CC BY
14
Азизова.Н. Т
Ташци ишлар фаолияти кафедрауцитувчиси-и.ф.н
Алимов Ш.Ю.
талаба:ташци ишлар фаолияти магистри ХИТОЙ ТУРИЗМ ЩТИСОДИЁТИ
Annotasiya: Maqolada zamonaviy Xitoyda turizm rivojining tahlili keltirilgan, uning asosiy yo'nalishlari (ichki, kiruvchi va chiquvchi turizm) tavsiflangan, yangi turizm (avtoturizm, onlayn turizm) ko'rib chiqilgan. Maqolada Xitoy fuqarolarining turizm sohasiga qiziqish darajasi, mamlakatdagi turistik narxlar indeksi, xitoylik sayyohlarning sayohatdan qoniqish darajasi to'g'risida ma'lumotlar keltirilgan. Bundan tashqari, Xitoyda turizm sohasi rivojiga ta'sir qiluvchi asosiy muammolar tahlil qilinadi, mamlakatda turizmni rivojlantirish istiqbollari tahlili taqdim etiladi.
Kalit so'zlar: Xitoyda turizm, turizm turlari, turistik bozor, Xitoyda turistik sanoat.
Ichki va tashqi turizmni rivojlantirish uchun ega bo'lishi zarur bolgan ba'zi omillar, ya'ni sayohat qilish motivatsiyasi, buni amalga oshirish uchun esa vaqt va pul kerakdir, shuning uchun turizm ko'proq rivojlanadi barqaror ijtimoiy iqtisodiy va siyosiy vaziyat stabil va faol korsatkichlarga ega bolgan mamlakatlarda ko'proq rivojlanadi.
Aslida , Xitoyda, ichki turizm disbalansini echishga qaratilgan choralar ko'rilgandan keyin 1995 yilda besh kunlik ish haftasini joriy etish,bu esa oz navbatida ish vaqtini belgilashga, tartibli islohotlarga olib keldi . 1999 yilda bo'lib o'tgan reformalar bayramlar va unutilmas kunlarni, 2007 yilda to'lanadigan ta'til va ularning bajarilishini qattiq nazorat qilinishi , tizimning joriy etilishi rivojlana boshlandi. Umuman olganda qulay iqtisodiy vaziyat, aholi daromadlarining o'sishi, mahalliy va tashqi sayyohlar tomonidan sarflanadigan xarajatlar hajmlarning tez o'sishiga imkon berdi, chet elga sayohat xarajatlarining 23,2 foizini tashkil etdi, XXR ni dunyodagi eng yirik sayyohlik kuchlari bilan bitta qatorga turadigan mamlakatga aylantirdi .
Bo'sh vaqtga ega bo'lishdan tashqari, turizmni rivojlantirishining eng muhim ko'rsatkichlardan biri - bu Xitoy fuqarolarnii sayohatga sarflashlari mumkin va tayyor daromadlarining mavjudligi Butun "islohotlar va ochilish" siyosatini amalga oshirish tarixi davomida aholining daromadlari oshib bordi. Ba'zi davrlar «portlovchi» o'sish bilan ajralib turardi, ba'zilari - past va o'rtacha o'sish, lekin umuman olganda, aholi farovonligi doimiy ravishda oshdi.
Iqtisodiyotning "uchinchi" sektorini shakllanish sharoitida ,XXR milliy iqtisodiyotining zamonaviy tendentsiyalarni har tomonlama anglash nihoyatda muhim vazifa bolib , Xitoy iqtisodiyotining turizm sohasini o'rganishni ta'minlaydi
Uning xalqaro iqtisodiy aloqalar, xizmatlarning jahon savdosi rivojlanishdagi, ko'plab dunyo mamlakatlarda turizm sohalarining barqaror rivojlanishini ta'minlashda roli yuqori, chunki bu barcha sayyohlik xarajatlarining chorak qismini tashkil qiladi, chet elga har o'ninchi sayohat xitoyliklar tomonidan amalga oshiriladi va har yigirmanchi xalqaro sayohat ushbu mamlakatga yo'naltirilgan.(2)
Hozirgi zamohaviy bosqichda mamlakatning jadal rivojlanib borayotgan turizm sohasi ham milliy, ham jahon iqtisodiyoti o'sishining i yangi «drayveri», mamlakat ichidagi mintaqaviy rivojlanish lokomotivi va diplomatiya vositasi bo'ldi
"Baxt keltiradigan beshta sanoat" ning etakchisi bolib ,mintaqaviy infratuzilma qurilishini rag'batlantirish orqali , ayniqsa mamlakatning rivojlanmagan g'arbiy, markaziy va shimoli-sharqiy mintaqalarida ,turizm ichki bozor tomon yo'naltirishni chuqurlashtirish va tezlashtirishga yordam beradi .
Turizm rivojlanishi mamlakat iqtisodiyotiga tegishli tarmoqlar uchun uning rag'batlantiruvchi rolini ko'rsatadi: o'rmon xo'jaligi, qishloq xo'jaligi, qurilish, transport, iste'mol tovarlarini ishlab chiqarish, ekologik muvozanatni, Xitoyni 55 kichik millatning madaniy qadriyatlari, axloqi va urf-odatlarini saqlashga yordam beradi, mamlakatning ichki hududlari aholisini ish bilan ta'minlash va daromad olish imkoniyatlarni taqdim etadi
Turizm rivojlanishi mamlakat iqtisodiyotiga tegishli tarmoqlar uchun uning rag'batlantiruvchi rolini ko'rsatadi: o'rmon xo'jaligi, qishloq xo'jaligi, qurilish, transport, iste'mol tovarlarini ishlab chiqarish, ekologik muvozanatni, Xitoyni 55 kichik millatning madaniy qadriyatlari, axloqi va urf-odatlarini saqlashga yordam beradi, mamlakatning ichki hududlari aholisini ish bilan ta'minlash va daromad olish imkoniyatlarni taqdim etadi. Turizmda hukumatning asosiy strategiyalari - bu qishlokda "qizil" turizm rivojlanishini, XXI asrning Ipak yo'li bo'ylab dengiz orkali sayyohlik marshrutlar dasturlari, hududlarni iqtisodiy muvozanatni yumshatishga qaratilgan, kirish mumkin bo'lmagan tog'li, qishloq joylarida mahalliy aholining hayot sifatini yaxshilash maksad kilingan.
Hududlarni rivojlantirish dasturlari ( shimoli-sharqiydagi eski sanoat bazalari, Xitoyning g'arbiy mintaqalari (shibu da kaifa), markaziy tumanlar) turizm ob'ektlariga va infranuzilmaga investitsiyalarni ko'paytirishga , mahalliy aholi daromadlari va hayot sifatini oshirish, qashshoqlik va savodsizlikka qarshi kurashga mo'ljallangan.
Hozirgi paytda barcha sayohatlarni 48% mamlakat ichidagi qishloqqa sayohatlar tashkil etilmokda va bu turizmni keyingi rivojlanish tendentsiyasiga aylanib bormoqda. «Qizil» turizm dasturlari butun mamlakat bo'ylab va chet ellarda (Rossiyada, masalan) aholining vatanparvarlik tuyg'ularini tarbiyalash, ayniqsa yoshlar orasida ruchaymokda. Xitoy boshchiligidagi Ipak yo'li yo'nalishlari, mamlakatlar o'rtasida turistik hamkorlikning "ko'prigi" ga aylanmokda. "Klaster" turizm tushunchasi kontseptsiyasi sanoatning sifatini
boshqarishda ishni chuqurlashtiradi, diversifikatsiyaga hissa qo'shadi va taqdim etilayotgan xizmatlarning shaxsiylashtiradi, namoyish ob'ekti joylashgan hududlardan daromadning chiqib ketishini oldini oladi, aynan joylarning ozida ishlab chiqarish zanjirlarini tashkil kiladi.(3)Sektorning rivojlanishi kiruvchi turizmdan boshlandi, mamlakatga xorijiy investitsiyalarni jalb qiluvchi, ichki iqtisodiy va siyosiy vaziyatni barqarorlashtiruvchi tramplinga aylandi. Ish va ta'til vaqtini me'yorlash , daromadlarning o'sishi, butun mamlakat bo'ylab namoyish etigan ob'ektlar tarmog'ini shakllantirish va iste'mol tartibining ozgarishi, ichki turizm shakllanishiga turtki bo'ldi
Xitoy iqtisodiyotining "haddan tashqari qizishi"ni engish, inflyatsiya va turg'unlik muammolarini hal qilish, valyuta kurslarini birlashtirish, tashqi savdo profitsitini barqarorlashtirish va oltin valyuta zaxiralarini to'plash muammolari hal qilingandan keyin, chiquvchi turizm uchun ma'muriy to'siqlar olib tashladi. kelajakda sayohat hujjatlarini rasmiylashtirish va valyuta almashinuvi tartibini soddalashtirish bilan birga, sayyohlik agentliklar faoliyatning shaffoflik darajasini oshiridi.
Sayyohlik sanoati maxsus "xitoycha" yo'l bilan rivojlandi,bunda assimetrik sektorni erkinlashtirish (mehmonxona xojaliligidan boshlandi, keyin bozor sayyohlik agentliklari davom ettdi), ma'muriy to'siqlarni bosqichma-bosqich olib tashlash (mamlakatning ayrim mintaqalariga tashrif buyurish, tashki sayohatlarlarga, litsenziyalash va kvotalashtirishlarni bekor qilish), to'g'ridan-to'g'ri turistik resurslar, mehmonxonalar va agentliklarni boshqarishdan ko'p qatlamli mulkchilik shakliga o'tish, bilvosita moliyashtirish (chet ellik investorlarga mehmonxonalar qurish uchun soliq imtiyozlari) va pulkredit siyosati (vaqtinchalik valyuta sertifikatlarini joriy etish, valyuta sotib olish maqsadlarini nazorat qilish) orkali to'g'ridan-to'g'ri makrokontrol dastaklarini almashtirish.
Islohotlarni amalga oshirish ularni tuzatishi va orqaga qaytishlar orkali va o'z rivojlanish yo'lini izlash bilan birga kechirildi, chunki bozorga o'tishda salbiy oqibatlarni bartaraf etish uchun turizm sohasidagi iqtisodiy agentlar faoliyatining institutsional va huquqiy asoslarini ta'minlash (turistik agentliklar, turar joy binolari, ko'rgazma ob'ektlari, ekskursiyalar), Turistik sohani takomillashtirishga qaratilgan murakkab ta'minot islohotlarini chuqurlashtirish, hukumat aralashuviga bo'lgan ehtiyojini korsatadiro (4). Turizm bozorlari tarkibida ichki turizm jamiyatning tarkibiy qismlaridan biri sifatida katta ahamiyatga ega va keyinchalik "universal farovonlik" jamiyatiga o'tish "Xitoy millatining qayta tug'ilishi" va «Xitoy orzusi» amalga oshirilishi doirasida ichki turizm xitoyliklar hayetining ajralmas qismiga aylanmokda.COVID-19 pandemiyasi ostida bir necha oy uyda o'tirgandan so'ng, yarim milliardga yaqin xitoyliklar oktyabrdan boshlangan uzoq ta'til dam olish kunlari - «Oltin hafta» davomida mamlakat bo'ylab ommaviy sayohat qildilar. Fakatkina 2020 yil 1 va 4 oktyabr kunlari 425 million xitoyliklar ichki sayyohlik sayohatlarini amalga oshirdilar, bu o'tgan yilgi darajaning taxminan 80% tashkil kildi. Dam olish
kunlarining dastlabki to'rt kunida turizmdan tushumlar 312 milliard yuanni (taxminan 46 milliard dollar) tashkil etdi, bu o'tgan yilning shu davriga nisbatan 31 foizga kamaydi.Turistik faoliyatning o'sishi butun dunyodan keskin farq qiladi - global turizm sohasi 2020 yilda kamida 1,2 trillion dollar yo'qotdi - va bu Xitoy iqtisodiy tiklanishining nisbiy kuchini ta'kidlaydi . Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti ma'kumotiga ko'ra , Xitoyning yalpi ichki mahsuloti 2020 yil 1,8 foizga oshdi. Shunday qilib, Xitoy YaIM o'sishini namoyish etadigan yagona mamlakat bo'lishi mumkin.
Xitoy dunyodagi yagona yirik iqtisodiyot bo'lib, 2020 yilda YaIMning ijobiy dinamikasi korsatildi va 2021 yilda kutilayotgan o'sish pandemiyani muvaffaqiyatli bartaraf etish, chet el kapitali uchun mahalliy moliya bozorining izchil ochilishi, eng ilg'or texnologiyalarni rivojlantirishdagi ulush, urbanizatsiya va aholi daromadlari darajasining oshishi bilan bog'lik.
Xitoyda chiquvchi turizm 2021 yilda asta sekin tiklanmokda.Tadqiqot ma'lumotlari Xitoyning 200 ta sayyohlik kompaniyalari o'rtasida o'tkazilgan so'rovnoma va soha mutaxassislari bilan chuqur suhbatlar asosida Xitoy sayyohlik sanoati 6-12 oy ichida Xitoyda sayohat bozorida bosqichma-bosqich tiklanishi kutilmoqda.
Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, xalqaro turizmda majburiy karantin pauzasi paytida sayyohlik kompaniyalarining qariyb 66,5 foizi mijozlar bilan har hafta, 16,5 foizi har ikki haftada sayyohlar bilan aloqada bo'lib, 17 foizi oyiga bir marta aloqa qilishdi. Tadqiqot natijalariga ko'ra, so'rovda qatnashgan sayyohlik kompaniyalarining 43 foizi kelgusi 9-12 oy ichida sayohatlarning tiklanishini kutmoqdalar. Taxminan 33% Xitoyda tashqi turizmni tiklash jarayoni 6 oydan 9 oygacha davom etishini, 20% respondentlar esa 3 oydan 6 oygacha davom etishiga ishonishadi. So'ralganlarning atigi 4 foizi kelgusi 3 oy ichida tashqi turizm tiklanishini kutishmoqda.(4)
Turizm bo'yicha Evropa Komissiyasining ijrochi direktori ushbu masalada optimizm saqlaydi: «Xitoy paqndemiyadan birinchi bolib azob chekdi va shu sababli tiklanganlardan birinchilardan biri bo'lishi kerak, bu esa Evropa-Xitoy turistik hamkorligi uchun ijobiy bo'ladi. Evropa ham shu vaktga kelib hayoti normallashishi mumkin va Xitoy yana uzoq safarlarga tayyor bo'lishi mumkin. Biz Evropa turizm sanoatining 2021 yilda tiklanishini kutmoqdamiz ".
Sohaning so'zsiz natijalari, bu YuNESKOning jahon merosi ob'ektlari soni bo'yicha Xitoy ikkinchi o'rinda turishi ta'kidlanadi ,ichki turizm hajmi bo'yicha eng yirik mamlakatdir,turistlarni qabul qilinganlar soni bo'yicha to'rtinchi o'rinni egallaydi, ikkinchi - kiruvchi turizmdan olinadigan daromad bo'yicha, tashqi sayyohlar soni bo'yicha va ularning sarf-xarajatlari bo'yicha ham etakchidir
Mustahkamlashi mumkin bo'lgan zamonaviy tendentsiyalar orasida, bozorning yarmini egallab olgan onlayn tijoratning rivojlanishini ta'kidlash kerak, muqobil joylashtirish imkoniyatlarini rivojlantirish (qisqa muddatli ijara bozori), an'anaviy sayyohlik agentliklari rolini pasayishi bilan o'z
avtomobillarida tomonidan mustaqil sayohatlarning ko'payishi , turistik mahsulotlarni yanada diversifikatsiya qilish va ixtisoslashtirish bu esa bu esa oldinga siljitadi.(5)
Turizmni kesib o'tgan yillar va chet elda sayyohlarning madaniyatsiz harakatlar ro'yxatlari bo'yicha olib borilaetgan ishlash yangi diplomatiya qurolga aylanmokda va chet elda Xitoyning ijobiy qiyofasini shakllantiradi, mezbon davlatlarning istagi xitoylik mehmonlarning yashashshi uchun iloji boricha qulayroq sharoitlar yaratish ,Xitoydan kelgan sayyoh uchun qulay muhitning shakllanishi dunyodagi asosiy sayyohlik yo'nalishlarini sezilarli darajada o'zgartirishga olib keladi, ko'pgina mamlakatlar uchun Xitoy turistik oqimi mahalliy byudjetlarni to'ldirishda muhim vositadir va bularnin hammasi Xitoyning jahon miqyosidagi global ishtirokchisi sifatida rolini oshiradi.
Xitoyda chiqish sayohatlar geografiyasi kengayishiga olib kelishi va an'anaviy yo'nalishlar ulushini kamayishi ,chiqish sayohatlar geografiyasi kengayishiga olib kelishi, Xitoyning dunyo miqyosidagi o'rni va ta'sirini oshishiga olib bormokda()
Xitoyga chiqish geografiyasi kengaymoqda. Gonkong va Maomen kabi an'anaviy yo'nalishlar sayohat qilish ulushini kamayishi bilan birga , Xitoyning dunyo miqyosidagi o'rni va ta'sirini oshmoqda.(6) Turizm siyosatining yo'nalishlari 1978 yildan beri tizimga keltirilgan. 2017 yilga qadar va kelajakda 2049 yilgacha. Qishloq, "qizil" turizm, 500 ni turistik klasterlar, "kamar va yo'l" bo'ylab turizmni shakllantirishning ustuvor yo'nalishlari ekanligi aniqlandi.(7)
Kirish turizmida ta'kidlash joizki, har yigirmanchi xalqaro sayohat Xitoyga amalga oshiriladi. Uning xalqaro turizmdagi ulushi allaqachon 4,8%ni tashkil etib, mamlakatni dunyodagi eng yirik sayyohlik qudratlari bilan bir qatorga qo'ydi. Qabul qilingan sayyohlar soni bo'yicha dunyoda Frantsiya, AQSh va Ispaniyadan keyin 4-o'rinni egallab, Xitoy xalqaro reytinglarda yuqori o'rinlarni asosan Gonkong, Makao va Tayvandagi vatandoshlar ta'minladilar.(8)
Adabiyotlar:
1. UNWTO Tourism Highlights, 2018 Edition. URL: https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876
2.China to promote multimodal transportation development. URL: http://www.china.org.cn/business/2018-12/13/content_40087872.htm
3.China to add high-speed train service. URL: http://www.china.org.cn/business/2019-03/22/content_40488006.htm 4.Экономика туризма : учебник / М.А. Морозов, Н.С. Морозова, Г.А. Карпова, Л.В. Хорева. - М.: Федеральное агентство по туризму, 2014.
6.Airey D, Chong K. Tourism in China: policy and development since 1945. -Oxford : Routledge, 2011.
7.Tisdell A., Wen Julie Jie. Tourism and China's Development: Policies, Regional Economic Growth and Ecotourism. -World Scientific, 2011.
8.Arlt Wolfgang Georg. China's Outbound Tourism . - Routledge, Abingdon, 2006.
5.Гельбрас В.Г. Экономика Китайской Народной Республики. - М. : Квадрига, 2010. - 644 с.
6.Муромцева З. А., Шао Жань. Государственные предприятия КНР : реформы и развитие. - М.: Институт Дальнего Востока РАН, 2017. - 192 с. 8.Островский А.В. Китайская модель перехода к рыночной экономике. -М.: Институт Дальнего Востока РАН, 2007. - 205 с.
9.Портяков В.Я. Экономические реформы в Китае (1979— 1999 гг.). - М.: Институт Дальнего Востока РАН, 2003. - 178 с.;
10. Портяков В.Я. Становление Китая как ответственной глобальной державы. М.: Институт Дальнего Востока РАН, 2013. - 240 с. ;
11.Портяков В.Я. Внешняя политика Китайской Народной Республики в XXI столетии. - М.: Институт Дальнего Востока РАН, 2015. - 278 с.
