CC BY
1IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA MILLIY IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA TURIZM
SOHASINING O'RNI
Abdusalomova Farida Olimjon qizi
O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi,magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.13919809
Abstract. Today, tourism is recognized as the most rapidly developing and important industry. Tourism is recognized as the main factor of world economic growth. Before the pandemic, the tourism sector contributed directly to 4.4% of GDP and 6.9% of employment, and tourism accounted for an average of 20% of service-related exports in OECD countries. made up 5 percent. The sector is a key part of the growing services economy, generating income andforeign exchange, creating jobs, stimulating regional development and supporting local communities. The fact that the importance of tourism is increasing year by year shows the urgency of its development.
Annotatsiya. Bugungi kunda turizm eng jadal rivojlanayotgan va ahamiyatli soha sifatida e 'tirof etiladi. Jahon iqtisodiy o'sishining asosiy omili sifatida turizm e 'tirof etiladi. Pandemiyadan oldin turizm sektori yalpi ichki mahsulotning 4,4 foizi va bandlikning 6,9 foiziga to'g'ridan-to'g'ri hissa qo'shgan va turizm OECD mamlakatlarida xizmat ko'rsatish bilan bog'liq eksportning o'rtacha 20,5 foizini tashkil qilgan. Sektor o'sib borayotgan xizmatlar iqtisodiyotining asosiy qismi bo'lib, daromad va valyuta ayirboshlash, ish o'rinlari yaratish, mintaqaviy rivojlanishni rag'batlantirish va mahalliy hamjamiyatlarni qo'llab-quvvatlashdir. Turizmning ahamiyati yildan-yilga oshirib borayotgani uni rivojlantirish dolzarbligi ko'rsatadi.
Kalit so'zlar: turizm, iqtisodiy o'sish, farovonlik, turizm islohatlari, ziyoratgohlar, ziyoratchi, potentsial, texnik-iqtisodiy asoslar.
Аннотация. Сегодня туризм npmnan caMOU быcmpopaзвивaющeйcя и вaжной отрacлью. Туризм npmnan основным фaктором мирового экономического pocma. До nandeMUU сектор mуpизмa непосредственно oбеcnечивaл 4,4% ВВП и 6,9% зaняmocmи, a нa долю mуpизмa приходилось в среднем 20% экcnopmaуслуг в cmpaнaх ОЭСР, cocmaвлявшeгo 5%. Этот сектор является ключевой чacmью pacmущeй экономики услуг, приносящей доход и инocmpaнную вaлюmу, coздaвaяpaбoчиe мecma, стимулируяpeгиoнaльнoepaзвиmиe и noддepживaя местные cooбщecmвa. Тот фaкm, что знaчeниe mуpизмa вoзpacmaem с шждым годом, noкaзывaem aкmуaльнocmь его paзвиmия.
Global turizm asosiy hissa qo'shadigan biznes sifatida, ish bilan ta'minlash imkoniyatlari, mijozlar bozorlarini kengaytirish, eksport savdolarini rag'batlantirish va xorijiy valyutadan daromad olish orqali global yalpi ichki mahsulotning taxminan 10% ga hissa qo'shdi. Turizm va iqtisodiy o'sish o'rtasidagi bog'liqlikni turistik tushumlar va turizm xarajatlari kabi o'zgaruvchilardan foydalangan holda ko'rib chiqadigan yana bir tadqiqot turizmdan tushgan daromadlar iqtisodiy o'sishga ta'sir ko'rsatishini aniqladi. Bundan tashqari, iqtisodchi Marin fikriga ko'ra, turistik tushumlar mamlakat iqtisodiyoti bilan yuqoriga bog'liq bo'lib, iqtisodiy o'sishga yordam beradi. Global miqyosda rivojlangan turizm biznesi vaqt o'tishi bilan iqtisodiy o'sishni rag'batlantiradi va iqtisodiyotni kutilganidan ham ko'proq qo'llab-quvvatlaydi.
1-jadval
2019-2022 yillarda dunyoning yetakchi sayyohlik bozorlarida sayohat va turizmning yaimga umumiy hissasi (milliard aqsh dollarida)
Mamlakatlar 2019-yil 2022-yil
Amerika 2,172.4 2,018.3
Xitoy 1,824.1 582.8
Germaniya 390.4 353.1
Birlashgan Qirollik 306.5 290.8
Yaponiya 304.8 257.3
Fransiya 228.9 227.7
Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, turizm iqtisodiy sohada ish o'rinlari yaratish, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini sotish, daromadlarni oshirish, xarid qobiliyatini oshirish va hokazo kabi ijobiy samaralarga olib keldi. U turli xil iqtisodiy faoliyat zanjirlarini yaratadi va iqtisodiy turg'unlikning oldini oladi. Albatta, turizm mavsumida tovar va xizmatlar narxining oshishi, yer narxining oshishi, aholining yashash xarajatlarining oshishi, ularning kichik guruhiga katta foyda keltirishi va ortiqcha iqtisodiyotning turizmga bog'liqligi turizmning iqtisodiyotga salbiy ta'siridan ba'zilari bo'lib, ularning qisqarishi tan olishni talab qiladi.
Turizm xizmatlar bozorining ajralmas qismlaridan biri bo'lib, jahon xo'jalik tizimida yetakchi o'rinlarda bo'lib jahon yalpi mahsulot hajmidagi ulushi 10% ga yaqin, jahon xizmatlar savdosidagi ulushi esa 30% ga yaqin. Turizm ijtimoiy faoliyatning eng demokratik va xalqaro sohasidir. Bugungi kunda u madaniy boyliklarni saqlashga hissa qo'shadigan iqtisodiyotning yagona tarmog'i atrof-muhit, ularning hozirgi va kelajak avlodlar uchun ahamiyatini tushunish, hamda barqaror rivojlanishda davom etayotgan sohadir.
Turizm mamlakatda olinadigan daromadlarni oshiradi. Misol uchun, agar mamlakat har kuni 100 dollar sarflaydigan 1000 ga yaqin sayyohni qabul qilsa, mamlakat kunlik daromadini 100 000 dollarga oshirishi mumkin. Agar mamlakat ushbu xarajatlarni 3 oy davomida ushlab tura olsa, u holda bu davrda taxminan $9 000 000 daromad olishi mumkin. Shunday qilib, chakana savdo markazlari, o'yin-kulgi qismlari, mehmonxonalar va boshqa dam olish tarmoqlari ushbu 9 millionning bir qismidan bahramand bo'ladi. Biroq, korxonalar import qilinadigan materiallarni sotib olishlari kerak bo'lganligi sababli, bu daromadning 30 foizi ushbu daromadni qoplash uchun ishlatilishi mumkin.
Hisobotning so'zboshisida qayd etilganidek: "Xizmatlarga bo'lgan kuchli talab xizmat ko'rsatishga yo'naltirilgan iqtisodiyotlarni, jumladan, Fransiya va Ispaniya kabi muhim turizm yo'nalishlarini qo'llab-quvvatladi".
YaIMga umumiy hissa, 2022 vil
37%
45%
18%
■ Bevosita ■ Qo'zg'atilgan ■ Bilvosita
1-rasm. O'zbekiston turizmining YaIMga hissasining ko'rinishlari
Turizm va iqtisodiy rivojlanish o'zaro bog'liqdir, chunki ularning har biri omon qolish uchun bir-biriga bog'liqdir. Turizm to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita ta'sirlar orqali iqtisodiy rivojlanishga olib kelishi mumkin. To'g'ridan-to'g'ri ta'sirlar turistlarga qaram bo'lgan mamlakatda daromad olish va valyutani o'z ichiga oladi. Bu ta'sirlar, shuningdek, turizmdan yoki mahalliy ta'minot manbalaridan olingan pullar hisobiga rivojlanadigan biznes imkoniyatlarini yaratishni o'z ichiga oladi. Bilvosita ta'sirlar soliqqa tortish, bandlik imkoniyatlarini yaxshilash, infratuzilmani yaxshilash va tovarlar sifatini yaxshilashni o'z ichiga oladi. Boshqa tomondan, turizm ekologik muammolarni, infratuzilma qurilishida yuqori soliqqa tortish va daromad taqsimotidagi tengsizlikni keltirib chiqarish orqali iqtisodiy rivojlanishga putur yetkazishi mumkin.
Turizmda topilgan daromadning 30 foizi odamlarning qo'liga ish haqi bo'lib boradi, sanoatda va boshqa tarmoqlarda bu 10 foizdan oshmaydi. O'zbekiston milliy iqtisodiyotida turizmning o'rni nihoyatda yuqori.
-Sayohat va turizmning 2022-yilda YaIMga qo'shgan to'g'ridan-to'g'ri hissasi 9 750,6 milliard so'mni (YaIMga nisbatan 1,2 foiz) tashkil etdi.
-2023 yildan 2033 yilgacha yillik 7,2 foizga o'sib, 22 569,4 milliard so'mni (YaIMga nisbatan 1,5 foiz) tashkil etishi kutilmoqda.
-Sayohat va turizm 2022 yilda to'g'ridan-to'g'ri 226 470 ta ish o'rni yaratdi (jami bandlikning 1,6%). 2033 yil 290 885 ish joyini (jami bandlikning 1,8%)
Xulosa o'rnida aytish mumkinki, Iqtisodiy rivojlanish, shuningdek, sifatli tovarlarni isbotlash, valyuta kursi shartlarini yaxshilash va biznesning barqarorligini rag'batlantirish orqali turizmda muvaffaqiyatga olib keladi. Ushbu natijalar davlat organlari, shuningdek, turistik manfaatdor tomonlar uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishish uchun iqtisodiy rivojlanish ustida ishlashlari kerakligini ko'rsatadi. Aksincha, hukumatlar iqtisodiy rivojlanishni kuchaytirish uchun turizmni rag'batlantirishlari kerak.
