Научная статья на тему 'ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

2458
256
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Экологик маданият / экологик тарбия / экология / экологик ва нафосат тарбияси / оилада экологик тарбия / табиатга нисбатан муносабат / «инсон-табиат-жамият» тушунчалари / атроф-муҳит муҳофазаси / етук шахс / экологик билим / ижтимоий муносабатлар / Ecological culture / ecological upbringing / ecology / ecological and delicate upbringing / ecological upbringing in the family / attitude to nature / concepts of "human-nature-society" / environmental protection / mature person / ecological knowledge / social relations.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Умидбек Хаитбаевич Адамбаев, Дустмурод Эргаш Ўғли Джораев

Экологик маданиятни ривожлантиришда биринчи босқичда ѐш авлодни оиладан бошлаб тарбиялаш, сўнгра уни янада юксалтириш учун ўрта таълим мактабларида табиатга нисбатан муносабат, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, кўкаламзорлаштитриш ва ободонлаштириш ишларида қатнашиш, ўсимлик ва ҳайвонот дунѐсини асраш каби мақсадлар сари тарбиялаш ва таълим бериш

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ECOLOGICAL CULTURE AND ITS FORMATION

The first step in the development of ecological culture is to educate the younger generation from the family, and then to raise and educate them in secondary schools for such purposes as attitude to nature, participation in environmental protection, landscaping and protection of flora and fauna.

Текст научной работы на тему «ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

ЭКОЛОГИК МАДАНИЯТ ВА УНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

Умидбек Хаитбаевич Адамбаев

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институт укитувчиси

Дустмурод Эргаш уFли Джораев

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институт талабаси

АННОТАЦИЯ

Экологик маданиятни ривожлантиришда биринчи боскичда ёш авлодни оиладан бошлаб тарбиялаш, сунгра уни янада юксалтириш учун урта таълим мактабларида табиатга нисбатан муносабат, атроф-мухитни мухофаза килиш, кукаламзорлаштитриш ва ободонлаштириш ишларида катнашиш, усимлик ва хайвонот дунёсини асраш каби максадлар сари тарбиялаш ва таълим бериш.

Калит сузлар: Экологик маданият, экологик тарбия, экология, экологик ва нафосат тарбияси, оилада экологик тарбия, табиатга нисбатан муносабат, «инсон-табиат-жамият» тушунчалари, атроф-мухдт мухофазаси, етук шахс, экологик билим, ижтимоий муносабатлар.

ECOLOGICAL CULTURE AND ITS FORMATION

ABSTRACT

The first step in the development of ecological culture is to educate the younger generation from the family, and then to raise and educate them in secondary schools for such purposes as attitude to nature, participation in environmental protection, landscaping and protection of flora and fauna.

Keywords: Ecological culture, ecological upbringing, ecology, ecological and delicate upbringing, ecological upbringing in the family, attitude to nature, concepts of "human-nature-society", environmental protection, mature person, ecological knowledge, social relations.

КИРИШ

Экологик маданият- бу атроф мухит тугрисида чукур билимга, табиатни асраш туйгусига эга булиш, усимликлар хамда хайвонларга нисбатан гамхурлик курсатиш, табиат захираларидан окилона фойдаланиш, уларни купайтириш борасида кайгуришга

February, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

125

каратилган амалий фаолиятнинг юксак курсаткичидир. Ана шу хислатларни узида акс эттира олган инсонни экологик тарбия эгаси деб аташ мумкин.

Оилада экологик таълим ва тарбия беришдан максад - бу инсонни табиатга кадам куйган вактдан бошлаб, бутун хаёти давомида табиатдан онгли равишда фойдаланишга, психологик, ахлок - одоб юзасидан халкимизни асл ёш авлодларининг табиатга хурмат ва эътибор билан карайдиган урф - одатларини, удумларини тарбиялаш, табиий бойликларини купайтириш, богу - роглар, гулзорлар ташкил килишга ундашдан, унинг калбида яхши хислатлар уйготишдан иборатдир.

Экологик тарбиялаш жараёнида ёшлар табиат бойликларини тежаб -тергашга, табиатни мухофаза килишга ургатила борилади.

Экологик тарбиянинг асосий максади жамият кишиларини экологик жихатдан саводхонлигини маданиятини ошириш, шундай экологик маданиятли, таълим - тарбияли кишиларни сайъи харакати билан табиатни мухофаза килиш, озода - тоза саклаш, хайвонот, кушлар, усимликларга мехр уйготиш оркали табиатни нарсаларини парваришлашдир.

Инсоннинг кандай киши булиб етишиши куп жихатдан оиладаги тарбияга, ота-онанинг масъулиятига бола тарбиясининг умумий конуниятларини яхши билиб, хаётда уларга канчалик амал килишига хам боглик. Ота-оналар уз болаларининг тарбияси учун жамият олдида жавобгардирлар. Ота-оналар уз болаларининг асосий тарбиячилари хисобланадилар. Шунинг учун улар фарзандларини уз халкининг энг яхши урф-одатлари ва оилавий анъаналари рухида олийжаноб фазилатли, билимдон, экологик маданиятли шахс килиб тарбиялашлари лозим.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бугунги болалар каерда яшашидан катъий назар, доимий равишда ижтимоий, сиёсий, экологик, илмий, техникавий ва индустриал сохалардаги узгаришлар билан тукнаш келишларига тугри келади. Боланинг ривожланиши ва усиши узлуксиз давом этадиган жараёндир. Бу даврда унинг шахс сифатида шаклланиши, илк бор оламни атрофидаги ашё ва буюмлар оркали англаб, ундан узича маъно топишга интилиши, кизикиш ва хиссиётлари ривожланишини кузатамиз. Хдётнинг хар бир даври, ривожланиш хусусиятлари ва эхтиёжларига кура узига хос боскичларга эга. Боланинг усиб, улгайишида мактабгача булган даврни шулар сирасига киритиш мумкин. Болалар оханграболи олам хисобланиб, жуда тез усиш,

February, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

126

ривожланиш ва узгаришлар ичида яшайдилар. Бу фарзанд тарбиясида айнан шу палла канчалик ахамиятли эканининг яна бир исботидир. Х,ар бир оилада дунёга келган бола-ёш авлод давлат уртага куйган максадларни амалга оширишда фидокорлик, мехнатсеварлик билан хизмат киладиган шахс сифатида камол топтирилиши лозим. Узбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек: "Оила хаётнинг абадийлигини, авлодларнинг давомийлигини таъминлайдиган, мукаддас урф- одатларимизни саклайдиган, шу билан бирга, келажак насллар кандай инсон булиб етишишига бевосита таъсир курсатадиган тарбия учоги эканини тан олишимиз даркор". Демак, оилада экологик маданиятни шакллантириш учун болаларга истеъмолдан ортикча сув жумраклардан окишига йул куймаслик, сув хавзаларини ифлослантирмаслик, ахлатни дуч келган жойга тукмаслик, турар жойларни озода саклаш, кучат ва гулларни синдирмаслик хамда уларни экиш, хайвонларга гамхурлик килиш, кушларни парваришлаш, хонадон ва хиёбонларни гулзорга айлантириш каби харакатларни амалга ошириш экологик маданиятлиликнинг энг оддий куринишлари хисобланган тушунчаларни сингдириб бориш зарур.

Узбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А.Каримовнинг Иккинчи чакирик Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг биринчи сессиядаги маърузасида куйидагилар белгиланган: «Биз иктисодий лойихаларни, биринчи галда, минтаканинг бой табиий захираларидан, энергетика ва сув манбаларидан фойдаланиш, транспорт коммуникациялари, газ ва нефть тармокларини барпо этиш, экологик муаммоларни хал килиш каби сохаларга тегишли аник лойихаларни яратиш ва амалга ошириш борасида куч ва имкониятларимизни бирлаштиришимиз лозим». [1]

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 27 майдаги «2013-2017 йилларда Узбекистон Республикасида атроф-мухит мухофазаси буйича харакатлар дастури тугрисида»ги 142-сонли карори кабул килинган.

Истиклол йилларида Президентимиз ташаббуси билан мамлакатимиз таълим тизимида амалга оширилаётган ислохотлар уз самарасини бермокда. Хусусан, урта бугин мутахассисларига булган эхтиёжни кондириш, умумтаълим мактаб битирувчиларини касб-хунар коллежлари ва академик лицейларда укитиш билан тулик камраб олиш, олий таълим муассасаларининг моддий-техника базасини янада мустахкамлаш хамда укув жараёни сифатини ошириш билан

боглик амалга оширилаётган тадбирлар таълим тизимида олиб борилаётган ислохотларнинг туб мазмун-мохиятини ташкил этади. Дархакикат, таълим тизимидаги изчил ислохотлар укитиш сифати ва мазмунини юксалтирибгина колмай, талабаларда экологик маданиятни шакллантиришга хам хизмат

килади. Экологик меъёрларни билиш ёш авлод учун мухим ахамият касб этади. [2]

Х,ар кайси тарихий даврларда хам инсонларнинг табиатга булган муносабатлари мавжуд булган. Шарк мутафаккирлари асарларида халоллик, поклик, атроф- мухитнинг тозалиги ва табиатни севиш хислатларига ахамият берилган. Ватандошимиз Ибн Сино «Табиатда губор булмаганда инсонлар умри янада узайиши» хакидаги назарияни илгари сурган. Чех педагоги Я.А.Коменский XVII асрда таълим жараёнининг мохиятини илмий асослашга уринди. Аллома боланинг аклий, жисмоний усишини табиат конуниятига мувофик келиши гоясини асослаган.[5]

XVIII асрда француз олими Жан Жак Руссо хам инсоннинг табиат ва жамиятдаги урни хакидаги фалсафий гоялар асосида таълим мохиятини очиб беришга харакат килган. Унинг фикрича, таълим жараёнининг мохияти боланинг атроф-мухитни билишига асосланади.[7]

Экологик ва нафосат тарбиясининг воситалари укувчиларни гузалликни севиш рухида тарбиялаш максадида турмуш, табиат, санъат гузаллиги ва болаларнинг бадиий фаолиятини ташкил этишга йуналтирилган педагогик жараёнда кулланилувчи омиллар саналади. Табиат, мехнат, инсоний муносабатлар экологик тарбия воситасидир. Табиат экологик тарбиянинг мухим манбаидир. К.Д.Ушинский табиатни ёш авлод эстетик туйгуларининг ривожланишига чукур таъсир курсатадиган ажойиб тарбиячидир, деган эди. Саёхат, сайр, табиатга багишланган санъат асарларини урганиш мазкур йуналишдаги анъанавий фаолиятлардир. Бирок табиат ичида булишнинг узи етарли эмас. Табиатдаги гузалликни кура билиш, хис этиш лозим. Бундай кобилият аста-секин ривожланиб боради. Сайр, экскурсия хамда мактаб тажрибавий ер майдончасида ишлаш пайтида укитувчилар эътиборни табиат бойликларига, унинг шаклидаги мукаммалликларга каратиш нафосат, табиатни севиш эхтиёжигина булмай, шунингдек, уни эхтиётлашдан хам иборатлигини укувчиларга тушунтириб боришлари лозим. [6]

Хрзирда конун фукароларнинг экологик маданиятини тартибга солувчи бирдан-бир ижтимоий восита эмас, айни махалда хар бир фукаронинг экологик тарбиясига ёрдам

берадиган расмий маънавий кучдир, деб тушунамиз. Фукаролар Конституция ва конунларга риоя килишга, шунингдек, атроф-мухитга эхтиёткорона муносабатда булишга мажбурдирлар. Талабаларда эко- логик тарбияни шакллантириш жараёнида факат конунларни укитишнинг узи етарли булмайди. Бунда экологик маданиятни тадкикот ва таргибот килиш асосидаги мавзуларга багишланган тадбирлар хам уларда экологик маданиятнинг шаклланишига якиндан ёрдам беради. Х,ар кандай ижтимоий жамиятда ёш авлод тарбияси муай ян максад асосида ташкил этилади. Тарбия максади ижтимоий жамият тараккиёти, унинг ривожланиш йуналиши, ижтимоий муносабатлар мазмунидан келиб чикиб белгиланади. Бугунги кунда Узбекистон Республикасида ташкил этилаётган тарбиянинг асосий максади комил шахсни тарбиялаб вояга етказишдан иборат. Тарбиянинг натижаси юксак маънавий ва ахлокий талабларга жавоб берувчи юкори малакали кадрларни тарбиялашдир. Бу жараён икки томонлама булиб, уюштириш ва рахбарлик, шунингдек, талабаларнинг узи томонидан фаоллик курсатилишини такозо этади. Бу жараёнда педагог етакчи рол уйнайди. У ижтимоий тарбиянинг умумий максадини тушунади, унга эришиш йулида амалга ошириладиган вазифалар тизимидан хабардор булади, тарбиянинг шакл, метод, воситаларини тугри танлай олади ва тарбия жараёнига тадбик этади.

Тарбия жараёнининг мохиятини тарбияга хар томонлама ёндашиш билан муваффакиятли тарзда илмий тахлил килиш мумкин.

Шахс тарбиянинг натижаси сифатида шаклланадиган ижтимоий мавжудотдир. Шахснинг купдан-куп хислатлари бир-биридан ажратилган эмас, балки узаро мустахкам богланган. Тарбия жараёнида боланинг шахсияти айрим-айрим эмас, балки яхлит равишда ривожланади. Бола усиб ва ривожланиб боргани сари тарбия вазифалари мураккаблашиб, чукурлашиб, табакалашиб боради.

Х,ар томонлама етук шахсни тарбиялаш унга изчил равишда аклий, гоявий-сиёсий, ахлокий, мехнат, эстетик, жисмоний, экологик, иктисодий хамда хукукий тарбия бериш, укувчиларнинг онги, хулк-атвори ва фаолиятининг бирлиги, шунингдек, тарбия жараёнини ташкил этишнинг якка, гурухли ва оммавий шаклларини кушиб олиб борилишини таъминлайдиган педагогик тизимларни вужудга келтириш ва бу тизим гояларига амал килишни талаб этади.

Ижтимоий тарбия жараёни талабаларнинг ижтимоий

фазилатларини шакллантириш, унинг атроф-теварак, жамият,

February, 2022

одамлар хамда узига нисбатан муносабатлари доирасини вужудга келтириш ва кенгайишига каратилган. Олий таълимда талабалар иштирок этадиган ижтимоий муносабатлар тизими канчалик кенг, хилма-хил ва чукур булса, уларнинг маънавияти шунчалик бой булади. Маълумки, экологик маданиятни шакллантиришга булган муносабат тарихий хусусиятга эга. ^адимги тарихий ёдгорликлардан саналган мукаддас зардуштийлик дини асосида яратилган «Авесто» асарида табиатга булган муносабатларга алохида эътибор каратилган. Унда инсонларни ростгуйликка, адолатпарварликка ундовчи; шахар ва кишлокларни ободонлаштириш, яйловларни кенгайтириш гоялари; инсонларни маданий турмуш тарзини яхшилашга ундовчи гояларнинг мавжудлиги ахамиятлидир. Ушбу гоялар хозирги жамиятимиздаги етакчи гояларга мос келади. Йилдан йилга шахар-кишлокларимиз обод булиб, чирой очмокда. Бу натижалар фукароларимизнинг экологик маданияти юксалганлигидан далолат беради.

Уз табиатига кура, тарбия жараёни куп омилли характерга эга. Яъни, талабаларда экологик маданиятнинг карор топиши оила, таълим муассасаси, жамоатчилик, ижтимоий мухит, шунингдек, вазиятларнинг хилма-хиллиги, бевосита ва билвосита таъсирлар остида руй беради.

Экологик тарбия ижтимоий тарбиянинг яна бир мухим таркибий кисми саналади. Аклий, ахлокий, мехнат ва эстетик тарбияни экологик маданиятсиз тасаввур килиб булмайди. Талабаларда экологик маданиятни шакллантириш ахлокий киёфа, ижобий хулк-атвор меъёрларини таркиб топтириш, уларнинг ижодий кобилиятларининг тараккий этишига катта таъсир курсатади. Узлуксиз таълим тизимида табиатшунослик, биология, география каби фанларнинг укитилиши экологик тарбияни самарали йулга куйиш воситаси хисобланади. Экологик тарбияни олиб бориш чогида укувчиларга экологик билимлар бериш асосида шахс, жамият ва табиат бирлиги хамда алокадорлигини укувчиларга тушунтириш, уларда ЭКО-тизимнинг инсон, инсоният, жамият тараккиётидаги мухим урни ва мохияти борасидаги тушунчаларни карор топтириш, табиатга нисбатан эхтиёткорона ва масъулият билан муно сабатда булиш, табиатни асраш тугрисида гамхурлик килиш туйгуларини карор топти риш, экологик маданиятни шакллантириш зарурдир.

«Экология» тушунчаси илк бор немис олими Э.Геккель томонидан кулланилган.

Экологик тарбия ижтимоий тарбиянинг мухим таркибий кисми хисобланади.Экологик тарбия (грекча

«oikos» - турар жой, макон, «logos» - фан) укувчиларга дастлабки экологик билимларни бериш, мавжуд экологик билимларини бойитиш, уларда табиат ва атроф-мухит мухофазасини ташкил этиш куникма ва малакаларини шакллантиришга каратилган педагогик жараёндир. [8]

этишга алохида ахамият берилган. Ижтимоий- экологик харакат гояси Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 27 майдаги 142-сонли карори билан тасдикланган «2013-2017 йилларда Узбекистон Республикасида атроф-мухит мухофазаси буйича харакатлар дастури»да уз ифодасини топган.

Мазкур дастурнинг максади ва вазифалари каторида экологик билимларни кенг таргиб килишга, шунингдек, экологик маданиятни оширишга ёрдам берадиган шарт-шароитларни яратиш белгиланган.

Ушбу дастурни бажаришнинг асосий йуналишлари буйича амалга ошириладиган чора-тадбирлар таркибида:

атроф-табиий мухит мухофазаси ва табиатдан фойдаланиш, экологик таълим ва баркарор ривожланиш максадларидаги таълим сохасида табиатни мухофаза килиш конунчилигини ва меъёрий-услубий базани ривожлантириш;

баркарор ривожланиш максадлари учун таълим буйича ва Экология ва атроф мухитни мухофаза килиш давлат кумитаси тизими хамда экологик хизмат курсатувчи меъёрий-техник хужжатларни ишлаб чикувчи ташкилотлар ходимларининг касбий малакаларини ошириш буйича укув-услубий марказлар ташкил этиш курсатилган.[3]

Укувчиларда табиатга нисбатан тугри муносабатни карор топтириш, мехр- мухаббатни уйготиш, атроф-мухит мусаффолигига эришиш экологик муаммоларни хал этиш йулида мухим боскич саналади.

Экологик таълим укувчига аник максадга мувофик, изчил, тизимли ва узлуксиз равишда назарий экологик билимларни беришга йуналтирилган таълимий жараёндир. Назарий экологик билимлар (экологик онг), атроф-мухит ва табиат мухофазаси йулида олиб борилаётган фаолият бирлиги экологик маданиятни шакллантиришга хизмат килади.

Экологик онг табиат ва атроф-мухитнинг мавжуд холати, уларни мухофаза этиш борасидаги тушунчаларнинг онгдаги ифодаси булиб, у мураккаб ижтимоий-психологик ходиса сифатида намоён

Узбекистон Республикасида табиат ва атроф-мухит мухофазасини ташкил

булади.

February, 2022

Экологик маданият укувчининг ижтимоий талабларга мувофик табиат ва атроф-мухит мухофазасини ташкил этиш кобилиятидир.

Экологик фаолият экологик билимларга таянилган холда табиат ва атроф-мухит мухофазасини таъминлаш борасида амалга оширилаётган жараёндир. Олий таълим муассасаларида, оила ва жамиятда экологик мавзулардаги сухбат, давра сухбати, экскурсия, бахс-мунозара, ижодий танловлар, учрашув, ижтимоий-фойдали мехнат (шанбалик, хашар, кукаламзорлаштириш) кабилар экологик тарбия самарадорлигини оширади. Таълим жараёнида иштирок этаётган субъектларнинг шахсий намуналари, укув манбалари, бадиий адабиётлар, оммавий ахборот воситалари (жумладан, интернет) материалларининг гоялари талабаларда экологик маданиятни шакллантиришнинг мухим воситалари саналади.

Таълим жараёнида ёш авлоднинг экологик онгини шакллантириш учун куйидаги асосий масалалар хал этилиши зарур:

Болаларнинг маънавий баркамол ва жисмоний соглом булишлари учун иктисодий, ижтимоий ва экологик мухитни яратиш.

Х,ар бир шахсда Узбекистонга, унинг табиатига мухаббат, тарихига кдзикдш, махалла ободончилиги, ахиллиги учун жавобгарлик рухини шакллантириш.

Экологик маданиятни таргиб этиш маркази мактаб булишига эришиш.

Ижтимоий фойдали мехнат ёш авлодни жамият хаётини ташкил этиш жараёнида фаол иштирок этишга тайёрлайди. Талабаларда экологик маданиятни таркиб топтиришда оиланинг урни мухимдир. Оиланинг моддий таъминоти ва фаровонлиги, маданий турмуш даражаси, соглом мухитнинг баркарорлиги, оила аъзоларининг психологик муносабати, узаро хамкорликнинг мавжудлиги шахснинг жамиятга ижтимоийлашувига хизмат килади. Оилада ташкил этилган мехнат болаларни фаросатли булиш, ишни режали олиб бориш, вактдан унумли фойдаланиш, тежамкор булиш, шунингдек, узгалар мехнати, инсон мехнатининг махсули булган неъматларни асраб-авайлашга ургатади.

Оилада, шунингдек, атроф-мухит мухофазаси (экологияси)га оид тарбиявий ишлар хам ташкил этиладики, бу жараёнда болаларда «инсон-табиат-жамият» тушунчалари уртасида юзага келувчи узаро мувофиклик борасидаги гояларнинг карор топишига замин хозирланади. Оила мухитида ташкил этилаётган ховли сатхини супуриб-сидириш, гулзорларни ташкил этиш, кучатларни утказиш ва

уларни парвариш килиш, маиший чикиндиларни бартараф этишга нисбатан эхтиёткорона муносабатда булиш болаларда табиатни асрашга нисбатан масъуллик туйгусини шакллантиради.

Узбекистоннинг ёш авлод таълим-тарбияси борасида туплаган тажрибаси хар томонлама андаза олишга арзигулик эканини эътироф этган холда, мамлакатимизнинг узига хос тараккиёт йули, хусусан, таълим сохасида амалга оширилаётган ислохотлар накадар тугрилигига яна бир ишонч хосил киламиз.

Таълим тизими хакида суз борар экан, энг аввало, таълим тушунчасига тухталиб утиш жоиздир. Таълим - бу давлат томонидан катъий урнатилган меъёрлар асосида табиат ва жамият унсурларини урганиш булиб, шахс, жамият ва давлат манфаатлари йулида, аник максадга каратилган жараён хисобланади. Узлуксиз таълим тизимида экологик тарбиянинг самарали, изчил тизимини яратиш, экологик маданиятини шакллантириш муаммоларини ижобий хал этиш жамият ижтимоий хаётида мухим ахамиятга эга.

Маълумки, педагогик таълим-тарбия, ижтимоий турмуш жараёнининг барча сохаларини, жабхаларини камраб олмаса, у узининг комил инсон тарбиясидаги катта имкониятларига эга булган асосий ижтимоий фан мавкеини эгаллаб олмаган буларди. Экологик билимга эга булиш, экологик маданият, маърифат ва маданият сохиби булиш, конунларни мукаддас хисоблаб, уларга шак келтирмасдан фаолият курсатишга одатлантириш хар бир шахснинг инсоний фазилатига айланмоги керак. Олий таълим муассасалари талабаларида экологик маданиятни шакллантириш давр талабидир. Зеро, уз Ватани фаровонлиги, шахрининг ободлиги учун курашиш келажакда халкимизнинг иктисодий-маданий турмушини янада яхшилашга хизмат килади. [4]

ХУЛОСА

Хрзирги кунда дунё буйича хаво хароратининг кескин кутарилиши исиб кетиши жараёнлари кузатилмокда. Бу эса давлатимизнинг асосий экологик муаммоларидан бири хисобланади. Экологик муаммоларни бартараф этиш, унинг олдини олиш учун ахолининг экологик маданиятини ва онгини ошириш, уларнинг табиатга булган муносабатларини юксалтириш талаб этилади. Шунингдек эколологик маданиятни ошириш максадида ёшларимизни мактабдаги таълим жараёнида экология тугрисида ва экологияга боглик булган фанларни купрок уктириш лозим.

February, 2022

REFERENCES

1. Узбекистан Республикасининг Конституцияси. - Т.: «Узбекистан», 2012.

2. Каримов И.А. Ватанимизнинг боскичма-боскич ва баркарор ривожлани-шини таъминлаш - бизнинг олий максадимиз. 17-жилд. - Т.: «Узбекистон», 2009.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 27 майда- ги «2013-2017 йилларда Узбекистон Республикасида атроф-мухит мухофазаси буйича харакатлар дастури тугрисида»ги 142-сонли карори. (Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2013 й., 22-сон, 282-модда; 2017 й., 19-сон, 345-модда)

4. Тохтаходжаева М.Х. ва бошкалар. Педагогика назарияси ва тарихи. 1-кисм. Педагогика назарияси. - Т.: «Иктисод-молия», 1996.

5. Коменский Я.А. Великая дидактика. Педагогическое наследие / Сост. Кла-рин В.И., Джуринский А.Н.. - М.: «Педагогика», 1989. -С. 11-106.

6. Ушинский К.Д. Педагогические сочинения. В 6 т. / Сост. Егоров С.Ф. - М.: «Педагогика», 1988-1990.

7. Жан-Жак Руссо. Исповедь. «Зарубежная классика». / в Пер. Розановой М.Н. и Горбовой Д.А. - М.: «ЭКСМО», 2002.

8. Эрнст Генрих Геккель. Красота форм в природе. - Санкт-Петербург: Изд-во Вернера Регена, 2007.

9. Umidbek Adambayev. (2021). FAITH - THE CONCEPTION OF BELIEF AND STEPS TO DEVELOP IT / ACTUAL PROBLEMS OF MODERN SCIENCE, EDUCATION AND TRAINING. - pp. 96-100.

10. U. Adambaev. (2021). CONFIDENCE-NONVERBAL METHODS OF ARGUMENTATION IN THE FORMATION OF THE VERB /Экономика и социум. - С.18-21.

11. Umid Adambayev. (2021). MILLIY O'ZLIKNI ANGLASH MILLAT TARAQIYOTINING POYDEVORI / Scientific progress. - pp. 1858-1862.

® о

©

О

134

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.