Научная статья на тему 'ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ-ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИНИНГ БОШ МЕЗОНИДИР'

ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ-ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИНИНГ БОШ МЕЗОНИДИР Текст научной статьи по специальности «Право»

94
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
инсон / қадр / қадриятлар / глобаллашув / декларация / Конституция / таълим / тарбия / миллий тарихий мерос / фаровон ҳаѐт / демократия / эркинлик / бурч

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Муроджон Махмудович Ахмедов

Мақолада инсон,унинг қадр-қиммати ва бошқа ҳуқуқлари, уларни таъминланишида зарур бўлган ҳуқуқий асослар ҳақида, бу борадаги олиб бориладиган ишларни юксак даражада ташкил этиш, халқаро ҳуқуқ нормалари, тарихий меросни бу борада қўллаш масалалари ҳақида фикр юритилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШ-ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИНИНГ БОШ МЕЗОНИДИР»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

ИНСОН КАДРИНИ УЛУГЛАШ-УЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИНИНГ БОШ МЕЗОНИДИР

Муроджон Махмудович Ахмедов

Узбекистан Республикаси Ички Ишлар Вазирлиги 2-сон Тошкент академик лицейи махсус фанлар кафедраси укитувчиси, истеъфодаги майор, мустакил изланувчи

АННОТАЦИЯ

Маколада инсон,унинг кадр-киммати ва бошка хукуклари, уларни таъминланишида зарур булган хукукий асослар хакида, бу борадаги олиб бориладиган ишларни юксак даражада ташкил этиш, халкаро хукук нормалари, тарихий меросни бу борада куллаш масалалари хакида фикр юритилади.

Калит сузлар: инсон, кадр, кадриятлар, глобаллашув, декларация, Конституция, таълим, тарбия, миллий тарихий мерос, фаровон хает, демократия, эркинлик, бурч.

Узбекистонда давом этаётган барча сохалардаги ислохатларнинг энг асосий максади инсон, унинг кадр-киммати ва бошка узвий хукукларини улуглашни максад килгани янгилик эмас. Бу дунё хамжамияти ва нуфузли халкаро ташкилотларнинг доимий эътирофидан маълумдир. Бу эса аждодларимиз азалдан орзу килган одил фаровон жамият ва кучли адолатли давлат барпо этиш ниятларини руёбга чикариш харакатларини мантикий давомидир десак, муболага булмас.

Узбекистон Республикаси Конституциясининг мукаддимасида аник белгиланганидек,

• узбек давлатчилиги ривожининг тарихий тажрибасига таяниб;

• демократия ва ижтимоий адолатга садокатини намоён килиб;

• инсонпарвар демократик хукукий давлат барпо этишни кузлаб;

• фукаролар тинчлиги ва миллий тотувлигини таъминлаш Асосий конунимизнинг устувор коидалари каторида эътироф этилган.

Куриниб турибдики бу максад замирида инсон эркинликлари, унинг кадр-кимматини улуглашдек эзгу максад ётибди. Бундай эзгу максадларга етишишда аждодларимиз хам таянган адолат ва конун тантанаси

хукуклари ва

December 1

72

гоялари жуда мухимдир. Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлис палаталари кушма мажлисидаги нуткида бу хакида шундай фикр билдирилган, "Адолат ва конун устуворлиги-халкчил давлат куриш, инсон кадр кимматини таъминлашнинг энг асосий ва зарур шартидир".

Узбекистон Республикаси Конституциясиниг 13-моддасида: "Узбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кура инсон, унинг хаёти, эркинлиги, шаъни, кадр-киммати ва бошка дахлсиз хукуклари олий кадрият хисобланади. Демократик хукук ва эркинликлар Конституция ва конунлар билан химоя килинади" деб белгиланган. Бу борада халкаро хукукда умумэътироф этилган нормалар асосида Конституциямизнинг иккинчи булими 18-52 моддаларида инсон ва фукароларнинг асосий хукулари, эркинликлари ва бурчлари тизимининг хукукий асослари акс эттирилган. ^онституциямиздаги инсон хукуклари ва эркинликлари билан боглик хукукий нормаларни халкаро хукук коидаларига таянган холда ишлаб чикилганлиги дунё томонидан тан олинган. Бу билан давлатимиз олдига куйган максадлари буюклиги ва бу йулда собиткадам бораётганлигини яна бир бор намоён этмокда.

Давлатимиздаги барча давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари ягона максад йулида фаолият олиб боришмокда. Бунда Узбекистон Республикаси Конституцияси таянч булса, халкаро хукукда умумэътироф этилган коидалар "денгизда йул курсатувчи маёкдир" десак, янглишмаган буламиз. Инсон кадри деганда-унинг тугилишидан бошлаб юзага келадиган табиий хукуклар йигиндисидан иборат кадриятлар тушунилади. Бунинг замирида асрлар давомида инсоният томонидан тан олинган, аждодларимиз эъзозлаб келган энг олий кадриятлар ётибди. Узбекистон давлатчилиги тарихидан маълумки, айнан инсон кадрини улуглашга, адолат ва тенгликни таъминлашга, илму-маърифатни юксалтиришга, миллий узликни англашга каратилганлиги натижасида дунё Ватанимиз ва Ватандошларимизни тан олди, уларга юксак эхтиром курсатиб келмокда. Айнан аждодларимиз томонидан кадрланган кадриятлар инсоният томонидан хам тулик тан олинган. Бу эзгу кадриятлар Инсон хукуклари умумжахон декларациясининг асосий коидалари сифатида эътироф этилган. Дунёда нимаки булса, факат инсоният учун хизмат килади. Бу оддий нарсалардан тортиб ута мураккаб жараёнлар, илм-фан ютукларидан тортиб истикбол режаларини тузиш хам факат инсонга х,измат килиши зарур

December 1

деганидир. Шунинг учун хам шахснинг кадр-киммати ва бошка ажралмас хукуклари жахондаги барча мамлакатларда энг олий уринда туради. Шу коидаларга асосланиш, амал килиш ва куллаш даражаси давлатнинг нуфузига таъсир этади. Хрзирги глобаллашув даврида барча сохалардаги каби инсон кадрини улуглаш янада мухимдир. Негаки барча сохалар каби "ёт иллатлар", "оммавий маданият" инсон кадри ва кадриятлари борасида хам уз салбий окибатларини келтириб чикариш хавфи ортмокда. Бунга энг оддий мисол сифатида "ясалган", текширилмаган, инсон кадр-кимматига путур етказадиган ва уни камситадиган "сохта обру" учун килинадиган "бизнес" ривожланиб бормокда. Бу эса жамиятнинг маънавий рухиятига салбий таъсир этади. Уз навбатида бундан давлат хам зарар куради.

Юксак маънавиятли, маърифатли жамиятда аждодларимиз таргиб килган эзгу фазилатлар акс этган ва улар айнан инсон кадрини улуглашга хизмат килган. Инсон кадр-киммати улчаб булмайдиган, бебахо кадриятдир. Кддрни инсон хаётидаги урни хеч кандай моддий бойлик билан улчанмайди. Инсон кадрини улуглашга, унинг том маънодаги тантанасига эришишда ижтимоий-иктисодий, сиёсий, маданий ва бошка сохалардаги самарали фаолият билан бир каторда жамиятдаги хавфсизликни таъминлаш, инсон хукукларини химояланганлик холати хам мухим омиллардан биридир. Маълумки, фаровон хаёт ва инсон кадрини улугланиши уша жамиятдаги хавфсизликни таъминланиши холати, хукукларининг химояси ва хукукбузарликлар профилактикасига хам богликдир. Тинч осойишта хаёт, узини хавфдан холи сезиш инсон хаётидаги табиий заруратдир. Шундагина инсонда хаётга кизикиш ва жамият ривожига хисса кушиш иштиёки юзага келади. Жамиятдаги шахсларнинг фаоллиги, ватанпарварлик хисси, инсонпарварлик гояларига содиклик бошка омиллар каторида давлатнинг буюк булишида мухим ахамият касб этади.

Узбекистон Республикаси Конституциясининг 14-моддасида "Давлат уз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кузлаб, ижтимоий адолат ва конунийлик принциплари асосида амалга оширади" деб белгиланган. Давлатимиздаги барча давлат органлари фаолиятининг асосий принципларидан бири булган конунийлик ва ижтимоий адолат принципи инсон кадрини улуглашда марказий уринда туради. ^онунчиликни такомиллаштириш, суд-хукук тизимидаги изчил ислохатлар, маънавий сохадаги юксалишга интилиш инсон кадрини улуглашда айнан тарихий тажрибага, халкаро хукукнинг умумэътироф

December 1

нормаларини эътиборга олиб иш юритилишини назарда тутади. Бу борада сезиларли ижобий натижалар ортиб бормокда, лекин хали талаб даражасида эмаслиги аччик хакикатдир. Негаки инсон кадрини улуглашда факат Конституция ва конунларни мукаммаллиги етарли эмас. Бунда жамиятдаги хукукий онг ва хукукий маданиятни юксаклиги, маънавий-маърифий билимлардан хабардорлик, одоб-ахлок, тарбия масалалари жуда катта ахамият касб этади. Бу хозирги тахликали замонда янада мухим вазифага айланиши зарурлиги давр талабидир. Хукукий билимларга эга, маънавий камолотга интилган, тарихий меросимизни авайлаб асраган шахс жамиятда уз урнини топа олади. Фахр билан айта оламизки аждодларимиз бу борада дунё хавас ва орзу киладиган давлатларни асрлар давомида бошкариб келишган. Бу эзгу ишлар натижасида нафакат Узбекистон, балки бутун дунё халклари хам бебахо меросга эга булишган. Инсон кадрини улуглаш унинг камситилишига йул куймаслик инсониятга Яратган томонидан буюрилган вазифаларнинг асосийларидан бири десак, адашмаган булади. Дунёдаги барча дин ва таълимотлар марказида инсон ва унинг кадр-киммати булиб келгани хам янгилик эмас. Бундай эзгу хислатлар табиийки илм ва тарбия оркали юзага келади.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев инсон кадри юзасидан фикр билдириб, жумладан "инсон кадри деганда, биз хар бир фукаро учун муносиб турмуш шароити ва замонавий инфратузилма ташкил этишни, малакавий тиббий хизмат курсатиш, сифатли таълим, ижтимоий химоя тизими, соглом экологик мухит яратиб беришни" эътироф айтганлар.

Шу фикларга тулик кушилган холда инсон кадрини улуглашда инсонни тарбияси, унинг конунларга итоат этиши, юксак ватанпарварлик хисси, азалий кадриятларни эъзозлаши ва эзгуликни кузловчи билимларга эгалигини янада юксак даражага кутариш максадга мувофикдир деган, фикрдамиз. Бу ишларни амалга оширишда таълим тизими имкониятларидан янада окилона фойдаланиш керак. Инсон хукуклари умумжахон декларациясининг 26-моддасида таълим борасида куйидаги норма белгиланган: "Таълим инсон шахсини тула баркамол килишга ва инсон хукуклари хамда асосий эркинликларига нисбатан хурматни кучайтиришга каратилмоги лозим. Таълим барча халклар, иркий ва диний гурухлар уртасида бир-бирини тушуниш, хайрихохлик ва дустликка хизмат килиши хамда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг тинчликни саклаш борасидаги фаолиятига ёрдам бериши керак". Кези келганда шуни айтиш уринлидир БМТнинг

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

юкорида курсатилган хужжати кабул килинишидан анча аввал аждодларимиз таълим-тарбияни, маънавият-маърифатни асосий уринларга куйганлар. Бунинг натижасида кандай натижаларга эришилганлиги юзасидан тарихда етарлича далиллар мавжуд булиб буни дунё тан олган ва тан олиб келмокда.

Шу уринда декларациянинг 29-моддасига тухталмокчимиз: хар бир инсон жамият олдида бурчлидир, факат шу холатдагина унинг шахси эркин ва тулик камол топиши мумкин. Шу жойда алломаларимизнинг "буюк галабаларга факат жамоат билан бирга эришилади" деган сузларини накадар тугри айтилганлигини эътироф айтмокчимиз. Хрзирги даврда инсон кадрини улуглашда мавжуд хукукларни мажбуриятлар билан биргаликда тулик амалга оширилиши долзарб булиб колмокда. Бу йулда жамиятнинг барча аъзолари Конституция ва конунлар асосида уз турмуш тарзини амалга ошириши албатта уз ижобий самарасини бермай колмайди деган фикрдамиз.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. Тошкент-2019.

2. Инсон хукуклари умумжахон декларацияси. Тошкент-2015.

3. Ш.Мирзиёев. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. Тошкент-"Узбекистон"- 2017. (1-жилд)

4. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг "Янги Узбекистон" газетаси бош мухаррирининг саволларига жавоблари. Тошкент 2021.

5. Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлис палаталари кушма мажлисидаги нутки. Тошкент-2021.

6. Nazarova, N. (2021). DEVELOPMENT OF COMMUNICATIVE COMPETENCE THE YOUTH AS A FACTOR OF AFFECTING COMPETITIVENESS (on the example of foreign language teaching). Scienceweb academic papers collection.

7. Дадашева, А. А. (2020). МАДАЛЛИЙ ИЖРО ДОКИМИЯТИ ФАОЛИЯТИ УСТИДАН ЖАМОАТЧИЛИК НАЗОРАТИНИ НАТИЖАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ ЕЧИМЛАРИ. ЖУРНАЛ ПРАВОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SPECIAL 2-2).

8. Dadasheva, A. A. (2022). PUBLIC OPINION AND GOVERNMENT EVALUATION IN NEW UZBEKISTAN. The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research, 4(01), 16-19.

December 1

76

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

9. ДАДАШЕВА, А. (2021). Взаимодействие органов представительной власти на местах и самоуправления граждан в осуществлении действенного общественного контроля. Fuqarolik jamiyati. Гражданское общество, 22(2), 70-

10. HHaraMOBa, M. M. (2022). ^HTH y3EEKHCTOHHHHr TAPAKKHËT CTPATEFHfl,flA KOHYH YCTYBOP-HHrHHH TALMHHHAffl BA MA^A^^A HHCTHTYTH OAO^H^THHHHr CAMAPA^OP^HrHHH OfflHPHfflHHHT TAmKHnHH-XYKYKHH MACA^A^APH (TAX-HH.nHH-CTATHCTHK MAL-HYMOT-HAP ACOCH^A). Academic research in educational sciences, 3(10), 315-321.

11. AagameBa, A. A. (2020). MAXA-^HH H^PO X,OKHMHflTH OAO^H^TH YCTH^AH ^AMOAT^H^HK HA3OPATHHH HATH^A^OP^HrHHH omHPHmHHHr h.HMHH-HA3APHH E^HM^APH. ^YPHAn nPABOBtix HCC^E^OBAHHH, (SPECIAL 2-2).

74.

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.