад. Ин мархила давраи фаъолнокии ичтимой аст. Набояд фаромуш кард, ки дар хамин мархила инкишоф аз таълим ва хусусан аз тарбия пеш меравад.
Яке аз мархилахои банакшагирии кори тарбия омузиши донишчуён ба шумор меравад. Ин амал бо шиносоии пешакй бо хуччатхои дохилшудагон ва мулокоти бевосита бо онхо сурат мегирад. Мутассифона, дар доираи низоми имрузаи кабул ба мактабхои олй парвандаи донишчуёни курси як баъди мухлати муайян ба муассисаи тахсилоти олй дастрас мешавад ва хднгоми бори аввал мулокот оростан бо ин кабил донишчуён шояд имкони азназаргузаронии хуччатхои онхо муяссар нашавад. Ин холат набояд боиси малоли хотир ё нигаронй шавад. Ин норасоиро давоми мохи аввали тахсил бартараф намудан мумкин аст.
Х,амин тавр, бо назардошти омил ва хусусиятхои зикршуда "Накшаи корхои тарбиявй" тахия ва барои тасдик пешниход гардид.
Накшаи мазкур аз фаслхои "Вазифахои тарбиявй". "Корхои ташкилй", "Мачлисхои гурух"."Мачлисхои падару модарон","Соатхои тарбиявй" (кураторй) ва "Чорабинихои асосй" иборат аст.
Дар боло вазифахои тарбиявй асосан шархи худро ёфтанд. Фаслхои минбаъдаи накша мазмунан хеле фарох ва фарогирандаи пахлухои доманадори корхои тарбиявй мебошанд. Алхол онхоро шарх медихем.
Мачлисхои гурух. Мачлисхои гурух мохе як маротиба ба накша гирифта шуда, дар чаласаи якум баррасии масъалахои «Шиносшавй бо гурух, ташкили шиносоии донишчуён бо хамдигар», «Шинос намудани донишчуён бо талаботи низоми дохилии Донишгохи давлатии хукук, бизнес ва сиёсати Точикистон» дар назар дошта шуда буд. Тибки ин бандхо донишчуён бо усули интерактивй бо хамдигар шинос мешаванд. Яъне хамаи донишчухо як - як насаб ва номи худ, чои таваллуд, волидайн, машгулияти онхо маълумот дода, хамчунин машгулияти дустдоштаи худ ва интизорихояшонро аз тахсил дар донишгохи мазкур баён мекунанд. Х,амчунин онхо бо донишгохе, ки минбаъд узви комилхукуки он ба хисоб мераванд, тавассути "Оинномаи донишгох" шинос карда мешаванд.
Ахамияти мачлиси якум аз он иборат аст, ки дар бораи тарзи суханронй, худбаходихии донишчуён ва майлу рагбати онхо тасаввурот хосил намудан мумкин аст. Дар як вакт дар онхо
хисси ифтихор аз номи баланди донишцуи Донишгохи давлатии хукук, бизнес ва сиёсати Тоцикистон ташаккул дода мешавад.
Яке аз вазифахои масъулиятталаб барои куратор дар ин маруилаи фаъолият муайян намудани ядрои рохбарикунандаи гурух-фаъолон ба хисоб меравад. Дар цаласаи якум ин масъала дар шакли интихоби фаъолони гурух гузошта шуда, бо «махдудкунии демократия» сурат мегирад. Ин чунин маъно дорад, ки номзади фаъолонро гурух пешниход накарда, куратор тавсия мекунад ва интихоб ба ихтиёри донишцуён гузошта мешавад. Холо бо хамдигар аз наздик шинос набудани донишцуён кураторро ба ин амал водор менамояд.
Дар цаласаи дуюми гурух масъалахои давомот ва натицаи тахсил дар мохи сентябр ва тасдики накшаи корхои фаъолони гуруд баррасй мегардад. Масъалаи якум ба таъмини интизоми донишцуён (риояи коидахои донишцуй) ва натицабардорй аз раванди таълим нигаронида шуда, бо мухокимаи масъалаи дуюм доираи амалй фаъолон (рохнамо) муайян карда мешавад.
Дар цаласахои минбаъда вобаста ба раванди таълим ва чорабинихои таквимй масъалахои мубрами хаёти донишцуён ва равандхои цамъиятию сиёсй, аз цумла оид ба натицахои аввалини тахсил дар мактаби олй, ташкили чорабинихои оммавии фархангй дар гурух, тахлили натицахои иштироки куратор ба машгулияти устодони дар гурух сабакдиханда, оид ба натицахои санцишхои мархилавй ва омодагй ба имтихонхои нихой, мундарицаи таътили зимистона, натицахои сессияи зимистона ва вазифахо барои нимсолаи дуюм, оид ба рафти ицрои вазифахои фаъолони гурух, оид ба иштироки донишцуёни гурух дар чорабинихои факулта ва донишгох, омодагй ба цашнгирии Наврузи Ацам, вазъи омузиши фандои тахассусй ва забони хорицй аз цониби донишцуён ва гайра баррасй гардида доир ба дар яке карорхои дахлдор кабул карда мешаванд.
Дар накшаи корхои тарбиявй ташкил ва гузаронидани 2 мацлиси падару модарон дар назар дошта шуда буд. Ч,аласи якум мохи октябр бо рузномаи «Шинос намудани падару модарон бо талаботи низоми дохилии Донишгохи давлатии хукук, бизнес ва сиёсати Тоцикистонва ухдадорихои донишцу» ва «Дар бораи рох ва усулхои хамкории оила ва донишгох дар рохи расидан ба максадхои нихой» пешбинй шуда, гузаронидани цаласаи дуюм мохи июн бо натицагирй аз сессияи тобистона бо рузномаи «Тахлили умумии тахсили донишцуёни гурух ва мундарицаи минбаъдаи фаъолияти падару модарон цихати бехтар намудани сифати дониш ва корхои тарбиявй дар гурух» мувофики максад дониста шуд.
Фаромуш набояд кард, ки кор бо волидайни мухассилин бо хамин 2 мацлиси падару модарон ба охир намерасад. Куратор гурух бояд бо волидайн робитаи мунтазам дошта бошад. Ин мавзуъ хеле доманадор буда, дар таълифоти алохида инъикоси худро хохад ёфт.
^исмати асосии Накшаи корхои тарбиявиро соатхои тарбияви ё куратори дар бар мегиранд. Соати кураторй хафтае як маротиба гузаронида шуда, дар партави падидахои хаёти цамъиятию сиёсии кишвар, тацлили санахои таърихй, идхои миллй амалй мегарданд. Махз дар хамин соатхо донишцуён бевосита ва ё бавосита бо арзишхои миллию умумибашарй ошно мегарданд, ба онхо бахо медиханд ва кабул ва инкор менамоянд.
Накша ба ин мазмун бояд фарогири хамаи самтхо бошад. Бо риояи ин талабот дар накшаи корхои тарбиявии гурух чунин гурухбандй шудаанд:
1. Ташаккули идроки мафхуми Ватан ва ифтихори ватандорй - мавзуъхои «Ватанро аз ьар ваыта бештар дорам д=ст...», «Бахтномаи миллат. Рузи Конститутсияи Ч,умхурии Тоцикистон», «Парчами миллй - рамзи мухимми давлатдории миллй», «Давлатдории миллй», «Меъмори сулху вахдат», «Баррасии Паёми Президенти Ч,умхурии Тоцикистон ба Мацлиси Олии Ч,умхурии Тоцикистон», «Хизмати Ватан модар карзи хар яки мост!», «Ободии диёр -карзи шахрвандии мост», «Маърифати экологй ва ахамияти хифзи табиат», «Оби тоза - манбаи хаёти ахли башар», «Корнамоии диловарон цовидонй аст!», «Фарзандони азизи ту, Тоцикистон!».
2. Ташакули ифтихори миллй - мавзуъхои «Забони миллат - хастии миллат», «Рушди тафаккури давлатдории миллй (сухбат перомуни давлатдории миллии тоцикон)» «Арзишхои гоявй ва маънавии Наврузи байналмилал», «Наврузи ацам - цашни эхёи миллат», «Ч,авонон ва анъанадои миллии мардуми тоцик», «Модари мехрубони ман!»
3. Ташаккули маърифати инсонпарварй, ахамияти сулху вахдат - мавзуъхои «Дарси сулх», «Мо барои васл кардан омадаем» (ба муносибати Рузи Ч,алолиддини Балхй),
4. Ташаккули ахлок, одоб ва рафтори хамида - мавзуъхои «Х,ар кй н-омухт аз гузашти рузгор...» (Сухбат ба муносибати Рузи Рудакй), «Нисбат ба падидаьои номатлуб оштинопазир бошем» (Мулоыот бо кормандони соьаи ьифзи ьуыуы), «Мизи мудаввар: Шараф дар цавонй
нигах дор!», «Бахс: чавонмард кист? Чдвонмардй чист?», «Алфози ;абех ва рафтори ношоиста хоси донишчу нест (бахс).
5. Ташаккули шахсияти донишчу, худомузй ва худтарбиякунй, муносибати коллективона дар гурух - мавзухои «Донишчу будан шараф ва бахт аст», «Ьама барои як кас, як кас барои ьама! Мо бояд муттаьид ва тифоы бошем», «Сахми худро мегузорам!», «Варзиш - асоси саломатй ва гарави бехбудихо», ««Зиндагиро аз китоби рузгор омухтаам» (Сухбат атрофи рузгор ва зиндагии шахсиятхои барчаста), «Мехнат - ифтихор ва шарафи чавонон», «Тахаммул ва масъулиятшиносй - омили камолоти шахс». (Сухбат оид ба масъулиятшиносии чавонон)», «Оилаи солим, пойдору мустахкам-асоси фардои чомеаи созандаи Точикистон», «Ч,авонон-неруиояндасозимиллатудавлат».
6. Ташаккули сифатхои касбии мутахассиси оянда - мавзуъхои «Шакл ва усульои кори мустаыилона дар мактаби олц», «Интернет ва раванди таълим», «Чй тавр касбияти худро рушд медихам?», «Чи гуна худро арзёбй мекунам? (сухбат перомуни пешравии касбй ва фардй)», «Технологияи фикру андеша (чигуна биандешем ва хушбахт гардем)».
7. Шинос намудан бо асосхои хукуки шахрвандй - мавзуъхои «Нисбат ба падидаьои номатлуб оштинопазир бошем» (мулоыот бо кормандони соьаи ьифзи ьуыуы), «Рузи байналмилалии мубориза бар зидди коррупсия (сухбат перомуни сиёсати зиддикоррупсионй дар Точикистон), «Экстремизм ва паёмадхои манфии он барои инсоният», «Нашъамандиро махкум менамоем!», «Танзими анъана ва чашну маросимхо - танзими хаёт».
Ба хама маълум аст, ки чавонон кисми асосии чомеаи имрузаро ташкил мекунанд ва онхо, аз чумла донишчуён иштирокчии асосии чорабинихои вилоятй ва умумишахрй мебошанд. Иштирок дар ин чорабинихо такозо менамояд, ки донишчуён мохият ва ахамияти онхоро фахманд, вагарна он ба расимяти хушк табдил меёбаду донишчуён рохи гурезро аз он мекобанд ё аз тахдили омузгорон тарсида дар он ноилоч ширкат меварзанд.
Аз ин лихоз, ташаккули муносибати вокеъбинона ба ин амалхо, дарки зарурияти чунин чорабинихо яке аз вазифахои асосии омузгори мактаби олй, дар навбати аввал куратор мебошад.
Барои хамин хеле мухим аст, ки пеш аз огози чорабинй дар бораи максад ва вазифахои он сухбат гузаронида, баъди ба анчомрасии он хатман сатх, мазмун ва чихатхои ташкилии чунин чорабиниро баррасй намуда, дар шакли суратчаласа тахия ва тасдик гардад. Дар накшаи корхои тарбиявии гурухи мавриди тахлил баррасии ширкати донишчуёни гурух дар озмунхо, фестивалхо, чорабинихои фархангй, маърифатй ва варзишии шахру вилоят, аз чумла дар чорабинихо ба муносибати Наврузи Ачам (байналмилалй), Иди галаба, Рузи чавонон, Рузи вахдат ва ба расмият даровардани онхо дар шакли суратчаласа дар назар дошта шудааст.
Дар кори тарбиявй чорабинихои амали ахамияти хоса доранд. Ин аст, ки дар накшаи корхои тарбиявй ба баргузории чорабинихои якчоя низ диккат дода мешавад. Ин фаъолият дар шаклхои гуногун амалй мешаванд.
Дар огози соли тахсил ташкил намудани саёхатхои якчоя ба мавзехои чолиби фархангиву таърихии шахри Хучанд ва атрофи он имкон медихад, ки одаткунии донишчуён ба мухити нав осон гардад ва онхо бо хамдигар ба маънои томаш шинос шаванд ва унс гиранд. Дар як вакт дониши онхо доир ба таъриху чугрофияи махал мукаммал мегардад. Масалан: хангоми шиносой бо Касри таърихии Арбоб онхоро аз мушкилихои солхои аввали истиклолият огох сохта, аз мархилаи нави давлатдории точикон донишхои мактабиашонро пурра мегардонем. Х,амчунин дидан аз девори таърихии ^алъаи Хучанд онхоро ба дурихои таърих мебарад ва худшиносии миллии онхоро такмил мебахшад.
Тамошои якчояи намоишхои театр ва филмхои бадеию мустанад кайхост, ки аз чониби илми педагогика хамчун воситаи тарбияи зебопарастию ташаккули завку табъи бадей эътироф шудаанд. Вакте ки донишчу бо ташаббуси худ ба кинотеатр ва ё театр меравад ва якчо бо хамсабакон аз таассуроти у аз дидахояш боиси бой гардидани олами маънавиаш мегардад.
Яке аз шаклхои таъмини хаёти коллектив сайру гашт ба табиат ба хисоб меравад. Дар ин бобат хам шахри Хучанд бо манзарахои дарёву кухи Мевагул имкони калонро фарохам меорад. Сайри (поход) якруза ба кухи Мевагул барои идомаи омузиши аъзои гурух ба маънои ташабускорй, расонидани кумак ба хамдигар, халли муаммохои дар рафти сафар бамиёномада воситаи хуб ба хисоб меравад. Х,икояи мутахассис дар бораи иклим, растанихо ва олами хайвоноти ин мавзеъ маърифати донишчуёнро дар бораи як гушаи Ватан бой мегардонад, ба тарбияи экологии онхо мусоидат менамояд. Ч,амъ овардани намуди гиёхои худруи эндемикй (махали пахншавиаш махдуд, масалан лолаи зард) ва сангхои рангоранг минбаъд ба ташкили гушаи табиат асос шуданаш мумкин аст.
Кори тарбиявиро бе гузаронидани шанбегихо тасаввур кардан мумкин нест ва аз ин лихоз дар накша ин шакли фаъолият инъикоси худро бояд ёфта бошад. Зимни гузаронидани шанбегихо барои хулоса баровардан дар бораи корхои ичрошуда ва бахо додан ба иштироки хар як аъзои гурух минтака ё объекти кори худро чудо карда гирифтан аз ахамият холй нест.
Кулли чорабинихои дар банди охирини накша инъикосёфта бояд бо мухокима, кабули карор, тахияи накшаи чорабинхо чамъбаст шаванд.
Х,амин тавр, накшаи мукаммал ва хаматарафа фикр кардашуда чун омили мухими аз худ намудани арзишхои маънавй барои такомул ва пешравии шахсияти донишчу, ташаккул ёфтани симои касбии мутахассиси оянда мусоидат менамояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Рахмон, Эмомалй. Истиклолияти Точикистон ва эхёи миллй. Мачмуи суханронихо, макола ва очеркхо. Иборат аз 11 чилд/ Мураттиб С. Фаттоев/Э.Радмон.-Душанбе: Ирфон, 2002 -2015.
2. Рахмон,Эмомалй.Маориф омили мухдмтарини тахкими давлат ва начоти миллат. Суханронихои Президенти Ч,умхурии Точикистон/Э.Рах,мон.-Душанбе:Шалола,2007.-325с.
3. Рахмон, Эмомалй. Рушди маориф: асоси тахкими аркони давлат/Э.Радмон.-Душанбе: Шалола, 2009. - 334 с.
4. Афзалов, Х.Таърихи педагогикаи халки точик/Х.Афзалов,Б.Рахимов.- Душанбе: Маориф, 1994. - 190 с.
5. Иванов, П.И. Воспитывать коллективистов/П.И.Иванов. - М.: Педагогика, 1982. - 80 с.
6. Макаренко, А.С. Методика организации воспитателъного процесса /О воспитании. - М.: Политиздат, 1990. - с. 340 - 363
7. Макаренко, А,С, Методика воспитательной работы /Воспитание гражданина. - М.: Просвещение, 1988. - с. 161 - 267
8. Немов, Р.С.Путь к коллективу/Р.С.Немов,А.Г.Кирпичник.-М.: Педагогика, 1988. - 144 с.
9. Петровский, А.В. Личность. Деятельность. Коллектив/А.В.Петровский. М.: Политиздат, 1982. - 255 с.
10.Рахимов, Б. А. С. Макаренко дар бораи таълиму тарбия/Б.С.Радимов. - Душанбе: Маориф, 1991. - 117 с.
11.Сухомлинский, В.А. Х,укми хирадмандонаи коллектив./Асархои мунтахаби педагогй. Дар 3 чилд. Ч,.3. - Душанбе: Маориф, 1988. - с. 221 - 422.
12.Сухомлинский, В.А. Мусохиба бо директори чавони мактаб/В.А.Сухомлинский.-Душанбе: Маориф, 1980. - 235 с.
REFERENCES:
1. Rahmon, Emomali. Independence of Tajikistan and Rebirth of Nation. Collection of speeches, articles and essays. In 11 volumes / Compiled by S.Fattoev. - Dushanbe: Cognition, 2002. - 2015.
2. Rahmon, Emomali. Education Is Considered to be the Most Important Factor in Strengthening the State and Saving the Nation. Speeches of Tajikistan Republic President. - Dushanbe: Shalola, 2007. - 325 p.
3. Rahmon, Emomali. Development of Education: Basis for Strengthening the State Pillars. -Dushanbe: Shalola, 2009. - 334 p.
4. Afzalov, H., Rahimov B. The History of the Tajik People's Pedagogy. - Dushanbe: Enlightenment, 1994. - 190 p.
5. Ivanov, P.I. To Bring up Collectivists. - M.: Pedagogy, 1982. - 80 p.
6. Makarenko, A.S. Methods of Organization of Educational Process / About Upbringing. - M.: Politizdat, 1990. - P. 340 - 363.
7. Makarenko, A.S. Methods of Educational Work /Upbringing of Citizens. - М.: Enlightenment, 1988. - P. 161 - 267.
8. Nemov, R.S., Kirpichnik A.G. The Way to Collective Farm. - M.: Pedagogy, 1988. - 144 p.
9. Petrovsky, A.V. Individual. Activity. Collective. - M.: Politizdat, 1982. - 255 p.
10.Rahimov, B. A., S. Makarenko on Education and Upbringing. - Dushanbe: Enlightenment, 1991. -117 p.
11.Sukhomlinsky, V.A .Wise Judgment of Collective / Selected Pedagogical Compositions. In 3
volumes. -V.3. - Dushanbe: Enlightenment, 1988. - P. 221 - 422. 12.Sukhomlinsky, V.A. Interview with the Headmaster of the School for Adolescents. - Dushanbe: Enlightenment, 1980. - 235 p.
