CC BY
9About the autor:
Haidarov A.A. - ccandidate of pedagogical sciences., associate professor, head of the Department of Cultural Studies and Languages, Institute of Entrepreneurship and Service.
БАРРАСИИ МАСОИЛИ МУБРАМИ Ч,ОМЕАИ БАШАРИ ДАР ШЕЪРИ ОЗАРАХШ
Чумъаев Ц.Ц.
Донишгоуиии давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Зиндагии инсоният пур аз тазоду мочарову хушвактихост. Амалй шудани бисёре аз ин маънихо, ки гуфтем, аз як тараф ба инсон вобастагй надошта бошад, аз тарафи дигар ба кору пешаи вай алокаи кавй дорад. Ин хам бошад, ба кору амали шоиста машгул шудан, аз рохи халол нон хурдан, дар фикри ободй будан, дар хакки худу дигарон назари нек доштан, дар осоишу вазъи хуби ичтимой ба сар бурдан, мукобили аъмоли ношоиста ва афкори ичтимой будан ва садхои дигар махз тавассути ибтикороти инсон имкони амалй гаштанро дорад. Аммо чойи таассуф аст, ки маънихои фавкуззикр дар чомеаи имруза мавкеи худро охиста-охиста аз даст дода, чойи онро дар бисёре аз кишвархо мафхумхои мукобили он доман густурда истодааст. Махсусан, дар кишвархои Ховари Миёна, Украина, Афгонистон, Африко ва гайра кайхост, ки ба чои осоиш, сулх - чанг, хушунат, бадбахтй, куштор хукмфармоаст, ки хеле нигаронкунанда мебошад.
Шоир фарзанди замони худ аст. Вай нисбат ба гирудорхои зиндагй бетараф буда наметавонад. Аз чумлаи ин кабил шуаро суханвари бомахорати ахди мо, Толиб Карими Озарахш мебошад, ки дар адабиёти даврони истиклол дурахши тоза дорад ва мавзуъхои сатхи чахониро дар ашъораш бо диди ба худ хос ва махорати волои суханофаринй ба тасвир кашидааст.
Баррасии хамачонибаи чунин шеърхо барои насли имруз ахамияти калон дорад, ки бахси мухтасари мо дар ин боб сурат мегирад.
Азбаски Озарахш шоири газалсарост, ин масъаларо мо дар газалиёти вай чустучу намудем. Дар матлаи газали зайл шоир бо истифода аз бароати истехлол пешакй матлабашро ба хонандаи хушманди худ иброз дошта, ки умри инсон моломоли шодиву гам аст. Ин ду мафхум хамеша пайи хам хастанд. Дил, ки маркази дарку фахму эхсоси гаму шодии зиндагист, гохо бардоштани ин харду ба он гаронй мекунад. Шоир ба мухотаби худ "дил" панд медихад, ки дар холати рангорангу тазодзои зиндагй дархамбархамй набошад: Девона машав, эй дил, ин умр уамин ранг аст, Як лауза танинаш шод, як лауза гамоуанг аст [5, 34].
Биноан, ба таъкиди шоир бехуданолй кардан даркор нест. Дар холе ки "дар махкамаи сина"истода, чизеро тагйир кардан гайри мумкин аст. Дамчунин ба назари у чахон пахнои нопайдоканор дошта бошад хам, вале бо гиру дораш " дар чашми шахси сохибхирад" махкамаи синаро мемонад, ки вай берун аз он буда наметавонад:
Беууда чй менолй, аз махкамаи сина,
Дар дидаиравшанбин пахнои цауон танг аст[5, 34].
Ба назари шоир, шикасту рехт, оини ракамшудаи чахон аст, ки кахрамони лирикии у аз ухдаи тагйири он баромада наметавонад. Аз ин ру, бо дарки он ки " хавфи задани санг бар хонаи ойина" хамеша пайгир аст, бояд дар эхтиёт буд. Дар мачмуъ, манзури сохибсухан эхтиёти хаёт, зиндагй ва сайёраи сабз - замин мебошад, ки як навъ хушдор ба чомеаи башарист:
Рузе, ки рацам карданд, ойини шикастанро, Бар хонаи ойина хавфи задани санг аст[5, 34].
Дар байти баъдй шоир бевосита ба мафхуми инсон ва хайвон дахл карда, мохияти хар якеро дар бастагй ба афъолашон таъкид мекунад. Афсус мехурад, ки хайвон бо он ки осоиш мехохад, ба макоми инсонй мушарраф шуда наметавонад. Аммо инсоне, ки хостори амонй, осоиш нест ва пайгири дахшатноктарин амал -чанг аст, бемухобо ба синфи хайвонот шомил аст. Пас асли шарафу номус ва чавхари инсонй дар рифоху осоиш ба сар бурдани худ ва дигарон будааст: %айвон чу амонй хост, инсон нашавад афсус, Одам бишавад уайвон мацсуд агар цанг аст[5, 34]
Ч,ангчуиву куштори инсонхоро шоир дар баднафсиву чохталабй ва найрангбозихои иддае аз хайвонсифатон, ки танхо сурати инсонй доранд, дидааст ва аъмоли ношоистаи онхоро ба Крбилу Добил талмех кардааст, ки мазмуни он ба хамагон маълум аст:
Крбил уамон Крбил, %обил уамон %обил, Савдои зану зарро уар дамрауи найранг аст[5, 34].
Бa aндeшaи шоиp, омaдшyди дуда бapои хамаи идаонх,о як зовияи дyдapa доpaд. Aгapчи зaмонy мaконy фaзовy вакт, acлy нacaбy нажоду миллат, дину мазхабу мaктaб гуногун acr, вaлe омил^ хастанд, ки и^оният^ю 6a худшиноеию муттахидй, as чангу чидол дypбyдaнxо, as кину чохталабиву хyнpeзй, дасткашиданхо водоp мecозaд. Ba ин 6a нaзapи шоиp имон 6a Худо мeбошaд, ки хамагон новобacтa аз xap чиз дap хама холат ypо ёд мeкyнaнд:
Дарго^и вафо якmocm, имони Хyдo якmocm,
Сад мазхабу сад макпаб бар хонаи фар:анг а^[5, 34].
nac arap чунин acт, шо^ аз кacонe ки дидаву дожата, 6a аъмоли ношоиcтa дacт мeзaнaнд, cyол кapдa, ки "ин тудаи зулмонй бо коcaи шapбaтy киcaи пypбaнгaшон аз халк чй мeхоxaнд"?! Дap xолe ки авомили фав^ззи^ xacn
Ин myдau зулмонй аз халц чй мeхo:aнд?
Дар косаашон шapбam, дар кисаашон банг а^[5, 34]!
Шо^ таъкид мeкyнaд, ки ин paвaнди номатлуб тоза набуда, кapнxо боз болои халки чахон тахмил шуда мeояд. Биноан, аз ин нодидaгиpифтaнxо дониcтa бa чохафканданхо шоиp озypдaхотиp шуда, аз шeъpy шоиpй нангаш омaдaacт:
Аз oзapy рахши мо yмeдu чй пaйвaндecm?
Ошиц шyдaнaм ор am шоир шyдaнaм нанг <ocm[5, 34]...
Дap газали зepин низ маънии газали боло таквият дода шyдaacт. Шо^ бо иcтифодa аз caнъaти тазохули оpиф ба хонандагони худ му^ч^т кapдaacт, ки аз гиpy доpи зиндагй дилтангй доpaм, ин xолaтpо мeдонeд?!
Сабаби падид омадани ин вaзъиятpо шоиp ба маколи "шишаву caнг" дониcтaacт, ки тaъcиpи me ба №rape зapapи чyбpоннопaзиppо дap пай дошта мeтaвонaд ва нихоят дилгиp acx:
Дилогоуон, дилогоуон, дилам maнг acm, мвдотд?
%адисам аз мацоли шuшaвy санг acm, мeдoнeд [5,110]?
№$acrapï, омн^ет, ки идаон бe он буда нaмeтaвонaд. Дap ин замона, ки мочapоxо ва нобacомониxои дaвp чони инcониятpо шабу pyз мeкоxонaд ва аз ин хeлe ба танг омaдaeм. Baлe ин ачиб, ки мо ба ин нафа^^ии дyшвоp одат кapдaeм:
Нафасгирй чй душвор am :ангоми нафасгирй!
%амин :ангома бо цонам уамоуанг am мeдoнeд[5,110].
Аз дасти катода ки худрт хамчун гaмхоpи мapдyми caйëpa мyappифй намуда, лeк дap паш пapдa коpxоepо ба анчом мepacонaнд, ки nyp аз дacиcaвy нaйpaнг буда, боиcи чангхои пypшиддaтy бeacоc байни мapдyми caйëpa гaштaacr. Шо^ аъмоли ношоиcтaи чунин инcонxоpо хeлe зeбо бо caнъaти иштикок, тачнда ва мачоз ба калам додааот, ки биеëp чолиб мeбошaд:
Гуру:e дар mürnmom замона ранг мepeзaнд,
Най андар ранг чун oмeхm найранг am мeдoнeд[5,110].
Ба таъкиди шо^, онхо байни худ оштии nyp аз кина мeкyнaнд, лeк дap дилхояшон дог чойг^ acт ва боз фитнаи дигape дap пай дошта мeтaвонaд. Манзурт шоиp ин acт, ки идаоният бe чанг дap оштй бошад:
Бисузад pew.au он ommü, к-аз цанг бapхeзaд!
Цах,он бо цони ман дар oшmuцaнг am мeдoнeд[5,110]?
Дap миcpaъxои баъдина шои^ Чингиз ва paфтоpxои ypо пeши нaзap овapдa гyфтaacr, ки чашми вай хyнpeзй, катлу кyштоppо ва иеëнy вaйpонaгй чизe бeш дида нaтaвониcтaacт. Тeмyp бо пойи лангаш мapдyми зиëдepо, аз чумла донишмандон ва олимони зaмонaшpо низ аз байн бypдaacт ва бо ин чaxонpо дap холи лангони худаш дидaacr:
Ба чашми maнгu Чингизй само хyнpeз мemoбaд,
Ба пои ланги Тeмypй замин ланг am мeдoнeд[5,110]?
Баъд аз ин шо^ ба aндeшae омaдaacт, ки замин дap тули тaъpихи мавчудияташ боpxо холати хyнинpо аз cap гyзapонидa, xaзоpон xaзоp инcонpо дap дили худ гyнчонидaacт. Тaбииcт, ки дap ин миëн олимон, донишмандон низ шомиланд. Биноан, вай "зами^о ry^cro^ фapxaнг" номидaacт, ки чунин тapзи ифодapо дap шyapои дж^ ба нaзap нaмepacaд:
Чи цои осмони mupau maъpuхu инсонй!
Замин як пора гypucmoнu фар:анг am мeдoнeд[5,110]?
Дap мактаъ, шоиp caйëpaи Зyxpapо ташхда намуда, онpо ба caдо кapдaн водоp cохтaacr, ки холи заминбудахо ба навои чангашон хуб даст. Инpо ба тaвpи зайл ибpоз доштaacr:
Садо ояд ба гршам, Озарахш, аз Зу:раи чангй, Навои чaнгamoн дар чанги харчанг am мeдoнeд[5,110]?
Маоъалаи дигape, ки чомeaи бaшapй ба он бeш аз xapвaктa мyвочex acт, мyxочиpaти ичтимой ва cиëcиcт. Уcтод Озapaхш ба ин маоъала таваччух кapдa, бо xyнapи cyхaнофapинии худ хамоно хонaндaaшpо таълим ва тapбият дода, ки з^акии cиëcй ва огоxиpо аз даст надихад.
Шоиp дap яю аз газалхои худ аз гapдиши фалак ноpозигиxо намуда, дyнëи номapд гyфтaacr, чунки pyхcоpaи зapди мухочи^ либоcxои пyp аз хоку гapд дap шaxpxои мycофиpй бо машаккатхои зиëд, capcонy capгapдон, бapои як ropa нонpо пайдо кapдaн омадаанд. Дyнë пapвои дapди дили мyxочиppо нaдоpaд. Як поpaи нонpо бояд бо киммати чон хам бошад овapaд, зepо фapзaндy зан дap хонаи capд танхо нишаста, pоxи омадани cyтyни хонaдонpо интизоpaнд:
Бо марди кораш марди надорад, Дунёи номард, э вой, э вой [5, 226]....
Дap газали ди^ шо^ нобacомониx,оpо мушохида кapдa хостааст, лaxзae аз шунидани чангхои хонумодауз хyдpо кaноpa гиpaд ва болидaхотиpонa ба мyтpиб aмp дода, ки тapонae зан, то кaмe хам бошад, худоо хушхол кyнeм, зepо аз чудоихо хacтa шyдaeм. Ин бозихои cиëcй аз дacти ноcипоcон cap зада, мapдyми бeчоpapо ба кyчaгapдивy гадой овapдa pacонидaacт. Нотавонбинони давлатхои чангзада, ба дacт яpокxо гиpифтa, аз caвдои тaнпapacтй чони худоо фидо кapдa иcтодaaнд. Ин хол нагадои нaвpacpо аз илму фapxaнг дyp кapдaacr. Биноан, мазлумон аз фиpeбy нaйpaнгxои cилоxдоpон ^ropa чуста, аз вapтaи мухлик тaвaееyти илму дониш бypyн оянд. Х^^^щ нотавонбинон панд аз чониби дустон мeшyнaвaнд, ки ин чангхои 6exyдapо 6ac кyнeд, бо ëди Худо бошeд, зepо шумо миллати худ, Вата^о бо ин paфтоpxоятон даст тохта, аз байн мeбapeд, вaлe a^yc ки cyхaнxои дустон ба гуши онхо нaмepacaд:
Харчанд мграсад панд аз сри ёри дилбанд, Эй одамон, шuнoceд оуанги уамнидой [5, 225].
Дap газали дигape Озapaхш боз py мeоpaд ба хамон шaхcонe, ки cолxои здад ба мухоч^ат paфтy омад намуда, зиндaгиaшонpо аз бyxpони мушкилихо мeбapоpaнд. Ва хамин ca6a6 мeшaвaд, ки aкcapи шaхcонe, ки дap Ватани худ чойи коpи мувофик пайдо нанамуда, pоx чониби мyxочиpaт даш мeгиpaнд: мycофиpон зи мулки хeш бapои ба дacт овapдaни кути лоямут ба ^prn^ ^p аз Ватан caфap мeкyнaнд:
Мусофирон ба сафар мepaвaндy мгоянд, Зи мулки ёр бадар мepaвaндy мeoянд [5,91].
Дap байти зайл шо^ мyхотaбpо ба тacвиp воpид кapдaacт.Мaкcaд аз мохи шаб нимнонecт, ки мycофиpон онpо тушаи pоx мeкyнaнд ва caфapaшон ба монанди paфтyои офтоби нуртош ва пypчилоcт, ки мeоядy мepaвaд. Fapибон бapои ба даст овapдaни pyзии хeш дapи xaзоp хона мeкyбaнд ва ба ëди хонаи хeш бapмeгapдaнд: Зи мо:и шаб лаби нот гирифша зоди сафар, Чу oфmoбu са^ар мepaвaндy мeoянд [5, 91].
Ба aндeшaи шои^ Ватан бapои xap вaтaндоpe, ки чи дap дохил ва чи дap хоpичи кишвap аст, азиз acт. Ва мycофиpон хангоми caфap бо дуои пaдap мepaвaндy мeоянд:
Вamaн уамгша Вamaн :œm бар гарибу цариб, Ба ин дуъои падар мepaвaндy мeoянд [5, 91].
Мутоф^он , ки ба буйи pyзии хeш ба дypиx,о caфap мeкyнaнд, лeк дap хама холат Худо pyзии бандаи хeшpо мepacонaд. Apap чaндe ки pyзии фapовон дapëбaнд ва боз мepaвaндy мeоянд:
Худои pyзupacoн мгдщад ра:и рузй, Ба 6Puризц агар мepaвaндy мeoянд [5, 91].
Ага^чи талхии тaкдиppо биеëp чашида бошанд хам, боз бо машаккати здад ва гаму андух мepaвaндy мeоянд. Apap бapои нapaфтaн ба rap^ñ caвгaндxо ëд мeкyнaнд, аммо зиндагй онxоpо мaчбyp мecозaд то боpи дигap ба caфap бapоянд:
Хазор хуни цигар гар кашанд аз цucмam, Хазор хуни цигар мepaвaндy мeoянд. Хазорбора цасам мeхypaнд зидди сафар, Хазор бори дигар мepaвaндy мeoянд [5, 91]...
Дap чойи .AHrap шоиp xодиcapо ба cypa™ ашк тacвиp кapдa, мaнзapapо ба гиpя дapовapдaacт ва аз xоли инxо фоcидaxо оx кашида, xотиpaxо гиpя кapдaaнд:
Ходит ашк мeшaвaд, мaнзaрa гиря мeкунaд,
Фосит оу мeкaшaд, xom^a гиря жкунад [5, 89].
Ба ин замону мулку макощо чй шyдaacт, ки имpyзxо мapдyми он xичолaт кашида ашк мepeзaнд. Лз чй еабаб бошад, ки он дaвлaтxоe, ки тaъpиxи тулонй доpaнд, аз он чангу xyнpeзиxои зиëд мapдyмaш ба танг омадаанд ва мapзxояшpо бастаанд, ки каге ба бepyн paфтa натавонад:
Вой, 6a ин зaмон чй шуд, мулк чй шуд, макон чй шуд?!
Куунацауон 6a уоли худ шaшдaрa гиря жкутд [5, 89].
Кишвapxо бap зидди якли^ душманй намуда, mpy яpокxои чангй иcтифодa мeбapaнд ва мapдyми бeчоpapо xaдок мeгapдонaнд. Map,n,y^ зиëд чони xyдpо аз даст додаанд ва пайвандони онxо бexонaвy дap, дap кyчaxо capcонy capгapдон шудаанд ва "калби замин дapидaacт" xaмa бexол гиpя мeкyнaнд:
Кишвaрaкон 6a суи уам mиру гулула mesarn.^,
Калби зомын дaридaaсm, бeфaрa гиря мeкунaд [5, 89].
Лз xодиcaxоe, ки дap Иpок p^ додааст, мapдyмaш бошад аз xaтapи ин xyнpeзиxо xacтa шуда, raëny нолон гаштаанд. Авpyпо аз ин нобacомониxо мотам гиpифтa, пaйкapaxои ин минтак^о аз ин дaxшaт ба г^я омадаанд:
Чули Ироц xacma^H оз хamaрu сомумы цанг,
Шаури Фаранг моmaмй, пайкара гиря мeкунaд [5, 89].
Cypra me аз дaвлaтxоe мeбошaд, ки ч^ати нафту газ бой acт. Hокacон дap ин мамолик ошуб бapпо кapдa, нафту гaзpо бо xyни мapдyмaш омexтa намуда, фaзоpо вaйpон намуданд ва ба xоли ин минтака мycyлмонy кофиpон аз cyзи дил г^я мeкyнaнд:
Обу уавои Суриё гарцаи хуну нaфm шуд,
Муъмину кофар ин бараш яксара гиря мeкунaд [5, 89].
Дap Шapкy Fapб оташи xоки Укpaинa мaшxyp гapдид, мapдyмaш pyxaфтодa гаштанд, p^nx^y шapшapaxо ба xокy xyïï омexтa шуданд. Шоиp аз xyд пypcон мeшaвaд, ки ин чaxон аз ин мaмлaкaтxо чй мexоxaд ва кй xacт, ки ин офиятxоpо ба по xeзондaacт, " xонaи офиятxо кyчоcт", дap чaxон, кй куда^ои кypдpо куштанд, дap кyчоe, ки дapи xонaxояшонpо кубй аз он чо овози гиpя мeшyнaвй?
Хонаи офuяm куцоcm, дар уама даур, Озарахш,
Панца ба дар, кимeзaнй, пащара гирямeкунaд [5, 89]...
Лз ин миcpaъxо бapмeояд, ки шо^ мapдyми чaxонpо ба якдиливу cyлxy отоиш даъват намудааег. Лдбaттa, он чангу кyштоpxоe, ки дap дaвлaтxои гуногуни зикpшyдa pyx дода иcтодaacт, биcëp нигapонкyнaндa буда, xaмaгонpо xy^pp мeкyнaд, ки аз чангу нобacомониxо, аз катлу кyштоpxо дacт кашад ва ба cyлxy оcоиш py оpaнд.
Maълyм acт, ки чанг дap xaмa xолaт ба инcон ва давлат xиcоpоти зиëдe мepacонaд. Mо xao^H точик aгap cодxои чанги шaxpвaндии Ватани xyдpо дap гоши нaзap овapeм, cодxоe буданд, ки мapдyми зиëд аз гypycнaгивy бexолй чони xyдpо аз дacт доданд. Ope, мapдyми точик, ки ин дaxшaтpо аз cap гyзapонидaacт, дapк мeкyнaд, ки чунин чaнгxо, xaм ба оила ва xaм ба давлат xиcоpоти кaдонe дap пай доpaд. Дамаи инpо уетод Oзapaxш мyшоxидa намуда, cyxaнxояшpо ба pиштaи назм дapовapдa мapдyми caйëpapо даъват кapдaacт, ки ба кaдpи обу xоки Ватани xyд биpacaнд ва Ватани xynp« обод cозaнд.
АДАБИЁТ
1. Лcозодa, X. Taъpиxи aдaбиëт/X.Лcозодa.-Дyшaнбe, 2014.
2. 3ex^ Т. Санъати cyxaE/T.3ex™. - Дyшaнбe: Maоpиф, 1992.-302c.
3. Mycyлмониëн Р. Haзapияи aцaбиëт/Р.Mycyлмониëн.- Дyшaнбe: Maоpиф, 1990.-240 c.
4. Hapзщyд, M. Myкaдцимaи Œ^pmMroœ (Вазни шeъp) /M. Hapзикyд.-Дyшaнбe: Сино, 2004.- 80 c.
5. Oзapaxш. Дeвони ишк/Oзapaxш.-Xyчaнц: Hошиp, 2016.-516 c.
В статы иследуюся актуальные вопросы человечиского общество, в том числе мир и спокойствие, война и споры, сотсиальная миграция в поэзии Азарахша. Поэт призивает человичество должно жить в мире с миром. Должен прекратить бессмысленную войну не терять политическую ясность и не обмонуться и.т.п. Контекстный материал будет вожен для сторонников поэзии и иследователей.
Ключевые слова: Озарахш, поэт, тема, вайна, мир, покой, стих, газель, дружба, бейт, вселенная, люди.
The article explones curren t issues of human cocietu, including peace and tranguilitu warand disputes, social migration in the poetry of Azarachsh. The poet calls himdnityfo peace. According to the poetry of the poet, humanity must live in peace with the world.
Must stop meaninglis war, do not lose political clarihy and not to be deceived ete. Con textual matenal will be imbotant tor poetry advocates and researchers.
Key words: poet, Azarachsh, thema, gazelle, friendshin, beit, universe, people.
Сведение об авторе:
Джумъаев Джумъабой Джураевич - соискатель кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни.
About author:
Jumaev Jumaboi Juraevich - lecturer of Department of Theory and History of Tajik literature in Tajik State Pedagogical University named after Ayni.
САРЧАШМАХРИ ДОСТОНИ "ЮСУФ ВА ЗУЛАЙХО" - И ХОВАРИ ШЕРОЗЙ
Цавхарова М.О.
Донишгощ технологии Тоцикистон дар шщри Исфара
Мувофики нишондоди сарчашмахое, ба мисли "Мачмаъ - ул - фусахо" -и Ризокуллихони Хидоят, "Форснома" -и Носирй, " Дилкушо" - и Хрчи Акбари Наввоб ва ахбори "Чахорсад шоири баргузидаи порсигу" Ховарии Шерозй аз шоирони боном ва сохибзавки сохибдевон аст.
Мирзо Фазлуллох Ховарии Шерозй дар охирхои садаи XVIII (дар худуди солхои 1190 - 1192 -и хичрии шамсй) дар шахри Шероз дар хонадони ахли савод ба дунё омадааст. Номи шоир Мирзо Фазлуллох, тахаллусаш Ховарй ва нисбааш аз номи зодгохаш Шерозист. Ховарй баъди ба даст овардани саводи ибтидой ва касби камол кардан дар Шероз ба шахри Техрон омада, дар хидмати Мирзо Шафеъи Мозандаронй - яке аз вазирони хукумати Кочорихо фаъолият намудааст.
Ховарии Шерозй шоири сохибдевон аст, ки таркиби девони уро газалу касида, рубоиву тарчеъбанд, таркиббанд ва абёти мутафаррика ташкил медихад. Ба калами Ховарй асари мансури таърихие бо номи " Таърихи Кочор" мансуб аст. Аз миёни мероси адабии Ховарй достони "Юсуф ва Зулайхо" бо вижагихои хоси адабию эстетикияш фарк карда, дорои ахамият ва чойгохи вижа аст.
Достони "Юсуфу Зулайхо" - и Ховарии Шерозй дар пайравй ба ягон шоире суруда нашуда, мустакил аст. Аз нигохи хати сюжет, устухонбандй ва вазн достон мисли достонхои дигари "Юсуф ва Зулайхо" буда, вале махсусиятхои худро доро аст. " Юсуф ва Зулайхо" - и Ховарй соли 1240 хичрии шамсй дар бахри хазач, ки аз рукнхои мафоилун - мафоилун - фаулун иборат буда, аз 11 хичои баробар фарохам омадааст, эчод гардида аст. Шоир достонашро ба шохзодаи Кочор Махмуд Мирзо бахшидааст. Матни достон аз 176 боби марбут ба хам фарохам омада, 16 боби аввали он хамчун кисматхои мукаддимаи анъанавии достонхои классикии форсии точикй бо сюжети асар дахл надорад ва дар мачмуъ достон аз 6795 байт иборат аст.
Достони "Юсуф ва Зулайхо" - и Ховари Шерозй соли 1369 хичрй (1991 мелодй) дар Техрон аз чониби мухаккики эронй Аббоси Мансурй бо мукаддимаи кутох ва хатти хеле зебои настаъликини худи мухаккик дар асоси нусхаи ягонаи шахсии у нашр карда шудааст. Бинобар нишондоди Аббоси Мансурй сахифаи охирини достон нест шудааст, аз ин ру соли хатми асар маълум нест (1).
Оид ба рузгору осори Ховарии Шерозй дар адабиётшиносии точик ягон кори тадкикотй анчом напазируфта, танхо як маколаи доктори илмхои филологй, профессор Вафо Элбоев бо номи " Юсуф ва Зулайхо" - и Ховарии Шерозй дар мачмуаи маколахои илмии " Файзи истикдол" дар соли 2001 ба чоп расидааст [2].
Киссаи " Юсуф ва Зулайхо" яке аз киссахои кухнаест, ки огозаш аз фолклори яхудиён ибтидо мегирад ва тадричан ба таркиби китобхои осмонии "Библия" (Ахди кадим), бобхои 30 - 57 (3), "Куръон", сураи 12 ( сураи Юсуф) (4) ворид шудааст. Ворид шудани сюжети ин киссаи чолиби омузанда ва ахлокй ба таркиби китобхои осмонии "Библия" ва "Куръон" беасос нест. Юсуф шахси таърихй ва пайгамбар аст ва симои у дар адабиёти шифохй (фолклорй) ва хаттии форсии точикй хамчун образи дар аввал чавони покдоман, росткавл, ба дину мазхаб ва ойинхову шинохтани Худои ягона устувор ва дар охир бо донишу биниш ва кушиши шахсияш сарвазир, начотдихандаи одамон аз кахтиву хушксолй ва билохира хамчун пайгамбар ва пешвои мардум шинохта шудааст.
