Научная статья на тему 'ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ИНСОН КАПИТАЛИНИНГ МОҲИЯТИ, МАНБАЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ'

ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ИНСОН КАПИТАЛИНИНГ МОҲИЯТИ, МАНБАЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

401
75
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Интеллектул инсон капитали / меҳнат ресурси / ишчи кучи / меҳнат потенциали / инсон ресурслари / инсон омили / Intellectual human capital / labor resource / labor force / labor potential / human resources / human factor

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Мирзохид Латифович Шарипов

Ушбу мақолада интеллектул инсон капиталининг моҳияти, унинг ўзига хос хусусиятлари, интеллектуал инсон капиталининг шаклланиши босқичлари ва элементлари таҳлил қилинган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ESSENCE OF INTELLECTUAL HUMAN CAPITAL, ITS SOURCES AND FEATURES

In the article analyzes the essence of intellectual human capital, its features, stages and elements of the formation of intellectual human capital

Текст научной работы на тему «ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ИНСОН КАПИТАЛИНИНГ МОҲИЯТИ, МАНБАЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ»

ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ИНСОН КАПИТАЛИНИНГ МО^ИЯТИ, МАНБАЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ

Мирзохид Латифович Шарипов

Чирчик давлат педагогика институти укитувчиси sharipovmirzoxid@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада интеллектул инсон капиталининг мохияти, унинг узига хос хусусиятлари, интеллектуал инсон капиталининг шаклланиши боскичлари ва элементлари тахлил килинган.

Калит сузлар: Интеллектул инсон капитали, мехнат ресурси, ишчи кучи, мехнат потенциали, инсон ресурслари, инсон омили.

ESSENCE OF INTELLECTUAL HUMAN CAPITAL, ITS SOURCES

AND FEATURES

ABSTRACT

In the article analyzes the essence of intellectual human capital, its features, stages and elements of the formation of intellectual human capital.

Keywords: Intellectual human capital, labor resource, labor force, labor potential, human resources, human factor.

КИРИШ

Бугунги дунё илм-фан, жамият хаётининг барча сохаларида кескин узгаришлар булаётган, ахборот технологиялари шиддат билан ривожланаётган даврдир. Замонавий дунёда юкори технологияларни ихтиро килиш, ишлаб чикаришга жорий этиш ва уларни янада мукаммаллаштириб бориш, иктисодий хаётнинг барча сохаларида инновацион янги турдаги махсулотлар ва технологияларни жорий этиш якори салохиятга эга кадрларни талаб килади. Ишлаб чикариш унумдорлигига тезкорлик билан эриша оладиган ижодий фикрловчи кадрларни жалб килиш муваффакиятга эришишнинг асосий омилидир. Шунинг учун хам инсон капиталига инвестицияларни йуналтириш жисмоний ва маънавий соглом, баркамол авлодни тарбиялаш хамда ахоли фаровонлигини оширишнинг мухим шарти сифатида каралмокда.

Инсон капитали XXI асрда инсониятнинг ва хар бир давлатнинг такдирини белгилайдиган асосий мезонига айланди. Цивилизациянинг учинчи боскичи умуммаданий ёки интеллектуал-маънавий боскич булиши мумкин. Инсон капитали бу — миллатнинг бирлашган имкониятлари йигиндисидир [3.1].

Янги технологик асос ва постиндустриал жамиятни шакллантириш жараёнида ишлаб чикаришнинг хал килувчи омили илгор технологиялар эмас, балки юкори даражада ривожланган, ташаббускор ва ракобатбардош ишчи кучи хисобланади [2.12].

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хрзирги пайтда интеллектуал инсон капиталини ривожлантириш ва у билан боглик тушунчаларнинг назарий масалалари С.А.Грачев, В.А.Мошнов, Г.Борягин, В.А.Галкина, Б.М.Генкин, М.М.Хайкин, А.Я.Кибанова, Г.С.Беккер, И.В.Грузков, А.В.Корицкий каби хорижий тадкикотчи-олимлар томонидан атрофлича урганилган. Кейинги йилларда мамлакатимизда хам К.Х.Абдурахмонов, А.Улмасов, А.Вахобов, М.Саидов, И.А.Бакиева, МД.Пардаев, Б.А.Абдукаримов, К.Саидов, М.Мухаммедов, Д.Асланова, Р.Сейтмурадов, С.Исхакова, МДуронов, Р.Салохужаевлар томонидан илмий изланишлар олиб борилиб, интелектуал инсон капитали сохасида илмий тадкикотлар олиб борилмокда. Ушбу маколада интеллектуал инсон капиталининг мохияти, манбалари ва хусусиятлари тадкик этилган булиб, анализ ва синтез, умумлаштириш, киёсий тахлил, индукция ва дедукция методларидан фойдаланилди.

НАТИЖАЛАР

Интеллектуал капитал назариясига кдзикдшнинг ортиши XX асрнинг 60-70-йилларидан бошланади. Замонавий инсон капитали назариясининг асосчиси Т.Шульц булиб, у одамга сармоя киритишнинг асосий натижаларини одамларнинг мехнат кобилиятининг тупланиши, уларнинг жамиятдаги самарали ижодий фаолияти ва соглигини саклаш деб хисоблаган. У инсон капитали ишлаб чикариш табиатининг зарур хусусиятларига эга эканлигини ва уни туплаш ва купайтиришга кодир эканлигини исботлади. Т.Шульцнинг тахминларига кура, жамиятда ишлаб чикарилган жами махсулотдан XX асрнинг такрор ишлаб чикариш назарияларидан келиб чиккан холда 1/4 кисми

эмас, балки унинг умумий кийматининг 3/4 кисми инсон капиталини туплаш учун ишлатилади.

Замонавий корхоналар ноёб билимларни эгаллаш ва улардан фойдаланиш, кадрларни доимий укитиш, яъни интеллектуал мулкдан фойдаланиш оркали ракобатбардош устунликларни кулга киритади ва куллаб-кувватлайди [4.30]. Ишда интеллектуал кобилиятларнинг хал килувчи ахамиятини хисобга олган холда, куплаб муаллифлар интеллектуал капиталнинг мазмунини кенгрок талкин киладилар, баъзида интеллектуал ва инсон капиталини тенглаштирадилар. Э.Брукинг фикрига кура интеллектуал капиталнинг таркибий кисмларига инсон активлари, интеллектуал мулк, инфратузилма ва бозор активлари киради. Инсон активлари деганда корхона ходимларининг жамоавий билимлари, уларнинг ижодкорлиги, муаммоларни хал килиш кобилиятлари, етакчилик фазилатлари, тадбиркорлик ва бошкарув кобилиятлари йигиндиси тушунилади. Интеллектуал капитал деганда Б.Б.Леонтьев хар бир субъектнинг интеллектуал бойликлари, шу жумладан интеллектуал мулк, унинг табиий ва орттирилган интеллектуал салохияти ва кобилиятлари, шунингдек у томонидан тупланган билимлар базаси ва бошка субъектлар билан фойдали алокаларнинг жами кийматини тушунади. Интеллектуал капитал субъектининг киймати хар доим унинг интеллектуал фаолиятининг аслида кутилган натижаларига нисбатан куриб чикилиши ва шу асосда тегишли киймат билан ифодаланиши керак. Интеллектуал капитал етакчи капитал булиб, иктисодий ривожланишнинг хозирги боскичида хар кандай корхонанинг асосини ташкил этади [1.82].

Интеллектуал капитал билимлар захирасида, ижодий (креатив) кобилиятларда, инновацион муаммоларни хал килиш тажрибасида, аклий мехнат маданияти ва мотивациясида мужассам булиб, инсон, компания ва жамият даромадларини оширади. Шахсий интеллектуал капитал мутахассис шахсидан ажралмас булиб, самарали фойдаланиладиган интеллектуал мулк ва муаллифлик хукуки объектларида мужассамлашади. Фирманинг интеллектуал капитали узига хос хусусиятларни, шунингдек ракобатдош устунликни таъминлаш ва ушлаб туриш учун фойдаланиладиган фирманинг номоддий активларини уз ичига олади. Интеллектуал капиталнинг асосий манбаларига куйидагилар киради:

- турли илмий йуналишларда олиб борилаётган илмий тадкикот ва изланишлар (маколалар, монографиялар, маълумот базалари);

- технологик ишланмалар - лойихалар, патентлар, ноу-хау, моделлар;

- ташкилий ва иктисодий ривожланиш - методлар, дастурлар, стандартлар, прогнозлар ва бошкалар;

- индивидуал инновацион фаолият - муаллифлик хукуки, махсус билим ва куникмалар, ижодкорлик, интеллектуал мулк [1.83].

Интеллектуал капитал ривожланишини белгиловчи мухим омиллардан бири бу доимий равишда олиб бориладиган таълимдир. Узлуксиз касб-хунар таълими - бу инсоннинг касбий фаолиятини такомиллаштириш максадида унинг билим, куникма ва малакаларини оширишга каратилган машгулотлардир. Узлуксиз касб-хунар таълими иш тажрибасига эга булган катта ёшдаги кадрларнинг интеллектуал салохиятини ривожлантиради. Шу сабабли бу жараён билан боглик куйидаги хусусиятларни таъкидлаш мумкин:

1. Вояга этган профессионал укувчи ихтиёрий таълим субъекти хисобланади. Таълимга булган эхтиёж шахсий ва касбий эхтиёжлардан келиб чикади.

2. Таълим дастурларининг мохияти ва усулларини режалаштириш жараёнида талабанинг фаоллиги мухим ахамиятга эга булади.

3. Таълим жараёнида расмий ва норасмий таълим шаклларидан фойдаланиш зарурати тугилади. Масалан, маъруза-мунозаралар, маърузалар-консултациялар, давра сухбатлари режимидаги семинарлар, индивидуал сухбатлар ва хоказо.

4. Рагбатлантириш ва мукофотлашнинг турли шаклларини ишлаб чикиш ва тасдиклашнинг ахамияти (масалан, талабанинг семестр давомидаги иш натижалари ва мустакил ишларнинг бажарилишини хисобга олган холда бахоланиши) [1.84].

Таълимга сармоя киритиш самарадорлиги укитиш харажатлари ва олинган/кутилаётган даромадларнинг нисбатларига боглик. Укитиш билан боглик барча харажатлар бир неча гурухга булинади:

1. Т^ридан-тртри харажатлар:

- укиш билан боглик асосий ва кушимча туловлар;

- яшаш жойини узгартириш билан боглик харажатлар;

- укув жараёни билан боглик харажатлар (укув ва услубий адабиётлар, китоб ва дафтарлар, кутубхона хизматларидан фойдаланиш, илмий нашрларни сотиб олиш ва бошкалар);

2. Йукотилган даромад (фойда йукотиш):

- таълим жараёнидаги маълум бир давр мобайнида талаба-укувчи ишлай олмайди, маълум микдордаги ишлаб топиши мумкин булган даромаддан воз

кечади. Шунинг учун, баъзи холларда, бундай "йуколган даромадлар" таълим харажатлари деб хисобланади. Агар талаба-укувчига стипендия берилса ва у укитиш давридаги потенциал даромадга тенг булса ёки иш хаки микдори ходим учун укиш даврида сакланиб колса йукотилган иш хаки нолга тенг деб хисобланади.

3. Маънавий харажатлар:

- буш вактнинг камлиги ва уни укиш билан утказилиши;

- узига таниш ижтимоий мухитнинг узгариши (янги ижтимоий гурухларга киритишнинг кийинчиликлари);

- маънавий-рухий зурикишлар;

- стрессли вазиятлар.

Харажатларнинг дастлабки икки гурухини уртача аниклик даражаси билан аниклаш мумкин, учинчи гурух харажатларини бахолаш мураккаб булиб купинча у инсон хаётида хал килувчи рол уйнайди.

Таълим билан боглик умумий даромад хам уч гурухга булинади:

1. Бевосита ёки туFридан-туFри имтиёзлар:

- даромаднинг юкори даражаси;

- фойдани таксимлаш жараёнида иштирок этиш;

- мехнат шароитларини яхшилаш (индивидуал шартномалар, имтиёзлар, нафакалар, бонуслар);

- шахсий сугурта дастурлари (пенсия ва тиббий сугурталар).

2. Билвосита имтиёзлар:

- таълимга сармоя киритишнинг ташки манбалар ёки учинчи томон манбалари хисобидан коплаш имкониятининг мавжудлиги;

- иш берувчилар томонидан молиялаштириладиган согликни саклашни яхшилаш дастурлари;

- мехнат ва дам олиш шароитларини яхшилаш;

- иш берувчи хисобидан яшаш шароитларининг яхшиланиши (имтиёзли

кредит бериш, ижтимоий инфратузилма ва бошкалар).

3. Маънавий имтиёзлар:

- касбий фаолиятдан коникиш;

- малака ошириш;

- мехнат бозоридаги ракобатбардошлик, баркарорлик ва хавфсизлик хисси;

- укув жараёнидан коникиш;

- юкори салохиятли мутахассислар билан хамкорлик [1.85].

Таълимга сармоя киритиш самарадорлигини белгиловчи мухим омил - бу укитиш киймати ва интеллектуал мехнатнинг бозор киймати нисбатидир. Хдкдкдй хаётда камдан-кам холларда хеч ким олий укув юртига кириш учун олий укув юртига сармоялар киритиш самарадорлиги тугрисидаги хисоб-китоблар асосида карор кабул килмайди. Шунга карамай, абитуриентлар маълум хисоб-китоблардан фойдаланадилар ва таълимни тугатгандан сунг кушимча даромад олиш имкониятини ва бунинг учун харажатларни амалга ошириш зарурлигини хисобга оладилар.

МУ^ОКАМА

Мамлакатимизда кейинги уч-турт йилда умуммиллий бойликнинг ажралмас кисми хисобланган интеллектуал инсон капитали ривожига катта эътибор каратилмокда. Ахолини ижтимоий химоялаш ва бандлигини таъминлаш, инсон саломатлигини мухофаза килиш, оилавий муносабатларни яхшилаш, махалла институтлари фаолиятини такомиллаштириш хамда таълим-тарбия тизимидаги туб бурилишлар шулар жумласидандир. Инсон капитали -бу инсонда жамланган кобилият, малака ва максадлар захираси булиб, хар кандай мамлакат ва давлат иктисодиётининг жахон бозорида ракобатдардошлигини таъминловчи, давлат бошкаруви, конунчилик ва ижро органлари фаолиятига кучли таъсир курсатувчи омилдир. Тинчлик-осойишталик, она ва бола саломатлигига йуналтирилган кучли давлат ижтимоий химоя сиёсати, оиладаги соглом мухит, ахолининг мактабгача таълим, мактаб ва бошка таълим турларини узида мужассамлаштирган узлуксиз таълим-тарбия тизим билан камраб олиниши ва уларнинг сифат ва самарадорлиги шулар жумласидандир. Юкоридаги тахлиллар инсон капиталига асосланган инновацион иктисодиётни шакллантиришда илм-фан ва таълимга бош устувор йуналиш сифатида караш, сохалар ташкил этувчилари (фан, олий таълим ва ишлб чикариш) интеграциялашувини чукурлаштириш, инвестицион жараёнларни янада жадаллаштириш ва инновацион мухитни яратиш, илмий-тадкикотлар натижадорлигини ошириш ва яратувчанликни рагбатлантириш максадлилигини курсатади. Бунда академик фан, олий таълимдаги мавжуд салохиятдан самарали фойдаланиш, сохалар ташкил этувчиларининг тугал интеграциялашуви, сохалараро ички ва ташки интеграциялашув билан инновацион бошкарув ва инновацион ишлаб чикариш кобилиятига эга булган кадрлар тайёрланишига эришиш енгиллашади. Соха ва фан йуналишларида инновациялар яратиш ва уларнинг кенг жорий этилиши учун ташкил

этувчиларининг интеграциялашуви шериклар хар бирининг куйидаги максадларга эришишини назарда тутади:

- инновацияларни яратиш ва ишлаб чикаришга жорий этишда шериклар ресурс ва бошка имкониятларидан самарали фойдаланиб, уз салохиятини ошириши;

- интеграциялашган тузилманинг инвестициявий жозибадорлигидан фойдаланган холда учинчи томоннинг молиявий ва бошка ресурсларига эга булишининг таъминлаши.

Жахон бозорида товарлар ва хизматлар уртасида ракобат тобора кучайиб бораётган бир шароитда ривожланаётган мамлакатлар иктисодиётини инновацион ривожлантириш технологик жихатдан ортда колишни имкон кадар кискартириш ва ракобатбардошликни таъминлашнинг деярли ягона йули хисобланади. Х,ар кандай давлатнинг инновацион тараккиётдаги муваффакияти куп жихатдан унинг инновациялар сохасида давлат сиёсатини нечоглик самарали олиб бориши хамда инсон капиталини сифатли шакллантиришига боглик [7.1].

2018 йил 21 сентябрда Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг "2019-2021 йилларда Узбекистон Республикасини инновацион ривожлантириш стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5544-сонли фармони кабул килинди. Ушбу фармонда Узбекистон Республикасини инновацион ривожлантириш стратегиясининг бош максади - инсон капиталини тараккий эттириш эканлиги аник килиб белгилаб олинди. Мазкур хужжатда 2030 йилга келиб Узбекистонни Глобал инновацион индекс рейтингида жахоннинг 50 та илгор мамлакати каторига киритиш асосий вазифалардан бири этиб белгиланди.

Илм-фан ва техника ютукларини кенг куллаган холда иктисодиёт тармокларига, ижтимоий ва бошка сохаларга замонавий инновацион технологияларни тезкор жорий этиш Узбекистон Республикаси жадал ривожланишининг мухим шарти хисобланади.

Жамият ва давлат хаётининг барча сохалари шиддат билан ривожланаётгани ислохотларни мамлакатимизнинг жахон цивилизацияси етакчилари каторига кириш йулида тез ва сифатли илгарилашини таъминлайдиган замонавий инновацион гоялар, ишланмалар ва технологияларга асосланган холда амалга оширишни такозо этади.

Шу билан бирга, утказилган тахлил ишлаб чикаришни модернизация, диверсификация килиш, унинг хажмини ошириш хамда ички ва ташки

бозорларда ракобатбардош махсулотлар турларини кенгайтириш борасидаги ишлар лозим даражада олиб борилмаётганини курсатди.

Хусусан, бу борада куплаб курсаткичларнинг мавжуд эмаслиги ва ишлар самарали мувофиклаштирилмагани сабабли мамлакатимиз сунгги йилларда нуфузли ва обрули халкаро тузилмалар томонидан тузиладиган Глобал инновацион индекс рейтингида иштирок этмаяпти [12.1].

Мамлакатнинг халкаро майдондаги ракобатбардошлилиги даражасини ва инновацион жихатдан тараккий этганини белгиловчи асосий омил сифатида инсон капиталини ривожлантириш стратегиянинг бош максади булиб, бу максадга эришишда куйидаги асосий вазифалар белгилаб олинди:

- Узбекистан Республикасининг 2030 йилга келиб Глобал инновацион индекс рейтинги буйича жахоннинг 50 илгор мамлакати каторига киришига эришиш;

- барча даражада таълим сифати ва камровини ошириш, узлуксиз таълим тизимини ривожлантириш, кадрлар тайёрлаш тизиминининг иктисодиёт эхтиёжларига мослашувчанлигини таъминлаш;

- илмий тадкикотлар ва ишланмаларнинг илмий салохиятини мустахкамлаш ва самарадорлигини ошириш, илмий-тадкикот, тажриба-конструкторлик ва технологик ишлар натижаларини кенг жорий этиш учун таълим, илм-фан ва тадбиркорликни интеграция килишнинг таъсирчан механизмларини яратиш;

- инновациялар, илмий-тадкикот, тажриба-конструкторлик ва технологик ишларга давлат ва хусусий маблаглар киритилишини кучайтириш, бу сохалардаги тадбирларни молиялаштиришнинг замонавий ва самарали шаклларини жорий этиш;

- бошкарувнинг замонавий усуллари ва воситаларини жорий этиш оркали давлат хокимияти органлари фаолиятининг самарадорлигини ошириш;

- мулкчилик хукуклари химоясини таъминлаш, ракобатбардош бозорлар ташкил этиш ва бизнес юритиш учун тенг шарт-шароитлар яратиш, давлат-хусусий шериклигини ривожлантириш;

- баркарор фаолият юритадиган ижтимоий-иктисодий инфратузилмани яратиш [12.2].

ХУЛОСА

Жахон хамжамиятидаги бирор бир мамлакат капиталсиз ривожлана олмайди. Олдинга интилиш учун инсоният ресурсларни ишга солиши лозим.

Капитал табиий (ер ости ва усти бойликлари), инфратузилмавий (бино-иншоотлар, йуллар, бошка турфа объектлар) хамда инсон капитали куринишида булади.

Инсон капитали факат интеллектуал катлам ва интеллегенциядан иборат эмас. Бу тушунчага одамларнинг туриш-турмуши, саломатлиги, кайфияти, орзу-интилишлари, бир-бирига булган муносабати хам кириб кетади. Инсон капиталини юзага чикариш икки жихатга боглик. Биринчиси, биологик омил. Миллат характеридаги баъзи хусусиятлар наслдан-наслга утиши фанда исботланган. Биз буюк комусий олимларнинг авлодимиз, бу эса узбек халкининг генетикаси инсон капитали учун мустахкам асос була олишини англатади. Иккинчи омилга мамлакатда руй бераётган жараёнлар — таълим сифати, илмий салохият, согликни саклаш тизимидаги ижобий узгаришлар ва бошка индикаторларни киритиш мумкин [7.3].

Узбекистон ислохотларни изчил давом эттириб, ун беш-йигирма йилдан ичида Жануби-Шаркий Осиё мамлакатларига етиб олиши мумкин. Бизга мамлакатни инновацион тараккиёт йулига олиб чика оладиган ракобатбардош кадрлар, сифатли таълим берувчи олий укув юртлари, замон билан хамнафас илм-фан тизими керак. Узбекистон мана шу сохаларга салмокли инвестиция киритиш оркали инсон капиталини юксалтириши мумкин. Х,еч нарса уз-узидан булиб колмайди. Мамлакатимизда яхши олимлар купайиши учун олий таълим тизимини кучайтириш, илмий кадрларни муносиб рагбатлантириш, уларга стимул яратиб бериш зарур. Узбекистонда янгича фикрлайдиган мутахассислар катлами юзага келмагунича инсон капитали ривожланмайди.

REFERENCES

1. С.А.Грачев, М.А.Гундорова, В.А.Мошнов. Инвестиции в человеческий капитал. Владимир. 2016.

2. И.Н.Шапкин. Человеческий капитал: теория, исторический опыт и перспективы развития. Москва. 2017.

3. МДуронов. Инсон капитали мактабда яратилади. Маърифат газетаси, 23.07.2018.

4. Я.И.Кузьмин, Л.Н.Овчарова, Л.И.Якобсон. Как увеличить человеческий капитал и его вклад в экономическое и социальное развитие. Москва. 2018.

5. Мирзохид Латифович Шарипов, Нилуфар Махсудовна Кошанова. (2021). Инсон капитали мохияти, унинг давлат ва жамият тараккиётидаги ахамияти. «Academic research in educational sciences». Volume 2. Issue 4. 1259-1268.

6. Шарипов М.Л. (2020). Марказий Осиё мутафаккирларининг илмий мероси, уларнинг илм-фан хамда жахон цивилизацияси тараккиётидаги роли ва ахамияти. "Science and Education" Scientific Journal. Volume 1 Special Issue. 157172.

7. Рауф Салохужаев. Инсон капитали тараккиёти замонавий иктисодиётни ривожлантиришнинг ягона йули. Review.uz/oz/post/rauf-saloxojaev-inson-kapitali-taraqqiyoti-zamonaviy-iqtisodiyotni-rivojlantirishning-yagona-yoli. 7.05. 2020 йил.

8. Нилуфар Махсудовна Кошанова, Мирзохид Латипович Шарипов (2021). Bola tarbiyasida ota-onalar ma'suliyatini oshirish dolzarb vazifa. «Academic research in educational sciences». Volume 2. Issue 4. 1252-1258.

9. Мирзохид Латифович Шарипов. (2020). Коррупцияни юзага келтирувчи омиллар ва унинг окибатлари. "Science and Education" Scientific Journal. Volume 1 Issue 5. 263-270.

10. Шарипов М.Л. (2020). "Ёшлар маънавиятини юксалтиришда Хусайн Воиз Кошифий ахлок фалсафасининг ахамияти". Мугаллим хем узликсиз билимлендириу. № 1-1. 94-98.

11. Мирзохид Шарипов. (2020). "Тарихни узгартирган буюк сохибкирон". Тамаддун нури. № 2. 14-17.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

12. Узбекистон Республикаси Президентининг "2019-2021 йилларда Узбекистон Республикасини инновацион ривожлантириш стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги фармони. Т., 2018 йил 21 сентябрь. ПФ-5544-сон.

13. Мухаммадиев, Р. Р., & Жайнаров, О. Х. У. (2021). УЗБЕКИСТОНДА ТОМОРКА ХУЖАЛИГИ ВА КИШЛОК ЁШЛАРИНИНГ МЕХНАТ ТАРБИЯСИ (XX АСР 70 ЙИЛЛАРИ). Academic research in educational sciences, 2(3).

14. Рахмон, М. Р. (2020). УЗБЕКИСТОН ХОТИН-КИЗЛАРИНИНГ ИККИНЧИ ЖАХОН УРУШИДАГИ МЕХНАТ ЖАСОРАТЛАРИ. Утмишга назар журнали, 9(3).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.