Научная статья на тему 'ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТЛАРИ'

ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

4
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / халқ педагогикаси / халқ педагогикасининг кўрсатмалари.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Сабина Ахматова, Мафтуна Сотиболдиева

Мақолада халқ педагогикасининг ѐш авлодни тарбиялашдаги тушунчаси ва аҳамияти очиб берилган. Халқ педагогикасида инновацион технологияларидан фойдаланиш бўйича ўқитувчи фаолияти мазмунининг тавсифи берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК ШАРТЛАРИ»

Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023 Ta'lim jarayonida raqamli texnologiyalarni

etish samaradorligi

jort^

gi

ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЖОРИЙ ЭТИШНИНГ

ПЕДАГОГИК ШАРТЛАРИ

Сабина Ахматова, Мафтуна Сотиболдиева

ЧДПУ тарих йуналиши 2 курс талабалари Илмий ра^бар: Илмуродова Феруза Шакировна

АННОТАЦИЯ

Маколада халк педагогикасининг ёш авлодни тарбиялашдаги тушунчаси ва ахдмияти очиб берилган. Халк педагогикасида инновацион технологияларидан фойдаланиш буйича укитувчи фаолияти мазмунининг тавсифи берилган.

Калит сузлар: таълим, халк педагогикаси, халк педагогикасининг курсатмалари.

ABSTRACT

The article reveals the concept and importance of folk pedagogy in the upbringing of the younger generation. A description of the content of the teacher's activities on the use of innovative technologies in folk pedagogy is given. Keywords: education, folk pedagogy, instructions of folk pedagogy.

Замонавий жамиятда инсоннинг ахлокий фазилатларини шакллантиришга тускинлик киладиган ва ёшлигидан бошлаб одамларнинг ижтимоий тажовузкорлигини оширишга ёрдам берадиган салбий тенденциялар мавжуд. Утмиш мафкурасининг рад этилиши "замон алокаси" нинг парчаланишига, уз ватанлари тарихига дахлдорлик туйгусига олиб келди. Шу муносабат билан кекса авлод тажрибасидан фойдаланиш, халк педагогикаси ва унинг анъаналарига мурожаат килиш масаласи долзарбдир. Укитувчининг максади хар доим нафакат таълим, балки болаларни тарбиялаш хам булган. Тарих ёки математика, физика ёки адабиёт дарси буладими, укув жараёнлари хар кандай дарсда булиши керак. Хрзирги вактда мактаб укувчиларининг ахлокий ва ахлокий тарбиясига имкон кадар купрок эътибор бериш керак. Бу, таълим Академияси академиги А. Новиковнинг сузларига кура, биринчи навбатда, нафакат ёшларнинг, балки бутун жамиятнинг замонавий таназзули билан боглик. Хрзирги вактда болаларга асосан атрофдаги хакикат таъсир килади. Шунинг учун укитувчилар

October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference

893

ТесЬпОО^/е/^П^^шшшшшая/шшшшшшшшш

Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023 Ta'lim jarayonida raqamli texnologiyalarni

etish samaradorli

jort^

мактаб укувчиларининг маданий ривожланишига, уларнинг ахлокий тарбиясига имкон кадар купрок эътибор беришлари керак. Халк педагогикаси томонидан Т. Ф. Кузина ва Г. И. Батурина "болаларни тарбиялаш ва укитишнинг тарихан шаклланган тажрибаси, дастлаб авлоддан-авлодга огзаки равишда етказилган, сунгра ёзма ёдгорликларда фолклор, кахрамонлик эпоси, афсоналар шаклида кайд этилган, коидалар ва тарбия туплами, хулк-атвор коидалари, ва хоказо.". Хал; педагогикаси таълимнинг идеаллари ва максадларини уз ичига олади, дунёкарашни, оила, шахс хакидаги гояларни акс эттиради[3]. К. Д. Ушинский укитувчи, "халк педагогикаси"атамасини биринчи марта ишлатган, у :" халкнинг узи томонидан яратилган ва оммабоп тамойилларга асосланган таълим мавхум гояларга асосланган энг яхши тизимларда мавжуд булмаган таълим кучига эга. "У инсон авлодларнинг урф-одатлари ва анъаналарини хурмат килса ва утмиш ва хозирги кун уртасидаги алокани саклаб колган такдирдагина таълим олиши мумкинлигига ишонган, шунинг учун халк анъаналарига риоя килиш тарбия жараёнининг ажралмас кисмидир[4]. Халк педагогикасининг курсатмалари эртаклар, достонлар, уйинлар, кушиклар, маколлар ва байрамларда уз аксини топган. Халк педагогикасининг етакчи коидаси инсонда ватанпарварликни тарбиялашдир. Болаларда уз халкининг тарихи ва маданияти билан танишиш уз халкига хурмат, гурур, уз миллатининг муносиб вакили булиш истагини уйготади. Ватанпарварлик гояси халк огзаки ижодининг барча шаклларига: маколлар, эртаклар, кушиклар, кахрамонлик достонларига кириб боради ва халк кахрамонлари образларида, табиат гузаллигини тасвирлашда уз ифодасини топади. Инновация бу маълум бир ижтимоий бирлик-ташкилот, ахоли пункти, жамият, гурухга янги, нисбатан баркарор элементларни киритадиган максадли узгариш"[5]. Инновациялар педагогик амалиётда кулланиладиган, талабанинг шахсига, унинг кобилиятларини ривожлантиришга каратилган янги усуллар, шакллар, воситалар, технологияларни белгилайди. Инновацион технологиялардан фойдаланишнинг самарали шартларига куйидагилар киради:

- талабаларнинг социализацияси,

. -умуминсоний кадриятлар негизида унинг шахсий кадриятларини шакллантириш учун укитувчиларнинг талаба онгига таъсирининг бадиий воситалари ва усуллари,

- укув жараёнининг миллий йуналиши,

- талабаларнинг маънавий ривожланиши ва бошкалар.

October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference

894

Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023 Ta'lim jarayonida raqamli texnologiyalarni

etish samaradorli

jort^

gL

Бугунги кунда куплаб укитувчилар таълим самарадорлигига эришиш учун мактабда укитишнинг замонавий технологиялари ва инновацион усулларидан фойдаланадилар. Ушбу усуллар укитишда кулланиладиган фаол ва интерактив шаклларни уз ичига олади. Фаол талабанинг укитувчига ва у билан бирга таълим оладиганларга нисбатан фаол позициясини таъминлайди. Дарслар давомида уларни куллаш билан дарсликлар, дафтарлар, компютер, яъни укитиш учун ишлатиладиган индивидуал воситалар кулланилади. Интерфаол усуллар туфайли бошка талабалар билан хамкорликда билимларни самарали узлаштириш мавжуд. Ушбу усуллар укитишнинг жамоавий шаклларига тегишли булиб, унинг давомида бир гурух талабалар урганилган материал устида ишлайди. Интерфаол усуллар янги материални сифатли узлаштиришга ёрдам беради. Буларга куйидагилар киради:

- ижодий характердаги машклар;

- гурух вазифалари;

- таълим, рол уйнаш, бизнес уйинлари, таклид;

- дарслар-экскурсиялар;

- ижодий ривожланиш, ижро дарслари, кино яратиш, газета нашр этишга каратилган дарслар;

- видео материаллардан фойдаланиш, интернет, куриш;

- "карорлар дарахти", "аклий хужум" усулларидан фойдаланган холда мураккаб масалалар ва муаммоларни хал килиш;

Мактабда укитишнинг инновацион усуллари укувчиларда когнитив кизикишни ривожлантиришга ёрдам беради, уларни урганилган материални тизимлаштириш ва умумлаштиришга, мухокама килишга ургатади. Олинган билимларни тушуниш ва кайта ишлаш, талабалар уларни амалда куллаш куникмаларини эгаллайдилар, мулокот тажрибасини туплайдилар. Шубхасиз, укитишнинг инновацион усуллари анъанавийларга нисбатан афзалликларга эга, чунки улар талабанинг ривожланишига хисса кушади, уни билиш ва карор кабул килишда мустакилликни ургатади. Халк педагогикасининг мухим вазифаси маънавий-ахлокий фазилатларни тарбиялашдир: инсонпарварлик, халоллик, севги, багрикенглик. Инсон мавжудлигининг асоси сифатида мехнат таълимига булган эхтиёжни халк педагогикаси анъаналарида кузатиш мумкин. Мехнат таълимнинг бошланиши ва унинг якуний натижаси мехнатсеварликдир. Халк педагогикаси уз олдига вазифа куяди мехнатсеварликни шакллантириш, болада ёшлигидан ахлокий мехнат мотивларини ривожлантириш. Мехнат

October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference

895

Chirchik State Pedagogical University Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023

Effectiveness of Introduction of Digital Ta'lim jarayonida raqamli texnologiyalarni

Technologies^n^heEducationaipo

таълими гояларини маколларда топамиз: "ховуздан баликни кийинчиликсиз ушлай олмайсиз", "ётган тош остидан сув окмайди" ва бошкалар. Анъаналарни "тарихан шаклланган ва авлоддан-авлодга гоялар, карашлар, урф-одатлар, буйруклар ва хулк-атвор коидалари" деб тушунишга асосланиб, хал; педагогикаси анъаналари максадлар, коидалар ва узатиладиган тажриба сифатида тушунилади. Халк педагогикасининг донолиги ва тажрибаси замонавий таълим тизимларининг асоси булиши керак, чунки болалар богчалари, мактаблар, кушимча таълим муассасаларида асосий вазифа нафакат укитиш, балки болаларни тарбиялашдир. Укитувчи халк педагогикаси анъаналаридан фойдаланган холда мактаб укувчиларининг миллий узига хослигини шакллантиради. Узини утган авлодларнинг меросхури сифатида англаш уз халкининг маънавий ва моддий маданияти кадриятларига мухаббат уйготади. Мактаб укитувчилари уз она тилини яхши билишлари, рус ва жахон маданиятини билишлари, мактаб укувчиларини хар кандай миллат, хар кандай дин ва маданият вакилларига багрикенглик ва хурмат билан тарбиялашлари керак. Халк педагогикаси материалидан укитувчилар синфда хам, дарсдан ташкари соатларда хам фойдаланишлари керак. Талабаларни халк огзаки ижоди асарлари, декоратив ва амалий санъат турлари: ёгоч уймакорлиги, каштачилик, тур тукиш билан таништириш мухимдир. Укитувчи укувчиларни миллий уйинлар ва спортга жалб этишга кумаклашади, уларни халк урф-одатлари ва маросимлари билан таништиради. Таквим байрамлари халк маданиятининг ажралмас кисмидир. Улар утган авлодлар авлодларга колдирган яхши нарсаларни эслашга ёрдам беради. Шундай килиб, халк педагогикаси анъаналаридан фойдаланиш болаларни укитиш ва тарбиялашнинг тасдикланган ва сифатли усули хисобланади. Халк педагогикасининг салохияти жуда катта, у болада ватанпарварлик, катталарга хурмат, халкингизга ва маданий ёдгорликларга мухаббат ва эхтиром каби фазилатларни шакллантиришга имкон беради. Халк педагогикаси ёрдамида укув жараёнида баъзи инновацион усуллардан фойдаланиб, улар шахсни шакллантиришда кулай шароитлар яратадилар. Халк педагогикасининг ахамияти жуда катта ва уни камситиб булмайди. Халк педагогикаси педагогиканинг асосидир. Барча таълимнинг асосини халк педагогикаси ташкил этади. Шундан келиб чикиб, халк педагогикасини урганиш ва амалиётга татбик этишга эътибор каратиш лозим. Бунинг учун шахсни тарбиялаш билан боглик барча муассасаларда, таълим олувчиларнинг ёш хусусиятларини хисобга олган холда, огзаки халк ижодиёти асарларидан

October 20, 2023

https://cspi.uz/ Republican Scientific and Practical Conference

Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023 Ta'lim jarayonida raqamli texnologiyalarni joriy etish samaradorligi

g

я

иложи борича кенгрок фойдаланинг, халк анъаналари, урф-одатлари, байрамлари ва халк кушикларига хурмат ва мухаббатни сингдириш лозим. Шундай килиб таълим жараёни ёшларни миллий туйгулар ва миллий гурур хакида тарбиялашга имкон берадиган материалларни уз ичига олиши керак.

REFERENCES

1. Арабов.И.А., Нагорная. Г.Ю. Этнопедагогика. К, 1999. Б-215.

2. Булатова.З.А. Куп маданиятли шахсни шакллантиришда халк педагогикасининг маънавий-ахлокий салохияти. Б. 2007. 4-сон. Б-259-262.

3. Кузина.Т.Ф., Батурина.Г.И. Россия халкларининг кунгилочар педагогикаси: маслахатлар, уйинлар, маросимлар. M. 1998. Б-144.

4. Ушинский.К.Д. Халк таълимида миллат хакида. M. 1988.Б-194-256

5. Ковалева. Т.М. Инновационная школа: аксиомы и гипотезы.-М.2003. С-63

6. Shokirovna I. F. Trends in the Formation and Development of Professional Competences of a Future History Teacher //World of Science: Journal on Modern Research Methodologies. - 2023. - Т. 2. - №. 3. - С. 27-31.

7. Shokirovna I. F. Zamonaviy oqituvchi davr talabi //PEDAGOGS jurnali. - 2022. -Т. 8. - №. 3. - С. 68-72.

8. F.Sh.Ilmurodova.Requirements of the modern teacher. "PEDAGOG" международный исследоват. 24 April26, 2022.р-63-6711.

9. Ильмуродова Ф. The foundation of the era of awakening in Central Asia: alchemy, succession, and historicism //Современные тенденции инновационного развития науки и образования в глобальном мире. - 2022. - Т. 1. - №. 3. - С.

213-216.

https://cspi.uz/

Republican Scientific and Practical Conference

October 20, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.