Научная статья на тему '"ИММУНТАПШЫЛЫқ: ДИАГНОСТИКА ЖәНЕ ИММУНОТЕРАПИЯ" (ғЫЛЫМИ ШОЛУ)'

"ИММУНТАПШЫЛЫқ: ДИАГНОСТИКА ЖәНЕ ИММУНОТЕРАПИЯ" (ғЫЛЫМИ ШОЛУ) Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
28
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИММУНТАПШЫЛЫғЫ

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Дәулет Г.Д., Бактыбаева Л.К., Соколенко А.С., Молдакарызова А.Ж., Катчибаева А.С.

Бұл шолудың мақсаты - иммундық жетіспеушіліктің диагностикасы және иммунотерапиясы туралы ағымдағы деректерді талдау. Иммунитет тапшылығы - бұл иммундық жүйенің негізгі компоненттерінің функционалдық белсенділігінің төмендеуі, организмнің микробтардан қорғанысының бұзылуына әкеліп соқтырады және инфекциялық аурудың жоғарылауында көрінеді. Иммундық жүйенің қызметі туа біткен және жүре пайда болған иммунитет факторларын қолдану арқылы жүзеге асырылады. Антигендерді жою процесінде иммундық жасушалар: нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер, моноциттер / макрофагтар, дендритті жасушалар, NK - жасушалар, T - және B - лимфоциттер және т.б. қатысады. Бұл ауруларды емдеу иммунотерапия әдістерінің кешенін қолдану арқылы жүзеге асырылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Дәулет Г.Д., Бактыбаева Л.К., Соколенко А.С., Молдакарызова А.Ж., Катчибаева А.С.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMMUNODEFICIENCIES: DIAGNOSIS AND IMMUNOTHERAPY (SCIENTIFIC REVIEW)

The purpose of this review is to analyze current data on the diagnosis and immunotherapy of immunodeficiency. Immunodeficiency is a decrease in the functional activity of the main components of the immune system, leading to a violation of the body's defense against microbes and manifested in an increased infectious disease. This function of the immune system is performed by factors of innate and acquired immunity. The immune cells are involved in the process of destroying antigens: neutrophils, eosinophils, basophils, monocytes/macrophages, dendritic cells, NK cells, T and B lymphocytes, etc. Immunodeficiency diseases develop if the number and functional activity of the immune system cells are disturbed. These diseases are treated using a complex of immunotherapy methods.

Текст научной работы на тему «"ИММУНТАПШЫЛЫқ: ДИАГНОСТИКА ЖәНЕ ИММУНОТЕРАПИЯ" (ғЫЛЫМИ ШОЛУ)»

ЭОК 574/5771

«Иммунтапшылык: диагностика жэне иммунотерапия» былыми шолу)

1Г.Д. Дэулет, 1Л.К. Бактыбаева, 1А.С. Соколенко, 1,2А.Ж. Молдакарызова, 3А.С. Катчибаева

'эл-Фараби атындат Казак ¥лттык университет1

2С. Ж. Асфендияров атындаFы Казак ¥лттык медицина университетi

^Казак спорт жэне туризм академиясы

Б^л шолудын максаты - иммундыкжеткпеушШкт'щ диагностикасы жэне иммунотерапиясы туралы атмдат деректердi талдау. Иммунитет тапшылыт - б^л иммундык жYйенiн нег'вг! компоненттернщ функционалдык белсендлшнщ темендеу!, организмн'щ микробтардан корганысынын б^зылуына экелп соктырады жэне инфекциялык аурудын жогарылауында керiнедi. Иммундык жYйенiн кызметi туа бткен жэне жYре пайда болтан иммунитет факторларын колдану аркылы жYзеге асырылады. Антигендерд1 жою процеснде иммундык жасушалар: нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер, моноциттер / макрофагтар, дендритт1 жасушалар, МК - жасушалар, Т - жэне В - лимфоциттер жэне т.б. катысады. Б^л ауруларды емдеу иммунотерапия эдстершщ кешенiн колдану аркылы жYзеге асырылады.

ТYйiндi сездер: иммунтапшылыт, иммунотерапия, скрининг, иммуноглобулин, фагацитоз

Брншл иммунтапшыль^ы - иммундык жуйенщ туа 61ткен бузылыстары, бул иммундык жуйешн 61р немесе 61рнеше компоненттерЫдеп генетикалык акаулармен байланысты, атап айтканда комплемент, фагоцитоз, гуморальды жэне жасушалык иммунитет. БИТ барлык турлер1нщ жалпы ерекшелИ - бул эр турл1 органдар мен тЫдерге эсер етет1н жэне шартты-оппортунистк немесе шартты-патентп микроорганизмдерден, яFни темен вирулентт1 флорадан туындаFан кайталанатын, созылмалы инфекциялардын болуы. БИТ кебЫесе денен1н баска жуйелер1н1н анатомиялык-функционалдык бузылыстарымен байланысты жэне жана туылFан нэрестелерде зертханалык иммунологиялык тексеруаз алдын-ала диагноз коюFа мумк1нд1к беретЫ ерекшел1ктер1 бар. Иммундык жуйен1н эртурл1 компоненттер1 микробтарды макроорганизмнен шыFаруFа тен емес катыса алады. Сондыктан инфекциялык процестщ табиFаты бойынша иммунитетт1н кай компонент! жетк1л1кс1з жумыс 1стейт1н1н алдын-ала карастыруFа болады. Сонымен, баланын ем1р1н1н алFашкы кундер1нде пиогенд1к коктар туды^ан тер1н1н жэне шырышты кабаттардын 1рщд1-кабыну процестер1н1н дамуымен фагоцитарлы жуйен1н туа б1ткен акаулары бар деп айтуFа нег1з бар. Олар сондай-ак юндк жарасынын ете баяу емделу1мен жэне юндк тамырдан тус1п кету1мен сипатталады. Антидене ендплу1нде акауымен байланысты жукпалы процестер, эдетте, баланын иммуноглобулиндер1 кан аFымынан жоFалFаннан кей1н баланын ем1р1нщ ек1нш1 жартысында дамиды [1]. КебЫесе бул инфекциялар тыныс алу жолдарынын жоFарFы жэне теменг1 бел1ктер1не эсер етет1н капсулаланFан пиогенд1к микроорганизмдерден

(стрептококктар, пневмококктар, Haemophiluls influlenzae жэне т.б.) туындаFан. Туракты нейсериальды инфекциялар кебЫесе С5-С9 комплемент компоненттер1н1н туа б1ткен акауларымен байланысты. Вирустар мен баска жасушашшк KоздырFыштар тудыратын жи1 жукпалы процестер иммунитеттщ Т-жуйес1нде акау бар екешн керсетед1. БуFан тер1-мукокутанозды кандидоз да себеп болуы мумюн. Yштiк -созылмалы пневмония, узак уакытка созылатын диареяны емдеу киын жэне кандидоз - эрдайым Т-лимфоциттерде туа б1ткен акаулардын болуын болжауFа непз болады [2,3]. Иммунитетт1н Т- жэне В жуйелерУн аралас акаулары баланын ем1р1н1н б1р1нш1 айында дамитын инфекциялык процестерд1н эдеттен тыс ауыр аFымымен сипатталады. Сэйкес емдеу болмаса, бала эдетте ем1р1н1н б1р1нш1 жылында кайтыс болады.

Зертханалык жэне иммунологиялык зерттеу иммундык жуйенщ белг1л1 б1р бузылуын аныктау жэне клиникалык диагнозды растау уш1н журпзшедк Бастапкы диагностиканы

скринингт1к зертханалык зерттеулер панел1н1н кемепмен жург1зуге болады [4].

Скринингтк зертханалык зерттеулер панел1н клиникалык диагностикалык зертханасы бар кез-келген облыстык немесе калалык ауруханада колдануFа болады. Алайда терен талдауды клиникалык иммунологиянын заманауи зертханасы бар мамандандырылFан емдеу-профилактикалык мекемеде Fана жург1зуге болады [5]. БИТ-ке куд1кт1 пациентте фагоциттерд1н, Т- жэне В-иммундык жуйелерд1н функционалды белсендшп егжей-тегжейл1 тексер1лу1 керек. ТолыFырак, тшсп бел1мде иммунитетт1 баFалаудын эд1стемел1к тэсшдер1 сипатталады.

К,аз1рг1 кезде иммундык жуйешн 70-тен астам туа б1ткен акаулары аныкталды жэне олардын саны молекулалык иммунодиагностика эд1стер1 жаксарFан сайын есу1 мумк1н. БИТ салыстырмалы турде сирек кездеселн аурулар: олардын жи1л1г1 орта есеппен 1/25000-1/100000 курайды. Ерекшел1к 1/500-1/700 жиЫпмен журет1н селективт1 1дА жеткпеушЫп болып табылады. PID зерттеу1 теориялык жэне колданбалы иммунология уш1н улкен кызыFушылык тудырады [6-8]. Осы акаулардын непзЫде жаткан молекулалык-генетикалык механизмдерд1 талдау иммундык жуйенщ жумыс 1стеу1н1н принципиалды жана механизмдер1н аныктауFа жэне иммундык жуйешн бузылуымен байланысты аурулардын иммунодиагностикасы мен иммунотерапиясына жана тэсшдерд1 жасауFа мумк1нд1к беред1.

Ек1нш1л1к иммунитет тапшылы^ы (ЕИТ). Клиникалык иммунология уш1н айтарлыктай кызыFушылык тудыратын, иммундык желспеушшктер арасында, басым болатын ЕИТ-т1 зерттеу жумыстары болып табылады [9]. ЕИТ деп иммундык жуйенщ постнатальды кезеннщ сонында немесе ересектерде дамитын жэне эдетте кейб1р генетикалык акаулардан емес дамитын бузылыстармен тус1нд1р1лед1 [10]. Еюншл иммунтапшылыFы турлер1н1н 1ш1нде шартты турде уш турд1 ажыратуFа болады: журе пайда болFан, индукцияланFан жэне кездейсок. Б1р1нш1 форманын ен жаркын мысалы - журе пайда болFан иммунитет тапшылы^ы синдромы (ЖПИТ), ол адамнын ти1ст1 лимфоидтык т1н1н1н закымдануы нэтижеанде дамиды [11]. ИндуцияланFан иммунтапшылыFы дегешм1з -олардын пайда болуы белгш б1р себеппен байланысты болатын жаFдайлар: рентген сэулелену, кортикостероидтар, цитостатика, жаракат жэне хирургиялык операциялар, сонымен катар непзп аурудан (кант диабет1, буйрек жэне бауыр аурулары, дамитын иммунитеттщ бузылуы). процестер жэне т.б.). Иммунитет тапшылы^ынын бул тур1 созылмалы, кайталанатын, инфекциялык жэне кабыну процестер! тур1нде бронхопульмонарлык аппарат жэне параназальды синус, урогенитальды жэне асказан-1шек жолдары, б1р1ншшк

иммунтапшылы^ы тэрiздi шартты емес немесе биологиялык оппортунистiк микроорганизмдер тудырFан касиеттерiмен жэне кeбiнесе антибиотиктерге тeзiмдiлiктiц кеп болуымен кeрiнедi [12]. Сандык турFыдaн алFанда, кездейсок форма екiншi иммунтапшылы^ынын басым формасы болып табылады.

Иммунитет тапшылыFы кезЫдеп иммундык жаFдайды баFалау. ЖоFарыда айтылFандай, иммунитет тапшылыFындаFы иммундык жаFдайды зерттеу организмын, инфекцияFа карсы KорFанысында улкен рел аткаратын иммундык жYЙенiн непзп компоненттерiнiн мeлшерi мен функционалдык белсендЫпн зерттеудi камтуы керек [13]. ОларFа фагоцитарлы жYЙе, комплемент жYЙесi, Т- жэне В-иммундык жYЙелер жатады. Осы жYЙелердiн жумысын баFалау Yшiн колданылатын эдiстердi шартты тYрде Р.В.Петров жэне т.б. авторлардын (1984) жумыстарын непзделген: 1-шi жэне 2-шi денгейдегi тесттерге арналFан. Осы авторлардын пiкiрiнше, 1 денгейлi тесттер индикативтi болып табылады жэне иммундык жYЙенiн ерескел акауларын аныктауFа баFытталFан; 2 денгейдегi тесттер функционалды болып табылады жэне иммундык жYЙенiн накты «бузылуын» аныктауFа баFытталFан. Бiз 1 денгейлi тестiлердi онын иммундык жYЙесiнiн жумыс жасау ешмЫ аныктауFа баFытталFан эдiстер деп атаймыз, бул онын микробка карсы эсерЫ аныктайды. 2 денгейлiк тестiлер мЫдетп емес. Олар тиiстi иммундык жYЙенiн жумыс iстеуi туралы акпаратты айтарлыктай камтиды [14-17]. Фагоцитозды баFалауFа арналFан 1 денгейдегi тестiлер мынадай аныктаманы камтиды:

1. нейтрофилдер мен моноциттердщ абсолюттiк саны;

2. нейтрофилдер мен моноциттерд^ микробтарды сiнiру KаркындылыFы;

3. фагоциттерд^ микробтарды жою кабiлетi.

Фагоцитоз процес бiрнеше кезеннен тирады: хемотаксис, адгезия, с^ру, дегрануляция, объектiнi еллру жэне жою. Оларды зерттеу фагоцитарлы процест баFалауда белгiлi б i р манызFа ие, eйткенi барлык сатыларда бузылулардын болуына байланысты иммунтапшылы^ы бар [18]. Нейтрофилдер мен моноциттер жумысынын негiзгi нэтижесi -микробты eлтiру жэне жою, яFни толык фагоцитоз. 0лтiрудi баFалау Yшiн фагоцитоз процеанде оттегiнiн реaктивтi тYрлерiнiн тYзiлуiн аныктау усынылады [19]. Химилюминесценцияны колданып оттегiнiн реaктивтi тYрлерiн аныктау мYмкiн болмаса, супероксид радикалынын тYзiлуiн нитро кек тетрозолийдщ тотыксыздануымен бaFaлaуFa болады. Бiрaк бул жaFдaйдa фaгоциттегi микробтарды жою оттепне тэуелдi жэне оттепге тэуелдi емес мехaнизмдердi колдану аркылы жYзеге aсaтындыFын есте ус^ан жен, яFни реaктивтi оттегi тYрлерiн аныктау бул процесс туралы толык акпарат бермейдi.

Фагоцитозды бaFaлaудын екiншi денгешшн тестiлерi келесi аныктаманы камтиды:

1. фагоциттерд^ хемотаксис кaркындылыFы;

2. адгезия молекулаларынын (CD11a, CD11b, CD11c, CD18) нейтрофилдердiн беткi кaбыFындaFы кер iнiсi. Иммунитетпн В-жYЙесiн бaFaлaудын 1-денгейiнiн тесплерЫе аныктама кiредi:

1. кан сaрысуындaFы G, А, М иммуноглобулиндерi;

2. сaрысудaFы иммуноглобулин Е;

3. перифериялык кaндaFы В-лимфоциттердiн (CD19, CD20) пайыздык жэне aбсолюттiк санын аныктау. Иммуноглобулиндерд^ денгейiн аныктау иммундык жYЙенiн В-жYЙесiн бaFaлaудын манызды жэне сенiмдi эдiсi болып табылады. Антиденелер биосинтезiмен байланысты иммунитет тапшылы^ынын барлык тYрлерiн диагностикалаудын негiзгi эдiсi деп сaнaуFa болады [20]. Иммунитетпн В-жYЙесiн бaFaлaудын 2-денгешшн тестiлерiне аныктама кiредi:

1. иммуноглобулиндерд^ субтобы, эсiресе IgG;

2. секреторлык IgA;

3. каппа мен лямбда табектер^н катынасы;

4. белок пен полисахарид антигендерге арнайы антиденелер;

5. лимфоциттердщ В- (стафилококк, энтеробактериялык липополисахарид) жэне Т-В- (лаконос митоген) митогендерЫе пролиферативт реакция беру кабiлетi.

IgG субтоптарын аныктаудын белгiлi бiр диагностикалык мэнi бар, eйткенi калыпты IgG денгейлерiнде иммуноглобулиннiн субтобында кемшЫктер болуы мYмкiн [21]. Мундай адамдарда кейбiр жаFдайларда иммунитет тапшылыFы жаFдайлары байкалады, инфекциялык аурушандыктын жоFарылауында керЫедк Сонымен, IgG2 иммуноглобулин G-нiн кш класы болып табылады, онын курамында кeбiнесе капсулаланFан бактериялардын полисахаридтерiне карсы антиденелер бар (Haemophilus influlenzae, Steptococculs pneulmoniae). Сондыктан IgG2, сондай-ак IgA-мен байланысты жетiспеушiлiк респираторлык инфекциялардын жшлеуЫе экеледi. IgA iшкi сыныптарынын катынасы мен каппа мен лямбда тобепшн аракатынасынын бузылуы иммунитет тапшылыFы к^шн де тудыруы мYмкiн. Гуморальды иммунитетпн туралы

манызды акпарат бактериялык ак,уызFа жэне полисахаридтi антигендерге антиденелерд^ аныктамасымен берiлген, eйткенi организмнiн осы инфекциядан корFану дэрежесi иммуноглобулиндердiн жалпы денгейiне байланысты емес, онын коздь^ышына карсы антиденелердiн санына байланысты. Бул эаресе созылмалы синусит пен отит медиасынын дамуы тек осындай наукастарда Moraxella catarrhalis-ке IgG3 антиденелерiнiн жеткпеушЫпне байланысты екендiгiн кeрсететiн деректермен айкын кeрiнедi [22]. Иммуноглобулиндердiн барлык денгейлерЫн калыпты денгейiмен тыныс алу жолдарынын жиi инфекциялык процестерiмен ауыратын адамдарда Haemophiluls influlenzae антиденелерiнiн титрi едэуiр тeмендегенiн дэлелдейтiн мэлiметтер антиденелердi аныктау маныздылы^ынын таFы б i р жаркын мысалы бола алады. Гуморальды иммунитетпн жай-KYЙ i туралы кунды акпаратты иммуноглобулиндердiн денгейiн, олардын iшкi кластарын немесе белгiлi бiр антигендерге антиденелерiн аныктау аркылы Fана емес, сонымен катар олардын функционалдык касиеттерЫ зерттеу аркылы алуFа болады. ОларFа, ен алдымен, антиденелердiн антигенмен eзара эрекеттесу ^шл кeбiне тэуелдi болатын аффинит сиякты касиетi жатады. Иммуноглобулиндердiн опсонизациялык белсендшп манызды функционалды касиет болып табылады. Нейтрофил организмшн жасушадан тыс микробтардан KорFанысынын негiзгi формасы болып табылады. Алайда онын бул функцияны орындауы кeбiне иммуноглобулиндер мен комплемент кызметте жетекшi рeл аткаратын кан сарысуынын опсонизациялык белсендiлiгiне байланысты. Грамтерiс бактериялар коздыратын бактериемиямен ауыратын 30 наукаска жYргiзiлген зерттеу барысында бул наукастардын нейтрофилдерiнiн E. coli-дi eлтiру кабшет тeмендегенi аныкталды [23]. Бул пациенттерд^ кан сарысуынын опсонизацияFа кабiлетсiздiгiне Fана байланысты болды, eйткенi бул наукастардын нейтрофилдерЫе сау донорлык сарысуды косу нейтрофилдерд^ E. coli-дi eлтiру мYмкiндiгiн толыFымен калпына келтiрдi.

Иммунитеттiн Т-жYЙесiн баFалаудын 1 денгейiнiн тестiлерiне аныктама юреди

1. лимфоциттердiн жалпы саны;

2. жетшген Т-лимфоциттердiн пайыздык жэне абсолюттк саны (CD3) жэне

олардын ею негiзгi субпопуляциясы: хелпер/индукторлар (CD4) жэне киллер/супрессорлар (CD8);

3. непзп Т-митогендерге пролиферативт реакция: фитогемагглютинин жэне конканавалин А.

Скринингтк зертханалык сынактар мыналарды аныктайды:

Вестник КазНМУ №3-2020

1. Лейкоциттердiн, нейтрофилдердiн, лимфоциттердiн жэне тромбоциттердiн абсолюттi саны;

2. IgG, IgA, IgM кан сарысуындаFы иммуноглобулиндер;

3. СН50 комплементЫщ гемолитикалык белсендiлiгi;

4. Гиперсезiмталдыктын баяу типi (терi сынактары). Иммунитеттiн В-жYЙесiн баFалау кезiнде бiз В-лимфоциттердiн санын, сондай-ак иммуноглобулиндер денгейiн 1-денгейдегi сынактар ретiнде аныктауFа кенес бердiк. Со^ылары В-жасушалардын негiзгi eнiмi болFандыктан, бул иммунитеттiн В-жYЙесiн сандык жаFынан да, функционалдык жаFынан да баFалауFа мYмкiндiк бередi [24]. Иммунитеттiн Т-жYЙесiне катысты бул тэсiлдi енгiзу элi де киын, eйткенi Т-лимфоциттердщ негiзгi тYпкi eнiмi цитокиндер болып табылады жэне оларды аныктау жYЙелерi клиникалык иммунологиянын практикалык зертханаларында элi KYнге дейiн кол жетiмдi емес. Осыпан карамастан, иммунитеттiн Т-жYЙесiнiн функционалды белсендiлiгiн баFалау ерекше манызды мiндет болып табылады, eйткенi оны Т-жасушаларынын жэне олардын субпопуляцияларынын калыпты санымен, кейде тiптi айтарлыктай тeмендетуге болады. Т-лимфоциттердiн функционалдык белсендшпн баFалау эдiстерi eте KYрделi. Солардын iшiндегi ен карапайымы, бiздiн ойымызша, екi негiзгi Т-митогендердiн: фитогемагглютинин мен конканавалин А-ны колданумен бластрансформация реакциясы болып табылады [25]. Скринингтiк тестшердщ кeмегiмен БИТ келесi тYрлерiн аныктауFа болады:

1. Х-байланысты агаммаглобулинемия;

2. Жалпы eзгермелi иммунологиялык жетiспеушiлiк;

3. Гипер-IgM синдромы;

4. Селективтi IgA желспеушЫп;

5. Ауыр аралас иммунитет тапшылы^ы;

6. Вискотт-Олдрич синдромы;

7. Комплемент жYЙесiндегi кемшiлiктер.

Иммунитеттiн Т жYЙесiн баFалауFа арналFан 2-денгейлi тестшерге келесi аныктаманы косамыз:

1. цитокиндердщ eндiрiсi (интерлейкин-2, (ИЛ-2), ИЛ-4, ИЛ-5, ИЛ-6, интерферон гаммасы, гак некроз факторы (TNF) жэне т.б.);

2. Т-лимфоциттердщ бетк кабыFындаFы активация молекулалары (CD25, HLA-DR);

3. адгезия молекулалары (CD11a, CD18);

4. кeбiнесе дифтерия мен ареспе токсоидына карсы антигендерге пролиферативт жауап;

5. бiркатар микробтык антигендермен терiнiн сынактарын колданумен аллергиялык реакция [26].

Лимфоциттер мен макрофагтардын цитокиндер eндiрiсiн аныктауы иммундык жYЙенiн бузылыстарымен байланысты аурулардын иммунодиагностикасындаFы непзп эдiснамалык эдiске айналуы керек. Цитокиндердi аныктау кейбiр жаFдайларда аурудын диагнозын жэне иммундык бузылулардын механизмiн дэлiрек аныктауFа мYмкiндiк бередi. TNF, IL-1 жэне интерферон гаммасы сиякты кабынуFа карсы цитокиндердi аныктау да манызды. Олардын рeлi инфекциялык жэне аутоиммундык сипаттаFы эртYрлi жедел жэне созылмалы кабыну процестерiнiн этиопатогенезiнде Yлкен. Олардын жоFарылауы септикалык шоктын негiзгi себебi болып табылады. Сепсис кезiнде кандаFы TNF денгейi 1 нг / мл-ге жетуi мYмкiн. Профилматикалык цитокиндердщ жаралы колиттiн этиопатогенезiндегi рeлi, тептеген склероз, ревматоидты артрит, инсулинге тэуелдi кант диабетi жэне т.б. туралы мэлiметтер жинакталады [27-30]. Иммунодиагностика Y^i^ Т-лимфоциттердiн бетiндегi активация молекулалары мен адгезия молекулаларынын экспрессиясын зерттеудi манызды деп санаймыз. Атауынан кeрiнiп турFандай, активация молекулаларын идентификациялау Т-жасушаларынын активтену дэрежесi туралы манызды акпарат бередi. IL-2 рецепторынын экспрессиясынын бузылуы

кептеген кaтерлi кан ауруларында байкалады - Т-жасушалы лейкемия, тYктi жасушалы лейкемия, лимфогрануломатоз жэне т.б. - жэне аутоиммундык процестер: ревматоидты артрит, жYЙелiк кызыл жегi, апластикалык анемия, склеродерма, Крон ауруы, сарко жэне т.б. Т-жасушаларынын иммунитет тaпшылыFын диагностикалау кезЫде терi сынактарын колдану ерекше мэселе болып табылады. ЖоFaрыдa aйтылFaндaй, шетелдк сарапшылардын усынысы бойынша жэне ДД¥ сарапшыларынын усыныстарына сэйкес олар иммунитеттщ Т-жYЙесiн бaFaлaу Yшiн скринингтiк немесе 1 денгейлк тесттер ретiнде колданылады. Бул екi жaFдaЙFa байланысты. Бiрiншiден, терi сынактары - бул Т-лимфоциттердiн функционалды белсендiлiгiн бaFaлaйтын карапайым жэне сонымен бiрге акпараттык тесттер [31]. Кейбiр микробтык антигендермен терЫщ он сынактары пaциенттiн Т-жасушалык иммунитет тапшылы^ынын болуын жокка шыFaруы эбден мYмкiн. Екiншiден, бiркaтaр батыс фирмалары Т-жасушаларынын иммунитетiн аныктайтын негiзгi aнтигендердi камтитын терiнi сынау жYЙесiн жасады. Бул иммундык жYЙенiн Т-жYЙесiнiн функционалды белсендшпн катан бакыланатын жaFдaйлaрдa бaFaлaуFa мYмкiндiк бередi. 0кiнiшке орай, мундай жYЙелер Ресейде жок, сондыктан иммунитеттщ Т-жYЙесiн бaFaлaу Yшiн iс жYзiнде колданылмайды. ЕИТ белгiлерi бар aдaмдaрдaFы иммундык жYЙенi бaFaлaудa бiркaтaр киындыктaрFa тап болуы мYмкiн жэне ен алдымен себеп-салдарлык катынастарды бaFaлaуFa байланысты [32]. Иммундык жYЙенiн пaрaметрлерiн талдау кезЫде жиi кездесетiн eзгерiстер патологиялык процестiн себебi емес, салдары болып табылады. Осылайша, респираторлык инфекциялармен жи жэне узак уакыт ауыратын адамдарда осы инфекциялардын негiзгi бактериялык козды^ыштарына aнтиденелердiн денгейi кYрт жоFaрылaйды. Осындай жaFдaй тыныс алу жолдарынан инфекциялык аскынуы бар ЖКТБ-мен ауыратын наукастарда байкалады. ЖКТБ-мен ауыратын наукастарда да респираторлык инфекциялардын козды^ыштарына aнтиденелердiн титрЫщ жоFaрылaуы тыныс алу жолдaрындaFы инфекциялык-кабыну процесiнiн нэтижесiнде иммундык жYЙенiн белсендшенуЫщ салдары болып табылады [33]. Созылмалы инфекциялык жэне кабыну процестерi бар наукастарда иммундык жaFдaйды бaFaлaу кезЫде дэрiгердiн кездесуi мYмкiн тaFы бiр киындык - бул барабар эдiстемелiк тэсiлдi тандау жэне зерттеу Yшiн барабар материалды тандау. Теориялык жэне клиникалык иммунологиянын желспктерЫ бaFaлaу мYмкiн емес жэне иммунологта иммундык жYЙенiн кYЙiн аныктайтын заманауи эдiстердiн Yлкен жиынтыFы болса да, иммундык жYЙенiн кызметi туралы элi кYнге дейiн аз бiлетiнiмiздi мойындау керек. Сондай-ак, белгiлi б i р аурулардын дамуы мен иммунитеттщ эртYрлi байланысынын бузылуы aрaсындaFы накты байланыс жеткiлiксiз зерттелген. Сондыктан созылмалы инфекциялык жэне кабыну процестерiмен ауыратын наукастарда иммунитеттщ фагоцитозын, Т- жэне В-жYЙелерiн бaFaлaудын стандартты эдiстерiн колдaнFaндa дэрiгер кeбiнесе иммунитеттiн бузылуы туралы сенiмдi акпарат алмайды. Ересек пациенттерде аныкталатын дэстYрлi емдеу киын эр тYрлi локализациянын созылмалы, кайталанатын, баяу, жукпалы жэне кабыну процестерЫ иммундык жYЙенiн eзгерiстерi осы зертханада колданылатындардын кeмегiмен aныктaлFaнынa немесе aныктaлмaFaнынa карамастан, екiншi иммундык тапшылык к^шнщ кeрiнiсi ретiнде карастыруды усынамыз, яFни бул жaFдaйдa ЕИТ-ны таза клиникалык уFым ретiнде карастыру. Созылмалы инфекциялык жэне кабыну процеанщ болуы иммундык жYЙенщ aFзaны инфекциядан корFaйтын бiр немесе бiрнеше компоненттерЫщ бузылуынын нэтижесi екендiгiнде кYмэнiмiз жок [34,35]. Корытынды

Кез-келген иммундык жауаптыц мэн экзогендiк енетЫ (микроорганизмдер) де, эндогендiк турде де тузшген антигендiк сипаттаFы бегде заттарды организмнен тану жэне жоюдан турады (вирус жyктырFан жасушалар, ксенобиотиктермен езгертшген жасушалар, картаю, iсiк жасушалары жэне т.б.). Дене бегде заттардан туа бпжен жэне журе пайда болFан иммунитетпц гуморальды жэне жасушалык факторларымен корFалады, олар б i р функционалды кешендi курайды, бiрiн-бiрi толыктырады жэне Yнемi байланыста жэне езара байланыста болады.

Иммундык жYЙенiц жумысында, аFзанын кез-келген баска жYЙесiнде сиякты, ец алдымен осы жYЙеге тэн аурулардыц дамуына экелетiн бузылулар болуы MYмкiн. Мундай бyзылыстарFа мыналар жатады: аутоиммундык процестердiн дамуына экелетiн шетелдк жэне езiндiк антигендердiн дурыс танылмауы; аллергиялык аурулардыц дамуына экелетiн гиперергиялык немесе бyзылFан иммундык жауап; иммунитет тапшыль^ыныц дамуына алып келетiн калыпты иммундык жауаптыц дамымауы.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Хаитов Р.М., Игнатьева Г.А., Сидорович И.Г. Иммунология. Норма и патология. Учебник. - 3-е изд., М., Медицина, 2010. - 752 с.

2 Ковальчук Л.В., Ганковская Л.В., Мешкова Р.Я.Клиническая иммунология и аллергология с основами общей иммунологии. Учебник. Гэотар-Медиа, 2011. 640 с.

3 Хаитов P.M., Игнатьева Г.Л., Сидорович И.Г. Иммунология. Учебник // Москва. Медицина. - 2000.- 432 с.

4 Дранник, Г. Н. Клиническая иммунология и аллергология / Г. Н. Дранник. — М.: ООО «МИА», 2003. — 604 с.

5 Лебедев, К. А. Иммунная недостаточность (выявление и лечение) / К. А. Лебедев, И. Д. Понякина. — М.: Медицинская книга, 2003. — 443 с.

6 Новикова, И. А. Современные аспекты иммунодиагностики и иммунокоррекции в гнойной хирургии / И. А. Новикова, В. П. Булавкин. — Витебск, 2001.

— 140 с.

7 Хаитов, Р. М. Иммунология / Р. М. Хаитов, Г. А. Игнатьева, Г. И. Сидорович. — М.: Медицина, 2015. — 432 с.

8 Бережная, Н. М. Иммунологические исследования в клинике: состояние вопроса / Н.М.Бережная // Иммунология. — 2006. — № 1. — С. 18-23.

9 Шабашова, Н. В. Лекции по клинической иммунологии / Н. В. Шабашова. — СПб.: ООО «Фолиант», 2019. — 128 с.

10 Н. И. Ильина [и др.] Синдром вторичной иммунологической недостаточности (протоколы диагностики и лечения) / // Иммунология. — 2000. — № 5. —С. 8-9.

11 В. С. Смирнов [и др.]; Иммунодефицитные состояния / под общ. ред. В. С. Смирнова. — СПб. Фолиант, 2000. — 568 с.

12 Weiss, A. Structure and function of the T cell antigen receptor / A. Weiss / J Clin Invest. - 2011 Oct. - Vol. 86, N 4. - P. 10151022.

13 Федеральное руководство по использованию лекарственных средств : (формулярная система) / под ред. А. Г. Чучалина, Ю. Б. Белоусова, В. В. Ясенцева. - Вып. XII.

- М., - 2011. - С 938.

14 Mycek, M. J. Lippincott's Illustrated Reviews: рЬ^^^^^у / M. J. Mycek, R. A. Harvey, P. C. Champe. - 2nd ed. -Philadelphia : Williams & Wilkins, -2000. - Р. 528.

15 Drug Facts and Comparisons 2006. - 60th ed. - Wolters Kluwer Health, - 2006. - Р. 2836.

16 Hardman, J. G. Goodman & Gilman's The Pharmacologycal Basis of Therapeutics / J. G. Hardman, L. E. Limbird, A. G. Gilman. - 10th ed. - New York : McGraw-Hill, -2017. - 2045 р.

17 Brody, T. M. Human Pharmacology: molecular to clinical / T. M. Brody, J. Larner, K. P. Minneman. - 3rd ed. - St. Louis : Mosby, -1998. - Р. 1001.

18 Coppi, G. Protective effects of pidotimod against bacterial infections in mice / G. Coppi, A. Falcone, S. Manzardo // Arzneimittelforschung. - 1995. - Vol. 44, N 12A. - P. 1417-1421.

19 19. Katzung, B. G. Basic & Clinical Pharmacology / B. G. Katzung. - 8th ed. - New York : McGrawHill, - 2016. - Р. 1228.

20 Dinarello, C. Proinflammatory cytokines / C. Dinarello // Chest.

- 2000. - Vol. 118, N 2. - P. 503-508.

21 Immune modulator pidotimod decreases the in vitro expression of CD30 in peripheral blood mononuclear cells of atopic asthmatic and normal children / D. Gourgiotis [et al.] // J. Asthma. - 2014. - Vol. 41, N 3. - P. 285-287.

22 Федеральное руководство по использованию лекарственных средств : (формулярная система) / под ред. А. Г. Чучалина, Ю. Б. Белоусова, В. В. Ясенцева. - Вып. XII.

- М., -2011. - С. 938.

23 Diwanay S.,Gautam M., Patwardhan B. Cytoprotection and immynomodulation in cancer therapy // Curr. Med. Chem. Anticancer. - 2004. - Vol. 4, № 6. - P. 479-490.

24 Ballas Z.K., Rasmussen W.L., Krieg A.M. (1996) Induction of NK activity in murine and human cells by CpG motifs in oligodeoxynucleotides and bacterial DNA. J Immunol. 1996 Sep 1; 157(5):1840-5

25 Klinman D.M., Yi A.K., Beaucage S.L., Conover J., Krieg A.M. (1996) CpG motifs present in bacteria DNA rapidly induce lymphocytes to secrete interleukin 6, interleukin 12, and interferon gamma. Proc Natl Acad Sci U S A. 1996 Apr 2; 93(7):2879-83

26 Xu X., Yang J., Liu Y., Shan C., Wang Q., Chen Z., Cheng Y. (2015) The induction of prolonged myelopoietic effects in monkeys by GW003, a recombinant human granulocyte colony-stimulating factor genetically fused to recombinant human albumin. J Pharm Sci. 2015 Feb; 104(2):760-7. doi: 10.1002/jps.24121. Epub -2014 Aug 29

27 Zhang J., Kaupke C.J., Yousefi S., Cesario T.C., Vaziri N.D. (1995) Flow cytometric investigation of neutrophil activation pathways by n-formyl-Met-Leu-Phe and phorbol myristate acetate. Biol Cell. -1995; 84(3):147-53

28 Holcombe R.F., McLaren C.E., Milovanovic T. Immunomodulation with low dose levamisole in patient with colonic polips // Cancer Detect. Prev. - 2006. - Vol. 30, № 1.

- P. 94-98.

29 Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan, November 19, -2009 № 745 "On approval of preclinical (nonclinical) studies of biologically active substances"

30 Tietz Clinical guide to laboratory tests. 4-th ed. Ed. Wu A.N.B.

- USA: W.B Sounders Company, -2006.

31 Л. П. Титов Иммунология. Терминологический словарь. Издательство: Медицинское информационное агентство, 2008 г. С- 512.

32 Хаитов Р.М Иммунология: учебник 2-е изд 10-11 г. +CD // М., ГЭОТАР-Медиа. 2011, С - 528.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

33 Л. В. Ковальчука, Г. А. Игнатьевой, Л. В. Ганковской Иммунология. Практикум. Издательство: ГЭОТАР-Медиа, 2010 г. С- 192 .

34 Г.-Р. Бурместер, А. Пецутто, Т. Улрихс, А. Айхер Наглядная иммунология Color Atlas of Immunology. Издательство: Бином. Лаборатория знаний, 2009 г. - 320 стр.

35 Хаитов Р.М., Ярилин А.А. Пинегин Б.В. Руководство по клинической иммунологии. Диагностика заболеваний иммунной системы. Тираж: 1000, 2009 г. , С-352.

Вестник КазНМУ №3-2020

1Г.Д. Дэулет, 1Л.К. Бактыбаева, 1А.С. Соколенко, 1-2А.Ж. Молдакарызова, 3А.С. Катчибаева 1 Казахский национальный университет имени аль-Фараби 2Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 3Казахская Академия спорта и туризма

ИММУНОДЕФИЦИТЫ: ДИАГНОСТИКА И ИММУНОТЕРАПИЯ (НАУЧНЫЙ ОБЗОР)

Резюме: Целью настоящего обзора является анализ современных данных о диагностике и иммунотерапии иммунодефицитов. Иммунодефицит — это понижение функциональной активности основных компонентов иммунной системы, ведущее к нарушению защиты организма от микробов и проявляющееся в повышенной инфекционной заболеваемости. Функция иммунной системы осуществляется с помощью факторов врожденного и приобретенного иммунитета. В процессе уничтожения антигенов участвуют

иммунные клетки: нейтрофилы, эозинофилы, базофилы, моноциты/макрофаги, дендритные клетки, NK - клетки, Т - и В - лимфоциты и др. При нарушении количества и функциональной активности клеток иммунной системы развиваются иммунодефицитные заболевания. Лечение данных заболеваний осуществляется с помощью комплекса методов иммунотерапии.

Ключевые слова: иммунодефицит, иммунотерапия, скрининг, иммуноглобулин, фагацитоз

1 Daulet.G.D., 1Baktybaeva L.K., 1Sokolenko A.S., 1-2 Mjldakaryzova A.Zh, 3Katchibaeva A.S. 'al-Farabi Kazakh National University, Kazakhstan, Almaty 2Kazakh National Medical University 3Kazakh Academy of sport and tourism

IMMUNODEFICIENCIES: DIAGNOSIS AND IMMUNOTHERAPY (SCIENTIFIC REVIEW)

Resume: The purpose of this review is to analyze current data on the diagnosis and immunotherapy of immunodeficiency. Immunodeficiency is a decrease in the functional activity of the main components of the immune system, leading to a violation of the body's defense against microbes and manifested in an increased infectious disease. This function of the immune system is performed by factors of innate and acquired immunity. The immune cells are involved in the process of destroying antigens:

neutrophils, eosinophils, basophils, monocytes/macrophages, dendritic cells, NK cells, T and B lymphocytes, etc. Immunodeficiency diseases develop if the number and functional activity of the immune system cells are disturbed. These diseases are treated using a complex of immunotherapy methods. Keywords: immunodeficiency, immunotherapy, screening, immunoglobulin, phagacytosis

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.