Научная статья на тему 'ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ТАРИХИЙ ХОТИРА ВА МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ'

ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ТАРИХИЙ ХОТИРА ВА МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
133
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
илм-фан / тараққиёт / ривожланиш / ўқувчи ёшлар / Ватан / ватанпарварлик / тарбия / тарих / тарихий хотира / миллийлик / миллий тараққиёт / science / progress / development / student youth / Motherland / patriotism / education / history / historical memory / nationality / national development.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Қулматов Норқобил Эшмаматович, Сулайманбеков Ойбек Дусбекович

Ушбу мақоланинг мазмунида мамлакатимиз таълим-тарбия тизимида илм-фаннинг ривожланиши асосида ўқувчи ёшларнинг дунёқарашини шакиллантиришда уларни ватанпарварлик руҳида тарбиялашда тарихий хотира ва миллий тараққиётнинг ўрни ва роли баён этилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the content of this article, the place and role of historical memory and national development in shaping the worldview of schoolchildren in the spirit of patriotism based on the development of science in the educational system of our country is described.

Текст научной работы на тему «ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ТАРИХИЙ ХОТИРА ВА МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТНИНГ ЎРНИ ВА РОЛИ»

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА УЦУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУ^ИДА ТАРБИЯЛАШДА ТАРИХИЙ ХОТИРА ВА МИЛЛИЙ ТАРАВДИЁТНИНГ УРНИ ВА РОЛИ Цулматов Норкобил Эшмаматович

катта укитувчи, ёшлар масалалари ва маънавий-маърифий ишлар буйича декан уринбосари norqobil.65@mail.ru Сулайманбеков Ойбек Дусбекович

Илмий тадкикотлар, инновациялар ва илмий педагог кадрлар тайёрлаш булими бошлиги oybek.sulaymanbekov@mail.ru Самарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университетининг Тошкент филиали. https://doi.org/10.5281/zenodo.7351487

Аннотация. Ушбу мацоланинг мазмунида мамлакатимиз таълим-тарбия тизимида илм-фаннинг ривожланиши асосида уцувчи ёшларнинг дунёцарашини шакиллантиришда уларни ватанпарварлик рущда тарбиялашда тарихий хотира ва миллий тарацциётнинг урни ва роли баён этилади.

Калит сузлар: илм-фан, тарацциёт, ривожланиш, уцувчи ёшлар, Ватан, ватанпарварлик, тарбия, тарих, тарихий хотира, миллийлик, миллий тарацциёт

Аннотация. В содержании данной статьи описывается место и роль исторической памяти и национального развития в формировании мировоззрения школьников в духе патриотизма на основе развития науки в системе образования нашей страны.

Ключевые слова: наука, прогресс, развитие, студенческая молодежь, Родина, патриотизм, образование, история, историческая память, национальность, национальное развитие.

Abstract. In the content of this article, the place and role of historical memory and national development in shaping the worldview of schoolchildren in the spirit of patriotism based on the development of science in the educational system of our country is described.

Key words: science, progress, development, student youth, Motherland, patriotism, education, history, historical memory, nationality, national development.

Тадкикот ишининг долзарблиги. Мустакиллик туфайли биз узимизнинг хдкикий ватанимизни топдик Бу мустакилликнинг бизга берган энг олий неъматидир. Ватани мустакил халкнинг узи х,ам мустакил булади. Тарихдан маълумки юрти озод ва эркин одамнинг эрки уз кулида булади. Ана шундай буюк инсоний фазилатлар факат тинч, баркарор, мустакил юртда шаклланиши мумкин. Бунинг учун х,ар бир укувчи ёшни ватанпарварлик рух,ида тарбиялаш бугунги янги Узбекистон жамиятининг энг асосий вазифаларидан бири х,исобланади. Шундай экан биз танлаган "Илм-фаннинг ривожланиши асосида Узбекистон ёшларини ватанпарварлик рух,ида тарбиялашда тарихий хотира ва миллий тараккиётнинг урни ва роли" мавзуси бугунги кун учун энг долзарб мавзулардан бири х,исобланади.

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

Муаммони х,ал килиш йуллари: Илм-фаннинг ривожланиши асосида республикамиз укувчи ёшларига таълим-тарбия беришда, уларни ватанпарварлик рухида тарбиялашда, узбек миллий давлатчилик тарихимизни ургатишда, тарихий хотира, моддий ва маънавий мерос, миллий ва умуминсоний кадриятларимизни уларнинг онги ва калбига сингдиришда миллий-маънавий ривожланишнинг урни ва роли бекиёсдир. Укувчи ёшларимизга миллий гоя асосида, ватанпарварлик рухида таълим-тарбия бериш,укитиш бугунги янги Узбекистон жамиятининг уз олдига куйган энг асосий ва мухим вазифаларидан биридир. Х,еч кимга сир эмаски хар бир мустакил ривожланаётган жамиятда "тараккиётнинг тамал тоши хам, давлатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам илм-фан ривожи ва таълим ва тарбиянинг тугри йулга куйилганидадир"[1,30.10.2020].

Таклиф ва тавсиялар:Халкимизнинг утмишига, миллий давлатчилик тарихимизга бир назар ташлайдиган булсак, боскинчи ва мустамлакачи Чор Россияси, хамда собик советлар мафкураси хукмронлиги йилларида узбек миллий давлатчилик тарихимизнинг нохолисано талкин этилиши натижасида пайдо булган муаммоларни бугунги кунда укувчи-ёшларимизга тугри тушунтириш, уларга холисано бахо бериш, объектив талкин килиш заруратини хаётнинг узи янгиланаётган юртимиз тараккиётининг асосий вазифалардан бири килиб кун тартибига куйди. Бу сохада Узбекистон Республикасининг биринчи президенти И.А.Каримовнинг ташаббуслари билан мустакиллик йилларида катта ишлар амалга оширилган булса, бугунги кунда бу борада Узбекистон Республикасининг Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан амалга ошириб келинаётган ишлар тахсинга сазовордир. Ватанимиз миллий давлатчилик тарихини урганишнинг янги концепцияси яратилди. Бугунги кунда хам миллий давлатчилик тарихимизни урганишда ва укувчи ёшларга замонавий таълим-тарбия беришда Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг "Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисидаги ПФ-5712 сонли фармони" [2, 2019.30.04] хамда, "Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" 2019 йил 8 октябрдаги 11Ф-5847-сон [3, 2019.8.10], фармонларига мувофик, халк таълими тизими ва олий таълим тизимида таълим-тарбия сифатини ошириш, сохадаги мавжуд норматив-хукукий базани такомиллаштириш, халк таълими ва олий таълим муассасаларининг халкаро нуфузини янада ошириш ва мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотлар, булажак миллий кадрларни тайёрлашда уларнинг фаоллигини таъминлаш янги Узбекистоннинг энг мухим долзарб вазифаларидан биридир. Шу асосда янги дарсликлар, укув кулланмалар ва бир катор туркум укув-услубий, илмий адабиётлар нашр килинди.

Кутилаётган ижтимоий самара(натижа) : Укувчи ёшларни ватанпарварлик хисларини тарбиялаш механизмларини такомиллаштириш технологияларидан фойдаланишнинг назарий-педагогик асослари ишлаб чикиш, унинг шакллари ва самарали усулларини аниклаш ва таълим-тарбияни такомилаштиришда

укувчи ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялаш мотивларини ишлаб чикиш, укувчи ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялашда мактаб, оила махалла ва жамоатчилик кенгаши хамкорлигини шакиллантиришда, шахсни камол топтиришда ёрдам беради.

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 поуаЬг | scientists.uz

Мустакил жамиятимизнинг тараккиёти бевосита унинг миллий-маънавий ва маънавий-ахлокий негизларининг ривожланиши билан чамбарчас богликдир.Узбекистон Республикасининг биринчи президенти И.А.Каримов таъкидлаб утганларидек, бу негизлар:

- умуминсоний кадриятларга содиклик;

- халкимизнинг маънавий меросини мустахкамлаш ва ривожлантириш;

- инсоннинг уз имкониятларини эркин намоён килиши;

- ватанпарварликдан иборатдир.[4,Б.56]

XIX -XX асрлар Ватанимиз, халкимиз тарихида изтиробли давр булди. ХУП-ХУШ асрлардаги миллий тургунлик, миллий парчаланиш фожиалари натижасида Урта Осиё Чор Россияси томонидан босиб олинди. 1917 йилдан бошлаб мустабид Совет тузуми хамда коммунистик партия мафкураси хукмронлиги урнатилди, халкимиз хам маънавий, хам ижтимоий- иктисодий жихатдан куз куриб кулок эшитмаган даражада камситилди, хурланди ва оёк ости килинди. "Халклар дохийси" В.И.Ленин 1917 йил 22 ноябрда Туркистон мусулмонларига хак-хукукларингиз уз кулингизда, урф-одатларингиз моънесиз, узларингиз уз ватанингизнинг хокимларисизлар, деб мактуб йуллаб, оркадан "кулдан чикармаслик" учун телеграмма устига телеграмма, комиссия устига комиссия (Фрунзе, Куйбишев, Кобазев, Элиава, Рудзутак), кушин устига кушин жунатди. Мана сизга оталарча ленинча гамхурлик. Элни озод килишни Феруз ва Фуркатлар маърифатда курган булса, Пулатхон, Дукчи Эшон кабилар халкни бевосита жиходга чорладилар. "Урта Осиё халклари йиллар давомида чоризмнинг мустамлакачилик зулмига карши кураш олиб бордилар. Халк кузголонлари тепасида махаллий бойлар, эшонлар, козию-куззотлар турдилар. Урта Осиёда 16 йил давом этган "босмачилик" харакати аслида туб маъно-мохияти билан миллий озодлик харакати эди".[5, Б.7-8] Бехбудий, Фитрат, Файзулла Хужаев каби миллат ва Ватан фидойилари жохиллик ва ижтимоий адолатсизликни маърифат воситаси билан енга олмагач, аввал Чор Россияси боскинчилари, сунг мустабид совет тузуми билан муроса килишга мажбур булдилар, охир окибатда нафакат эзгу ниятлари, балки узлари хам мунофиклар кулида халок булдилар. Миллий истиклолчилик харакати, Туркистон Мухторияти мунофик боскинчи Чор Россияси ва собик совет тузуми томонидан тугатилди. Урта Осиё сунъий равишда бир неча майда-майда булакларга булиб ташланди. Зулмга карши чиккан халк углонлари "босмачи" тамгаси остида тахкирланганини бугунги кунда ким хам билмайди, дейсиз. Туркистон генерал-губернатори Н.А.Куропаткин уз кундалик дафтарида ерли миллат ахолисига нисбатан мустамлакачилик сиёсатини кандай амалга оширганлигининг окибатлари тугрисида: "Биз 50 йил мобайнида туземецларни тараккиётдан, мактабдан ва рус хаётидан четлаб турдик"[6, Б.12-13] -деб тан олган эди. Шу боис айтмокчимизки, мустамлакачи булгач, у кайси ном билан аталишидан катъий назар, сузсиз махаллий халк манфаатларига карши уз фойдасини кузлаб реакцион сиёсат олиб боради. Акс холда у мастамлакачи булмас эди. Чор Россияси хам бундан мустасно эмас. Тарихий далилларга мурожаат киладиган булсак,Чор Россияси Урта Осиё халкларига нисбатан камситувчилик сиёсатини олиб борган. Улкани бойлик орттириш манбаи деб караган. Чор Россияси Урта Осиёни босиб олгач,улкадаги халк оммасининг ахволи янада огирлашди. Чунки энди у икки томонлама экспулатация килинадиган булиб колди. Бир томондан Чор мустамлакачилари, иккинчи томондан, махаллий бойлар, рухонийлар халкнинг конини

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 уП 30 поуаЬг | 8о1епй818.и2

зулукдек сурар эдилар. Совет вокелиги шароитида эса сунъий сохта миллий давлатчилик тикиштирилди. Узбек халки узининг миллий такдирини узи белгилаш хукукига эга, деб конституцияда ифодаланган таргиботчилик баёнотларига зид уларок, реал хаёт хакикий мустакил давлат ташкил этиш имкониятидан махрум этилган эди, марказга мустамлака тарзида тобе холатда яшарди. Миллий маданиятнинг айрим таникли арбоблари (М.Абдурашидхонов, Чулпон, А.Фитрат, АДодирий, А.Авлоний ва бошкалар) махаллий халклар ёзувини ислох килиш, пролетар маданиятини маъмурий тарзда сингдирилиши, социализм, реализм методи ва хокозоларга карши ошкора чикишга журъат килдилар.Окибатда улар катагон курбонлари булдилар. Бундай катагонлар 1937-1939 йилларда айникса кучайди. ^атагонлар урушдан кейинги йилларда хам янги куч билан давом этдирилди. 1949 йилдаёк тукиб чикарилган буржуа миллатчилиги ва хоказоларда айбланиб, ёзувчилардан Мирза Калон Исмоилий, Саид Ахмад, Шукрулло, Шухрат, Максуд Шайхзода ва бошка бир катор ёзувчи адибларимиз узок муддатли камокларга хукм килинди. 1950-йиллар бошларида халк эпослари ва макомларини, республика олиму адибларининг Ватанимиз тарихий утмишига ижобий муносабатда булишларига доир фактларни мутлако асоссиз кораловчи гайриилмий ва гайритарихий маколалар чоп этилди. Ойбек, Х.Зарифов, В.Зохидов, И.Султон, АДаххор, Х.Сулаймонов, А.Бобохужаев, Т.Тула, С.Абдулло ва Миртемирларнинг тутган йули ва асарлари тахкирловчи танкидга дучор килинди. Буларнинг хаммаси тарих, фалсафа ва филология фанлари буйича укув дастурларини буюк давлатчилик ва якка партиявийлик нуктаи назардан кайта куриб чикиш, газета-журнал маколаларининг марказга интилиш йуналишини кучайтириш билан бир каторда,миллий зиёлилар муайян кисмини миллий ватанпарварлик кайфияти ва ижодий жушкинлигини сезиларли даражада заифлаштиришга олиб келди, махаллий ахолининг миллий уз-узини англаш жараёнига салбий таъсир килди. Айрим тарихий ходисалар ва шахслар фаолиятини холисона ёритишга булган айрим уринишлар кескин кораланди. Уша даврда "ягона совет маданияти", "шаклан миллий, мазмунан социалистик, рухан байналминал маданият" концепцияси вужудга келди ва кейинги собик совет ун йилликлари даврида хукмрон концепцияга айлантирилди. Мазкур концепцияни амалда руёбга чикариш максадида, 1930-йилларнинг бошларидан укув юртларининг барча укув режалари ва дастурларига махаллий материаллар киритилмади, асосий урганиладиган фанлар каторидан Ватан тарихи чикариб ташланди, узбек халкининг буюк утмиши, бузилган миллий давлатчилик тарихи тарзда талкин этилди. Бугунги кунда хеч кимга сир эмаски, собик совет мафкураси хукумронлиги йилларида узбек мактабларига биринчи синфга борган мактаб укувчиларига ватанимиз Москва деб таълим-тарбия берилар эди. Аммо хеч бир инсон айта олмасдики, Узбекистонда тугилган булсак, узбек булсак, канакасига ватанимиз Москва булади деб. Тарихни бундай нохолисона ёритиш натижасида, охир-окибатда буларнинг барчаси тарихий хотирага, миллий ривожланиш тараккиётига салбий таъсир курсатди, тарихий замонлар ва даврлар уртасидаги богликлик йуколишга олиб келди. Ёшлар уз миллатининг чинакам тарихидан тобора узоклаштирилди. Узбекистон ахолиси собик мустамлакачилик йилларида табиий тарихий миграция хисобига эмас, балки сунъий миграция хисобига ортиб борди. Сунъий миграция хисобига куп миллатлиликни ортиши секин- аста республика туб жой ахолисининг миллий негизларига хакикатда путур етишига олиб келди, ахолининг миллий маданияти ва тили заминини упириб кетди. 1930 йилларнинг иккинчи ярмидан бошлаб Узбекистонга

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 поуаЬг | scientists.uz

Узок Шаркдан куплаб корейслар, Шимолий Кавказ, Грузия ва ^римдан крим татарлари, месхети-турклари ва бошка миллат вакиллари кучириб келтирилди. Узбекистонга доимий яшаш учун минглаб ишчилар ва мутахассислар кучирилди. Биргина 1929-1939 йилларнинг узида улкага 650 минг киши юборилди ва х.к. Марказ томонидан 1980-йилларнинг урталарида эълон килинган "кайта куриш" даврида хам махаллий ахолига, биринчи махаллий рахбар ходимларга нисбатан узок давом этган ошкоро шовинистик компания, хукукий-сиёсий узбошимчаликка айланиб кетди, "узбеклар иши", "пахта иши" уйлаб топилди ва куплаб гунохсиз рахбар ходимлар камокка олинди, уларнинг урнига Марказдан "кадрлар десанти" юборилди. Агар чор Россияси бизнинг маънавиятимизни тургунликда, колокликда тутишга уринган булса, большевиклар, мустабид Совет тузуми махаллий халкларни уз миллий маънавиятидан, маданиятидан бегоналаштириш сиёсатини тутдилар. "Шаклан-миллий, мазмунан социалистик" "совет маданияти" тулик мунофиклик заминига курилди. Халкнинг куп минг йиллик эътикоди рад этилди, халклар "шахсга сигиниш" балосига учрадилар. "Пахта мустакиллиги" учун кураш, "Ок олтинни олтин куллар яратади" каби чакириклар халкни иктисодий карамлик ва ночорлик, улка табиатининг вайрон булиши, сув, хаво ва тупрокнинг захарланишига, Орол фожеасига олиб келди. "Халклар дустлиги", "Интернационализм" байроклари асосида миллий улкаларда руслаштириш сиёсати каттик куллик ва изчиллик билан амалга оширилди. Она юртимиз Узбекистон хам ана шундай балодан четда колмади. Мустабид тузум даврида Узбекистондаги барча хал килувчи мансабларда махаллий булмаган миллат вакиллари хукмрон эдилар ва улар сидкидилдан Москва курсатмаларини бажарар эдилар. Махаллий халк вакиллари эса "хужа курсин"га тайинланар ва улар Москва сиёсатига вафодорлик ва садокатлик рухида тарбияланар эдилар. Маънавий-маърифий, тарбиявий ишлар, таълим тизими хам коммунистик мафкурага, ёлгон социализм ва коммунизм гояларига буйсиндирилган эди. Узбекистон давлат мустакиллигини кулга киритгандан кейингина узбек халки маънавий-маданий ривожланиш йулига кайтди. Мустакиллик она юртимизни мустамлакачилик тузумининг огир кишанларидан озод килди, миллий маданияти ва анъаналарни кайтариш, уз такдирини узи белгилаш хамда уз хаётини миллий манфаатлар ва кадриятларга мувофик равишда кайта куриш имконини берди. Шу маънода, Узбекистон Республикасининг биринчи президенти И.А.Каримов мустакилликка эришган дастлабки кунларимизда "Уз истиклол ва тараккиёт йулимиз-бу гул билан копланган йул эмас, бу тоталитар меросидан халос булиш ва покланиш, якка мафкуравийлик иллати етказган зиён-захматларни бартараф этишнинг кийин, узок давом этадиган йулидир",[7, Б.28] деб айтган сузлари замирида канчалик чукур хаётий маъно борлигини бугунги кунда яна бир бор чукур теран англаймиз.

Давлатимиз рахбари булган биринчи президентимизнинг ушбу айтиб утган гапларига хамоханг холда амалдаги давлатимиз рахбари Ш.М.Мирзиёевнинг куйидаги "Биз уз олдимизга мамлакатимизда Учунчи ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуг максадни куйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Мирзо Улугбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган мухит ва шароитларни яратишимиз керак. Бунда аввало, таълим ва тарбияни ривожлантириш, соглом турмуш тарзини карор топтириш, илм-фан ва инновацияларни тараккий эттириш миллий гоямизнинг асосий устунлари булиб, хизмат килиши лозим".[8, 29.12.2020] деган сузлари айни хакикатдир. Буларнинг барчаси миллий давлатчилик тарихимиз, маънавий

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

меросимиз ва миллий кадриятларимиз равнак топишининг ва халкимиз фаровонлигининг асосий шарти хисобланади. Бу эса бевосита укувчи ёшларимизни ватанпарварлик рухида тарбиялашда таълим тизими технологияларидан амалда тугри фойдаланишимизга богликдир. Хулоса килиб айтадиган булсак "Янги Узбекистон - мактаб остонасидан, таълим - тарбия тизимидан бошланади" деган гоя асосида миллий давлатчилик тарихимиз асосида тарихий хотира ва миллий тараккиётимизнинг ривожланишига мустахкам асос яратилган булади.

REFERENCES

1.Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш, илм-фан сохаси ривожини жадаллаштириш масалалари мухокамаси буйича видеоселектор йигилиши" Тошкент, 30.10.2020 йил

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 прелдаги "Узбекистон Республикаси халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5712-сон фармони.

3.Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси Олий таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-11-Ф-5847сон фармони.

4. Каримов.И.А, Узбекистон буюк келажак сари. "Узбекистон", 1998, 56-бет.

5.Шоди КаримовДафасдаги куш орзуси. Узбекистон Жумхурияти ФА "Фан" нашриёти.Тошкент-1991 йил.7-8 бетлар.

6. Уша жойда.12-13 бетлар.

7. Каримов.И.А Узбекистон мустакилликка эришиш остонасида.Тошкент-"Узбекистон"-2012 йил, 28 бет

8.Президент Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга ва Узбекистон халкига мурожаатномаси" -Т: 2020 й.29 декабрь

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.