Научная статья на тему 'ИНСОН АХЛОҚИЙ-ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТИНИ ФАЛСАФИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

ИНСОН АХЛОҚИЙ-ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТИНИ ФАЛСАФИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
34
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АХЛОқИЙ НОРМАЛАР / ГЛОБАЛ ЭКОЛОГИК БАРқАРОРЛИК / МИЛЛИЙ ВА УМУМИНСОНИЙ АҲЛОқИЙ НОРМАЛАР / қАДРИЯТ / ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТ / ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Расулова Ш.А.

Ушбу мақолада экологик муносабатлар глобаллашувининг маънавий -ахлоқий жиҳатлари илмий асосда таҳлил килинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MAN-ECOLOGIST-ENTONIC PHILOSOPHICAL CULTURE

In this article contains a scientific analysis of the moral and ethical aspects of the globalization of environmental relations.

Текст научной работы на тему «ИНСОН АХЛОҚИЙ-ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТИНИ ФАЛСАФИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

УДК. 1.17.4/7

Расулова Ш.А.

Фаргона политехника институты

ИНСОН АХЛОКИЙ-ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТИНИ ФАЛСАФИЙ

ЖИХДТЛАРИ

Аннотация: Ушбу мацолада экологик муносабатлар глобаллашувининг маънавий -ахлоций жщатлари илмий асосда таулил килинган.

Таянч сузлар: Ахлоций нормалар, глобал экологик барцарорлик, миллий ва умуминсоний аулоций нормалар,цадрият,экологик маданият,экологик таълим-тарбия.

Rasulova G.A.

Ferghana Polytechnic Institute

MAN-ECOLOGIST-ENTONIC PHILOSOPHICAL CULTURE

Annotation: In this article contains a scientific analysis of the moral and ethical aspects of the globalization of environmental relations.

Key words: Ethical norm /global environmental stability/ national and universal norm of ethics; value; ecological culture; ecological education.

Инсониятнингтарихий ривожланиш тажрибалари бир ижтимоий-сиёсий тузумдан бошкасига утиш даврида "табиат-жамият-инсон" муносабатларида хам анъанавийлик ва ворисийлик уртасида узилишлари руй беришини курсатиб берган. Хусусан, иктисодий ва сиёсий хаётнинг бекарорлашуви бевосита экологик муносабатларда хам кузатилади. Лекин, экологик муносабатлар глобаллашуви бу жараённи бошкаришни маънавий -ахлокий жихатдан такомиллаштиришни талаб килади.

Экологик ахлок нормаларининг "табиат-жамият-инсон" муносабатларини окилона бошкаришдаги ролини тушуниб олиш учун мухим фалсафий ахлокий тушунча булган кадриятлар билан муносабатини кисман куриб утиш максадга мувофик. Кадриятлар — жамият ва шахс маданий ривожланишини тартибга солувчи мухим омиллардир. Шунинг учун хам бу масала файласуфлар, социологлар, антропологлар ва психологлар томонидан диккат билан урганиб келинади.

Якин кишиларига мухаббат хисси хар кимга хам ато этмаган, бундай туйгуни тарбиялаш жуда мураккаб ва сердиккат вазифа, шунингдек табиатга мухаббатни тарбиялаш уз-узига нисбатан муносабатни билдиради, инсон экологик ахлоки ва маданиятининг мохияти хам ана шунда.

Инсоннинг экологик маънавий-ахлокий масъулияти унинг атрофдаги табиий мухитда канчалик ахлокий фаолият курсатяпти-ю кандай феъл — атворга асосланаяпти, у табиат умуммиллий ижтимоий бойлик эканлигини

англайдими, узини табиатга булган муносабатини инсонийлик тамойиллари асосида бошкара оладими, деган масалаларга келиб такаламиз.

Юкоридаги муаммоларнинг ечими инсонда экологик ахлокий маданиятни шакллантириш мезони хисобланади. Инсоннинг табиатга ахлокий муносабати унинг кундалик фаолиятида аникланади. Айни пайтда хар бир шахснинг ахлокий-экологик фаолияти жамиятнинг максад ва вазифалари воситасида белгиланади. Шу ерда экологик ахлок нормаларининг илмий-методологик конценциясини ишлаб чикиш ва ундан амалиётда фойдаланиш зарурияти келиб чикади. Демак, экологик ахлок нормалари муайян илмий-методологик тизимга асосланиши керак, бу хол табиатга нисбатан кадриятли муносабатни шаклланишига ва ижтимоий-ахлокий нормаларнинг карор топишига хизмат килади. Этика фанига доир классик адабиётларда одамларнинг узаро муносабатларида юз бераётган хатти -харакатлар назарда тутилади. Кискартириб айтилган бу тушунчани, кенгайтирилган холда каралса одамни табиатга булган муносабати, хатти -харакати хам ахлокийлик, ахлокий экологик маданият билан бевосита богликлигини курамиз. Ахлокий экологик маданиятни амалга оширишда инсоний сифатларни шаклланишини доимо хисобга олмок керак. Шахс узидаги инсоний сифатларни уз кобигига беркитиб олмаслиги, жамиятдан ажралиб колмаслиги аксинча ижтимоий-яратувчилик, ахлокий-экологик фаолятига сафарбар этиши, яъни ижтимоий шахс сифатида гавдаланиши шарт. Юкорида айтиб утилганидек, инсон уз мохиятига кура, ижтимоий. Шунинг учун шахс тушунчаси ижтимоий шарт-шароитлар, ижтимоий мазмун, ижтимоий фаолият билан характерланади, уни ижтимоий позицияси ва кузлаган максади бахоланади. Шахсни хамма вакт юкори даражадаги фаоллик ва ижодийлик ажратиб туради. Шунгакура, униинсонийликмохиятиномоёнбулади, кобилиятиваталантиюзагачикади.

Шахс экологик ахлокий маданияти, унинг табиатни мухофаза килиш фаолияти давомида шаклланади, бу хусусият жамоада, ижтимоий гурухда, оилада, уртоклар даврасида вужудга келиб, узига хос микромухитни ташкил этади, унда объективлик ва субъективлик, мохият ва мохиятли булмаган, зарурий ва тасодифий омиллар бирлиги намоён булади. Ахлокий маданият экологик маданиятни тобора мукаммаллашиб боришини таъминлайди. Шу маънода айтиш мумкинки, инсон олами уни ураб турган атроф -мухит оламидир, шундай экан шахсни табиатга булган муносабати ахлокий тус олмоги зарур, демак экологик ахлок ва маданият инсоннинг маънавий камолоти билан узвий богланиб кетади.

Чунончи, Узбекистонда фукаролар хамда жамоатчилик ижтимоий фикрининг ахволи ва уни урганиш экологик ахлок даражасини тадкик этишда мухим ахамиятга эга. Биз куриб чикаётган маънода у, экологик ахлок ва маданиятга катта эътибор берилаётгани, табиий мухитга етказилаётган зиён оммавий ахборот воситалари томонидан фош килинаётгани билан характерланади. Бу уринда жамоатчилик фикрини урганиш ва инобатга олишга алохида эътибор бермок зарур. Чунки биринчидан, жамоатчилик

фикри алохида шахс, гурух ёки муайян ижтимоий катламлар нуктаи назаринигина эмас, балки бутун жамият хохиш - иродаси, кайфияти, максад ва интилишларини узида ифода этувчи ижтимоий ходисадир.

Жамоатчилик фикри узбекларда аввало махалладан бошлаб шакллана боради. Махалла, асосан узбек халкига, миллатига хос ноёб ва бетакрор ижтимоий ходисадир. Махалла хаёти борликдир. Унинг мухим роли шундаки, махалла инсонда табиий мухитга асраб-авайлаб муносабатда булиш туйгусини болаликдан сингдиради. Бу жихатдан Караганда, "Узбекистон чинакам мустакилликни кулга киритгач, узбек халкининг тарихий анъаналари тикланмокда ва жумладан, узини-узи бошкаришнинг хозир янги мазмун касб этган махалла сингари демократик органини тиклаш учун барча даражада чоралар курилмокда"

Шундай килиб, ахлокий-экологик маданиятни методологик асосини бир бутун фалсафий таълимот ташкил килади. Умумлаштириб айтганда бу фалсафий таълимотнинг асоси табиатга нисбатан инсоний муносабат, атроф -мухитга нисбатан юксак даражадаги, мехр-мухаббатга асосланган фаолиятдан иборат. Бу уз мохияти билан табиат ва жамият, инсон ва табиат уртасидаги муносабатларни монандлиги, узаро уйгунлигини билдиради. Бу хакда этика назариясига асос солган антик дунё файласуфлари (Эпикур ва б.) ёзиб колдирганлар. Табиат билан монанд холда шахсни узи жисмоний, ижтимоий ва маънавий жихатлардан такомиллашиб боради. Демак, экологик ахлокий онг ва маданиятни ижтимоий онг шакллари билан боглик равишда ривожлантириш мухим ахамиятга эга булиб, бу кишиларнинг ижтимоий-экологик хатти-харакатлари хамда кадриятларга нисбатан муносабат принципларининг ифодаси сифатида намоён булади, "инсон -табиат-жамият" уртасидаги уйгунликни ифодалайди.

Адабиётлар:

1. Расулева Г. С позиций социобиологии. //Экологический вестник. — 1999. -№ 5-б. — С. 31-33.

2. Чориев С. Экологиксиёсатвашахсбаркамоллиги. //Экологический вестник. — 1999. — № 1-2. - С. 9.

3. Абдуллаев З. Экологические отношения и экологическое сознание. — С. 17-41.

4. Мадаминов А. THE ROLE OF POLITICAL AND TECHNOLOGICAL MEANS IN THE PROCESS OF POLITICAL COMMUNI-CATION. ACADEMICIA An International Multidisciplinary Research Journal (Double Blind Refereed & Reviewed International Journal). Vol. 10, Issue 4, April 2020.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.