CC BY
0INNOVATSION PEDAGOGIK BOSHQARUV: ZAMONAVIY UMUMIY TA'LIM MAKTABIDA AMALGA OSHIRISH TAMOYILLARI VA YO'LLARI
1Radjabova Gavxar Umarovna, 2Yo'ldoshev Ilxomjon Abdurashid o'g'li, 3Olimov Javoxirbek Omonjon o'g'li
1Qo'qon davlat pedagogika instituti, Ta'lim menejmenti kafedrasi dotsenti
2'3Qo'qon davlat pedagogika instituti, Maktab menejmenti ta'lim yo'nalishi talabalari https://doi.org/10.5281/zenodo.11182059
Annotatsiya:Maqoladaumumta'lim muassasasida innovatsionmenejment ta'lim tizimidagi global o'zgarishlarni oldindan ko'rish, kelajakda aniqlangan muvaffaqiyat omillari orqali uning saqlanib qolishi va barqaror rivojlanishini ta'minlaydigan keng ko'lamli ilmiy asoslangan yechimlarni izlash va amalga oshirish jarayoni bilan shug'ullanishi ilmiy jihatdan asoslanib berilgan.
Kalit so'zlar: innovatsiyalarni boshqarish ta'lim tizimi boshqaruv mexanizmlari boshqaruv ehtiyojlari innovatsion loyihalar.
Abstract: Innovative management in a general education institution deals with the process of anticipating global changes in the education system, searching and implementing large-scale scientifically based solutions that ensure its survival and sustainable development through identified future success factors.
Key words: innovation management education system management mechanisms management needs innovative projects.
Arzon tabiiy resurslar va energiya iste'moliga qurilgan iqtisodiyotdan zamonaviy bilim va texnologiyalarga asoslangan iqtisodiyotga o'tish faqat innovatsiyalarni rivojlantirish orqali mumkin.
Innovatsiyalar zamonaviy axborot jamiyatining o'sishi va farovonligining dvigatelidir [1]. Innovatsion pedagogik menejment bugungi kunda nafaqat pedagogik tizimlarni sifat jihatidan yangi holatga "o'tkazish" vositasi, balki yangi, yanada farovon va rivojlangan jamiyat qurish vositasi sifatida ham ko'rib chiqilmoqda. Umuman olganda, innovatsiya zamonaviy axborot jamiyatining o'sishi va farovonligining dvigatelidir [2; 3].
Innovatsiya (ingliz tilidan innovatsiya, ya'ni yangilik, yangilik, innovatsiyalar) -zamonaviy jamiyatning barcha sohalari va jabhalariga ta'sir ko'rsatadigan keng ko'lamli tarkibiy o'zgarishlar, yangi g'oyalar, texnologiyalar, moddiy ishlab chiqarish shakllari va ijtimoiy ong elementlarining paydo bo'lishi va keng tarqalishida namoyon bo'ladi. Maktab ta'limi tizimida innovatsion rivojlanish davrining kelishi axborot va kompyuter texnologiyalari, Internet va vizualizatsiya usullari bilan ajralib turdi. Innovatsiya atamasi mahsulotlar, jarayonlar, taktikalar va strategiyalardagi ham radikal (inqilobiy) va bosqichma-bosqich (evolyutsion) o'zgarishlarni anglatadi.
Kembrij inglizcha-ruscha lug'atida "innovatsiya" tushunchasi ikki nuqtai nazardan ko'rib chiqiladi: birinchidan, yangi g'oya yoki birinchi marta qo'llanilgan usul sifatida, ikkinchidan, yangi g'oyalar yoki usullardan foydalanish jarayoni [4] . Kembrij yondashuvi g'oya va usul o'rtasidagi, ya'ni maqsad va uni amalga oshirish usuli o'rtasidagi mustahkam bog'liqlikni o'zida mujassam etadi, bu esa foydali natijalarga olib keladi. Shuni ta'kidlash kerakki, innovatsiya - bu biron bir yangilik yoki yangilik emas, balki mavjud tizim yoki jarayon samaradorligini jiddiy ravishda
oshiradigan yagona narsadir [5; 6]. Ilmiy adabiyotlarda innovatsiyaning ikki turi ajratiladi: 1) mutlaq yangilik va 2) nisbiy yangilik. Mutlaq innovatsiya - jahon ilm-fani yoki madaniyatida tubdan yangi narsaning yaratilishi, u ilgari umuman bo'lmagan narsa, nisbiy innovatsiya esa -muayyan tashkilot yoki tuzilma amaliyotida mutlaq yangilikdan foydalanishdir [3]. Ko'rinib turibdiki, umumiy o'rta ta'lim muassasalarida ro'y berayotgan yangiliklarning aksariyati nisbiydir. Zamonaviy ilmiy tushunchalar nuqtai nazaridan, innovatsiya - bu yangi bilimlarni yoki ilgari foydalanilmagan g'oyani ishlab chiqish va tarqatish uchun intellektual resursni investitsiyalash natijasidir (masalan, inson va jamiyat hayoti va faoliyatining turli sohalarini yangilash). Innovatsiyalarni yaratishning umumlashtirilgan sxemasini quyidagicha ko'rsatish mumkin: investitsiyalarD rivojlantirish □ amalga oshirish □ natija.
Innovatsion pedagogik boshqaruvning mohiyati quyidagi funktsiyalarda ifodalanadi: 1) strategiyani rejalashtirish; 2) strategik rejani amalga oshirishni tashkil etish; 3) strategik maqsadlarni amalga oshirishga ta'sir ko'rsatishni muvofiqlashtirish; 4) natijalarga erishish uchun motivatsiya.
Innovatsion pedagogik menejment o'zaro bog'liq bo'lgan ikkita muammoni hal qilishni o'z ichiga oladi: birinchidan, texnologik, tashkiliy va iqtisodiy innovatsiyalarni boshqarish; ikkinchidan, yangi yuqori samarali pedagogik texnologiyalarni, o'qitish, tarbiyalash va shaxsni rivojlantirishning yangi usullari, uslublari va vositalarini ishlab chiqish va tarqatish jarayonini boshqarish.
Bugungi kunda pedagogik innovatsiyalarni boshqarishning o'ziga xosligi zamonaviy ta'limning rivojlanishi ta'lim xizmatlari va mahsulotlari bozorining shakllanishi va rivojlanishi bilan chambarchas bog'liq holda sodir bo'lishi bilan belgilanadi.
Innovatsion pedagogik menejmentning markazida keng imkoniyatlardan texnologiyalarni tanlash muammosini hal qilish yotadi. O'rta ta'lim muassasasini boshqarishga yangi yondashuvlar quyidagi innovatsiyalarni ishlab chiqish va tarqatishda ifodalanadi: a) pedagogik mehnat taqsimoti (ta'lim mazmuni, shakllari va usullarini ishlab chiquvchilar, metodistlar, psixologlar, taraqqiyot monitoringi bo'yicha mutaxassislarni ajratib ko'rsatish). o'quv jarayoni va boshqalar); b) o'qituvchilarni, axborot texnologiyalari bo'yicha mutaxassislarni va o'quv jarayoni tashkilotchilarini o'quv jarayonini amalga oshiruvchi guruhlar va jamoalarga birlashtirish. Innovatsion pedagogik boshqaruv tizimi quyidagi tamoyillarga asoslanadi: 1) ta'limni rivojlantirish muammosini faqat ma'lum bir ta'lim tizimi darajasida emas, balki milliy siyosat darajasida hal etish tamoyili; 2) eng yaxshi xalqaro namunalar, normalar va standartlarga yo'naltirish; 3) barcha darajadagi ta'limni boshqarishda tizimli differentsiatsiya tamoyilini amalga oshirish; 4) ta'limni moliyalashtirish va tashkil etishda davlat va xususiy tuzilmalar funktsiyalari o'rtasidagi munosabatlarni ko'rib chiqish; 5 ta'lim xizmatlari va mahsulotlari bozorini rivojlantirish; 6) ta'lim tizimida oila va jamoatchilik rolini qayta baholash; 7) o'quv jarayonini tashkil etish va amalda amalga oshirishda talabalarning o'zlarining rolini qayta ko'rib chiqish. Umumta'lim maktabida innovatsion pedagogik menejment mazmuni quyidagilardan iborat: birinchidan, an'anaviy ta'lim muassasalari doirasida yangi axborot texnologiyalari asosida ta'limni tashkil etish bo'yicha maqsadli siyosatni amalga oshirish; ikkinchidan, zamonaviy ta'limga xos bo'lgan yangi turdagi tashkiliy tuzilmalarni, institutsional shakllarni ishlab chiqish. Ta'lim muassasasida ta'lim mazmunini tashqi ta'lim muhiti bilan shunday bog'lash nihoyatda muhim ahamiyatga ega bo'lib, muhit tayanch va rivojlantiruvchi omilga aylanadi. O'rta ta'lim muassasasi faoliyatiga innovatsion pedagogik menejmentni joriy etish quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
I bosqich. Ma'muriy guruh a'zolaridan biri tomonidan kelajakdagi o'zgarishlarning muhimligi, zarurligi va muqarrarligini anglash, ya'ni kelajakdagi o'zgarishlarning o'ziga xos "g'oyasi asoschisi" va "generatori" mavjudligi.
II bosqich. O'z jamoasining "mafkuraviy ustasi" tomonidan shakllanishi, bu boshqaruv, ma'muriy jamoani emas, balki o'qituvchilar jamoasi a'zolaridan mafkuraviy yordamchilar jamoasini nazarda tutadi.
III bosqich. Innovatsiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirish strategiyasini tanlash; professor-o'qituvchilar tarkibini rag'batlantirish; o'qituvchilarning innovatsion faoliyatga tayyorligini shakllantirish.
V bosqich. Muammoni tahlil qilish va asosiy muammolarni aniqlash natijalariga ko'ra - yaqin va uzoq muddatli maktabni rivojlantirish bo'yicha loyiha g'oyasini qidirish, tanlash va ishlab chiqish.
V bosqich Tanlangan g'oyani amalga oshirish uchun boshqaruvning aniq harakatlarini aniqlash.
VI bosqich. Loyihani (dasturni) amalga oshirish bo'yicha ishlarni tashkil etish; tanlangan tashkiliy tuzilma doirasida innovatsion loyihani amalga oshirish.
VII bosqich rejalashtirilgan dasturning bajarilishini monitoring qilish; boshqaruv tizimi samaradorligini tizimli tahlil qilish; innovatsion boshqaruv texnologiyalarini moslashtirish [2; б].
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Ильенкова, С.Д. Инновационный менеджмент: учебник для вузов / С.Д. Ильенкова, Л.М. Гохберг, С.Ю. Ягудин [и др.]; под ред. С.Д. Ильенковой. - М.: ЮHИТИ-ДAHA, 2007. - 335 с.
2. Основы инновационного менеджмента: теория и практика: учеб.для студентов вузов; под ред. А.К. Казанцева, Л. Э. Миндели. - М.: Экономика, 2004. - 518 с.
3. Харари ЮЛ. Sapiens: Краткая история человечества / Ю. H. Харари. - Москва: Синдбаб, 2016. - 570 с.
4. Camblidge Learners' Dictionary English-Russian. - Cambridge: Cambridge University Press, 2011. - 1065 p.
5. Харари Ю.К Sapiens: Краткая история человечества / Ю. H. Харари. - Москва: Синдбаб, 2016. - 570 с.
6. Современные инновации в образовании. Примеры // Business Режим доступа: https://businessman.ru/new-sovremennye-innovacii-v-obrazovanii-primery.html . Дата доступа: 31.12.2017
7. Radjabova, Gavxar Umarovna. "OLIY TA'LIM MUASSASALARINING TA'LIM XIZMATLARINI RIVOJLANTIRISH BOSHQARUVINI TAKOMILLASHTIRISH." Oriental Art and Culture 4.3 (2023): 725-731.
8. Umarovna, Radjabova Gavxar. "ESSENCE AND FEATURES OF THE MARKET FOR EDUCATIONAL SERVICES." Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11.11 (2023): 408-413.
9. Umarovna, Radjabova Gavxar. "HOZIRGI ZAMON IQTISODIY TARAQQIYOTIDA TASHKILOTNING INNOVATSIYON FAOLIYATINING AHAMIYATI." Oriental Art and Culture 7 (2021): 185-189.
10. Umarovna, Rajabova Gavkhar. "IMPROVING THE PERFORMANCE MANAGEMENT OF THE HIGHER EDUCATION SYSTEM IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN." Open Access Repository 8.11 (2022): 81-86.
11. Ustadjalilova, X. A., & Ostonov, S. M. (2021). IMPROVING THE MECHANISMS OF CURRICULUM DEVELOPMENT IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS. Актуальные научные исследования в современном мире, (5-10), 10-14.
12. Ustadjalilova, K. (2022). IMPROVING THE MECHANISMS OF THE SYSTEM OF ADVANCED TRAINING OF UNIVERSITY TEACHERS USING ALTERNATIVE METHODS. International Journal of Early Childhood Special Education, 14(8).
13. Ustadjalilova, X. (2023). PEDAGOGIK TADQIQOTLAR METODLARI VA STATISTIK GIPOTEZALARNING NAZARIY JIHATLARI. Scientific journal of the Fergana State University, (6), 21-21.
14. Qizi, Saidova Xilolaxon Rashidjon. "Vaziyatli yondoshuv va uning boshqaruv nazariyasi rivojlanishidagi ahamiyati." Oriental Art and Culture 7 (2021): 254-259.
15. Saidova, Hilolaxon Rashidjon Qizi. "Quality of school education and factors of its modernization." Current Research Journal of Pedagogics 2.06 (2021): 43-50.
16. Xusnida, Madaminova. "SPECIFIC ASPECTS OF THE DEVELOPMENT OF TEACHERS'PROFESSIONAL DEVELOPMENT IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS." Open Access Repository 9.12 (2023): 176-181.
17. Rashidovna, Madaminova Khusnida. "DEVELOPMENT OF INDEPENDENT THINKING SKILLS OF CHILDREN IN A PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATION." Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11.11 (2023): 44-47.
18. Rahmonova, Manzura. "Inson Kapitali Indeksi Tushunchasi Va O'zbekistonda Uni Holati Tahlili." Interpretation and researches 1.1 (2023).
19. Rahmonova, Manzura. "Inson Kapitali Indeksi Tushunchasi Va O'zbekistonda Uni Holati Tahlili." Interpretation and researches 1.1 (2023).
20. HypMaTOBa, Мaфтyнa. "Oилa иктишди Ba уни юритишга oид кoмпeтeнциялaр." Общес^ и иннoвaции 2.11/S (2021): 323-329.
21. Nurmatova, M. (2021). Family economy: Sources of incomeand types of costs.Asian Journal of Research in Business Economics and Management,11(11), 69-73.
