Научная статья на тему 'Инсон фаровонлиги ва ривожланиш индекси, унинг жамиятдаги ўрни'

Инсон фаровонлиги ва ривожланиш индекси, унинг жамиятдаги ўрни Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1127
136
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЯИМ / ЯММ / ИФРИ / аҳоли фаровонлиги / жон бошига тўғри келадиган ЯИМ / камбағаллик / гендер тенгсизлик / таълим / соғлиқ / ҳаёт даражаси / интеллектуал салоҳият / ижтимоий фаровонлик / умр кўриш давомийлиги / истеъмол / даромад. / GDP / GNP / Human development index / GDP per capita / poverty / gender inequality / education / medicine / living standards / the intellectual potential / social sustainability / the life expectancy / consumption / income

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хасанхонова Н. И.

Мақолада аҳолининг ижтимоий иқтисодий ривожланиши билан боғлиқ асосий масалалар ёритилган, ижтимоий-иқтисодий ривожланиш индекслари таҳлили амалга оширилган. Шунингдек, индексларнинг қўлланилиш шароитлари ўрганиб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HUMAN DEVELOPMENT INDEX AND ITS ROLE IN SOCIETY

The article deals with current issues related to the development of the socio-economic potential of the population. Subjected to analysis the human development indices. The aspects of the use of indices of human development

Текст научной работы на тему «Инсон фаровонлиги ва ривожланиш индекси, унинг жамиятдаги ўрни»

Хасанхонова Н.И.

Тошкент молия институти "Ик,тисодиёт назарияси" кафедраси катта укитувчиси

ИНСОН ФАРОВОНЛИГИ ВА РИВОЖЛАНИШ ИНДЕКСИ, УНИНГ ЖАМИЯТДАГИ УРНИ

Сунгги йилларда жамиятнинг ицтисодий ривожланиши салоциятини урганишга цизициш ортди. Бу биринчи нав-батда, ижтимоий-ицтисодий йуналишга асосланган жами-ятда билим даражаси, унинг ишлаб чицариш цувватларини оширишга царатилган кадрларни тайёрлаш масаласи ва мамлакатнинг ицтисодий ривожланишига хизмат цилиши билан ботицдир. Иккинчи навбатда, янги узига хос ахбо-ротлашган жамиятда илмий билимлар, техниканинг юцори суръатда ривожланиши, мамлакатлар, давлат ва жамият уртасидаги куп тармоцли алоцалар ушбу мамлакатнинг ицтисодий ривожланиши йуналишига царатилгани бунинг аниц исботини курсатиб турибди.

Жамиятнинг иктисодий ривожланиши мамлакатнинг иктисодий-сиёсий усишининг асосий курсаткичларидан биридир. Ин-сон фаровонлиги ва ривожланиш индек-си (Нитап development ^ех, ИФРИ) - бу бир йил давомида ЯИМнинг ахоли жон бо-шига туFри келадиган улуши, ахолининг са-водхонлик даражаси, узок умр куриш да-вомийлигини бахолайдиган курсаткичдир. У стандарт улчов сифатида турли х,удудлар ва мамлакатлар х,аёти улчови хисобланади. Унинг натижалари илмий маколалар ва статистик тупламларда берилади. Бу индекс улчов сифатида биринчи бор 1990 йил по-кистонлик Махбуб ул-Хаким бошчилигида-ги иктисодчилар гурухи томонидан такдим этилган. Кейинчалик ИФРИнинг концептуал тузилиши Амар Сеннинг фаолияти туфайли ривожлантирилди.

Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 2012 йилда мамлакатимиз-ни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари х,амда 2013 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим усту-вор йуналишларига баFишланган Вазир-

лар Махкамасининг мажлисидаги маъруза-сида: "Узбекистонда амалга оширилаётган ислохотлар муваффакияти, ахоли турмуш даражаси ва х,аёт сифатини ошириш буйича эришилган ютуклар етакчи халкаро ташки-лотлар х,амда экспертлар хамжамияти томонидан кенг эътироф этилиб, холисона бах,оланмокда.

2012 йилда Буюк Британиянинг халкаро микёсда тан олинган Легатум институти узининг Фаровонлик ва ривожланиш индек-сида Узбекистонни дунё мамлакатлари ора-сида х,акли равишда 64-уринга киритгани эъ-тиборга лойикдир.

Ижтимоий фаровонлик, жумладан, умр куриш давомийлиги, оилаларнинг тинчлиги ва осойишталиги, ишсизлик даражасининг пастлиги, ижтимоий инфратузилмадан фой-даланиш даражаси буйича хам Узбекистон жах,он хамжамиятида узгалар хавас киладиган уринни мустахкам эгаллаб турибди"1.

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш. - Т.: "Узбекистон" НМИУ, 2013. -33-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

1-расм

Инсон камолоти индекси*

2-расм

Тенгсизлик шароитини х,исобга олган х,олда инсон камолоти индекси*

* Муаллиф томонидан ишлаб чик,илган.

Бу албатта х,ак,ли урин, чунки ахоли да-ромадлари 2012 йилда 17,5 фоизга, энг кам иш хаки 26,5 фоизга ошди. 2000 йил билан таккослаганда, реал даромад ахоли жон бо-шига 8,6 баробар купайди. Хисоб-китобларга кура, уртача иш хаки истеъмол саватчаси бахосига нисбатан 4 баробардан зиёд ошди. "Таълим сохасидаги ишларимизни сархисоб килар эканмиз, Франциядаги дунёнинг энг яхши бешта бизнес мактаби каторига кира-диган "Инссад" халкаро бизнес мактабининг 2012 йилги "Инновацияларнинг глобал индекси" маърузасида баён этилган маълумотлар-ни келтириш уринли, деб уйлайман. Маъруза Жахон интеллектуал мулк ташкилоти билан хамкорликда тайёрланган. Ушбу маърузада дунёнинг 141 мамлакатидаги инновацион ри-вожланиш комплекс тарзда тахлил килинган. Тахлилнинг асосий таркибий кисмларидан бири инсон капиталини ривожлантириш да-ражаси булиб, мазкур курсаткич буйича биз-нинг мамлакатимиз 35-уринни эгаллаган. Таълим тизимини ривожлантириш даражаси буйича эса Узбекистон - шунга эътибор бе-ринглар - дунёнинг 141 мамлакати орасида иккинчи уринни банд этган"1.

ИФРИни хисоблашда уч курсаткич хисобга олинади:

■ ЯИМнинг ахоли жон бошига туFри кела-диган кисми (АК.Ш долларида);

■ таълим, мамлакат ахолисининг саводхон-лик даражаси (2/3 нисбатда), х,амда таълим олаётганлар 6 ёшдан 23 ёшгача (1/3 нисбат-да);

■ уртача умр куриш даражаси, кутилаётган умр куриш давомийлиги.

Инсон фаолиятининг тахлилини олиб бо-рувчи ташкилотлар, жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти жамият ижтимоий-иктисодий ривожланишининг сифат ва мик-дор курсаткичлари тахлилини доимий равиш-да олиб бориб, тахлил оркали давлатларнинг ривожланиш даражасини кузатиб боради. ИФРИ курсаткичидан ташкари, илмий асос-ланган ва ишлаб чикилган яна бир катор курсаткичлар бор, улар:

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш. - Т.: "Узбекистон" НМИУ, 2013. -17-б.

■ инсон камолотининг ривожланиш ин-декси, узок умр, таълим, фаровон хаёт курсаткичлари оркали жамият ижтимоий-икти-содий ривожланиш даражасини тахлил килади;

■ соглик (узок, умр куриш) индекси, ахоли соFлиFи даражасини турли касалликларнинг ривожланиш даражаси, тугилиш, оналик улими курсаткичлари оркали тахлил килади;

■ таълим индекси, мамлакатда таълим олувчилар савияси даражасининг тахлилини амалга оширади;

■ ацоли даромадлари индекси, ахоли да-ромадларининг киёсий даражасини тахлил килади;

■ касбий таълим индекси, таълим олувчи-ларнинг иккинчи ва учинчи боскичи сифати-ни тахлил килади.

2010 йилгача бу курсаткичлар кенг кул-ланилди, бир катор жахон ташкилотлари то-монидан урганиб келинди. 2010 йилга келиб, ИФРИнинг бир катор камчиликлари, жумладан, ички табакалашув, гендер тенгсизлик инобатга олинмаганлиги сабабли, у куйидаги курсаткичлар билан тулдирилди:

- инсон камолоти индекси, ижтимоий-иктисодий табакалашувни урганиш (ИРИ, 1, 2-расмлар);

- гендер тенгсизлик индекси (ГТИ, 3- расм);

- камбагаллик даражасининг юкори ёки пастлигини аникловчи индекс (КЮПИ, 4-расм).

ИФРИнинг мазмунидан келиб чикиб, мам-лакатларнинг жуда юкори (42 мамлакат), юкори (43 мамлакат), уртача (42 мамлакат) ва паст (42 мамлакат) даражаси хисобга олинади. Human development index (ИФРИ)ни, шунингдек, Гуманитар ривожланиш индекси деб хам аташади2. Давлат узининг ривожи ва равнаки йулида кадрлар, ахоли соFлиFи, даромадлари масаласига алохида эътибор каратади, ижтимоий-иктисодий равнакни, ахоли тинчлиги ва фаровонлигини кадрлашга, улар юзасидан катор чора-тадбирлар, маъ-навий ва моддий ёрдамлар амалга оширишга доимо харакат килади.

2 Донателла Медоуз, Йорген Рандерс, Деннис Медоуз. Пределы роста: 30 лет спустя. — М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2012. —С. 353. 24-25 ст.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

3-расм

Гендер тенгсизлик индекси*

4-расм

Камбагаллик даражасининг юкори ёки пастлигини аникловчи индекс*

* Муаллиф томонидан ишлаб чик,илган.

Агар мамлакатда ИФРИ 80 ва ундан юкори булса, унда инсоний ривожланиш юкори кур-саткичга, 50 дан 79 гача - уртача, 50 дан паст булса, паст ривожланиш даражасига эга, деб хисобланади.

ИФРИга, шунингдек, ЯММнинг ахоли жон бошига туFри келадиган улуши, истеъмол саъватчаси, уртача яшаш даражаси, ЯММнинг ахоли уртасидаги таксимоти хам таъсир курсатади. Инсоннинг ижтимоий ривожла-ниши (улим, туFилиш, умр куриш даражаси ва бошкалар) иктисодий курсаткичлар каби киска вактда катта узгаришларни бермайди. Шунинг учун ЯММнинг усишини инсоннинг ижтимоий ривожланиши динамикаси билан солиштириб булмайди. Унинг динамикаси давлатнинг ижтимоий сиёсатига боFлик. Агар сиёсат ижтимоий йуналтирилган булса, унда ахоли турмуш даражаси юкори курсаткичларга эга деб хисобланади. Агар сиёсат ижтимоий йуналтирилмаган булса, унда ахоли орасида бойлар ва камбаFаллар орасидаги тенгсизлик кескин равишда булади, кашшоклик ахоли уртасида хатто купчилик кисмни ташкил этади.

Жахон инсоний салохияти рейтинги-да яхши уринни эгаллаш учун мамлакатда тиббиёт тизими, ахоли турмуш тарзи (улим сабаблари) ва жамиятда интеллектуал салохият (иктисодий маданият омили билан биргаликда) даражасини кутаришга эри-шиш лозим. Бу курсаткичлар мамлакатнинг ракобатбардошлигини курсатувчи курсаткичлар каторига киради.

XX аср охирига келиб, илм-фан ишлаб чика-ришда салмокли уринни эгаллади. Ривож-ланган мамлакатлар иктисодиёти, молиявий тизими, харбий ва сиёсий фаолияти илмий фундаментал изланишларга, ишлаб чикариш натижаси эса илмий махсулотга боFлик булиб колди. Жамият иктисодий тафаккурининг ри-вожланишида ИФРИда ахолининг саводхон-лик даражаси хамда урта ва олий маълумотли ахоли коэффициенти асосий уринни эгаллаб келмокда.

Интеллектуал салохиятнинг усиши, бир то-мондан, илм-фаннинг замонавий ва техник жихозланиш жихатидан хам харажат талаб

киладиган техника ва ускуналар (космик стан-циялар, радиотелескоплар, суперкомпьютер-лар ва бошкалар) билан таъминланишига, ик-кинчи томондан, илмий, техник, бошкарувчи ходимлар, мухандислар, турли сохаларда юкори малакали кадрларни тайёрлашга турт-ки булади. Юкоридагилар асосида биз, жамият интеллектуал салохияти тушунчасини инсоний, моддий ва молиявий ресурслар асосида илм ва таълим тизимида янги билим, технологик махсулот яратилишигача хизмат килувчи катлам сифатида тушунамиз.

Жахон тажрибасига назар ташлайдиган булсак, давлат ривожида илмий салохиятдан бепул фойдаланиш, ёки яхши тайёргар-ликка эга илмий ходимлардан фойдаланиш асосида (Америка иктисодиёти ми-солида) иктисодиётнинг таянч нуктасини шакллантириш, ёки мавжуд салохиятдан, миллий кадриятлардан келиб чикиб (Япония иктисодиёти мисолида) технологик янгила-ниш йулидан бормок лозим, деб айтишимиз мумкин. Лекин биринчиси хам, иккинчиси хам тарихий характерга эга курсаткичлардир. Ривожланган мамлакатлар каторида яхшилаб урнашиб олиш учун уз илмий салохиятини хамда техник ходимларни тайёрлашни йулга куйиш лозим.

Айтиш жоизки, илм ва таълим жамият-нинг иктисодий хаётийлик даврида ишлаб чикариш кучлари сифатида намоён булади. Чунки илм ва таълим ахолининг иктисодий фаоллиги шароитида интеллектуал ишчилар малакасини оширади ва кайта тайёрлай-ди. Жамиятнинг интеллектуал салохиятини кимматбахо бриллиант билан солиштирса булади, уларнинг фарки шундаки, бриллиант ювелир томонидан бахоланса, интеллектуал салохият жамиятдаги иктисодий тафаккур ва иктисодий маданият билан бахоланади.

Хар кандай курсаткични 0 ва 1 оралиFида-ги турли йиFиндилар холатидаги индекс х хо-латига келтириш учун куйидаги формуладан фойдаланилади1:

1 Бушуев В.В., Голубев В.С., Коробейников А.А., Селю-ков Ю. Г. Человеческий капитал для социогуманитар-ного развития. - М.: «ИАЦ Энергия», 2008. С. 46-47.

17.1 И Бельгия 0.897 (А 1)

18. — Австрия 0.895

19. ™ Сингапур 0.895 1А-7)

20.1 I Франция 0.893 (—) 21.4- Финляндия 0.892 (А 1)

22. Словения 0.892

Ц 1)

23.Испания 0.885 (—)

24.Ш Лихтенштейн 0.883 (Т16)

25.1 I Италия 0.881 (▼ 1)

26.—Люксембург 0.875 (▼ 1)

27.Ш Великобритания 0.875 (А 1)

28.^ Чехия 0.873 (▼ 1)

29.= Греция 0.860 (—)

30.— Бруней 0.855 (А 3)

31. Кипр 0.848 (—)

32. ■ Мальта 0.847 ( А 4)

33.1 I Андорра 0.846 (▼ 1)

34Эстония 0.846 (—)

35. tea Словакия 0.840 (—)

36. ■ Катар 0.834 (А 1)

37. = Венгрия 0.831

1. its Норвегия 0.955 (—)

2. йД Австралия 0.938

(-)

3. Ш США 0.937 (А 1)

4. » Нидерланды 0.921 (▼ 1)

5. Германия 0.920 (А 4)

6. ШЯ Новая Зеландия 0.919 (Т 1)

7. I ■ Ирландия 0.916 (-)

8. SS Швеция 0.916 (А 2)

9. П Швейцария 0.913 (А 2)

10. • Япония 0.912 (А 2) 11.1*1 Канада 0.911 (▼ 5)

12. Ж Республика Корея 0.909 (А 3)

13. Д Гонконг 0.906 (—) 14.5В Исландия 0.906

15-ии Дания 0.901 (А 1) 16. -S- Израиль 0.900

_(А1)_

II

38. Г1 Барбадос 0.825 (Т5)

39. м Польша 0.821 (—)

40.^ Чили 0.819 (А 4) 41 .м Литва 0.818 (Т 1) 42.С ОАЭ 0.818 (Т 12) 43.0 Португалия 0.816

(Т2)

44.= Латвия 0.814 (▼ 1)

45. Аргентина 0.811

(-)

46. ЕД Сейшельские Острова 0.806 (А 6)

47. = Хорватия 0.805 (▼ 1)

48....

49. М Россия 0.788 (А 11)

х индекс =

х - min( х) max( х) - min( х)

(II) =

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ln(GNIpc) - ln(163) ln(108211) - ln(163)

2. Таълим индекси:

(EI) =

V MYSIx-EYSI - 0 0,951 - 0

Уртача таълим олиш давомийлиги индекси:

(MYSI) =

MYS - 0 13,2 - 0

Кутилаётган таълим олиш давомийлиги

индекси:

Бу ерда min(x) ва max(x) лар урганилаётган мамлакатларнинг минимал ва максимал кур-саткичлари х,исобланади.

Инсон фаровонлиги ва ривожланиш индекси (ИФРИ)ни аниклашда, юкорида айтил-ганидек, уч курсаткич асос килиб олинади: 1. Ах,оли даромадлари индекси:

(EYSI) =

EYS - 0 20,6 - 0

3. Уртача умр куриш давомийлиги:

(LEI) =

LE - 20 83,2 - 20

ИФРИ юкоридаги уч индекснинг уртача геометрик йиFиндисига тенг:

HDI = 3 LEI х EI х II,

бу ерда: LE — кутилаётган х,аёт давомийлиги; MYS — ах,олининг уртача таълим олиш давомийлиги (йил);

EYS — таълим олаётган ах,оли сони; GNIpc — ЯИМнинг ах,оли жон бошига туFри келадиган кисмининг истеъмолчилик сарфла-ри (АК.Ш долларида).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

CyHrrii MOPM 6ytfuma pacMutf MatnyMOT 14 MapT 2013 Miimfla MexiiKO max,pM,ga TaKAiiM этм.п,цм. By x,mco6ot 2012 mm- 15 HOfl6pga mm-fiimraH cTaTicTiK MatnyMOTnap acociga TaMep-naHflu. 1-xagBa^ga w^opi UHgeKcra эгa 6ynraH MaMnaKaTnap pyMxaTii KenTiipiimraH1.

Xe^ ^a^OH 6ipopTa iHgeKc xaMiimTHUHr mKtucoamm Ta^aKKypu pi/BOx-aHim flapaxacu-Hii Ty-iiK O4i6 6epOnMaMflu, ^yHKi 6yHii aManra Omupumfla an6arra 6iip KaTOp MyaMMOnap Ty-pagi. KyMuflarunapHU MOPMHumr acOcutf KaM-mimMKnapu ge6 KypcaTiim MyMKiiH:

■ экonoгuк OMinnapHiHr iiHO6aTra OniiHMac-nuru;

■ mhcoh MatHaBiM Ba Matpu^utf piBOxna-

Hiim xapaeHUHUHr iiHO6aTra OnuHMacnuni;

■ Typni KypuHumflaru MaMnaKaTnapHiiHr Min-niM piBOxnaHim AapaxanapuHiiHr 6ax,O-naHMacnuri.

LUy 6inaH 6iipra, BpaMH KannaHHiiHr2 ^UKpi-^a, 6OmKa KypcaTKumnap MaBxyg 6ynraH xpnfla, ax,Onu caBOflci3 6ynca, MOPM KypcaTKiimM 0,666 UHgeKc KypuHumuHi Onagi. Arap 6y KypcaTKiimHM KyTapaMU3 gecaK, MaMnaKaT ax,OnucuHMHr x,aM-MaciHi Tana6a cu^aTuga Ka6yn KunumiMU3 -o-3um 6ynaflu. By x,OnaTHU x,aM MOPMHUHr acOciiM KaM^unuru ge6 atfTiim MyMKiiH.

Y36eKicTOH MHTenneKTyan pi/BOx-aHim mh-fleKcufla 114 ypiHga, ypTa^a piiBOxnaHraH gaB-naTnap KaTOpiga 0,654 UHgeKc 6inaH Typu6flu. mctuk-o- Munnapifla MaMnaKaTUMUBfla ypTa^a yMp Kypim gapaxaci 66 emgaH 73,5 emra y3aM-gu. ByryHri KyHga ypTa Maxcyc, Kac6-x,yHap Tat-niMi TU3UMU 6yFUHuga 1,7 MunniOHflaH 3ieA yKyB^i TatniM O-MOKga. 1537 Ta ypTa Maxcyc, Kac6-x,yHap TatniMi Myaccacacuifla 214 Ta MyHanim Ba MyTaxaccucnuK 6ytfuma Kagpnap TaMepnaHMOKga. BuTupyB^unapHi im 6inaH TatMiHnam KaTtiiM Ha3OpaTra OniiHraH. 2012 Mini KOnnexnapHi TyraTraH 450 MiHrgaH OpTiiK

1 HDR 2013 - Confidential. Apxi/iBi/ipOBaHO M3 nepBO-McTOMHMKa 21 MapTa 2013 rOga. npOBepeHO 17 MapTa 2013 rOga.

2 Against the Human Development Index, Bryan Caplan | EconLog | Library of Economics and Liberty.

битирувчи иш билан таъминланди, уларнинг 43 фоизи узлари ишлаб чикариш амалиётини утаган корхоналарга ишга жойлашдилар3.

Урта махсус, касб-хунар таълими тизими томонидан олиб борилган фаолият тахлили шуни курсатадики, 2011-2012 укув йили-да мамлакатимиз касб-хунар коллежларини муваффакиятли якунлаган 501477 нафар бити-рувчининг карийб 80 фоизи иктисодиёт ва иж-тимоий хаётнинг турли сохаларида уз мехнат фаолиятини бошлаган4.

Юкоридаги маълумотлар асосида, ИФРИ курсаткичи буйича куйидагиларни таклиф килиш мумкин:

■ ЯИМнинг ахоли жон бошига туFри кела-диган улушини мамлакат истеъмол саъватчаси билан таккослаб бориш;

■ ИФРИ курсаткичига ишсизлик даражасини хам киритиш максадга мувофик булади. Чунки ахоли иктисодий турмуш даражаси, фаровон-лик ахолининг иш билан бандлигига ва, пиро-вард натижада, юкори суратга эга ялпи талаб-нинг вужудга келишига сабабчи булади;

■ ахоли саломатлиги курсаткичини тибби-ёт ва ахоли тинчлиги билан боFлик куролли кучларга сарф-харажатлар билан биргаликда тахлил килиб бориш.

ЯММнинг ахоли жон бошига туFри келади-ган кисми жахонда охирги икки асрдан бери бир неча бор усди ва усиб келмокда. Бу жа-раён Узбекистонда хам кузатилиб келинмокда. Демак, мамлакатнинг уз фаровонлиги ва ри-вожланиши йулидаги изланишлари хали нихоясига етмаган. Уларни янада бойитиш ва келажак авлод учун хизмат киладиган маса-лаларни кутариб чикиш мутахассисларнинг асосий вазифаси хисобланади.

3 Маткурбонов К. Кадрлар тайёрлаш миллий модели дунё тажрибаси ва миллий хусусиятларимизни узида мужассам этган узига хос ноёб ходиса. // "Маърифат", 2013 йил 6 февраль, №11.

4 Бурхонов У. Уз бизнесига эга ёшлар юртимизнинг истикболдаги тараккиётига муносиб хисса кушади. // "Маърифат", 2012 йил 7 ноябрь, № 88.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислох,отлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш. - Т.: "Узбекистон" НМИУ, 2013. -64-б.

2. Донателла Медоуз, Йорген Рандерс, Деннис Медоуз. Пределы роста: 30 лет спустя. - М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2012. -С. 353.

3. Бушуев В.В., Голубев В.С., Коробейников А.А., Селюков Ю.Г. Человеческий капитал для социогуманитарного развития. — М.: ИАЦ "Энергия", 2008. -С. 96.

4. Against the Human Development Index, Bryan Caplan | EconLog | Library of Economics and Liberty.

5. Маткурбонов К. Кадрлар тайёрлаш миллий модели дунё тажрибаси ва мил-лий хусусиятларимизни узида мужассам этган узига хос ноёб х,одиса. // "Маърифат", 2013 йил 6 февраль, №11.

6. Бурбонов У. Уз бизнесига эга ёшлар юртимизнинг истикболдаги тараккиётига муносиб х,исса кушади. // "Маърифат", 2012 йил 7 ноябрь, № 88.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.