CC BY
19
Link to article_
Kubik K. Mate i srednie przedsi^biorstwa w Wybranych obszarach globalizacji (szanse i zagrozenia)/ K. Kubik // Управлшня проектами та розвиток виробництва. Зб.наук.пр. -Луганськ: вид-во СНУ iM. В.Даля, 2003. - № 4(8).- C.105-111._
УДК 334.02.64
K. Kubik
MALE I SREDNIE PRZEDSI^BIORSTWA W WYBRANYCH OBSZARACH GLOBALIZACJI (SZANSE I ZAGROZENIA)
Artykut jest pröbq zaprezentowania korzysci, szans i zagrozen, jakie niesie matym i srednim przedsi^biorstwom globalizacja..To one stanowiq najliczniejszq grup^ przedsi^biorstw w naszej polskiej gospodarce Zaprezentowano tu, takze procesy globalizacji i jej uwarunkowania. Mate i srednie przedsi^biorstwa pomimo wielu röznorodnych barier rozwoju, utrudniajqcych ich dziatalnosc inwestycyjnq stanowiq podstaw^ naszej gospodarki. Rys. 1, tab. 1, bibl. 9.
К. Кубик
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ МАЛЫХ И СРЕДНИХ ПРЕДПРИЯТИЙ (НОВЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ И УГРОЗЫ)
Предпринята попытка определить преимущества, новые возможности и отрицательные стороны глобализации малых и средних предприятий, которые составляют самую многочисленную группу в экономике Польши. Так же изучены процессы и условия глобализации. Несмотря на множество проблем, затрудняющих инвестиционную деятельность, малые и средние предприятия представляют собой ядро экономики. Рис. 1, табл. 1, ист. 9.
Wstqp. Proces integracji gospodarki polskiej z Uniq Europejskq stal si§ faktem. Wi^ze si§ on zarowno z pozytywnymi, jak i negatywnymi konsekwencjami.
Globalizacja jest procesem ztozonym, ktorego nast^pstw nie mozna w petni przewidziec. Przemiany spoteczne i gospodarcze zawsze niosq ze sobq wyzwania, ktore wczesniej czy pozniej stanowiq szanse lub zagrozenia dla przedsi^biorstw zwtaszcza tych matych i srednich.
Proces globalizacji jest roznie postrzegany w literaturze przedmiotu jak i w praktyce. Natomiast przemiany powodowane globalizacji stwarzajq wyzwania wszystkim organizacjom.
Gtownym problemem naszej gospodarki i nie tylko, jest sposob zwi^kszenia korzysci i zniwelowania zagrozenia wynikaj^cego z procesu globalizacji.1
Mate i srednie przedsi^biorstwa w niewielkim stopniu uczestniczyty dotychczas w wymianie mi^dzynarodowej.Charakteryzujq si§ one wieloma niekorzystnymi cechami, takimi jak; niekorzystna sytuacja finansowq, niskim poziomem eksportu i niskq innowacyjnosciq.
1. Globalizacja - jako „rewolucja gospodarcza"
1 Z. Bauman „Globalizacja i co z tego dla ludzi wynika" Panstwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 2000, s. 36.
1
"Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8)
Czym wiçc jest globalizacja, która dokonuje rewolucji gospodarczej na catym swiecie? Definicja stowa „globalizacji" (globalny - ogólny, catkowity, catosciowy, integralny).2
Hasto „globalizacja" w bardzo krótkim czasie ewoluowato zyskuj^c miano jednego z najwazniejszych, a jednoczesnie jednego z najtrudniejszych do zdefiniowania problemów ekonomicznych.
W rozumieniu ekonomicznym globalizacja to nic innego, jak transformacja dziatañ gospodarczych o wymiarze narodowym do wymiaru ogólnoswiatowego - globalnego. Moze równiez oznaczac powi^zania róznych podmiotów zycia miçdzynarodowego, oraz wzajemne oddziatywania we wszystkich sferach zycia spoteczeñstwa, od umiçdzynarodowiania rynków i kapitatu po kulturç masowq, migracje, finanse i zapewnienie pokoju.3
W globalizacji nalezy odróznic pojçcia „globalizacja rynków" od „globalizacji sektorów", gdyz obie formy tego procesu mogq miec rózne nastçpstwa. Sektor i rynek - to system ekonomicznej wymiany. Rynek zapewnia popyt a sektor podaz.
Globalizacja rynku polega na ujednoliceniu, a przynajmniej próbie ujednolicenia wymagañ, potrzeb i oczekiwañ klientów wobec produktów i ustug.
2. Procesy globalizacji
W sktad procesu globalizacji wchodzq takie czynniki, jak:
- rozwój ekonomiczno - gospodarczy;
- rozwój naukowo - techniczny;
- czynniki polityczno - prawne;
- czynniki spoteczno - kulturowe.
Rozwój ekonomiczno -_gospodarczy_
- gospodarka wolnorynkowa
- handel swiatowy
- konkurencja swiatowa
- wzrost dochodów
Rozwój naukowo - techniczny
- rozwój technologii
- rozwój transportu
- rozwój telekomunikacji
- rozwój informatyki
Czynniki spoteczno - kulturowe
- ujednolicenie wzorców konsumpcyjnych
- chçc edukacji
Zrodto: opracowanie wlasne
GLOBALIZACJA
Czynniki polityczno - prawne
- ujednolicenie prawa handlowego
- znoszenie barier handlowych
- porozumienia i stowarzyszenia handlowe
2 W. Kopaliñski „Stownik wyrazów obcych i zwrotów obcojçzycznych" Pañstwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna. Warszawa 1995, s. 92.
3 A. Gwiazd „Globalizacja i regionalizacja gospodarki" Wydawnictwo Adam Marszatek, Toruñ 2000, s. 9.
2
"Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8)
Rys. 1. Czynniki ksztattujqce proces globalizacji
Prezentowane wyzej czynniki przyczyniajq siQ do globalizacji przedsiQbiorstw, a tym samym stanowiq wyzwanie przysztosci.
3. Wyzwania przysztosci jakie niesie globalizacja
Opanowanie postQpu naukowo - technicznego jest wyzwaniem przysztosci dla wszystkich przedsiQbiorstw, duzych, matych i srednich. W czasach obecnych informacja stata siQ substytutem tradycyjnego produktu, czyli ustugi. To wymusito gwattowny rozwój technologii komunikacyjnej. PostQp, a raczej szybkosc i tatwosc dostQpu do informacji stat siQ podstawa sukcesu lub przyczynq niepowodzenia firmy. Wzrastaty koszty prac badawczo - rozwojowych. To doprowadzito mniejsze firmy do bankructwa, a takze do tqczenia siQ i tworzenia jednego przedsiQbiorstwa, czQsto w zasiQgu miQdzynarodowym. RozpQdzona globalizacja wzbudza powazny niepokój co do utraty kontroli nad dziatalnosciq i odpowiedzialnosciq etycznq takich przedsiQbiorstw.
Proces globalizacji niesie ze sobq takze wyzwanie kulturalne. UmiQdzynarodowienie przedsiQbiorstw, rozwój telekomunikacyjno - informatyczny, oraz rozwój transportu powodujq nawiqzywanie i zaciesnianie kontaktów z ludzmi z innych krajów i kultur. Bariery kulturalne bywajq nie do przezwyciQzenia. Powodujq, ze narody, rasy czy grupy spoteczne sq podzielone, sktócone i zyjq w konfliktach ze sobq. CzQsto bywa tak, ze jedyne co ich tqczy, to tylko wspólnie prowadzone interesy. Przyczynq tego jest chQc narzucenia wtasnej szeroko rozumianej kultury innym. Dlatego tez waznym wyzwaniem staje siQ umiejQtne zarzqdzanie miQdzykulturowe, tolerancje kulturowe stanowiq podstawQ wspótistnienia narodów i pokoju na swiecie, obecnie jednak coraz czQsciej daje siQ zauwazac jej braki.
Kolejnym wyzwaniem jest ujednolicenie prawa mi^dzynarodowego, które bQdzie jasno okreslac granice globalizacji. Unormowanie przepisów prawnych utatwi zwalczanie niedoskonatej konkurencji i przezwyciQzenie barier handlowych. Moze takze pomóc w skutecznym sciganiu przestQpców kryminalnych, nie tylko gospodarczych w erze globalizacji równiez przestQpcze grupy majq coraz czQsciej zasiQg miQdzynarodowy.
Sprostanie wymaganiom klienta stanowi równiez wyzwanie dla przedsiQbiorstw. Oczywistym jest fakt, ze podstawowym czynnikiem gwarantujqcym sukces firmy jest zadowolony klient. DziQki niemu mozliwe jest budowanie przewagi konkurencyjnej na rynku. To z kolei moze gwarantowac rentownosc i zysk, a takze ekspansjQ przedsiQbiorstwa na rynki miQdzynarodowe.5
Wzrastajqca konkurencja powoduje, ze klienci otrzymujq coraz wiQcej atrakcyjnych ofert, z których mogq wybrac dla siebie najlepszq. Mozliwosc dokonywania wyboru jest skutkiem konkurencji i dziatania gospodarki wolnorynkowej. Dlatego tez o walkQ o klienta wygrywajq firmy dziatajqce na rynku globalnym, a poprzez to mogq one rozwijac siQ. Dlatego tez MSP czQsto skazywane sq na klQske juz na samym poczqtku swojej dziatalnosci w pierwszej próbie wejscia na rynek.
4. „Byc albo nie byc ''MSP w procesie globalizacji
PrzedsiQbiorstwa okreslane jako mate, zatrudniajq do 50 osób, zas srednie od 51 do 250 osób. PrzedsiQbiorstwa te wytwarzajq znaczqcy procent produktu krajowego
4 A. Bednarski, „Putapy i putapki globalizacji". Wydawnictwo TNOiK, Torun 1998, s. 124-126
5 H. M. Grudzewski, J. K. Hajduk „Przedsiçbiorstwo przysztosci" Centrum Doradztwa i Informacji Dit In Sp. z o.o. , Warszawa 2000, s. 7_
"Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8) 3
brutto. Stanowi^ one zdecydowanq wiçkszosc wszystkich przedsiçbiorstw w gospodarce polskiej. Tym samym tworzq potçzny zasöb miejsc pracy, co stanowi czynnik przeciwdziatania radykalnie wzrastaj^cemu bezrobociu. Funkcjonowanie i rozwöj MSP na konkurencyjnym rynku zalezy od umiejçtnosci antycypowania zmian i zdolnosci adaptowania siç do nowych uwarunkowan.
W procesie globalizacji przedsiçbiorstw konieczna jest elastycznosc dziatania w otoczeniu endogennym i egzogennym. Takie dziatanie jest koniecznosciq, poniewaz zmianie ulegajq nie tylko struktury organizacyjne, ale takze postawy i zachowania pracowniköw.
W gospodarce rynkowej wyst^pit znaczny wzrost MSP, ktöre powstawaty czçsto od podstaw. To one niwej przewagç konkurencyjnq na lokalnym rynku.
Elastycznosc dziatania MSP, podejmowanie wyzwan inwestycyjnych, zaangazowanie siç przedsiçbiorstw w sprawy wtasnej firmy przes^dza o relatywnie wiçkszych korzysciach niz w przedsiçbiorstwach mniejszych.6
Z wyzwan globalizacji wytania siç problem „nikomu niepotrzebnych ludzi". Wymuszony wzrost wydajnosci pracy, maszyny zastçpuj^ce pracç ludzi, przyczyniajq siç do wzrostu bezrobocia, a tym samym do znacznego obci^zenia budzetöw narodowych poprzez zwiçkszanie wydatköw na swiadczenia socjalne.
Nie da siç ukryc faktu, ze wiçkszosc ludzi w swojej dziatalnosci kieruje siç chçciq zysku, zas hasto „dobrobyt dla wszystkich" jest tylko sloganem. Pçd za pieni^dzem i wtadzq sprawia, ze dla chc^cych je osi^gn^c nie istniejq zadne zasady, a to prowadzi do nieobliczalnych konsekwencji. Chçc zmniejszenia kosztöw dziatalnosci sprawia, ze firmy przenoszq siç do krajöw ubogich, gdzie czçsto wykorzystujq ludzi, jako taniq sitç roboczq. Natomiast tam gdzie dziataty wczesniej wzrasta bezrobocie.
Sprostanie warunkom integracji europejskiej wymaga ci^gtego inwestowania w jakosc wyroböw w nowe techniki i technologie. Dlatego tez, mate i srednie przedsiçbiorstwa majq ograniczonq zdolnosc do finansowania swojego rozwoju, poniewaz musza pokonac wiele barier o charakterze finansowym, prawnym, informacyjnym, i.t.p. Zbyt wysokie podatki, konkurencja ze strony duzych firm, skomplikowane przepisy, brak wsparcia wtadz, trudnosci kredytowe ,i.t.p .Bariery te w MSP powodujq strach i niepewnosc ;;jutra' '.Autorka nazwala je "niewolnictwem wspötczesnosci''
5. „Niewolnictwo wspôtczesnosci"- strach
Tworzy siç zamkniçte koto ludzi „wykorzystywanych" i bezrobotnych. „Wykorzystywani" bojq siç utracic pracç, a bezrobotni chcq za wszelkq cenç pracowac i pozwaj siç wykorzystywac.7
Teraz czçsto zwraca siç uwagç na nawröt protekcjonizmu praktycznego w röznych formach, zaröwno przez rz^dy narodowe, jak i przez wielkie ugrupowania gospodarcze takie, jak np.: Unia Europejska. Praktyki te zmierzajq do ochrony wtasnych rynköw i miejsc pracy.8
Wzrasta stopa bezrobocia i wspötczesne „niewolnictwo" jakim jest strach przed utratq pracy, stanowi wystarczaj^ce uzasadnienie do szanowania miejsca pracy, rezygnacji z podwyzszenia poziomu zycia czy poczucia wtasnej godnosci. To wynik finansowy przedsiçbiorstwa stanowi gtöwny cel dziatania. Dlatego tez przedsiçbiorcy oszczçdzajq na wszystkim, nawet na wydatkach na szkolenie i doszkalanie
6 P. Plawgo „Mate i srednie przedsiçbiorstwa w gospodarce regionu" Wyd. UB. Wydz. Ek. 2001, s.64
7 A. Bednarski, op. cit. 51.
8 A. K. Kozminski „Zarzqdzanie miçdzynarodowe, konkurencja w klasie swiatowej" Polskie Wyd. Ek. Warszawa 1999, s. 54._
4 "Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8)
zawodowe, na integrowanie zespotu pracowników , czy swiadczenia socjalne, których regulaminy opracowujq tak, aby niewiele osób mogto z nich skorzystac.
Pewne kontrowersje wzbudza równiez zmniejszajqca siQ rola panstwa, które z jednej strony pozwala na swobodne dziatanie firmom, a z drugiej strony stwarza mozliwosci dokonywania przestQpstw gospodarczych i afer politycznych.
6. Korzysci globalizacji
Zdaniem Castellsa obecne gospodarki rynkowe posiadajq cechy, z których to wynikajq korzysci jak i zagrozenia:
- odpowiedzialna polityka monetarna krajów wspótpracujqcych ze sobq gospodarczo pozwala na kontrolQ inflacji i zapewnia równowagQ gospodarczq catych regionów;
- dostQpnosc i powszechnosc technik teleinformatycznych wptywa na wzrost produktywnosci przedsiQbiorstw a tym samym na wzrost ich konkurencyjnosci;
- inwestowanie w rozwój gospodarki i przemystu przyczyniajq siQ do wzrostu rentownosci przedsiQbiorstw poprzez restrukturyzacjQ i wycofanie siQ z dziatalnosci w przemysle przezywajqcym stagnacjQ;
- stabilizacja inflacji pozwala utrzymac stabilnosc cen;
- ograniczone sq takze oddziatywania panstwa w sposób bezposredni na gospodarkQ, poprzez prywatyzacjQ. Prywatyzacja odciqzy czQsciowo budzet panstwa ale sprzyjac bQdzie tapówkarstwu i umozliwi przestQpstwa gospodarcze na skutek czQsciowej utraty kontroli nad przedsiQbiorstwami;
- znoszenie barier handlowych przyczyni siQ do liberalizacji gospodarki swiatowej, a tym samym pozwoli na rozwój przedsiQbiorczosci miQdzynarodowej.9
Poczqtkowo przedsiQwziQcie to budzito obawy, gdyz spowodowato wzrost cen, ale juz po kilku miesiqcach okazato siQ, ze waluta ta przyczynita siQ do stabilizacji rynków gospodarczych catej Wspólnoty. O sile EURO moze swiadczyc fakt, iz jego wielkosc osiqgnQta priorytet z wielkosciq dolara amerykanskiego, a nawet jest od niego drozsze.
7. Zagrozenie globalizacji
Globalizacja ekonomiczno gospodarcza niesie ze sobq tez pewne zagrozenia np. takie jak:
- zmniejszajqca siQ rola panstwa w mozliwosci oddziatywania na rynku oraz wolny transfer kapitatu, mogq przyczynic siQ do utraty kontaktu nad finansami panstwa a w perspektywie spowodowac utratQ ptynnosci finansowej i zatamanie siQ rynku;
- zbyt daleko idqca wspótpraca gospodarcza miQdzy krajami wysokorozwiniQtymi a krajami nie posiadajqcymi zasobów wymaga kapitatu o stabej gospodarce, mogq doprowadzic do tego, ze kraje biedniejsze mogq stac siQ wytqcznie rynkami zbytu dla przedsiQbiorstw i dostarczycielami sity roboczej. To z kolei bQdzie prowadzic do pogtQbienia siQ róznic w dochodach i standardzie zycia miQdzy tymi krajami. Bogaci nadal bQdq siQ bogacic, a biedni ubozec.10
9 A. K. Kozminski, W. Piotrowski, op. cit. s. 554
10 A. Krawiek „Pytania bez odpowiedzi czyli gtos w dyskusji na temat problemów globalizacji swiata"; „Wyzwania, procesy globalizacji wobec cztowieka" pod red. F. Okon - Horodynskiej. Wyd. Ucz. A.E w Katowicach, Katowice 1999, s.122_
"Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8) 5
Tabela 1
Globalizacja - zagrozenie dla panstwa narodowego
Brak röwnowagi wewnçtrznej ze strony matych nacjonalizmöw, grup etnicznych itp.
Brak röwnowago zewnçtrznej Potrzeba bezpieczenstwa regionalnego i swiatowego
Zaleznosc gospodarcza Od swiatowych organizacji, grup i finansöw
Integracja spoteczna Rozwöj swiatowych standardöw praw cztowieka, kontakty zawodowe
Zaleznosc ekologiczna Zaleznosc od swiatowych sieci komunikacji oraz najnowszych osiqgniçc technicznych
Integracja techniczna Grozba skazenia srodowiska, globalnego ocieplenia itp.
Zrödto: A. Gwiazd „ Globalizacje i regionalizacja gospodarki" Wyd. Adam Marszatek. Torun 2000, s. 15.
Postçpufàca liberalizacja gospodarcza w procesie globalizacji wywotuje ujemne skutki. Znaczenie barier naraza na straty budzety panstw z tytutu nieegzekwowanych optat celnych, a takze nastrçcza trudnosci w sci^ganiu podatköw od firm zagranicznych.
Okreslone skutki globalizacji niesie ze sobq rozwöj kulturowy i postçpuj^ca integracja spoteczna. Proces ujednolicenia kulturowego przeprowadzany w nieodpowiedni sposöb, „na sitç", przyniesc moze wiçcej zagrozen niz korzysci. Kazdy cztowiek chce byc wolny. Miec prawo wyboru, wtasnq religiç i pogl^dy. Narzucanie komus wtasnej woli sitq najczçsciej konczy siç wrogosciq i agresjq. Röwniez przedsiçbiorstwa dziataj^ce na wspölnym rynku wolq zachowac wzajemnq odrçbnosc. Agresywna konkurencja, pröby tak zwanych wrogich przejçc czçsto prowadzq firmy do upadku.
Znawcy globalizacji i jej krytycy uwazajq, ze w niedalekiej przysztosci zaistnieje tez problem nadpodazy sity roboczej, a powodowane to bçdzie petnq automatyzaj i robotyzaj procesöw produkcyjnych.
Wzrost bezrobocia spowodowac moze spadek popytu konsumpcyjnego, a to w konsekwencji moze doprowadzic do kryzysu gospodarczego.11
8. Uwarunkowanie rozwoju MSP na globalnym rynku
Warto bytoby zastanowic siç, jakq czçsc polskich przedsiçbiorstw stanowi^ ci, ktörzy swojq pracç traktujg jako misjç wyzwania wobec czasu i miejsca, a przede wszystkim jako rodzaj postannictwa wobec spotecznosci lokalnych.
Ograniczanie siç w swoich ocenach tylko do aktualnej pozycji na rynku i oszczçdnosci na kosztach jest dziataniem efektywnosci na krötki okres. Bardzo waznq kwestiq w dziatalnosci MSP jest przystosowanie siç do oczekiwan spotecznosci lokalnych, zaangazowanie zatogi, lojalnosc dostawcöw i statystykach klientöw, prowadzi do sukcesu rynkowego.
Jednq ze stabosci polskich menedzeröw jest ich wtasna niekompetencja, niewiedza i niechçc do wysitku intelektualnego. Brak umiejçtnosci pracowniköw
11 A. Bednarski, op. cit. s. 52
6
"Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8)
swiadczy o niewtasciwym przeprowadzeniu rekrutacji selekcji kadry. Wiedza i umiejQtnosci pracownikow winny bye dostosowane do wymogow stanowiska pracy na ktorym sq zatrudnieni.
Sytuacja gospodarcza jakq mamy w kraju wynika z popetnianych btQdow o charakterze merytorycznym, formalnym i metodologicznym w zakresie strategii i polityki przemian strukturalnych oraz procesu ksztattowania struktury instytucjonalnej.12
Przyktadem powyzszego moze bye ttumienie popytu wewnQtrznego w trosce o stabilny pieniqdz i rownowagQ budzetowq, ograniczanie ekspansji krajowych, podmiotow gospodarczych, zaniedbanie inwestycji strukturalnych stanowiqcych rozwoj przedsiQbiorstw a takze niestabilnose i niejasnose regulacji w zakresie zagranicznych inwestycji.
9. Zagrozenia wewn^trzne i zewn^trzne globalizacji
Trudno dokonae obiektywnej oceny procesu globalizacji. Kiedy ulegamy antyglobalistom widzimy w tym procesie jedynie zagrozenia.
Zagrozenia. Realizowana od dziesiQciu lat strategia gospodarczo spoteczna wyczerpata swe mozliwosci. Doprowadzita jednoczesnie do powstania zjawisk negatywnych, ktore rzutowae bQdq na polskq gospodarkQ. Sq to:
1. Ostabienie instytucji autorytetu panstwa. Nie wypetnia ono funkcji aktywnego wspierania polskiej przedsiQbiorczosci.
2. GtQbokie rozwarstwienie spoteczne, co skutkowae bQdzie konfliktami i napiQciami, a w wymiarze ekonomicznym zwQzeniem rynku wewnQtrznego.
3. Upolitycznienie gospodarki, a wtasciwie jej upartyjnienie. Oznacza to uzaleznienie decyzji rzqdowych, samorzqdowych od nacisku grup interesu.
4. Ostabienie poczucia tozsamosci, wspolnoty interesow spoteczenstwa.
Zagrozenia zewnqtrzne
1. Procesy globalizacyjne dzielq swiat na centra/dynamiczne/i peryferie/statyczne /. Grozi nam znalezienie siQ w grupie panstw peryferyjnych.
2. PrzejQcie decyzji dotyczqcych gospodarek narodowych przez anonimowe, ponad narodowe grupy interesu zdominowane przez kapitat finansowy i spekulacyjny. Problem polega na nie jawnosci podejmowanych decyzji oraz braku odpowiedzialnosci przed opiniq publicznq.
Z drugiej strony ulegamy wptywom ludzi, ktorzy w globalizacji dostrzegajq same korzysci z ktorych wynikajq perspektywy dalszego rozwoju. Bez wqtpienia proces globalizacji stwarza tez i szanse dla przedsiQbiorstw , to w jaki sposob zostanq one wykorzystane zalezy wytqcznie od ludzi zarzqdzajqcych gdzie kluczowq rolQ odgrywa menedzer.
Szanse jakie niesie globalizacja
1. Determinacja i wola spoteczenstwa w tym przedsiQbiorcow „ dorabiania siQ".
2. Struktura demograficzna polskiego spoteczenstwa- wysoki udziat w populacji osob wchodzqcych w wiek produkcyjny.
3. Praca zywa, wysoko kwalifikowana (o paradoksie) okazata siQ bye gtownym czynnikiem kreujqcym szybki rozwoj gospodarczy w krajach wysoko rozwiniQtych. Oznaczae to moze dla nas, ze przy mqdrej polityce gospodarczej nasz rozwoj gospodarczy ulegnie przyspieszeniu.
Konkludujac, proces rozwoju MSP wymaga rynku i polityki, ktorej gtownym przestaniem jest kojarzenie celow gospodarczych i spotecznych, tworzenie silnej wiQzi
12 M. Kabaj „Program przeciw dziatania ubostwa i bezrobocia". Raport JpiSS, Warszawa 2000 "Управлшня проектами та розвиток виробництва", 2003, № 4(8)
7
opartej na globalizacji, wspolnocie kultury i obyczajow, a takze nowoczesnego sprawowania wtadzy, ktore musi cieszyc si§ poparciem spotecznym.
Wymaga to bardzo szerokiej wiedzy i umiej^tnosci elit rz^dz^cych, kompetencji i odpowiedzialnosci urz^dnikow z wysokich szczebli i organow decyzyjnych, a takze interdyscyplinarnego ksztattowania wiedzy kadry zarz^dzaj^cej.
BIBLIOGRAFIA
1. Bauman Z. „Globalizacja i co z tego dla ludzi wynika"PIW, Warszawa2000.
2. Kopalinski W. „Stownik wyrazow obcych i zwrotow obcoj^zycznych" Panstwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna. Warszawa 1995.
3. Gwiazd A. „Globalizacja i regionalizacja gospodarki" Wydawnictwo Adam Marszatek, Torun 2000.
4. Bednarski A. „Putapy i putapki globalizacji".Wyd..TNOiK,Dom Organizatora, Torun1998.
5. Grudzewski H.M., Hajduk J.K. „Przedsi^biorstwo przysztosci'' Wyd. Difin, W-wa 2000.
6. Plawgo P. „Mate i srednie przedsi^biorstwa w gospodarce regionu". Wyd. UB, B-stok, 2001.
7. Kozminski A.K. „Zarzqdzanie mi^dzynarodowe, konkurencja w klasie swiatowej"PWE,W-wa 1999.
8. Krowiak A. „Pytania bez odpowiedzi czyli gtos w dyskusji na temat problemow globalizacji swiata";Wyd. AE, Katowice 1999.
9. Kabaj M. „Program przeciw dziatania ubostwa i bezrobocia".Wyd.IPPiSS, W-wa 1999.
CraTTA Haflirtwna go peflaK^i 16.12.2003 p.
8
"ynpaBniHHA npoeKTaMM Ta po3BMTQK BMpo6HMqTBa", 2003, № 4(8)
