Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ҲУДУДЛАРИДА КАМ ҚАВАТЛИ ТУРАР-ЖОЙ БИНОЛАРИНИ ЛОЙИҲАЛАШТИРИШДА АНЪАНАВИЙЛИККА ВА ЭНЕРГИЯ ТЕЖАМКОРЛИККА ЭЪТИБОР (НАМУНАВИЙ ЛОЙИҲАЛАР МИСОЛИДА)'

ҚИШЛОҚ ҲУДУДЛАРИДА КАМ ҚАВАТЛИ ТУРАР-ЖОЙ БИНОЛАРИНИ ЛОЙИҲАЛАШТИРИШДА АНЪАНАВИЙЛИККА ВА ЭНЕРГИЯ ТЕЖАМКОРЛИККА ЭЪТИБОР (НАМУНАВИЙ ЛОЙИҲАЛАР МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
70
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Турар-жой / анъана / намунавий / қибла / Residence / tradition / model / qibla

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — O. Toshniyozov, O'. Goymatov

Ушбу мақолада бугунги замонавий қишлоқларимизни барпо қилишда анъаналаримиздан оқилона фойдаланиш зарурлиги тўғрисида сўз юритилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ATTENTION TO TRADITIONALITY AND ENERGY SAVING IN THE DESIGN OF LOW-STORY RESIDENTIAL BUILDINGS IN RURAL AREAS (EXAMPLE PROJECTS)

This article states the reasonable use of national traditions in the creation of modern villages

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ҲУДУДЛАРИДА КАМ ҚАВАТЛИ ТУРАР-ЖОЙ БИНОЛАРИНИ ЛОЙИҲАЛАШТИРИШДА АНЪАНАВИЙЛИККА ВА ЭНЕРГИЯ ТЕЖАМКОРЛИККА ЭЪТИБОР (НАМУНАВИЙ ЛОЙИҲАЛАР МИСОЛИДА)»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЦИШЛОЦ ^УДУДЛАРИДА КАМ ЦАВАТЛИ ТУРАР-ЖОЙ БИНОЛАРИНИ ЛОЙЩАЛАШТИРИШДА АНЪАНАВИЙЛИККА ВА ЭНЕРГИЯ ТЕЖАМКОРЛИККА ЭЪТИБОР (НАМУНАВИЙ ЛОЙЩАЛАР МИСОЛИДА)

Тошниёзов О.Х,.

ТА^И, Катта укитувчи E-mail Гойматов У

ТА^И Ассистент https://doi.org/10.5281/zenodo.7443078

Аннотация. Ушбу мацолада бугунги замонавий цишлоцларимизни барпо цилишда анъаналаримиздан оцилона фойдаланиш зарурлиги тугрисида суз юритилади.

Калит сузлар: Турар-жой, анъана, намунавий, цибла.

ВНИМАНИЕ НА ТРАДИЦИОННОСТЬ И ЭНЕРГОСБЕРЕЖЕНИЕ ПРИ ПРОЕКТИРОВАНИИ МАЛЫХ ЭТАЖНЫХ ЖИЛЫХ ЗДАНИЙ В СЕЛЬСКОЙ МЕСТНОСТИ (ПРИМЕРЫ ПРОЕКТОВ)

Аннотация. В данной статье констатируется разумное использование национальных традиций в создании современных сёл.

Ключевые слова: резиденция, традиция, модель, кибла.

ATTENTION TO TRADITIONALITY AND ENERGY SAVING IN THE DESIGN OF

LOW-STORY RESIDENTIAL BUILDINGS IN RURAL AREAS (EXAMPLE

PROJECTS)

Abstract. This article states the reasonable use of national traditions in the creation of modern villages.

Keywords: Residence, tradition, model, qibla.

КИРИШ

Инсоният пайдо булибдики, яшаш учун узига бошпана куриш билан шугулланиб келади. Асрлар давомида шаклланиб келган бу анъана бугунги кунга келиб ер юзасининг турли жойларида турлича куринишга эгалиги хдммамизга маълум. Бутун мусулмон диёрларида узига хос ривожланган турар-жой биноларининг турлари иклим шароитларидан келиб чикиб турлича куринишга эга. Узбекистон кишлок жойларидаги уйлар х,ам шулар жумласидан. Республикамизнинг барча вилоятларида иклим турлича булганлиги сабабли турар-жой биноларини лойихдлаштиришнинг турли мактаблари мавжуд. Лекин биз анъаналаримиздан келиб чикиб умумий ухшаш жихдтларини куриб чикамиз.

Х,аммамизга маълумки, 2009 йил Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов томонидан "^ишлок тараккиёти ва фаровонлиги йили" деб эълон килинганлиги хдмда 2009 йил 3 августдаги "^ишлок жойларида уй-жой курилиши куламини кенгайтиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-1167 сонли карорига асосан кишлокларимизнинг бош режалари кайта ишлана бошланди1. Ишлаб чикилган бош режаларга мувофик куплаб кишлокларда намунавий лойихдлар асосида уйлар курилди ва курилмокда.Чекка-чекка кишлоклардаги бетартиб курилган ах,оли пунктлари урнида х,ам замонавий шахдр типидаги ах,оли пунктлари пайдо булди.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Бахмсг ялю жжоуатЮЖ

ПЧТЕКМАТЮМАЬ ЗСШОТШС ГОиКЫАЬ УОШЫЕ 1 188иБ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

2009 йилда куплаб намунавий лойихалар ишлатилган булса, 2010 йилга келиб 3 та намунавий лойихалар куриладиган булди. Бу лойихалар аввалгиларга нисбатан анча пухта ишланган. Лойихалар "^ишлоккурилишлойиха" МЧЖ томонидан ишлаб чикилган булиб, улар бир каватли 3,4 ва 5 хонали уйлардир. Айникса 4 хоналиги анча кулай ва ихчам куринишда ишлаб чикилган (1-2 расмлар). Ушбу лойихалар соддалиги, ихчамлиги ва кам харажат талаб этиши билан аввалгиларидан ажралиб туради. Лойихалар кишлок ахолисининг рухини кутариб, бундай уйларда яшашга кизикувчилар сони кундан-кунга ортиб боришига сабаб буляпти.

Бугунги кунгача ушбу лойихдлар асосида Республикамизнинг барча вилоятларида уйлар курилди. Х,ар бир массифда камида 20 тадан курилаётган бу уйлар имкон кадар катта йул ёкаларида куриляпти. Баъзи ер танкис булган туманларда бетартиб курилган уйларнинг урнига курилиш амалга оширилмокда. курилиш учун аввалига 0.06 га ерлар ажратилган булса кейинчалик 0.04 га ва хатто 0.02 га ер майдонларига курилиш давом эттирилди. Бу эса кишлокларимизнинг чиройига янада чирой кушада. Ушбу лойихаларда уйни иситиш ва иссик сув учун козонхона уйнинг узида жойлаштирилганлиги энергия тежалишига сабаб булади. Ёдингизда булса авваллари кам каватли турар-жой биноларида козонхона ховлининг бир чеккасида жойлаштирилар эди, бу эса энергия йуколишига ва коммуникациялар харажатининг ошиб кетишига олиб келар эди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Лойиха 2 каватли томоркали уйлардан тубдан фарк килмайди, фарки шундаки, бу уйлар факат икки карама-карши томонга ёруглик (томоркали уйлар эса 3-4 томони очик, ёругликни хохлаган томондан) бериш мумкин. Хонодонга кириш, асосан, куча томондан ташкил этилган булиб, йулак билан умумий хона ва ошхонадан ховлига чикишга кулай шароит яратилган булиши керак. Ёзги хона (айвон), асосан, ховли томонда жойлашган булиб, умумий хона ва ошхона билан чамбарчас богланган булиши шарт. Бу уйлар "кизил чизик" дан 6 метр ташлаб курилади. Уй олдига панжарали гулхона, кириш ва чикиш учун дарвоза, ёки эшик урнатилади. Томорканинг орка томони эса тор хужалик кучасига каратилган булиб, унинг хужалик хоналари шу томонда жойлаштирилган булади. Уй атрофига гулзорлар, ховузлар, ёзги ошхона, соябонлар ва дарахтлар утказилади, Долган ер сатхи сабзавотлар ва мевали дарахтлар, узумзорлар учун ишлатилади. Гараж учун хам кулай жой танлаш зарур. У уй ичида хам булиши мумкин. Уйларни кулай жойлаштириш учун уларни бирлаштириш, яъни битта том остида жойлаштириш мумкин2.

Бу борадаги ишларни амалга оширишда ютуклар билан биргаликда баъзи муаммоларга хам дуч келиняпти. Масалан ишлаб чикилаётган бош режаларда кучаларнинг кенглиги 14-16 метрни ташкил килмокда, бу эса кишлок ахоли пунктлари учун камлик килади. Чунки кишлок ахолисининг купчилиги дехкончилик махсулотларини уз ховлисида етиштиради. Х,атто чорвачилик билан хам шугилланишади. Шундай экан 14-16 метрли кучалар кишлок ахоли

1-расм. 4 хонали намунавий уй лойихасининг ички куриниши.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

nyHKT.apu ynyH KaM.HK KH.agu. Kyna.apHH KaMHga 18-20 MeTp kh.hö .OHHnamTHpum 3apyp. fflyHga Kyna.apga wk MomHHa.apu GeMa.0. x,apaKaT.aHagu Ba GomKa TpaTcnopT BocHTa.apHHHHr x,apaKaT.aHHmura x,aM Tatcup KH.MaMgH. ffly ÖH.aH ÖHpra.HKga aHtaHanapuMH3gaH Ke.HÖ hhkhö, ax,0.H nyHKT.apHMH3garH KyHa.apHMH3HH Mac^Hg.apra napa..e. eKH nepneHgHKy.«p x,0.aTga «:0H.namTHpHmHMH3 .03hm geö yH.aHMH3. HyHKH x,o«aTxoHa.ap, WBHHHm x0Ha.apu Ba eT0KX0Ha.apHH KHÖ.ara HucöaTaH Tyrpu «OHnamTHpumga Öy Myx,HM x,Hcoö.aHagH. HaM03X0Ha.apga x,aM KHÖ.aHHHr xoHa Öypnarura

Äx,0.HHHHr x,ap xu.

KaT.aM.apuHH xucoöra o.raH x,0.ga yM.apHHHr HapxHHH x,aM «Haga ap30H.amTHpum ynyH HaMyHaBHH .0HHx,a.ap ycTuga x,a.H um^am .03hm geö yH.aHMaH. HaMyHaBHH .0HHx,a.apHH um.aö HHKumga .0Hux,aHHHr TapxuM enuMura KynpoK atTHÖopHH KapaTum gapKop. OTa-

öoöo^apuMH3gaH ÖH3rana eTHÖ Ke.raH apxuTeKTypa Ba Kypu.Hm cox,acugarH Öapna aHtaHa^apgaH 3aMoHaBHH Typap-^oM^apHH

.0HHx,a.amga Ba Kypumga 0KH.0Ha $oMga.aHHmHH

yHHTMac^urHMH3 .03hm. EyryHru yM.ap KaHna^HK 3aM0HaBHH öy.MacuH yHga mh..hh aHtaHa^apuMH3 aKC этнö Typumu KepaK.

XY^OCA.MacanaH Mex,M0HxoHaHH Kyna ToMoHra Ba eT0KX0Ha.apHH x,ob.h ToMoHra »oM^amTHpraH MaKcagra MyBO^HK. fflyHga yMra KupraH Mex,M0H gapx,0. Mex,M0HxoHara Kupagu x,aMga GomKa x0Ha.apra Ha3apu TymMaMgu. ET0KX0Ha.apHHHr x,ob.h ToMoHga «0H.namraHH эca Kynagaru moBKHHgaH caK^aMgu. ähbohhh эca «Haga ohhkpok «oMra «oM^amTHpHm KepaK. EyHga aMBOHga yTupraH yM coxhöh x,aM Kyem HypugaH GaxpaMaHg Öy.agu x,aM aTpo^gaH xaöapgop Gy.HÖ yTupagu. YMHHHr ypTacugaru My.aKHH MyKOTHÖ, x0Ha.apra xo.. opKa.H KHpH.aguraH KH.um «xmupoK. HyHKH My.aK opTHKna xomhh ara..aMgH Ba yHra TaÖHHH epyr.HK x,aM TymMaMgu. XoHa.apHHHr ^yH^HOHa. «Hx,aTgaH ÖHp-ÖHpura «khh kh.hö «OH.amTHpH.HmH x,aM «yga Myx,HM. X,aTT0KH eT0KX0Ha.ap amaruHEHr KaMcu TOMOHra OHHnHmura x,aM atTHÖop KapaTHm .03hm. HyHKH 0Ta-0Ha.ap eT0KX0HacHHHHr amuru TamKapu TOMOHra OHHnaguraH Öy.ca xoHa Hnura Ky3 Tymagu. EyHHHr 0.guHH o.um ynyH amuKHH HHKapura 0HH.aguraH kh.hö .0HHx,a.aHagH. HnKapura 0HH.raHga ^aM amuKHH OHKaHga xoHa MapKa3H KypHHaguraH ^o.ga aMac geBop KypuHagaraH TOMOHra OHHm .o3hm. Xy..ac aHtaHaBHH Typap-«oM.apHMH3HH TaK0MH..amTHpum MaKcaguga THHMaM H3.aHHmHMH3 .03hm.

REFERENCES

Tyrpu Ke.HÖ KO.Mac.urHHHHr o.gHHH ^aM o.agu.

2-pacM. 4 x0Ha.H HaMyHaBHH yM .0HHX,acHHHHr yMyMHH KypHHHmu.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

1. Adilovna, Q. S. (2021). Features of the Design of Public Buildings in the Organization of Public Services. 48(10).

2. Ozadovich, K. A., & Ismailovich, I. B. (2021). Issues of Organization of Service Sets onthe Uzbek National Highway A-380. Design Engineering, 2582-2586.

3. Inogamov, B. I., & Khasanov, A. O. (2021). Taking Into Account Socio-Functional Factors in the Design of Housing. Design Engineering, 2587-2589.

4. Yunusov, S. H., & Qodirova, S. A. (2021). Issues Related to National Forms in the Architecture of Uzbekistan. Design Engineering, 10940-10943.

5. Adilovna, Q. S., & Ozodovich, X. A. (2021). REQUIREMENTS FOR THE PREPARATION OF INTERIORS IN SECONDARY SCHOOLS. Emergent: Journal of Educational Discoveries and Lifelong Learning (EJEDL), 2(11), 74-77.

6. Ramatov, J., & Umarova, R. (2021). Central Asia in Ix-xii Centuries: Socio-political Situation, Spiritual and Cultural Development. Academicia Globe: Inderscience Research, 2(04), 148-151.

7. Qodirova, S. A., Aripova, N. A., Raximov, L. S., Turebaev, J. O., & Abdusalomov, U. X. (2021). Requirements For The Formation Of The Historical Structure And Internal Environment Of Secondary Schools. The American Journal of Engineering and Technology, 3(04), 60-64.

8. Qodirova, S. A., Raximov, L. S., Allayorov, K. O., & Sodiqov, M. M. (2021). Peculiarities Of The Buildings Of The Cultural And Educational Center. The American Journal of Engineering and Technology, 3(03), 1-6.

9. Abdujabbarova, M., Nazarenko, T., Begmatova, D., & Tuxtayeva, M. (2021). Industrial Production Of The Republic Of Uzbekistan. The American Journal of Applied sciences, 3(11), 39-47.

10. Xushnazavovich, Q. R., Xammatovna, S. M., & Mirkamol o'g'li, S. M. (2021). Traditional Houses and Architecture of Kashkadarya. European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630), 12, 459-463.

11. Khasanov, A. O., & Allayarov, K. O. (2021). Residential Yurts Of The Ancient Nomads Of Central Asia And The Use Of Yurts In Tourism. The American Journal of Engineering and Technology, 3(01), 58-64.

12. Adilovna, Q. S. (2021). THE LINK OF CULTURAL AND EDUCATIONAL CENTERS TO THE SOLUTION OF THE PROJECT IDEA. Emergent: Journal of Educational Discoveries and Lifelong Learning (EJEDL), 2(11), 92-95.

13. Ozodovich, X. A., Iqramovich, A. R., & Shaxnazarovich, R. L. (2021). Location of auxiliary rooms inside the living rooms in bukhara traditional residential areas.

14. Khasanov, A. (2020). Organizing Eco Tourism Along With Uzbek National Automagistrale Way. Solid State Technology, 63(6), 12674-12678.

15. Khasanov, A. (2016). About several infrastructure constructions of the Great Silk Road. Int'l JInnov Sci Eng Technol, 3(6), 295-299.

16. Ozodovich, X. A., & Azim o'g'li, N. A. (2021). Formation of the "Obod Mahalla" System in the Villages of Uzbekistan and Serving the Population. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYNILMIY JURNALI, 1(5), 325-329.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

17. Inogamov, B. I., & Khasanov, A. O. (2021). Taking Into Account Socio-Functional Factors in the Design of Housing. Design Engineering, 2587-2589.

18. Ozodovich, H. A., & Maribovich, Q. I. (2022). Improving the Design of Youth Innovative-Creative and Development Scientific Centers. Eurasian Scientific Herald, 7, 72-76.

19. TACI, A. K. About Several Infrastructure Constructions Of The Great Silk Road.

20. Mahmudov, O. Z. O., & Kasimov, I. M. (2021). THE STUDY OF THE GEOECOLOGICAL PROBLEMS OF A BIG CITY. Academic research in educational sciences, 2(4), 271-275.

21. Раззаков, С. Ж., Холбоев, З. Х., & Косимов, И. М. (2020). Определение динамических характеристик модели зданий, возведенных из малопрочных материалов.

22. Zokirjon o'g'li, M. O., & Kasimov, I. M. (2021). MODELING OF BUILDINGS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 2(05), 772-781.

23. Dedakhanov, B., & Kasimov, I. (2022). ANCIENT ARCHITECTURE OF THE FERGHANA VALLEY FEATURES OF FORMATION AND DEVELOPMENT (ON THE EXAMPLE OF CIVIL ARCHITECTURE AND URBAN PLANNING). Science and innovation, 1(C6), 278-284.

24. Ravshanovich, A. Z. (2021). Issues Of Improving Tourism Opportunities In Namangan Region. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 26(2), 40-44.

25. Ozodovich, H. A., & Maribovich, Q. I. (2022). Improving the Design of Youth Innovative-Creative and Development Scientific Centers. Eurasian Scientific Herald, 7, 72-76.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.