Научная статья на тему '“İNAMLI ŞӘBӘKӘ”LӘRİN YARADILMASI, ŞӘBӘKӘLӘRİN MONİTORİNQİNİN APARILMASI ÜÇÜN PROQRAM TӘMİNATI'

“İNAMLI ŞӘBӘKӘ”LӘRİN YARADILMASI, ŞӘBӘKӘLӘRİN MONİTORİNQİNİN APARILMASI ÜÇÜN PROQRAM TӘMİNATI Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
43
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
monitorinq / tәhlükәsizlik protokolları / kibercinayәtkarlıq / kibertәhlükәsizlik / “inamlı şәbәkә”.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Elnarә Fi̇Rdus Qizi, Rahi̇B Ağababayev Rәsul Oğlu, Әliyev Veyis Kamal Oğlu, Şәrifli Sәbinә Sәfәr

Mәqalәdә müasir şәbәkәlәrin monitorinqi haqqında vә onların tәhlükәsizliyinin qorunmasından bәhs edilir. Mövcud Wi-Fi şәbәkәlәrinin tәhlükәsizliyinin qorunması istiqamәtindә atılan addımlar, xarici tәsirlәr nәticәsindә yaranan qüsurların aradan qaldırılması üçün şәbәkәlәrin yoxlanılması vә yenidәn planlaşdırılaraq quraşdırılma dizaynının aparılması vә ya yeni Wi-Fi şәbәkәlәrinin layihәlәndirilmәsi mәqalәnin әsas mövzusudur. Eyni zamanda mәqalәdә simsiz şәbәkәlәrin keyfiyyәtli xidmәtinin tәmini vә kibertәhlükәsizlik mәsәlәlәri dә analiz edilmişdir. Bununla yanaşı, ziyankar proqramların vә müdaxilәlәrin aşkar edilәrәk zәrәrlәşdirilmәsi üçün yaradılmış vә illәr keçdikcә tәkminlәşdirilәrәk bir-birini әvәz edәn tәhlükәsizlik protokolları haqqında da qısa mәlumat verilmişdir. Xüsusilә korporativ şәbәkәlәr, onların kipercinayәtkarlardan qorunma üsulları araşdırılmışdır. Bu istiqamәtdә atılan addımlardan biri olan “Inamlı şәbәkәlәr”in tәhlili mәqalәnin әsas mәqsәdidir. Şәbәkә infrastrukturunun tәhlükәsizliyinin tәmini, şәbәkәlәrin dәlәduz vә tәcavüzkarlardan, artıq yüklәnmәdәn qorunması, mәlumatın keyfiyyәtli vә sürәtli ötürülmәsi “İnamlı şәbәkә”lәr demәkdir vә bu mәqsәdlә hәyata keçirilәn monitorinqtәhlükәsizlik protokolları “şәbәkә hücumlar”ının vaxtında aşkarı vә qarşısının alınması üçün atılan addımlardır. Mәqalәdә әsasәn, monitorinq vә tәhlükәsizlik protokollarının sintezindәn yaradılan, korporatıv şәbәkәlәri yüksәk sәviyyәdә qorumaq üçün işlәnib hazırlanan “inamlı şәbәkә”lәr proqram tәminatı haqqında, onun müsbәt vә mәnfi cәhәtlәri vә iş prosesi izah edilib. Belәliklә, şәbәkәlәrin tәhlükәsizliyi istiqamәtindә aparılan araşdırılmaların açıqlanması mәqalәnin aktuallığını artırır.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «“İNAMLI ŞӘBӘKӘ”LӘRİN YARADILMASI, ŞӘBӘKӘLӘRİN MONİTORİNQİNİN APARILMASI ÜÇÜN PROQRAM TӘMİNATI»

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11 ТСХШЩЖМ НАУКИ

2020 - 5.497

2021 - 5.81

"iNAMLI §9B9K9"L9RiN YARADILMASI, §9B9K9L9R1N MONiTORiNQiNiN APARILMASI ÜCÜN PROQRAM T9MiNATI

ELNAR9 FiRDUS QIZI [oooo-ooo2-3754-72i6] Qarbi Kaspi Universitetinin "Mexanika va Riyaziyyat" kafedrasinin disertanti

RAHiB AGABABAYEV R9SUL OGLU [0000-0002-1536-0741] Azarbaycan Respublikasi Dövlat Neft Fondunun informasiya tahlükasizliyi §öbasinin müdiri

9LIYEV VEYIS KAMAL OGLU [0000-0002-8545-1825] Azarbaycan Texniki Universiteti, M651a4 Magistr qrupunun talabasi

§9RIFLI S9BIN9 S9F9R [о009-0006-5836-89»«] Azarbaycan Texniki Universitetinin M651a4 Magistr qrupunun talabasi

Xülas3. Mdqalddd müasir §dbdkdldrin monitorinqi haqqinda vd onlarin tdhlükdsizliyinin qorunmasindan bdhs edilir. Mövcud Wi-Fi §dbdkdldrinin tdhlükdsizliyinin qorunmasi istiqamdtindd atilan addimlar, xarici tdsirldr ndticdsindd yaranan qüsurlarin aradan qaldirilmasi ügün §dbdkdldrin yoxlanilmasi vd yeniddn planla§dirilaraq qura§dirilma dizaymmn aparilmasi vd ya yeni Wi-Fi §dbdkdldrinin layihdldndirilmdsi mdqaldnin dsas mövzusudur. Eyni zamanda mdqalddd simsiz §dbdkdldrin keyfiyydtli xidmdtinin tdmini vd kibertdhlükdsizlik mdsdldldri dd analiz edilmi§dir. Bununla yana§i, ziyankar proqramlarin vd müdaxildldrin a§kar edildrdk zdrdrld§dirilmdsi ügün yaradilmi§ vd illdr kegdikcd tdkminld^dirildrdk bir-birini dvdz eddn tdhlükdsizlik protokollari haqqinda da qisa mdlumat verilmi§dir. Xüsusild korporativ §dbdkdldr, onlarin kipercinaydtkarlardan qorunma üsullari ara§dirilmi§dir. Bu istiqamdtdd atilan addimlardan biri olan "Inamli §dbdkdldr"-in tdhlili mdqaldnin dsas mdqsddidir. §dbdkd infrastrukturunun tdhlükdsizliyinin tdmini, §dbdkdldrin ddldduz vd tdcavüzkarlardan, artiq yükldnmdddn qorunmasi, mdlumatin keyfiyydtli vd sürdtli ötürülmdsi - "Inamli §dbdkd"ldr demdkdir vd bu mdqsddld hdyata kegirildn monitorinq vd tdhlükdsizlik protokollari - "§dbdkd hücumlar"inin vaxtinda a§kari vd qar§isinin alinmasi ügün atilan addimlardir. Mdqalddd dsasdn, monitorinq vd tdhlükdsizlik protokollarinin sintezinddn yaradilan, korporativ §dbdkdldri yüksdk sdviyyddd qorumaq ügün i§ldnib hazirlanan "inamli §dbdkd"ldr proqram tdminati haqqinda, onun müsbdt vd mdnfi cdhdtldri vd i§ prosesi izah edilib. Beldlikld, §dbdkdldrin tdhlükdsizliyi istiqamdtindd aparilan ara§dirilmalarin agiqlanmasi mdqaldnin aktualligini artirir.

Agar sözfor: monitorinq, tdhlükdsizlik protokollari, kibercinaydtkarliq, kibertdhlükdsizlik, "inamli §dbdkd ".

Giri§: Müasir dövr yeni texnika va texnologiyalar dövrüdür. Elmin inki§afi müasir dövrda "sürat"va keyfiyyat" anlayi§larini gündama gatirib. Belalikla, simli §abakalarin kömayi ila yaradilan alaqalarin daha da inki§af etdirilmasi, informasiyalarin "keyfiyyatli" §akilda, "süratla" bir yerdan digar yera ötürülmasi asas istiqamatlardan birina 9evrilarak uzun masafalara daha asan va samarali yolla malumat ötürülmasi ü9ün simli §abakalar yaradildi. Artiq, he9 bir manzil, ofis va ya §irkat simsiz §abakasiz ke9inmir. Bu §abakanin kömayi ila internet resurslarindan istifada etmak xeyli asanla§ib. £ünki, simsiz §abakalar kabel alaqasindan istifada etmadan istifada9ilara asanliqla istadiklari informasiya va malumati alda etmaya, lazim olan proqram taminatlarina qo§ulmaga imkan yaradir. Belalikla, har bir §axs, ya§adigi va ya i§ladiyi makandan digar otaq, bina, §ahar va ölka arasinda qisa bir müddatda, rahat §akilda alaqa yaratmaq, dünyanin müxtalif nöqtalarindan eyni proqramlara daxil olmaq, onlara uygun §arait va ya yerlarda i§ prosesini davam etdirmak imkanini alda edir. Belalikla, insanlarin amak faaliyyaitinin samaraliliyi artir. Simsiz §abakalar biznes -alaqalarini yaratmaq, elektron sanad dövriyyasini aparmaq, informasiya mübadilasi qurmaq, sosial

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11 ТСХШЩЖМ НАУКИ

2020 - 5.497

2021 - 5.81

§abakalarda dost va tambarla alaqa saxlamaq, Web sahifalari izlamak, darslar kecirmak va digar onlayn amaliyyatlari yerina yetirmak ü9ün alveri§li alaqa vasitasidir.

Uzaq masafalarla alaqa yaratmaq va ya kabella§dirilmasi 9atin olan yerlardan §abakaya 9ixi§i tamin etmak Wi-Fi (Wireless Fidelity) §abakalarinin kömayi ila alda edilir. Bu zaman, infpormasiyanin ötürülmasi Wi-Fi cihazlarinin vasitasi ila yerina yetirilir [1]. Bu cihazlar qisa radiodalgalar vasitasi ila i§layir. Bu dalgalarin bir-birina ötürülmasini tamin etmak ü9ün, Wi-Fi cihazlari avvalcadan planla§dirilmi§ nöqtalarda yerla§dirilir va §abaka yaradir. Elm va texnika inki§af etdikca simsiz §abakalarin funksionalligi getdikca artir, yeni cihazlar yaradilir va WiFi §abakalarindan istifada sahalari geni§lanir. Bunun naticasinda iri §irkat va ofislarda istifada olunan §abakalara edilan cinayatkar hücumlarin sayi da artir [2].

Belalikla, simsiz §abakalara vaxta§iri edilan xaker hücümlari onlardan istifada edan insanlarda informasiya sizmasi qorxusunu artirir, §abakalara inami isa azaldir [3]. Ona göra, gündamin asas masalalari - maxfi va §axsi malumatlarinin ictimai informasiya kanallarina sizma ehtimalinin qar§isinin alinmasi, daxili va xarici hücum saylarinin azaldilmasi, "keyfiyyatli" va "süratli" alaqanin yaradilmasi, ötürülan va qabul edilan material, fayl va elektron sanad dövriyyasinin düzgün va daqiq 9atdirilmasi, dars va digar onlayn amaliyyatlarin yüksak saviyyatda ke9irilmasi tutur.

Demali, Wi-Fi §abakalarinin daimi monitorinqi va tahlükasizlik protokollarina riayat edilmasi vacibdir. 9ks halda - interneta giri§ süratinin azalmasi, fardi malumatlarin badniyyatlilar tarafindan ala ke9irilmasi, kibercinayatkarliq va §abaka hücumlari kimi tahlükali va xo§agalmaz hallar arta bilar [4, 5].

Vaxta§iri monitorinqlar WiFi §abakalarinin daqiq i§lamasini, artiq yüklanmasinin qar§isinin alinmasini, siqnallarin süratli ötürülmasini yani, §abakalarin "keyfiyyat" va "sürat"ini artirir. Eyni zamanda, monitorinqlar naticasinda WiFi kanallarinin sixligi va istifada9ilarin sayi da tanzimlanir.

Tahlükasizlik protokollari

Bildiyimiz kimi, korporativ va ya §axsi WiFi §abakalarina hücum badniyyatlilarin maxfi va §axsi informasiya sistemina giri§i alda etmaya yönalan faaliyyatidir va bu §abakalarin tahlükasizliyinin qorunulmasi ü9ün tahlükasizlik protokollari yaradilib. Tahlükasizlik protokollarinda - §abaka va mü§tarilari malumatlarinin qorunmasi §ifralama texnologiyasinin kömayi ila yerina yetirilir. Bu gün simsiz §abakalarinin tahlükasizlik §ifralamasi ü9ün WiFi tahlükasizlik protokollarindan WEP, WPA va WPA2 geni§ yayilib.

ilk yaradilan protokol Simli Ekvivalent Maxfilik Protokolu WEP-dir. Onun vasitasi ila simsiz §abakalarin maxfiliyinin qorunmasi, malumatlarin bütövlüyünün tamin edilmasi va identifikasiyasi tamin edilir [6].

Lakin WEP-in bir sira aradan qaldirila bilinmayan 9atizmamazliqlari oldugundan alternativ variantlarin hazirlanmasi istiqamatinda saylar göstarilarak müvaqqati standart WiFi Qorunan Giri§ (WPA) tahlükasizlik protokolu yaradildi. Sonradan isa onun takmilla§dirilmi§ versiyalari irali sürüldü [7]. Naticada, WPA, WEP-i avaz edarak, identifikasiya va §ifralama yolu ila simsiz §abakalari qorumaq ü9ün macburi olan §abaka tahlükasizliyi standarti kimi müayyan edildi va malumatlarin §ifralamak prosesinin tahlükasizliyi artirildi. Sonradan bu versiya da takminla§dirildi va yerini WPA nasli olan WPA2, sonradan daha yeni va takminla§mi§ versiya olan WPA3-a verdi. Bu versiyalar har ham özüna maxsus, ham da ox§ar xüsusiyatlara malikdirlar.

WPA3 WiFi Alliance tarafindan 2018-ci ilin iyun ayinda elan edildi va 2020-ci ilin iyul ayindan WiFi sertifikatli tatbiqlar ü9ün macburi istifadasina ba§lanildi. Lakin §abakalara olan hücumlarin sayi yena da azalmadi. ixtira9i hakerlar daha mükammal yollar axtararaq gizli korporativ va §axsi informasiyalari alda etmak, §abakalari qirmaq va digar cinayatlara al atirlar.

"inamli §abaka" proqram taminati.

Simsiz §abakalarin yeni-yeni qorunma üsullarinin tapilmasi, §abakalara inamin artirilmasi vacib masalalardan biri olub, hal-hazirda bu istiqamatda i§layan ÍT mütaxassislari qar§isinda qoyulan asas masalalardan biridir. Bela ki, Wi-Fi §abakalarini ananavi üsulla yoxlanmasinin aparilmasi - §abaka giri§ nöqtalari, yüklanma daracasi, malumati ötürma siqnallarina tasir edan manea va yeni qo§ulan cihaz haqqinda tam malumat vera bilmir. Bela ki, o, insan faktoru ila six baglidir. Vaxta§iri aparilan

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11 TE^HHK^ ^YKH

2020 - 5.497

2021 - 5.81

passiv va aktiv diaqnostikalarin düzgünlüyü va keyfiyyati - mü§ahida9inin lazim olan vaxtda lazimi yerda olmasindan, monitorinqin daqiq aparmasindan asilidir ki, bu da onun har vaxt gözlama vaziyyatinda olmasini talab edir. Bununla yana§i, Wi-Fi §abakalarinin giri§ nöqtalarinin hakerlardan müdafiasi Tahlükasizlik protokollarinin düzgün yerina yetirilmasindan six asilidir.

Bela naticaya galirik ki, tam "keyfiyyat"li va "sürat"li §abakalarin alda edilmasi ü9ün simsi§ §abakalarin düzgün planla§dirilmasi va layihalandirilmasi, eyni zamanda kibertahlükasizliyinin tamin edilmasi vacibdir. Ona göra aparilan monitorinq va tahlükasizlik protokollarinin vahdatindan ibarat ela yoxlama va müdafia sistemi yaratmaq lazimdir ki, istifada9ilarin §abakalara olan inamini artirsin.

§abakalarin tahlükasizliyinin qorunmasi bir ne9a istiqamatda eyni zamanda aparilmalidir: §abakanin giri§ nöqtalarina nazarat edilmali (say va yerla§dirilmasi, istifada9ilarin sayi va yüklanmasi), §abakaya qo§ulan yeni cihazlar tayin edilmali, §übhali giri§ nöqtalar zararla§dirilmali va bütün bunlar insan faktorundan asili olmamalidir.

Hal - hazirda hazirlanma dövründa olan "inamli §abaka" proqrami bela yeni proqram taminatlarindan biridir. Proqramin yaradilmasinda asas maqsad korporativ WiFi §abakasinin monitorinqinin aparilmasi va qorunmasidir. Bunun ü9ün ilk növbada malum va i§lak giri§ nöqtalar bazasi yaradilmalidir. 9sas masala §irkat WiFi §abakasinin 9iri§ nöqtalarinin vaxta§iri monitorinqinin aparilmasi naticasinda korporativ §abakaya qo§ulan yeni nöqtalarin tayin edilmasi, baza siyahi ila yoxlanilaraq kanar müdaxila olub-olmamasinin yoxlanilmasi, ötürdüyü siqnallara asasan yerinin tapilmasi va bloklanmasidir [8]. Bununla yana§i §abakalarin, sistem tarafindan qoyulmu§ vaxt intervali arasinda, monitorinqinin aparilmasi - giri§ nöqtalarinin daim nazaratda olmasini, onlarin artiq yüklanmadan qorunmasini va siqnallara tasir edan manealari tayin edarak aradan qaldirilmasini tamin edir.

§akil 1 Wi-Fi §abakasinin plan-sxemi.

"inamli §abaka" proqram taminatinin izahini §akil 1-daki korporativ §abaka plan-sxeminda verak. "kommutator giri§ nöqtasi" alinan siqnalin bütün araziya keyfiyyatli ötürülmasini tamin etmalidir. Bunun ü9ün bütün otaq, arakasma va onlarin qalinligi, istifada edilacak cihazlar nazara alinaraq ofisin arazisi 4 sektora bölünüb. Har sektorun öz giri§ nöqtasi var, yani, bütün sahada i§lak 4 giri§ nöqtasi yerla§dirilib. Ona göra, bu ofis ü9ün proqram taminati hazirlanan zaman "giri§ nöqtalarinin baza" siyahisinda asas 4 giri§ nöqtasi Wi-Fi1, Wi-Fi2, Wi-Fi3, Wi-Fi4 qeyd edilir va har sektorda yerla§mi§ noutbook va personal kompyüterlar uyqun giri§ nöqtasina simli va ya simsiz olaraq qo§ulur: Wi-Fi1 va Wi-Fi2 nöqtalarina 5 simsiz, 3 simli; Wi-Fi3 -a 2 simsiz, 4 simli va Wi-Fi4 -a 4 simsiz va 3 simli cihaz.

Ofisin "kommutator giri§ nöqtasi" 13 personal kompyütera va 16 noutboka, yani, 20 cihaza nazarda tutulub. Bu §abakaya yeni cihaz qo§ularsa §abakanin "keyfiyyat"i va "sürat"i azalacaq.

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11 TE^HHK^ ^YKH

2020 - 5.497

2021 - 5.81

§abakanin monitorinqinin aparilmasi §irkat rahbarliyi tarafindan qoyulmu§ vaxt intervali arasinda aparilir. Bu zaman giri§ nöqtalarinin aktivliyi yoxlanilir va har dafa yenilanan siyahi proqram taminatinin "malumatlar bazasi"nda yadda§da saxlanilir. Belalikla nainki §abalarin monitorinqi, eyni zamanda iççilarin da i§ qrafiki yoxlanilir.

Haftanin içci günlarinda giri§ nöqtalari daim aktiv olur. Bu zaman onlardan har hansinin birdan siyahidan yoxa çixaraq yenidan yaranmasi va ya tamamila itmasi ekranda görünür va xüsusi bazada yadda saxlanilir. Proqram tarafindan yaranan nasazligin sababi araçdirilir. §abakadaxili problem avtomatik hall edilir, mexaniki va ya digar sabablardan yaranan problemlar isa nazaratcilar tarafindan araçdirilaraq aradan qaldirilir. Çôrûndûyû kimi, §irkatin Wi-Fi §abakasi bütün gün arzinda daim nazarat altinda olur. Eyni zamanda daim nazarat - çabakaya qoçulan yeni giri§ nöqtalarinin: mobil telefon, plannet, noutbook va ya har hansi digar cihazin darhal proqram tarafindan tutularaq ekrana verilmasi va naticada, kanar müdaxilalarin vaxtinda tayin edilmasi, yoxlanilaraq zararsizla§dirilmasina kömak edir.

Bütün bu funksiyalarla yanaçi çabaka istirahat va bayram günlarinda da nazaratda saxlanilir. Bela ki, "kommutator giri§ nöqtasi" çirkat rahbari va tahlükasizlik üzra xüsusi §öba müdirinin noutbukunda yerla§dirilmi§ "kontrol proqram" taminatina qo§ulmu§ olur. Belalikla, ofis içlamadikda bela, gizli malumatlara kanar müdaxilalar olduqda rahbarlik vaxtinda xabar tutur va cinayatkarlar zararlaçdirilir. Proqram taminati tarafinda yigilan bütün "malumatlar bazasi" rahbarliyin kompyüterina da avtomatik olaraq göndarilarak xüsusi papkaya yigilir. Göründüyü kimi, korporativ §abaka ikiqat qorunmu§ olur.

Yaradilan proqram taminatinin açagidaki müsbat cahatlari var:

- §abakanin yoxlanmasini insan faktorundan azad edir;

- çabakalar daim nazarat altinda olur;

- bütün malumatlar qorunub saxlanilir;

- §abakalar ikiqat qorunur.

Hal - hazirda proqram ilkin araçdirilma va hazirlanma marhalasinda oldugundan manfi cahatlarindan hala daniçmaq mümkün deyil.

Hal hazirda roqram taminatinin i§lanmasini izlamak üçün açagidaki çakillara nazar salaq [7] : §akil 2-da açiq Wi-Fi giri§ nöqtalari, qoçulma vaxtlari göstarilib. Har saniya siyahi yenilanir, köhnasi yadda saxlanir. §akil 3-da artiq yenilanmi§ siyahi, çabakaya qoçulan yeni baza giri§ nöqtalari va gizli cihazlar, qoçulma vaxtlari qeyd edilib.

CMpUyim) 9 *CC«tl pojfits

бссгча Pmnt Mjmr MAC M»rii Vqnil ts MiiJdrr SMftm»b«4Dia

Ии«»ПИ a«» J A L.Hi IMI now

Ketv-1mt?ï »iWMtrll • d6n* lé Uit r It 99n

Kjrtv1_U-Vn llj-tp^nb V <il Udtm 1Л Ol! > UlKMi9a

Ml а л™ 24 GHz f pax now

MtibHV •B-«5:(MT7684» 34tlDfT' 2A GHx f TetWOldbùOO

Muuflli 34 60 f3.tbd>43 lé libit 1Л GHl ß tStKiuiblfB

M UAi 946Hf > t «мпп4«муо

TP-UNK.1MC tlrtflm It Mir f 4 укппдч яре

TP-UNK_Ai HcSHiO »Vi» 4 ИЛ" UM r

Çakil 2. Wi-Fi giri§ nöqtalari, çabakaya qoçulma vaxtlari.

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11

2020 - 5.497

2021 - 5.81

ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ

321

At lcss Рол* N*m«

MACAdifce»

56 9(06 CO 93*9 56:9f 06 <0:93*9 29 dBm ¿4 GHz J 13wconds*go

tdvnSorm 1с:5Ы)8»»еЛ0 44 dbm 2.4 GHz Д juatnow

K*tv-1m1]9 5Лс7Ь(М:с»48 10 dBm 2 4 GHz X 3 teconcte 990

X*t*1J49m 10f**d0to124a 11 dBm 2 4 GHz f 3 »Cond« »90

MF ac:84x6:eb:07.ce 33 dBm 24GHz * IIHtncW

Mubariz •8:6S:d4:17:68:49 16 dBm 2.4 GHz л 23 secondi aqo

Mujeff et 20 dBm 2.4 GHz X 3 s«on<fc гдо

ScM 54 9f:06*0:93:a9 23 dBm 2.4 GHz Д 8 seconds 090

TP.UMK.128C 1fi:d6c7:d712:8c 8 dBm 2.4 GHz * fust now

TP-IINK_AS 6( ia bO.ab 4a 7fc 16 dBm 2.4 GHz t 3 wonk >90

Theibdulbyev» 5c аб.ебхЬ 69:Ь7 10 de™ 24 GHz J» 3 seconds «90

Tbcabd\jllay«vv5G 5c afi*«€:cb 69:b6 17 dBm 5 GHz X 2 seconds ago

H,ddrn

5«n rm Wce

§akil 3. Yenilanmi§ siyahi. Açiq Wi-Fi giri§ nöqtalari (x), gizli Wi-Fi giri§ nöqtalari (✓) va çabakaya qoçulma vaxtlari.

Nazariniza çatdirilan müdafia proqram taminati kimi yaradilmi§ bu proqramin asas vazifasi korporativ çabakanin giri§ nöqtalarinin siyahisina sistematik nazaratin aparilmasi va monitorinqinin kecirilmasidir.

Natica: Fardi va korpootiv çabakalarin hal-hazirda yayilaraq daha geni§ sahalari ahata etmasi onlarin yüksak saviyyada müdafiasinin tamin edilmasi problemini yaradir. Belalikla, müasir dövrda, insanlarin §axsi informasiyalarinin, mobil xidmatlarinin, gizli malumatlarin mühafizasina va tahlükasizlik siyasatina maraq artir. §abaka infrastrukturunun tahlükasizliyi ila §abakalara inam masalalarinin vahdati - ziyankarlar va daladuz proqramlarin vaxtinda açkarlanmasi, kanar müdaxilalar va kibercinayatkarliqlarin tutularaq zararlaçdirilmasina imkan yaradir.

§abakalarin tahlükasizliyinin tamin edilmasi Wi-Fi §abakalarina inamin artirilmasi demakdir. §abakalarin müdafiasi vaxtaçiri monitorinqlarinin aparilmasi, diaqnostika va analizlarin yerina yetirilmasi va xüsusi proqram taminatlarinin yaradilmasi ila alda etmak olar. §irkat va ofislarin tahlükasizliyini tamin edilmasi ^ün xüsusi tahlükasizlik §öbalarinin yaradilmasi va onlari müdafia proqram taminati ila tamin edilmasidir. Belalikla, §abakalarin vaxta§iri yoxlanilmasi kanar müdaxilalarin vaxtinda zararsizlaçdirilmasi demakdir.

"inamli §abaka" tahlükasiz, hücumlara va dayanmalara qar§i etibarli va dayaniqli olan, xidmat keyfiyyatini tamin edan, konfidensialligi yaradaraq istifadaçi verilanlarini mühafiza etmalidir.

Müasir dövrda iT mütaxassislarinin asas maqsadi "inamli §abaka" yaratmaq, §abakalara edilan hücumlari vaxtinda müayyan etmak va onlardan davamli olaraq qorunmagi tamin etmakdir. Tahlükasiz §abakalar informasiya tahlükasizliyini yaradir.

Impact Factor: SJIF 2019 - 5.11

2020 - 5.497

2021 - 5.81

ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ

322

9D9BiYYAT

1. Технологии современных беспроводных сетей Wi-Fi: учебное пособие / [Е.В. Смирнова, А.В. Пролетарский и др.]; под общ. ред. А.В. Пролетарского. — Москва: Издательство МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2017. — 446, [2] с.: ил. — (Компьютерные системы и сети)

2. Müasir §abaka tahlükasizliyi va inam problemlari, Ramiz §ixaliyev, informasiya tahlükasizliyinin aktual multidissiplinar elmi-praktiki problemlari" IV respublika konfransi, 14 dekabr 2018-ci il,AMEA informasiya Texnologiyalari institutu, Baki, Azarbaycan

3. Проблемы безопасности в беспроводных сетях (citforum.ru)

4. Diqqat! "Wi-Fi" §abakanizin tahlükasizliyini qoruyun! - Elektron Tahlükasizlik Xidmati (cert.az)

5. Wi-Fi tahlükasizliyi qaydalari - Elektron Tahlükasizlik Xidmati (cert.az)

6. Wolfgang Osterhage "Wireless Network Security "

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7.Önder §ahinaslan, Ender §ahinaslan, Arzu Kantürk "Kablosuz Aglarda Bilgi Güvenligi ve Farkindalik" Istanbul

8. Rustamova D., Firdus E., Aliyev V., WI-FI NETWORKS. CYBER SECURITY MONITORING SYSTEM, JournalofPharmaceuticalNegativeResults|Volume14|Regular Issue02; 2023, DOI: https://doi.org/10.47750/pnr.2023.14.02.130 https://www.pnrjournal.com/index.php/home/article/view/7393

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.