Научная статья на тему 'Бозор муносабатлари тизимида оила ва унинг ижтимоий-иқтисодий вазифалари'

Бозор муносабатлари тизимида оила ва унинг ижтимоий-иқтисодий вазифалари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1954
182
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бозор иқтисодиёти / уй хўжалиги / даромадлар ва харажатлар / аҳолининг турмуш даражаси / оила / оила бюджети / оила иқтисодиёти / оилавий тадбиркорлик / инсон капитали. / market economy / households / income and expenses / living standard / family / family budget / family entrepreneurship / family economics / human capital.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абулқосимов Ҳ. П.

Мақолада оиланинг моҳияти, уй хўжалигини юритишнинг тамойиллари ва унинг иқтисодий вазифалари, шунингдек, бозор иқтисодиёти шароитида оилавий тадбиркорликнинг аҳамияти очиб берилган. Унда оиланинг инсон капиталини шакллантиришдаги роли ва унинг Ўзбекистон Республикасида ижтимоий-иқтисодий асосларини мустаҳкамлашнинг айрим йўллари баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ECONOMIC FUNCTIONS OF THE FAMILY IN A MARKET ECONOMICY

The article “Economic functions of the family in a market economicy” reveals socio-economic consistence the family institutions, the principles of homemaking and its economic functions , as well as the importance of family business in the conditions of market economy. It outlines the role of the family in the formation of human capital and some ways to strengthening its social and economic foundations in the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «Бозор муносабатлари тизимида оила ва унинг ижтимоий-иқтисодий вазифалари»

Абул^осимов Х.П.,

Узбекистон Миллий университети профессори, иктисод фанлари доктори

БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ТИЗИМИДА ОИЛА ВА УНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИЦИСОДИЙ ВАЗИФАЛАРИ

АБУЛК.ОСИМОВ Х,.П. БОЗОР МУНОСАБАТЛАРИ ТИЗИМИДА ОИЛА ВА УНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИЦТИСОДИЙ ВАЗИФАЛАРИ

Маколада оиланинг мох,ияти, уй хужалигини юритишнинг тамойиллари ва унинг иктисодий вазифалари, шунингдек, бозор иктисодиёти шароитида оилавий тадбиркорлик-нинг ах,амияти очиб берилган. Унда оиланинг инсон капиталини шакллантиришдаги роли ва унинг Узбекистон Республикасида ижтимоий-иктисодий асосларини мустах,камлашнинг ай-рим йуллари баён этилган.

Таянч сузлар: бозор иктисодиёти, уй хужалиги, даромадлар ва харажатлар, ах,олининг тур-муш даражаси, оила, оила бюджети, оила иктисодиёти, оилавий тадбиркорлик, инсон капитали.

АБУЛКАСИМОВ Х.П. СЕМЬЯ В СИСТЕМЕ РЫНОЧНЫХ ОТНОШЕНИИ И ЕЁ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ФУНКЦИИ

В статье раскрывается социально-экономическое содержание семьи, принципы ведения домашнего хозяйство и её экономические функции, а также значение семейного предпринимательства в условиях рыночной экономики. В ней излагаются роль семьи в формирование человеческого капитала и некоторые пути укрепления её социально-экономических основ в Республике Узбекистан.

Ключевые слова: рыночная экономика, домашнее хозяйство, доходы и расходы, уровень жизни населения, семья, семейный бюджет, семейное предпринимательство, семейная экономика, человеческий капитал.

ABULKASIMOV KH.P. ECONOMIC FUNCTIONS OF THE FAMILY IN A MARKET ECONOMICY

The article "Economic functions of the family in a market economicy" reveals socio-economic consistence the family institutions, the principles of homemaking and its economic functions , as well as the importance of family business in the conditions of market economy. It outlines the role of the family in the formation of human capital and some ways to strengthening its social and economic foundations in the Republic of Uzbekistan.

Keywords: market economy, households, income and expenses, living standard, family, family budget, family entrepreneurship, family economics, human capital.

Бозор иктисодиёти шароитида уй хужалигининг намо-ён булиш шакли оила булиб, унга тегишли хусусиятлар ои-лага цам тегишли булади. Оила цариндошлик алоцалари ва маиший цаёт умумийлиги асосида онгли равишда ташкил этилган кишиларнинг кичик гуруцидир. Оиланинг цаёт фа-олияти шахснинг, у аъзо булган оиланинг ва жамиятнинг ижтимоий, ицтисодий ва маънавий эцтиёжларини руёбга чицариш мацсадида амалга оширилади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4

Амалий х,аётда оила купчилик х,олларда эркак ва аёлнинг узаро жуфтлашишидан ибо-рат булиб, у узининг уй хужалигини мустакил равишда юритади. Анъанага кура, оила никох,дан бошланади. Иктисодиёт назария-си нуктаи назаридан, никох,лар эркак ва аёлнинг бир-бирига мослигини аниклайдиган "бозор"да шаклланади. Самарали бозорда эркак ва аёлнинг бир-бирларига мослиги на-зарияси асосида узаро танлашлари юз бера-ди. Оилада х,ар бир томон очик ёки билвоси-та х,олда маълум мажбуриятларни уз зимма-ларига оладилар. Бунда улар томонларнинг х,укук ва имтиёзларини тан оладилар.

Никох,ни, иктисодий нуктаи назардан, х,ар кандай фирма ёки ташкилот низомига ухшатиш мумкин. Худди ташкилотда булгани каби оиланинг узига яраша х,аёт кечириш конун-коидалари вужудга келадики, улар чекланган ёки мослашувчан булиши мумкин. Шунингдек, оилани инвестиция лойих,асига ухшатиш мумкин. Чунки бирмунча вакт утгач, ушбу никох,дан маълум натижа, самара олиш кузда тутилади.

Оилада кишилар хатти-х,аракатлари раци-онал булиб, никох,нинг нафлилиги билан зи-ёнлиги ва харажатларини таккослайдилар. Шунингдек, оила активларига булган мул-кий муносабатлар х,ам х,исобга олина-ди. Оиланинг ва никох,нинг афзалликлари унинг кандай мах,сулот ва хизматлар яра-тиш кобилияти билан ифодаланади. Улар эса куйидагилардан иборат:

эр-хотиннинг оилада, никогда мах,сулот, неъмат яратиш, ишлаб чикариш кобилиятидан келиб чикадиган нафликлар. Уларга конуний туFилган болалар, обру-эътибор, оила макоми ва х,оказолар киради;

- оила алох,ида уй хужалиги сифатида фао-лият юритиб, юкори унум ва самарали тарзда мах,сулот ва хизматлар ишлаб чикаради. Оила учун ишлаб чикарилган ва мавжуд мах,сулот х,амда хизматларнинг купчилиги ижтимоий, яъни жамоат неъматлари х,исобланади, чунки улар оиланинг барча аъзолари учун наф келтиради.

Бозор иктисодиёти шароитида оиланинг иктисодий роли мураккаб ва куп кирралидир. Оила уй хужалигини, оилавий

бизнесни юритиш, ишчи кучини такрор ишлаб чикариш, истеъмол талабини зарур да-ражада таъминлаш, инвестицион салох,иятни яратиш ва бошка куплаб масалаларни х,ал килиши лозим булади. Буларни инобатга ол-ган х,олда бозор муносабатлари тизимида оиланинг умумий иктисодий вазифаларини куйидагича ифодалаш мумкин:

- оиланинг янги эх,тиёжларини ва имкони-ятларини шакллантириш;

- оиланинг иктисодий вазифаларини амал-га ошириш учун зарур шароитларни яратиш ва ривожлантириш;

оиланинг ижтимоий-иктисодий мавкеини ошириш;

- оиланинг нормал маиший х,аёт кечириш шароитлари ва ижтимоий куллаб-кувватлашни таъминлаш.

Бу ерда оиланинг ижтимоий-иктисодий мавкеи тушунчаси интеграл курсаткич булиб, оилавий муносабатларда давлатнинг ижтимоий-сиёсий тузилиши хусусиятлари, унинг хукукий асослари, иктисодий ривож-ланиш даражаси, маданияти ва ижтимоий онгини узида ифодалайди.

Оила уй хужалигини юритиб, ресурслар бозорига ишчи кучи (мех,нат), капитал ва та-биий ресурслар, тадбиркорлик кобилиятини етказиб беради. Унинг эвазига иш х,аки, фой-да, фоиз, рента шаклида пул даромадлари оладилар. Бу даромадларни истеъмол ха-ражати сифатида ишлатиб, узларига керак-ли булган мах,сулот ва хизматларни харид киладилар. Шунингдек, оила тадбиркорлик билан шугулланиб, фирмалар ташкил килади. Оилалар ташкил килган фирмалар ресурслар бозорида иктисодий, ишлаб чикариш омил-ларини харид килиб, улар асосида мах,сулот ва хизматлар ишлаб чикарадилар х,амда уларни истеъмолчиларга сотадилар. Бозор иктисодиёти шароитида оила, аввалам-бор, инсон капиталини шакллантириш ва жамFаришнинг асосий буFини х,исобланади. Шу нуктаи назардан, оиланинг вазифаларини уч боскичда, яъни моддий асосни яратиш, таълим, инсон капиталини ишлаб чикариш ва реализация килишда куриш мумкин.

Биринчи боскичда оиланинг моддий асо-си яратилади. Бунда унинг оилавий бюдже-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4

Оиланинг инсон капиталини шакллантириш

билан боглик вазифалари

Инсон капиталини ишлаб чщариш учун нормал шароитларни яратиш

Оила бюджетный шакллантириш ва ишлатиш

Уй хужалигини юритиш

Инсон капиталини ишлаб чикариш

Фарзанд куриш

Социаллаштириш (ижтимоийлаштириш)

Рекреацион функция

Инсон капиталини руёбга чикариш

Бозор хужалигида якка тартибда катнашиш

Бозор иктисодиётида корпоратив шаклда к;атнашиш

Оилавий бизнесни ташкил этиш

>

Уй хужалигини юритиш

Инсон капитали харажатларини коплаш ва жамгариш

1-расм. Оиланинг инсон капиталини шакллантириш билан боглик, вазифалари

тини шакллантириш ва ундан фойдаланиш, уй хужалигини юритиш функциялари амал-га оширилади.

Иккинчи боскичда оила фарзандни дунё-га келтириш, тарбиялаш ва уни ижтимоий-иктисодий х,аёт кечириш шароитларига мос-лаштириш вазифаларини бажаради. Бунинг учун моддий ресурслар, мах,сулот ва хизмат-лар зарур булади.

Учинчи боскичда тадбиркорлик фаоли-яти ва мех,нат килиш оркали оила бозор хужалигида оила аъзоларининг индивидуал, яъни якка тартибда иштирок этишини таъ-минлайди, оилавий бизнесни ташкил эта-ди. Шунингдек, оила бозор иктисодиётида корпоратив шаклда х,ам иштирок эта-ди, уй хужалигини юритади, даромад ола-ди ва таксимлайди. Оиланинг барча функция ва вазифалари узаро боFлик булиб, инсон капиталини яратиш билан боFлик хара-жатларни коплаш, жамFаришга максадли йуналтирилган булади (1-расм).

Барча оилаларга хос булган умумий ва-зифа истеъмол вазифаси булиб, у уй рузFор хужалигини юритишни талаб килади ва

мех,нат ресурсларини тайёрлаш билан боFлик булади. Бу хужалик оиланинг умумий мулкига ва топган даромадига таянади. Юкорида ай-тиб утганимиздек, оила никох,дан бошланади. Бунда куёв ва келин томони иктисодий му-носабатларга киришади. Турмуш куришнинг уз харажатлари ва фойдаси булади. Харажат х,ам иктисодий, х,ам маънавий мазмунга эга. Иктисодий харажат бу турмуш куришнинг моддий пул сарфи булиб, келин ва куёвнинг узаро танишиши, уларни унаштириш, туйни утказиш, куда андачилик расм-русумларини утказиш, ёш оила мулкини шакллантириш харажатлари булиб, уни х,ар икки томон кутаради. Бу сарфлар микдори келишув асо-сида ва бах,оли кудрат белгиланади.

Моддий сарфлар оиланинг дастлаб-ки мулки уй-рУзFор асбоб- анжомлари ва жи^озларини ташкил этади. Булар узок давр ишлатиладиган мах,сулотлардан иборат булиб, оиланинг мулки х,исобланади. Оила мулки дастлаб улушбайчилик коидасига би-ноан (^ар икки томон х,иссасига караб) шак-лланса, сунгра оила умумий даромадининг жамFарилиши асосида купайиб боради. Оила

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4

куришнинг маънавий харажати - оила мажбу-риятининг зиммасига тушиши, суккабошлик давридаги эркинликни йукотиш, оила аъзо-лари раъйига караб иш килиш, яъни "озод-ликдан махрум" булишдир.

Оиланинг фойдаси шундаки, уй хужалигини юритиш унинг аъзолари уртасида таксимланиб, мехнат унуми ортади, чун-ки х,ар бир оила аъзоси маълум ишни бажа-ришга ихтисослашиб, уни яхши ижро этади. Суккабошликда хужалик юритиш 0Fир кеч-са, оилада бу иш енгил кечади. Оила истеъ-молида хам тежамлилик булади, чунки бир катор буюмлар биргаликда ишлатилади ва улардан самарали фойдаланиш мумкин.

Оила хонадонда эр-хотин ва болалар-нинг манфаатини уЙFунлаштиради, уларнинг саъй-харакатига умумий йуналиш беради. Шу боис рУзFор юритишнинг бир катор та-мойиллари борки, уларга риоя килиш керак булади.

Биринчи тамойил - оиланинг хатти-харакати барча оила аъзолари талаб эхтиёжини кондиришга буйсуниши талаб килинади.

Иккинчи тамойил - оиланинг иктисодий фаолиятига оид карори демократик асосда кабул килиниши керак. Агар бу карор оиланинг айрим аъзоси томонидан кабул килиниб ижро этилса, у холда хам бошка оила аъзо-ларининг манфаатларини кафолатлаши та-лаб килинади.

Учинчи тамойил - оила иктисодий рационализм коидасига риоя этиши керак, яъни оила уз фаровонлигини оширишнинг энг нафли йулидан бориши керак.

Туртинчи тамойил - альтернатив (мукобил) танлов коидасига амал килиш керак. Оиланинг эхтиёжи куп булади, лекин унинг топ-ган даромади чекланган холда булиб, хамма эхтиёжларни кондиришга етмайди. Шу боис, эхтиёжларнинг энг зарури танлаб олиниши ва улар кам сарф билан кондирилиши лозим булади.

Бешинчи тамойил - иктисодий компромисс (муросага келиш) коидасига амал килиш. Бунда оила аъзолари оила фаровонлигини ошириш учун ким нима иш килиши, кимнинг индивидуал эхтиёжини качон

кондириш х,акида бир карорга келиши ва уни х,амжих,атлик билан амалга ошириши талаб килинади. Оиладаги компромиссни уйнинг ёши улуFлари (ота, она, кайнота, кайнона, ака, опалар) хал этиши мумкин.

Олтинчи тамойил - оила даромадлари ва харажатларини режалаштириш, уларнинг бир-бирига мувофиклигини таъминлаб, оила бюджетидаги камомадга йул куймаслик. Ушбу тамойиллар оиланинг ах,ил ва барка-мол булишини, оила турмушини муттасил яхши булишини таъминлашга каратилади.

Узбекистонда амалга оширилаёт-ган ижтимоий-иктисодий ислохотлар ва иктисодиётни баркарор юкори суръатлар-да ривожлантириш натижасида ахоли тур-муш даражаси муттасил ошиб, оилаларнинг иктисодий асослари янада мустахкамланиб бормокда. Утган 22 йиллик мустакил тараккиёт даврида Узбекистон иктисодиёти 4,1 баробарга усди. А^оли жон бошига нис-батан усиш 3 баробардан зиёдни таш-кил этди. Бунинг окибатида а^олининг реал ялпи даромадлари жон бошига 8,2 баро-бар ошди. Бугунги кунда х,ар учта оиланинг биттаси шахсий енгил автомобилга эга. Хар 100 та оилага уртача 80 та холодильник, 146 та телевизор туFри келмокда. Шунингдек, ах,олининг кир ювиш машиналари, чангют-гич, микротулкинли печ, шахсий компьютер ва бошка зарур воситалар билан таъминла-ниш даражаси ортиб бормокда1. Ах,олининг истеъмол харажатлари 2013 йилда 2000 йил-га нисбатан 9,5 баробар ошди. Сунгги йил-ларда ах,оли жон бошига туFри келадиган энг мух,им озик-овкат ма^сулотлари буйича истеъмол х,ажми муттасил усиб бормокда. Мустакиллик йилларида гушт истеъмоли 1,4 марта, сут - 1,3 марта, сабзавот ва полиз

1 Каримов И.А. Амалга ошираётган ислох,отларимизни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти куриш -ёруF келажагимизнинг асосий омилидир. / Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 21 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маъру-заси. // "Халк сузи", 2013 йил 7 декабрь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4

махсулотлари - 2,6 марта, мевалар истеъмо-ли 6,4 марта ошди1.

Узбекистонда ахоли даромадлари ва турмуш даражасининг муттасил усиб, оилалар иктисодий асосларининг мустахкамланиб боришида мамлакатимизда юкори ва му-таносиб иктисодий усишнинг таъминлан-ганлиги, ишбилармонлик-бизнес юритиш учун амалий кулай шароитнинг яратилган-лиги, кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликни хар томонлама куллаб-кувватлаш ва раFбатлантириш, ижтимоий сохани ривож-лантириш, иш жойларини шакллантириш ва ахоли бандлиги, уй-жойлар куриш ва ахоли пунктларини ободонлаштириш, таълим-тарбия ва соFликни саклаш тизимини яна-да ислох этиш ва такомиллаштириш бора-сида амалга оширилаётган кенг куламли чора-тадбирлар мухим омиллар булиб хиз-мат килмокда.

Оила уз макомига кура бозор иктисодиёти шароитида иктисодий фаолият сохаларида турлича иштирок этади. Ишлаб чикариш билан бевосита уз номидан шуFулланувчи оилалар борки, улар оилада якка тартибда ишловчилар, оилавий дехкон ва фермер хужаликлари, кичик оилавий фирмалар, хунармандчилик корхоналаридан иборат-дир. Айни вактда шундай оилалар хам борки, уларнинг вакиллари турли фирма, кор-хона ва хужаликларда ёлланган ходим си-фатида ишлаб чикаришда катнашадилар, шу билан бирга майда тижорат билан хам шугулланадилар. Яна бир тоифа оилалар борки, улар бир вактнинг узида ишлаб чикаришда ва уз хужалигида мехнат килиб пул топадилар. Масалан, турли корхоналар-да мехнат билан банд булган ишчилар уз ёр-дамчи (томорка, дехкон) хужаликларида хам мехнат киладилар.

Мамлакатимизда оилавий тадбиркорлик-ни ривожлантиришнинг хукукий-меъёрий

1 Каримов И.А. 2014 йил юкори усиш суръатлари билан ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни сафарбар этиш, узини оклаган ислохотлар стратегиясини изчил давом эттириш йили булади. / Мамлакатимизни 2013 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2014 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маъруза. // "Халк сузи", 2014 йил 18 январь.

асосларининг яратилганлиги учун хам тад-биркорликнинг ушбу шакли кенг ривож топмокда. Бунинг натижасида оилалар даромадлари таркибида тадбиркорликдан оли-наётган даромадлар ахоли ялпи даромад-ларининг ярмидан зиёдини ташкил этмокда. Холбуки, Мустакил Давлатлар Хамдустлиги мамлакатларида бу курсаткич уртача 20-25 фоиздан ошмайди2.

Оилавий тадбиркорликнинг ахамияти кат-та. Биринчидан, у ахоли учун зарур булган махсулот ва хизматларни яратади, иккин-чидан, оиладаги ишчи кучини мехнат билан банд этиб, оилага уз- узини даромад билан таъминлаш имконини яратади. Оилавий тадбиркорликнинг бир катор афзалликлари борки, булар уни ракобатбардош килади:

1) оилавий тадбиркорлик кичик булгани сабабли катта капитал талаб килмайди, уни бошлаш учун пул топиш енгил булади;

2) оилавий тадбиркорлик оиланинг ихти-ёридаги кучмас мулкка таянади, у уйда юри-тилгани учун капитал курилиш ёки жойи ижарага олишни талаб килмайди;

3) оилавий тадбиркорлик оммавий ис-теъмол учун эмас, балки махаллий бозорда-ги сайланган истеъмолчилар учун ишлайди. Унинг бозори кичик булгани учун ракобатга кам йуликади;

4) оилавий тадбиркорлик купрок кул мехнатини талаб килувчи махсулот ва хизматларни арзон ишлаб чикаришга мослана-ди;

5) оилавий тадбиркорлик оиладаги бе-кор турган мехнат захираларига таянади, яъни бекалар, болалар ва кариялар кумагида юритилади, натижада иш кучи ёллаш зару-рияти камаяди.

Мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни, шу жумладан, оилавий тад-биркорликни молиявий куллаб-кувватлашга катта эътибор каратилмокда. Жумладан,

2 Каримов И.А. 2014 йил юкори усиш суръатлари билан ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни сафарбар этиш, узини оклаган ислохотлар стратегиясини изчил давом эттириш йили булади./ 2013 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2014 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маъруза. // "Халк сузи", 2014 йил 18 январь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4

2012 йил давомида кичик бизнес ва хусу-сий тадбиркорлик субъектларига ажратил-ган кредит маблаFлари хажми 5 трлн 346 млрд сумни (2011 йилга нисбатан 130%) таш-кил этди, шу жумладан: 48,5 млрд сум - касб-хунар коллежлари битирувчиларига уз биз-несини очиш хамда олинган замонавий би-лим ва куникмаларни амалиётга татбик этиш учун; 80,1 млрд сум - ёш оилаларга тадбиркорлик фаолиятини бошлаш ва ривожланти-риш учун; 618,0 млрд сум - хизмат курсатиш ва сервис сохаси ривожини янада куллаб-кувватлаш максадида кичик бизнес ва хусу-сий тадбиркорлик субъектлари учун; 491,7 млрд сум - аёлларни тадбиркорлик фаолия-тига кенг жалб этиш ва уларнинг фаолиятини ривожлантириш учун1 ажратилди.

Узбекистон Республикаси Президен-тининг 2014 йил 19 февралдаги "СоFлом бола йили Давлат дастури туFрисида"ги карорининг кабул килиниши оилада соFлом мухитни, унинг иктисодий ва маънавий-ахлокий асосларини мустахкамлашда мухим ахамиятга молик булди. Мазкур дастурда оилада мехр-окибат ва узаро хурмат мухити, юксак ахлокий ва маънавий кадриятларни баркарор килиш, ёш оилаларни моддий куллаб-кувватлаш, оналик ва болалик-ни мухофаза килиш, она ва бола саломат-лигини мустахкамлаш, хотин-кизларнинг уз иктидорларини руёбга чикаришлари учун зарур шароитлар яратиш, уларнинг кундалик рУзFор юмушларини енгиллаштириш каби биринчи даражали вазифалар белгиланган2.

Эндиликда, оиланинг ижтимоий-иктисодий асосларини янада мустахкамлаш, оилавий тадбиркорликни ривожлантириш учун куйидагиларни амалга ошириш максадга мувофик булади:

- иктисодиётни модернизация килиш ва ислох этишни изчил давом эттириш негизи-да баркарор иктисодий усишни таъминлаш асосида ахоли даромадлари ва турмуш дара-жаси хамда сифатини ошириб бориш;

1 Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2012 год. - Т., ЦЭИ, 2013. -С. 32; УзР Давлат статистика кумитаси маълумотлари.

2 Фарзандлари соFлом мамлакатнинг келажаги буюк-дир. // "Халк сузи", 2014 йил 22 февраль.

оила институтини мустахкамлаш максадида ёшларни оила куришга тайёр-лаш учун урта умумтаълим мактаблари-нинг юкори синфларида хамда урта махсус ва олий таълим муассасаларида оилага йи-гит ва кизларни боскичма-боскич тайёрлаш-га йуналтирилган махсус укув ва факультатив курсларни жорий этиш;

- оила иктисодиёти, уй хужалиги, оила молияси ва рУзFор юритиш асосларига баFишланган мавзуларни урта умумтаълим мактабларида укитиладиган иктисодий би-лим асослари фанлари укув режаларига ки-ритиш, ушбу фанлар буйича дарсликларни улар хисобига такомиллаштириш; иктисодиёт йунлашидаги олий ва урта махсус таълим муассасаларида "Микроиктисодиёт" фани до-ирасида "Оила ёки хонадон иктисодиёти", "Оилавий тадбиркорлик", "Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни бошкариш" каби махсус укув курсларини укитишни йулга куйиш; шахар ва туманларда никохдан утиш учун ариза берган йигит ва кизлар учун "Оила-рУзFор юритиш асослари" буйича махсус киска муддатли укув курсларини таш-кил этиш;

- никох туй маросимларини ихчамлаш-тириш ва окилоналаштириш хисобига ёш оиланинг дастлабки мол-мулки ва сармо-ясини шакллантиришда йигит ва киз ота-оналарининг узаро келишув асосида бахоли-кудрат иштирок этишлари;

- ёшлар фаолият киладиган ташкилот ва корхоналардаги мехнат муносабатларида ижтимоий шерикчилик тизимлари ривожла-ниб боргани сайин уларнинг ёш оилаларни моддий жихатдан куллаб-кувватлашдаги иш-тирокларини кенгайтириб бориш.

Шунингдек, бизнинг фикримизча, ре-спубликамизда оналикни ва болаликни мухофаза килиш ва "СоFлом она - соFлом бола" дастурларини амалга ошириш бо-расида тупланган тажрибалардан келиб чиккан холда, "СоFлом ва масъулиятли ота - мустахкам оила ва соFлом бола кафола-ти" тизимини ишлаб чикиш хамда амалиётга куллаш бугунги кунда долзарб ахамият касб этмокда.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Амалга ошираётган ислох,отларимизни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамияти куриш - ёруF келажагимизнинг асосий омилидир. / Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 21 йиллигига баFишланган танта-нали маросимдаги маъруза. // "Халк сузи", 2013 йил 7 декабрь.

2. Каримов И.А. 2014 йил юкори усиш суръатлари билан ривожланиш, барча мав-жуд имкониятларни сафарбар этиш, узини оклаган ислох,отлар стратегиясини изчил давом эттириш йили булади. / Мамлакатимизни 2013 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2014 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камасининг мажлисидаги маъруза. // "Халк сузи", 2014 йил 18 январь.

3. Абулкосимов Х.П., Халмуратова Г.П., Жуманиязова М.Ю. Узбекистонда хотин-кизларнинг ижтимоий-иктисодий ах,волини яхшилаш масалалари. - Т.,ТМИ, 2004.

4. Инсон тараккиёти. (Дарслик.) / И.ф.д., проф. КД.Абдурахмонов та^рири ости-да. - Т.: "Fan va teхnologiya", 2013.

5. Фарзандлари соFлом мамлакатнинг келажаги буюкдир. // "Халк сузи", 2014 йил 22 февраль.

6. Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2012 год. - Т., ЦЭИ, 2013.

7. Абулкосимов Х.П. ва бошкалар. Узбекистонда ах,оли турмуш даражасининг баркарор усиши. - Т.: "Akademiya", 2011.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.