CC BY
33
Petro Garasym, prof. zw. dr hab.1, Michal Adam Lesniewski, dr, adiunkt1, Mykola Garasym, dr, docent2© 1 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2Lwowska Panstwowa Akademia Finansów INNOWACJE PRODUCTOWE W ROZWOJU PRZEDSI^BIORSTW W WARUNCKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ Innowacje odgrywajq pryncypialnq rolq w gospodarce konkurencyjnej w dobie globalizacji. Dziqki innowacjq przedsiqbiorstwa ksztaltujq swojq konkurencyjnosc. Celem opracowania jest teoretyczna refleksja nad problemem funkcjonowania innowacji produktowych w rozwoju przedsiqbiorstw w warunkach gospodarki rynkowej. Przedstawione w opracowanie wymiary produktu majq duze znaczenie dla postrzegania jego jakosci. Analiza istoty produktu pokazuje, ze ma on postac wielowymiarowq, poniewaz zaspokaja potrzeby ludzi na róznych poziomach a takze moze byc analizowany z uwagi na cechy, atrybuty i wlasnosci z punktu widzenia rynkowego oraz produkcyjnego. Nalezy takze pamiqtac o róznym charakterze produktów przemyslowych i konsumpcyjnych.
Slowa kluczowe: innowacje produktowe, rozwój przedsiqbiorstw, konkurencyjnosc, gospodarka rynkowa, jakosc, praca badawczo-rozwojowa, klasyfikacje innowacji produktowych.
Гарасим П., д.э.н., профессор1, Лишневский М.А., д.э.н.1,
Гарасим Н., к.э.н., доцент2 1 Университет Яна Кохановского в Келъце, Келъце, Польша 2 Львовская государственная финансовая академия, Львов, Украина ПРОДУКТОВЫЕ ИННОВАЦИИ В РАЗВИТИИ ПРДПРИЯТИЙ В УСЛОВИЯХ РЫНОЧНОЙ экономики Инновации определяют значительное место в обеспечении конкурентоспособности экономики и рассматриваются как основное кредо в условиях глобализации. Инновации позволяют фирмам формировать собственную конкурентоспособность. Целью исследования является теоретическое обоснование проблем развития продуктовых инновации субъектами бизнеса в рыночной экономики. Представленная в исследовании трактовка продукта имеют большое значение для понимания его качества. Анализ сущности продукта показывает, что имеет он фигуру, многомерную, поскольку удовлетворяет потребности людей на разных уровнях а также может быть классифицированным с позиции признаков, атрибутов и собственности с производственной и рыночного точек зрения. Следует также помнить о разной характеристики промышленных и потребительских товаров.
Ключевые слова: продуктовая инновация, развитие предприятия, конкуренция, рыночная экономика, качество, научно-исследовательская деятельность, классификация продуктовых инноваций.
© Petro Garasym, Michal Adam Lesniewski, Mykola Garasym, 2014
208
Garasym P.1, Lesniewski M.A.1, Garasym M.2
1The Jan Kochanowski University in Kielce 2Lviv State Academy of Finance, Lviv, Ukraine PRODUCT INNOVATION IN ENTERPRISE DEVELOPMENT IN THE CONTEXT OF MARKET ECONOMY
Innovations play a role in the competitive economy main credo in the era of globalization. Thanks to the innovation companies shape their competitiveness. The objective is theoretical reflection on the problem of product innovations in the development of businesses in a market economy. Measuring of product presented in development matter very much for his perception of quality. The analysis of creature of product shows, that he has a figure multidimensional, as satisfies the necessities of people on different levels and also can be analyzed from attention on signs, attributes and property from the point of market also productive view. It follows also to remember about different character of industrial and consumer products.
Key words: product innovation, the development of enterprises, competitiveness, market economy, quality, research and development activity, product innovation classification.
1. Wst^p
Innowacje odgrywaj^ pryncypialn^ rol$ w gospodarce konkurencyjnej w dobie globalizacji. Dzi^ki innowacje przedsi^biorstwa ksztaftj swoj^ konkurencyjnosc. Innowacje to pomysl, koncepcja, idea, novum, produkty, uslugi itp., ktore s^ generowane w procesie innowacyjnosci. Innowacje musz^ bye powi^zane z przedsi^biorczosci^. Innowacje mog^ przybierac rozne formy. Jedn^ z nich s^ innowacje produktowe. Przedsi^biorczosc jest procesem implementowania (wdrazania) innowacji. Innowacyjnosc, konkurencyjnosc oraz przedsi^biorczosc tworz^ trojk^t relacji rozwoju [1, s. 106]. Koncepcja trojk^ta relacji rozwoju moze bye zaadoptowana w przedsi^biorstwie, jednostce samorz^du terytorialnego oraz innych organizacjach poddanych prawom konkurencji. Celem opracowania jest teoretyczna refleksja nad problemem funkcjonowania innowacji produktowych w rozwoju przedsi^biorstw w warunkach gospodarki rynkowej.
2. Poj^cie innowacji.
Jako tworcy problematyki, ktora jest zwi^zana z innowacjami uznaje si$ J. A. Schumpetera. Sformulowal on pi§c przypadkow nowych kombinacji elementow przyrodniczych oraz produkcyjnej sily czlowieka czyli innowacyjnosci [2, s.104]:
1. wytworzenie nowego produktu albo wprowadzenie na rynek towarow o nowych wlasciwosciach,
2. wprowadzenie nowej metody produkcji ktora jeszcze nie byla praktykowana w okreslonej dziedzinie przemyslu,
3. otwarcie nowego rynku zbytu,
4. zdobycie nowych zrodel surowcow,
5. przeprowadzenie nowej organizacji w jakims przemysle.
Istota dzialalnosci innowacyjnej ktor^ przedstawia J. A. Schumpeter sprowadza si$ do koncepcji tzw. tworczej destrukcji, ktora to polega na niszczeniu starych struktur i tworzeniu nowych, ktore to s^ bardziej efektywne.
209
W literaturze mozna znalezc duzo definicji innowacji, ktore to s^ formulowane przez specjalistow ktorzy reprezentuj^ wiele dziedzin nauki, np.:
- innowacja to wprowadzenie do szerokiego uzytku nowych produktow, procesow lub sposobow post^powania [3, s.7];
- innowacja oznacza kazd^ now^, tj. jakosciowo odmienn^ od istniej^cych i znanych form ide$, zachowanie si$ lub rzecz [4, s.16];
- innowacja to proces obejmuj^cy wszystkie dzialania zwi^zane z kreowaniem pomyslu, powstaniem wynalazku, a nast^pnie wdrozeniem nowego (lub ulepszonego) produktu, procesu czy tez uslugi [5, s.13];
- innowacja to wytwor (idea, metoda, rzecz) postrzegany przez podmiot przyswajania jako nowy, o ktorym informacja przekazywana jest za posrednictwem okreslonych srodkow komunikacji. Podmiotem tym moze byc zarowno jednostka, jak i grupa spoleczna [6, s.25];
- innowacja jest to celowa zaprojektowana przez czlowieka zmiana dotycz^ca produktu, metod wytwarzania, organizacji pracy i produkcji lub metod zarz^dzania, zastosowana po raz pierwszy w danej spolecznosci w celu osi^gni^cia okreslonych korzysci spoleczno - gospodarczych, spelniaj^cych okreslone kryteria techniczne, ekonomiczne i spoleczne [7, s.12].
Z wymienionych wyzej definicji wynika, ze poj^cie innowacja jest bardzo szerokie, a termin jest dowolnie interpretowany. Wedlug jednych autorow innowacje trzeba odnosic do konkretnych rozwi^zan, a wedlug innych innowacje mozna utozsamic z zmianami ktore s^ uznawane za nowe w stosunku do poprzedniego stanu. Innowacje s^ takze analizowane w uj^ciu przedmiotowym oraz czynnosciowym.
3. Poj^cie i istota produktu.
Produkt jest kategori^ wielowymiarow^, w ktorym kazdy wymiar moze byc zmieniany w ramach strategii konkurowania firmy na rynku. Orientacja rynkowa wyroznia dwa rodzaje wielowymiarowosci pojmowania produktu, s^ to [8, s.145]:
- pojemnosci poj^cia produkt;
- atrybutow produktu.
J. Bogdanienko twierdzi, ze produkt musi byc przez przedsi^biorstwo postrzegany jako sposob rozwi^zywania problemow oraz zaspokajania potrzeb nabywcow. Musi on posiadac wielowymiarow^ postac ktora skupi wokol siebie reputaj firmy, indywidualny wizerunek oraz umiej^tnosc do zaspokajania potrzeb klientow w sposob lepszy niz czyni^ to konkurenci.
Przedstawion^ wielowymiarowosc produktu nalezy pojmowac w czterech aspektach:
- funkcjonalnym,
- psychologicznym,
- spolecznym,
- uslug towarzysz^cych.
Przedstawione wymiary produktu maj^ duze znaczenie dla postrzegania jego jakosci. Jakosc ta moze byc rozpatrywana w dwoch aspektach. Pierwsze z nich -deskryptywne - przedstawia jakosc produktu jako zbior cech funkcjonalnych , spolecznych, symbolicznych oraz zdolnosci produktu do zaspokajania potrzeb klientow. Wedlug drugiej - komparatywnej - jakosc produktu okresla si$ jako
210
dostosowania wartosci cech produktu postrzeganych przez klientów do ich preferencji i potrzeb [8, s.149].
Tabela 1
Charakterystyka wymiarów produktu
Nazwa wymiaru Charakterystyka wymiaru produktu
Futikcjonalny Wymiar ten dotyczy gtównie uzytecznoäci oferowanej nabywcy. Funkcjonalnosc prodüktu ozna-cza jego podstawowy zdolnosc speiniartia roli srodka zaspokajania potrzeb okreslonej grupy nabywców. W zbiorze funkcji uzytkowych, które dany produkt moze spetniac wyróznic mozna funkqe podstawowe oraz dodatkowe. Funkcje podstawowe realizujy gtówny cel, dla którego produkt zosta! wytworzony, podezas gdy funkcje dodatkowe rciaj^ na celu podniesienie uzyteez-nosci i atrakcyjnosci produktu dla odbiorey, o ¡le swiadezy specjalne, cenione przez niego uslugl.
Psychologiczny Wymiar ten dotyczy cech niematerialrtych produktu, które kreujy wyobrazenie, wizerunek po-wstajycy w swiadomosci nabywców, zwiyzany z korzyäciami emocjonalnyml dostarezanymi przez produkt. Obok cech techniczno-uzytkowych wizerunek ten ksztattuj^ przede wszystkim: renoma producenta, marka, opakowanie, etykieta, wzór, barwa, styl, gwarancja itp.
Spoieczny Wymiar ten zwi^zany jest z jednoczesnym posiadaniem przez produkt zdolnosci zaspokajania indywidualnych potrzeb nabywców oraz zdolnosci zapewnienia díugookresowych interesów 1 dobrobytu spoteezehstwu jako catosci. Zgodnie ztym postulatem produkt zwiQksza swojy konkuren cyjnosc, jesli np. satysfakcjonujyc potrzeby dzisiejszych nabywców, nie b^dzie przyspa-rzal problemów spoteczeñstwu po jego zuzyclu lub wycofaniu z uzytkowania.
Uslug tQwarzyszgcych Wymiar ten dotyczy wyposazenia produktu w szereg uslug towarzyszycych, przed i posprze-daznych, poszerzajycych zakres zaspokajania potrzeb, preferencji i oczekiwah nabywców oraz zwi^kszajycych atrakcyjnosc wyposazonego w nie produktu na konkurencyjnym rynku. Ustugi te najczqsciej dotyczy doradztwa, szkolenia, dostawy, instalowania, konserwaeji, napraw, kre-dytowania itp.
Zrödlo: Innowacyjnosc przedsi^biorstwa / pod red. J. Bogdanienki. - Torun: Uniwersytet Mikolaja Kopernika, 2004. - s.146-149.
Analiza istoty produktów posiada hierarchie która przedstawia na jakich poziomach i wymiarach zaspokajaj^ one potrzeby ludzi. Wedlug tego podejscia, w kazdym produkcie mozna wyróznic kilka poziomów a suma ich sklada si$ na calosciow^ koncepcje produktu. Teorie t^ przedstawi! jako pierwszy T. Levitt w 1980 roku, zaprezentowal on koncepcje poziomów produktu i wyróznil w niej : poziom podstawowy, poziom oczekiwany, poziom rozszerzony oraz poziom potencjalny [9, s. 83-91].
To uj^cie które zaprezentowal T. Levitt, Ph. Kotler dodal jeden poziom -podstawowy pozytek. Na rysunku 1 w sposób graficzny zostal przedstawiony poziom produktów wyrózniony przez Ph. Kotlera.
Kazdy z poziomów produktu, który zostal przedstawiony na rysunku 1 zwi^ksza jego wartosc dla klienta, natomiast calosc czyli wszystkie pi^c poziomów tworz^ hierarchi^ wartosci dla klienta. Najnizszy poziom czyli podstawowy pozytek -to uniwersalna wartosc, która jest kupowana przez klienta. Drugi w kolejnosci jest produkt podstawowy daje on gwarancje producentowi uczestnictwa w rynku dzi^ki odzwierciedleniu istnienia podstawowej postaci produktu. Trzeci poziom to produkt oczekiwany, czyli produkt który zaspokaja minimalne oczekiwania nabywcy. Na czwartym poziomie znajduje si$ produkt rozszerzony, czyli produkt który w szerszym zakresie niz produkt oczekiwany zaspokaja oczekiwania nabywcy. Pi^ty poziom dotyczy produktu potencjalnego, który posiada wszystko to, co jest mozliwe by zapewnic produktowi atrakcyjnosc oraz utrzymac nabywcy [10, s. 409-410].
211
Podstawowy pozytek Produkt podstawowy Produkt oczekiwany Produkt rozszerzony Produkt potencjalny
Rysunek 1. Pi§c poziomow produktow wedlug Ph. Kotlera
Zrödio: [10, s. 410.]
Analizuj^c istot^ produktow, nalezy zwrocic uwag$ na podzial produktow na: konsumpcyjny i przemyslowy. Produkt konsumpcyjny to uslugi i dobra ktore s^ przeznaczone dla klienta do uzytkowania osobistego. Do tej grupy zaliczaj^ si$ : produkty powszechne, produkty luksusowe, produkty wybieralne a takze produkty niepostrzegalne [11, s. 25].
Natomiast produkty przemyslowe to dobra i uslugi ktore s^ wykorzystywane do procesu produkcji innych dobr i uslug. W ramach tej grupy produktow wyroznia si$ : dobra inwestycyjne, surowce, materialy, polprodukty, produkty zaopatrzeniowe, uslugi profesjonalne [11, s. 45-53].
Roznice mi^dzy rynkiem dobr konsumpcyjnych a rynkiem dobr przemyslowych dotycz^ takich sprawa jak [11, s. 14-20]:
a) na rynku dobr przemyslowym zwi^zki pomi^dzy klientami a dostawcami s^ blizsze niz na rynku konsumpcyjnym;
b) liczba konsumentow indywidualnych jest zdecydowanie wi^ksza od liczby nabywcow instytucjonalnych;
c) elastycznosc cenowa popytu jest mniejsza na rynku przemyslowym;
d) bardziej skoncentrowani przestrzennie s^ nabywcy na rynku przemyslowym niz na rynku dobr konsumpcyjnym;
e) negocjacje oraz kontakty gospodarcze s^ bardziej profesjonalne na rynku dobr przemyslowych anizeli na rynku dobr konsumpcyjnych ;
f)na rynku dobr przemyslowych nabywcy przywi^zuj^ wi^ksz^ uwag$ do tego, alby produkty kupowane przez nich spelniafy konkretne normy ktore gwarantowac zaspokojenie sprecyzowanych potrzeb.
Analiza istoty produktu pokazuje, ze ma on postac wielowymiarow^, poniewaz zaspokaja potrzeby ludzi na roznych poziomach a takze moze byc analizowany z uwagi na cechy, atrybuty i wlasnosci z punktu widzenia rynkowego oraz produkcyjnego. Nalezy takze pami^tac o roznym charakterze produktow przemys lowych i konsumpcyjnych.
4.Poj^cie i znaczenie innowacji produktowych.
Innowacje produktowe to kreowanie i wprowadzanie nowych lub ulepszonych produktow na rynek co jest odpowiedzi^ przedsi^biorstwa na zmiany ktore dokonuj^ si$ na rynku i otoczeniu. S^ one uwazane za jeden z czolowych czynnikow, ktory decyduje o sukcesie przedsi^biorstw dziaiaj^cych na rynku konkurencyjnym [12, s. 26;13, s. 58-60].
212
Podstawowymi silami procesu rozwoju nowych produktów s^:
- osi^gni^cie konkretnych zysków i poziomu sprzedazy;
- dzialania maj^ce na celu uzyskac pozytywne postrzeganie przedsi^biorstwa, które wyróznia si$ od konkurencji, za pomoc^ nowych produktów;
- zmiany w technologii, które swoimi dzialami wywieraj^ presj^ na firmy, aby dostosowaly swoj^ dzialalnosc do coraz nowszych warunków konkurowania;
- zmniejszanie cyklu zycia produktu co jest nast^pstwem technologicznych zmian oraz wymogów rynku;
- wzrost konkurencji w skali globalnej.
J. Brdulak zauwaza, ze dzi^ki odpowiedniemu wdrazaniu produktowych innowacji przedsi^biorstwa mog^ one liczyc na takie korzysci jak [14, s. 47]:
a) nowe produkty daj^ mozliwosc sprzedawcom zaciesnienia obecnych oraz tworzenie nowych kontaktów z klientem;
b) za pomoc^ nowych produktów tworzy si$ w organizacji kreatywna atmosfera, angazuj^ one pracowników co powoduje, ze przedsi^biorstwo staje si$ dzi^ki temu atrakcyjniejszym miejscem do pracy;
c) nowe produkty motorem nap^dowym c alego procesu produkcyjnego przedsi^biorstwa;
d) nowe produkty daj^ gwaranj firmie wzrost udzialu w rynku.
Nalezy pami^tac, ze wprowadzenie w przedsi^biorstwie innowacji
produktowych wi^ze si$ nie tylko z korzysciami ale wyst^puj^ takze minusy takiego procesu. Przede wszystkim zauwazyc nalezy, ze proces innowacji wi^ze si$ z ryzykiem które dotyczy tego jak konsumenci oraz konkurenci zareaguj 4 na nowe produkty [14, s. 48]. Istotnym faktem jest to, ze przedsi^biorstwo które podejmuje si$ procesu innowacji produktowej musi zmierzyc si$ z wieloma nielatwymi decyzjami, które dotyczy przede wszystkim udzialu potencjalnych klientów w procesie produkowania nowych produktów oraz wplywu jakie wywieraj^ na innowacyjnosc [15, s. 90-104]. Do niedogodnosci które s^ zwi^zane z procesem produktowej innowacji zaliczyc nalezy obowi^zek ponoszenia nakladów finansowych przy zadnej pewnosci, ze naklady te zwróc^ si$ w przyszlosci dzi^ki sukcesowi nowych produktów [14, s. 48].
Podsumowuj^c podane wyzej argumenty mozna stwierdzic, ze rozwój nowych produktów moze przyniesc firmie duzo korzysci ale równoczesnie wi^z^ si$ one z wieloma niedogodnosciami. Jednak przedsi^biorstwa nie mog^ sobie pozwolic w dynamicznie rozwijaj^cej si$ obecnie gospodarce rynkowej na wstrzymywanie si$ od rozwoju produktów, ze wzgl^du na post^puj^ce zmiany technologiczne, skracanie cyklu zycia produktów, powi^kszaj^cej si$ konkurencji oraz post^puj^cych zmianach technologicznych które powoduje, ze innowacje produktowe w coraz wi^kszym stopniu staj^ si$ elementem krytycznym warunkuj^cy ich rozwój.
Definiuj^c innowacje produktowe, warto zwrócic uwag$ na fakt, ze mog^ one cz^sto byc postrzegane w rózny sposób, inaczej b^dzie innowacje produktowe postrzegal producent a inaczej klient. Dla producenta innowacja moze oznaczac produkt zupelnie nowy albo zmodyfikowany poprzez technologi^ wytwarzania, skladu surowcowego czy tez opakowania produktu. Dla klienta natomiast innowacje produktowe b^dzie dobro zaspokajaj^ce potrzeb^ w lepszy sposób od metody stosowanej w przeszlosci [16, s. 176-177]. Róznice jakie wyst^puj^ w postrzeganiu innowacji z pozycji producenta i klienta zauwaza równiez J. Penc, który twierdzi, ze „niekoniecznie to, co spostrzeze i oceni producent jako nowe, potwierdzi takze nabywca"[17, s. 148].
Kiedy producent ocenie nowosc produktu na podstawie zmian technologicznych i konstrukcyjnych, konsument uwag$ zwraca przede wszystkim na
213
podstawowe uzytecznosc danego produktu, a wi^c realne wlasnosc produktu, która jest odpowiedzialna za zaspokajanie konkretnej potrzeby i uzytecznosc dodatkowe która jest zwi^zana z takimi aspektami jak : ksztalt, kolor, wymiary itp. Nalezy zatem stwierdzic, ze analizujec wartosc towaru dla konsumenta, nalezy wzi^c pod uwag$ cechy nie tylko te które decyduje o fizycznej wartosci ale równiez emocjonalnej, która to oddzialuje na psychik^ potencjalnego klienta [17, s. 150].
W zwi^zku z wyzej wymienionym stwierdzeniem nalezy stwierdzic, ze produkt nie b^dzie produktem nowym dopóki nie b^dzie on postrzegany w otoczeniu za nowy przez nabywc^. Zatem produktem nowym moze byc takze produkt który dotychczas wyst^powal w ofercie przedsi^biorstwa, tylko musi on trafic na nowy rynek albo b^dzie zaspokajal nowe potrzeby w rynku juz istniejecym [12, s. 25;13 , s. 29].
Poprzez róznice w postrzeganiu innowacji produktowych przez producentów i nabywców wyst^puje rózne ich klasyfikacje. Podziafy te se dokonywane w zaleznosci od celów jakim maje one sluzyc w praktyce a takze w pracach badawczych. Pozwala to na wyróznienie róznych kategorii nowych produktów. Ponizej zostafy przedstawione klasyfikacje które se najbardziej istotne.
Dla odbiorcy waznym kryterium podzialu innowacji produktowych jest wp fyw jaki maje na zmian§ zachowan i wzorców konsumpcyjnych uzytkowników. Zgodnie z tym kryterium innowacji wyróznia si$ [18, s. 17]:
1. innowacje produktowe nieciegle - to produkty nowe, które wczesniej nie byfy znane, kreujece nowe wzorce oraz zachowania uzytkowników;
2. innowacje produktowe dynamiczne - nowe produkty, niezmieniajece radykalnie zachowan i wzorców uzytkowników, ale istotnie je zaktócaje;
3. innowacje produktowe ciegle - nie potrzebuje one zmian zachowan oraz wzorców uzytkowników bedz w najmniejszym stopniu zaktócaje je, poniewaz opieraje si$ one zwykle na nieduzej modyfikacji wzorców juz istniejecych.
Natomiast wedlug kryterium oryginalnosci zmian wyrózniamy:
1. innowacje produktowe oryginalne, se one takze nazywane kreatywnymi, radykalnymi a takze twórczymi- se wytworami danej jednostki, zespolu i stanowie one nowosc w skali swiatowej;
2. innowacje produktowe imitacyjne, znane takze jako nieoryginalnymi, wtórnymi oraz przyrostowymi - se rezultatem nasladownictwa lub rozpowszechniania oryginalnych osiegni^c [18, s. 17].
W literaturze duzo wi^cej uwagi poswi^ca si$ oryginalnym rodzajom innowacji produktowej. Innowacje te se utozsamiane z nowymi produktami które dzi^ki zaawansowaniu technicznemu daje wi^cej korzysci konsumentom a takze wpfywaje na zmian§ wzorów ich zachowan. Oryginalne innowacje produktowe je s li odnios e sukces, moge zapewnic firmie wprowadzajecej je na rynek duza przewag^ nad konkurencje oraz sporo zyski. Nalezy jednak pami^tac, ze innowacje te wie¿e si$ równiez z ryzykiem dla firmy, dlatego ze innowacje te se nowe na rynku i nie wiadomo jak zostane przyj^te przez konsumentów. W przypadku ich niepowodzenia firma jest narazona na duze straty finansowe a takze wiele innych niekorzystnych dla przedsi^biorstwa konsekwencji [19, s.22-23].
Nawiezujec do wyzej przedstawionego podzialu produktowej innowacji nalezy zwrócic uwag$ na ich klasyfikacje majec na uwadze kryterium zakresu samodzielnosci kreowania nowego produktu:
1. nowe produkty powstale w wyniku zakupu;
2. nowe produkty które powstafy w wyniku wlasnych prac badawczo -rozwojowych;
3. nowe produkty powstale w wyniku kreatywnej imitacji;
4. nowe produkty powstafy w wyniku aliansu strategicznego [4, s. 164].
214
Czçsto stosowanym kryterium w klasyfikacji innowacji jest skala nowosci. Wystçpuje wiele odmian ich klasyfikacji a najwazniejsze zostafy przedstawione w tabeli 2.
Tabelka 2 przedstawia innowacje produktowe z uwzglçdnieniem stopnia nowosci. Podejscie do mówienia, co jest innowacje, a co nie jest innowacje ma charakter subiektywny. Dla kazdego przedsiçbiorstwa wazne jest to, jak klient postrzega nasz produkt czy uslugç w kategoriach innowacji.
Tabela 2
Klasyfikacje innowacji produktowych ze wzglçdu na kryterium stopnia
nowosci
Nazwa kryterium Klasyfikacja innowacji produktowych wedlug danego kryterium
Stopien nowosci w ukiadzie rynek-technologia ¡nnowacje produktowe oryginaine (nowy rynek i nowa technologia) - sç przeznaczone dia klientúw oczekujqcych szczegóinych korzysci, zwracaj^cych uwage na wyjqfkowosc danej technologii, jej wyrafinowanie czy tez nadzwyczajne mozliwosci; innowacje produktowe technologiczne (znany rynek i nowa technologia) - sy to produkty oferowane na dotychczasowe rynki, ale stworzone w oparciu o zupetnie now^ technologie dziçki czemu ce-chuje je znacznie wyzsza jakoéc; innowacje produktowe rynkowe (nowy rynek i znana technologia) - s^to produkty wytwarzane wedlug juz znanej technologii, ale wprowadza siç je na nowy rynek dziçki róznym formom udosiçp-niania produktu np. licencjonowaniu, leasingowaniu, czy tez aliansom strategicznym w zakresie wytwarzania lub dystrybucji; innowacje produktowe zwykte (znany rynek i znana technologia) - polegajq na udoskonaleniu technologii wytwarzania w celu redukcji kosztów, dodania kolejnych funkcji do produktu lub zmianie jego dystrybucji.
Stopien nowosci г punktu widzEnia rynku i przedsiq- biorstwa nowe produkty w skati swiatowej - nowe produkty tworz^ce nowy rynek; nowe Unie produktów - nowe produkty pozwalajqce firmie wejsc po raz pierwszy na istniejycy juz rynek; produkty dodatkowe - nowe produkty uzupetniajyce dotychczasowe linie produktów przedsiçbiorstwa; udoskonaienia dotychczasowych produktów - nowe produkty o udoskonalonym dzialaniu lub wiçk- szej wartosci postrzeganej, które wchodz^ na miejsce istniejycych produktów; produkty repozycjonowane -istniejyce produkty kierowane na nowe rynki lub segmenty rynku; produkty reúukujqce koszty-mw produkty spetniajyce podobne funkcje przy nizszych kosztach
Stopien nowosci produktów nowe produkty zdywersyfikowane - nowe produkty przeznaczone na nowe rynki; nowe produkty przeznaczone do konkretnych segmentów rynku - produkty tworz^ce zupetnie nowe linie produktów; nowe odmiany produktów - nowe warianty produktów dostosowane do potrzeb danego segmentu rynku; nowe produkty uzupetniajqce dotychczasowe Unie produktów - produkty wydtuzaj^ce linie produktów; produkty uiepszone - udoskonalone wersje dotychczas wytwarzanych produktów; nowe produkty poddane re-merchandisingowi - s^ to nowe produkty wprowadzone na rynek w celu zwlqkszenia sprzedazy dziçki zmianom w kompozycji marketingu-mix.
Zródlo: [18, s. 17-22; 16. s. 178-180]
Tabelka 2 przedstawia innowacje produktowe z uwzglçdnieniem stopnia nowosci. Podejscie do mówienia, co jest innowacje, a co nie jest innowacje ma charakter subiektywny. Dla kazdego przedsiçbiorstwa wazne jest to, jak klient postrzega nasz produkt czy uslugç w kategoriach innowacji.
Podsumowanie. Innowacje w rozwoju przedsiçbiorstwa, czy gospodarki stanowi^ wazne ogniwo tworzenia przewagi konkurencyjnej na rynku. Przedsiçbiorstwo, aby bylo innowacyjne musi zatrudniac i posiadac pracowników kreatywnych. Podmiot gospodarczy efektywnie ksztaltuj^cy swoj^ konkurencyjnosc
215
musi bye jednoczesnie innowacyjny i przedsiçbiorczy. Spelnienie tego warunku bçdzie stanowic podstawç do generowania przewagi konkurencyjnej na rynku. Innowacyjnosc mozna oceniac z punktu widzenia samego przedsiçbiorstwa oraz z punktu widzenia klienta (odbiorcy). Wazniejsze jest, kiedy klient ocenia nasz produkt, uslugç jako dobro innowacyjne. Klient zawsze stanowi centrum zainteresowania i rozwoju przedsiçbiorstw. Innowacje i przedsiçbiorczosc tworz^ mechanizm rozwoju konkurencyjnosci organizacji poddanej prawom rynku [20].
Bibliografia
1. Lesniewski M. A. Zrownowazony rozwoj a konkurencyjnosc gmin - Kielce: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, 2010. - s. 106.
2. Schumpeter J.A. Teoria rozwoju gospodarczego. -Warszawa: PWN, 1960. -
s.104.
3. Allen J. Scientific Innovation and Industrial Prosperity. - London: Longman, 1966. - s.7.
4. Wspolna Europa. Innowacyjnosc w dzialalnosci przedsiçbiorstw / pod red. H. Brdulak, T. Golçbiewskiego. - Warszawa: Difin, 2003. - s.16.
5. Pomykalski A. Innowacje. - Lodz: Politechnika Lodzka, 2001.- s.13.
6. Ratajczyk Z. Czlowiek w sytuacji innowacyjnej.-Warszawa: PWN, 2003. -
s.25.
7. Baruk J. Istota innowacji. Ewolucja systemow innowacyjnych, Przegl^d Organizacji, 1/2005, s.12.
8. Innowacyjnosc przedsiçbiorstwa / pod red. J. Bogdanienki. - Torun: Uniwersytet Mikolaja Kopernika, 2004. - s.145.
9. Levitt T. Marketing Success Through Differentiation of Anything // Harvard Business Review. - 1980, January - February. - s.83 - 91.
10. Kotler Ph. Marketing , Dom Wystawienniczy REBIS, Poznan 2005, s. 410.
11. Mruk H. Rutkowski I P. Strategia produktu. - Warszawa: PWE, 2001. - s.
25.
12. Pomykalski A. Innowacje. - Lodz: Politechnika Lodzka, 2001. - s. 26
13. Budzynski F., Mroz M. Innowacje techniczne - geneza i rozwoj. -Rzeszow: Politechnika Rzeszowska,1998. - s. 58-60.
14. Brdulak J. Zarz^dzanie wiedz^ a proces innowacji produktu. - Warszawa: Oficyna Wydawnictwa SGH, 2005. - s.47.
15. Fang E. Customer Participation and the Trade-Off Between New Product Innovativeness and Speer To Market // Journal of Marketing. - 2008. - Vol. 72. - №4. - s.90-104.
16. Zarz^dzanie produktem / pod red. B. Sojkina. -Warszawa: PWE, 2003. -s.176-177.
17. Penc J. Innowacje i zmiana w firmie. -Warszawa: Placet, 1999. - s. 148.
18. Rutkowski I. P. Rozwoj nowego produktu.- Warszawa: PWE, 1997. - s. 17.
19. Markides C. Disruptive Innovations: In Need of Better Theory // The Journal of Product Innovation Management. - 2006. -Vol. 23. - № 1. - s. 22-23.
20. Lesniewski M. A. Konkurencyjnosc przedsiçbiorstw. Wybrane problemy. -Torun: Dom Organizatora TNOiK, 2011.
Рецензент - д.е.н., професор Музика П.М.
216
